5.4. Boekverslag door A woorden 28 juni keer beoordeeld. Levensbeschouwing

Transcriptie

1 Boekverslag door A woorden 28 juni keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing STICHTING: Het boeddhisme begon ongeveer jaar geleden in India. STICHTER: Gautama Siddhartha, of de Boeddha, de verlichte. BELANGRIJKE GESCHRIFTEN: De Tripitaka, Anguttara-Nikaya, Dhammapada, Sutta-Nipatta, Samyutta- Nikaya en vele anderen. AANHANGERS: Meer dan 300 miljoen door geheel China, Japan, Sri Lanka, Thailand, Burma, Indo-China, Korea en Tibet. SEKTEN: Tegenwoordig is het boeddhisme in drie grote sektes verdeeld - Theravada, Tibetaans en Mahayana. zen boeddhisme, welbekend in het Westen, is een Japanse Mahayana-school. 1.Inleiding Op de hele wereld zijn er ongeveer 400 miljoen boeddhisten. Ze leven vooral in Azië, Birma, Laos, China, Vietnam en Japan. In Azie zeggen ze niet het boeddhisme dat is een heele westerse term. Ze zeggen daar Boeddha-dharma. Beekent. De leer van Boedddha. Of ze zeggen Yana dat betekent: voertuig, voertuig (als het leven) naar de verlossing Het boeddhisme is een zachtmoedige en vreedzame leer die vooral op redelijkheid is gebaseerd en slechts weinig op het bovennatuurlijke steunt. Tal van denkers uit het Westen, die in contact kwamen met geel geklede monniken en die bibliotheken van hun rustige kloosters hebben bestudeerd, beschouwen deze leer als één van de schoonste en edelste manier van denken. Het boeddhisme begon in de 6e eeuw voor Christus in India, en is één van de grootste beschavingsfactoren in het Verre Oosten geweest. Door de invloedrijke keizer Asjoka ( Nepal en Srilanka en vanuit daaruit) is het in het hele verre oosten verspreid Het vermengde zich met plaatselijke volksreligies, waardoor er een boeddhisme met vele gezichten ontstond. Er zijn echter drie uitgangspunten waar elke boeddhistische gemeenschap vanuit ging: De drie juwelen, triratna: Boeddha is de stichter De dharma is zijn leer. Gemeenschap van monniken en leken, hebben ze alledrie, en noemen ze de sangha. De sangha is het belangrijkst, want zonder de sangha is de leer van boeddha, de dharma, niets waard. Het boeddhisme omvat 2 grote dogmatische scholen: Het Hinayana dat letterlijk kleine voertuig betekent, heeft als ideaal de persoonlijke soberheid en de verlossing door het persoonlijke voorbeeld. Vooral in Zuid-Afrika heeft het Hinayana zijn volgelingen die zichzelf Theravada Boeddhisten noemen. ( meer in zuiden van Azie) Pagina 1 van 7

