BOEDDHISME R E L I G I E U Z E L E V E N S B E S C H O U W I N G E N. Dit boek is één van de zeven boeken uit de serie Religieuze Levensbeschouwingen

Transcriptie

1 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 1 R E L I G I E U Z E L E V E N S B E S C H O U W I N G E N BOEDDHISME Dit boek is één van de zeven boeken uit de serie Religieuze Levensbeschouwingen In deze serie zijn ook verschenen: Opmaat Basisdeel Jodendom Christendom Hindoeïsme Islam

2 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 3 Inhoud 3 1 De studie van het boeddhisme Hét boeddhisme? Leerroutes naar het boeddhisme Leerroutes en tweede fase 9 2 Inleiding Het boeddhisme in cijfers Het boeddhisme op de wereldkaart Het beeld van de Boeddha 14 3 De Boeddha Achtergrond bij het levensverhaal Van Siddhartha tot de Boeddha Het boeddhistische verhaal 28 4 Dharma Hindoeïsme en boeddhisme De vier waarheden Toepassingen (I) Verdieping van de vier waarheden Toepassingen (II) 56 5 Sangha Historische achtergrond Samenspel van monniken en leken De bhikkhoes De leken 71 6 Drie Yana s en Zen Hinayana (Theravada) en Mahayana Vajrayana Zen 83 Begrippen- en namenlijst 90 Studietactieken 92 Tijdschema 92 Boomschema 93 Tabel 93 Vraaggesprek 94 Omgaan met nieuws 94 Samenvatten 95 Globaal lezen 95 Overzichtsschema 96 Begrippennet 96

3 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 4 religieuze levensbeschouwingen boeddhisme

4 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 5 1 De studie van het boeddhisme 5 Voor ik met de studie van het boeddhisme begon, waren bergen bergen en bomen bomen. Toen ik me in het boeddhisme ging verdiepen, waren bergen geen bergen en bomen geen bomen meer. Nu ik me in het boeddhisme verdiept heb, zijn bergen weer bergen en bomen weer bomen. In dit hoofdstuk 1.1 Hét boeddhisme? Leerroutes naar het boeddhisme Leerroutes en tweede fase 9 Ex oriente lux staat boven de ingang van het Tropenmuseum in Amsterdam. De studie van het boeddhisme heeft altijd mensen aangetrokken die in onze, vaak harde en materiële, wereld op zoek