2 Met Mahayana dat letterlijk Grote Voertuig betekent, gelooft in de verlossing, het geloof en de goede werken. De aanhangers van het Mahayana leven vooral in China, Japan, Korea, Tibet en Mongolië. (Ook over de rest van de wereld dus ook Azie ( China enz.) maar ook Amerika en Europa enz. Vajrayana-boeddhisme/ lamaii-isme. Diamantenvoertuig boeddhisme ( Tibet, Brutan, Nepal) Er zijn 5 verschillende wetenschappelijke benaderingen van het boeddhisme. Hier de 5 benaderingen plus de vraagstelling waar zij zich mee bezig houden: 1. geschiedenis en godsdienstwetenschap: - het boeddhisme als een wereldreligie tussen andere wereldreligies. 2. psychologie en antropologie: - het boeddhisme als een persoonlijke lenswijze. 3. politicologie en sociologie:- als een sociaal verschijnsel in dorp, stad of land 4. theologie en filosofie: - as een wijze van denken over de zin en de betekenis van het bestaan. 5. ethiek en moraal:- als een denk - en leefwijze met betrekking tot goed en kwaad. De grondslagen voor de 3 richtingen werden gelegd door één van de grootste leiders aller tijden: Siddharta Gautama of de Boeddha. Het woord Boeddha betekent zoiets als 'verlichter'. Daarmee is die naam niet alleen verbonden met de historische figuur Boeddha, maar staat het ook voor een principe: in ieder mens is de Boeddha-natuur aanwezig, die erop wacht ont-dekt te worden. Over dit alles en meer hierna. Daarom heet het ook niet Boeddha maar de boeddha ( want dat zou dan klinken als een eigen naam). Eerst iets meer over de historische Boeddha. Meer dan 2600 jaar geleden werd de Boeddha als Siddharta geboren uit een voorname Noord-Indiase familie. Hij werd ook Gautama of Shakyamuni genoemd. Gautama naar een vedische leraar waarvan zijn familie zou afstammen, Shakyamuni naar zijn stam (Shakyamuni betekent: wijze uit de Shakya-stam). Voorspellers zeiden, dat hij òf een wereldleider òf verlicht zou worden. Boeddha groeide in zijn gezin in weelde en geïsoleerd van de wereld op. Van zaken als ouderdom, verval, dood, lijden, ziekte werd hij afgeschermd. Zijn opvoeding was er vooral op gericht dat hij een wereldlijke carrière zou maken. De overlevering vermeldt, dat hij op enkele van zijn uitstapjes buiten het paleis een oude man, een dode, een zieke en een asceet ontmoette. Deze ervaringen brachten hem aan het denken over de aard van het leven: ziekte, ouderdom en dood (de confrontatie met de oude man, de zieke en de dode) en de mogelijkheid vrij te zijn van kwaad en lijden (de asceet). Toen hij 29 was besloot Siddharta zich terug te trekken en een zwervend bestaan te gaan leiden. Hij vastte en onderwierp zijn lichaam aan allerlei beproevingen. Daardoor werd zijn lichaam zo uitgeput dat hij zich moet hebben gerealiseerd dat hij zo niet verder zou komen: hij trok zich terug in meditatie en bereikte toen hij 35 was de verlichting. Boeddha's leer is op zijn eigen ervaringen gebaseerd: dat je in dit leven de verlichting kunt bereiken en dat je dat helemaal zelf in de hand hebt. Pagina 2 van 7

3 Wat ontdekte Boeddha? 1. Het leven is moeilijk 2. Dat komt omdat we verlangen naar zaken die ons onmogelijk bevrediging kunnen geven en koste wat kost aan van alles willen vasthouden 3. Iedereen kan van moeilijkheden bevrijd worden 4. Dat is mogelijk door een mededogend leven te leiden dat gekenmerkt wordt door deugd, wijsheid en meditatie. Het leven is moeilijk Het leven is moeilijk; het leven is lijden. Lijden, bijvoorbeeld omdat het leven moeilijk te dragen is, omdat we er geen bevrediging in vinden, omdat we het gevoel hebben geen doel te hebben of het doel te hebben gemist en dat soort frustrerende zaken meer. Vanaf je geboorte word je geconfronteerd met allerlei vervelende dingen. Je geboorte zelf is zelfs al geen pretje: iedereen heeft wel iets van een geboortetrauma: van de veilige buik van je moeder het leven in... een schok die je je leven lang meedraagt. Vroeg of laat komt iedereen er achter dat het leven niet alleen maar rozengeur en maneschijn is. Het leven is van nature moeilijk: geboorte, ouderdom, verlies... maar er doemen ook problemen op, omdat dingen veranderen en een mens nu eenmaal graag houdt wat hij heeft, váák zelfs, als dat narigheid met zich meebrengt. En we worden allemaal geboren met onze vermogens maar helaas ook met allerlei beperkingen van lichamelijke of geestelijke aard. De oorzaak van het lijden We lijden omdat we zonder ophouden verlangen. Verlangen naar méér, verlangen naar beter, naar nieuwe ervaringen, naar geld, liefde, materiële zaken, om steeds opnieuw tot de ontdekking te komen dat als we hebben wat we hebben wilden, weer van voren af aan beginnen met verlangen naar méér, naar beter, naar... We lijden omdat we hechten aan van alles en nog wat en het moeilijk vinden veranderingen toe te laten. De boeddha wil duidelijk maken dat mensen te veel naar onveranderlijke dingen zoekt. Eigenheid en uniciteit van mensen en dingen waar we ons aan kunnen vastklampen. Hij zegt: zie het veranderlijke in het leven. Zie hoe alles met elkaar verbonden is en niets en niemand een eigen identiteit heeft los van andere dingen of andere mensen. Niets is stevig genoeg om je aan vast te klampen. We moeten niet streven naar een van de vijf skanda s. Innerlijke vrede bevrijdt van moeilijkheden Als verlangen naar en gehecht zijn aan allerlei zaken ons leven bemoeilijken, dat is er één manier om die moeilijkheden te beëindigen: niet meer verlangen, niet meer hechten aan zaken die ons toch niet bevredigen. Waar het om gaat is - zoals ik het zie - tevredenheid. Tevredenheid met het feit dat je bestaat, met jouw kern, die zich kan verheugen, kan liefhebben, kan genieten, maar óók kan zónder verlangens en hunkeringen. Pagina 3 van 7

4 Iedereen denkt dat hij wat is, je moet geen ego zijn. Het pad van ontevredenheid naar tevredenheid De vierde edele waarheid uit het Boeddhisme is, dat er een pad bestaat naar nirwana; het einde van het verlangen naar geluk, maar naar geluk zelf. Het wordt het achtvoudige pad genoemd. De 4 waarheden 1. een klacht: leven is vol lijden. Lijden 2. een diagnose: Lijden ontstaat door vastklampen. Ontstaan 3. een therapie: lijden verdwijnt door loslaten. Opheffing 4. een medicijn: achtvoudige pad. Het betreden van het pad Het achtvoudige pad Boeddha onderwees acht stappen naar verlichting, die het achtvoudige pad worden genoemd. Het achtvoudige pad sluit aan op de vierde van de 4 edele waarheden: Iedereen kan van moeilijkheden bevrijd worden door een mededogend leven te leiden dat gekenmerkt wordt door wijsheid, deugd en meditatie. De acht stappen zijn: Het ontwikkelen van wijsheid door Juist zien Juist denken Wijsheid is hier niet alleen het gezonde verstand (al is dat nooit weg), maar innerlijke wijsheid: evenwichtigheid, gelijkmoedigheid, vriendelijkheid, integriteit. Je aangeboren 'weten'. Het ontwikkelen van een ethische levensstijl, van deugd door: Juist spreken Juist handelen Juist levensonderhoud Heel in het kort zou je misschien kunnen zeggen dat deze stappen inhouden dat je met aandacht en zonder te streven naar het resultaat van wat je doet door het leven gaat: met een gezonde vorm van zelfbeheersing, een juiste moraal en de vurige wens het goed te willen doen. Meditatie Juiste inspanning Juiste opmerkzaamheid Juiste concentratie Boeddha bedoelde hiermee voor mijn gevoel een vorm van mentale training: het proberen de geest te trainen door het aankweken van oplettend bewustzijn en aandacht hebben voor het hier en nu. Dat gaat verder dan de formele meditatie waarbij je "zit", het zou een plaats moeten hebben in het leven dat je leidt. Boeddhisme in Nederland Pagina 4 van 7

5 Er zijn in Nederland zo n boeddhisten( 0,1%) Het Hinayana dat letterlijk kleine voertuig betekent Met Mahayana dat letterlijk Grote Voertuig betekent Vajrayana-boeddhisme/ lamaii-isme. Het Japanse zenboeddhisme. Deze richtingen worden overkoepeld door de stichting BUN ( Boeddhistische Unie Nederland) In de Nederlandse samenleving kun je merken dat er veel invloed is van het boeddhisme: bij ontspanningstechnieken en sporten zoals judo, karate en taekwondo. En in de theaterwereld is er veel invloed opgedaan uit het Verre Oosten. Boeddha beeld Het boeddhisme heeft de boeddha als belangrijkste beeld, ook in onze cultuur, omdat het ons confronteert met dat het gaat om de binnenwereld van de mens, concentratie en meditatie, serene rust. Bolvormige uitwas op z n hoofd als teken van grote wijsheid en inzicht. Het derde oog ( of een stip) gericht op het innerlijke Grote oorlellen ( als teken van koninklijke afkomst) Goudkleurige huid en blauw of zwart haar als teken van verlichting. Lotushouding, halfgesloten ogen en monnikskleed over de linkerschouder. Boeddha kan 6 handhoudingen ( moedra s) hebben: Verdrijven van angst Zich beroepen op de realiteit De meditatie Het onderwijzen Het geven Het wiel van de leer Middenweg Middenweg tussen de twee uitersten (het ritualisme van de orthodoxe brahmanen en het strenge ascese van de schramanen) bedacht door Boeddha. Soberheid en aandacht voor het innerlijk/leven ( zijn de normen en waarden). Het getal 10 Het getal tien staat voor de 8 wereldrichtingen ( voor ons is dat zuid, oost, noord, west) plus zenit (boven) en nadir (onder). Dus de gehele kosmos. Boeddha, bovennatuurlijk, kosmisch persoon en staat gelijk met een wereldheerser in geestelijke zin. Hindoeïsme Pagina 5 van 7

6 Het boeddhisme is ontstaan als een reactie op het hindoeïsme. Je ziet ook dat dit in het leven van de Boeddha een duidelijke rol heeft gespeeld: Hij is getrouwd, maar hij verlaat de familie ( Bij hindoe mannen uit hogere klassen was dit een normale fase) Wereld was plat en zo zijn er meer kenmerken van het wereldbeeld van de hindoeisten in het verhaal te ontdekken, zoals dat het bestond uit 4 continenten en dat de hemelen en hellen in verschillende etages opgedeeld waren De 4 basisbegrippen van het hindoeïsme zijn: samsara, karma, dharma en moksha. Boeddha heeft hier ook op gereageerd. Hij sprak niet over Moksha als het uiteindelijke doel maar over Nirvana. Ook geeft hij dharma een heel nieuwe invulling.( zonder zich iets aan te trekken van het kasten stelsel.) Hij maakt zich niet druk over samsara ( wat er met de mens gebeurt na de dood). Volgens hem was ieder mens in staat tot verlossing ( dus niet alleen mensen met een goed karmaoverschot) Boeddha verwierp religieuze verschijnselen binnen het religieuze leven in India: Gezag van de heilig boeken van het hindoeïsme Geloof in god(en) Zinloze offers Hebzucht van de brahmanen Uitwassen hindoe-geloof De slangen-soetra Het voorzichtig te werk gaan bij het bestuderen van de dharma. Net zoals bij een slang, want als je een slang beet pakt kan het zijn kop naar je toedraaien. Je moet dus hem voorzichtig benaderen, dit houdt bij de dharma in dat je zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke teksten moet blijven. Je kan de dharma vergelijken met een vlot, volgens Boeddha. Je moet het gebruiken wanneer je het nodig hebt. In het geval van het vlot: Je gebruikt een vlot alleen bij het water en je sjouwt verder niet met je mee het land over. Ook de moderne mens kan de leer van het boeddhisme ( boeddha-dharma) als een vlot opvatten, namelijk: in hoeverre werken de boeddhistische levensbeschouwelijke basisbegrippen als een vlot om ons over de oceaan van het lijden heen te helpen. Pancha sila Ethische gevolgen van de leer van de Boeddha opgeteld in vijf regels: 1. niet doden 2. niet stelen 3. geen verkeerde seksuele relaties 4. niet liegen 5. geen verdovende middelen vergelijking met het christendom overeenkomsten: niet doden Pagina 6 van 7

7 niet leugenachtig getuigen je zinnen niet op andermans bezit zetten typisch boeddhistisch: sober leven, studerend, zuiver leven uitgangspunten van Vinaya en kloosterleven: celibaat, seksuele begeerte was een van de grootste struikelblokken op weg naar de verlichting Je verliest meestal het heldere zicht op de ander, de wereld en jezelf en komt meestal terecht in illusies die geen stand houden. armoede kloosterleven: gehoorzaamheid/ Vinaya: geweldloosheid geweldloosheid houdt in dat je solidair moet zijn t.o.v. anderen. Een geweldloze levenswandel is een voortdurende oefening op het loslaten van zichzelf. Dit roept op tot een mededogen met de schepselen die nog vast zitten in de samsara drie dharma-zegels vergankelijkheid: anitya Niets blijft ooit twee ogenblikken hetzelfde. Het feit dat alles verandert is een teken van het lijden. niet-zelf: anatman Boeddhisten geloven niet een onafhankelijk zelf. Zie hoe alles met elkaar verbonden is en niets en niemand een eigen identiteit heeft los van andere dingen of andere mensen. Nirwana: loslaten ( v.d. oorzaken) van het lijden. leken Monniken hebben leken nodig, omdat die hen helpen bij de bedeltocht, ze beheren het klooster en ze zijn er van afhankelijk voor hun levensonderhoud. De vijf gedragsregels van leken zijn, die worden gebruikt bij plechtige ceremonies en in het boeddhistische onderwijs: 1. het leven van alle wezens ontzien 2. zich niet vergrijpen aan datgene wat je niet toebehoort 3. zich correct gedragen in seksuele zaken 4. geen onwaarheden vertellen 5. geen bedwelmende middelen gebruiken Pagina 7 van 7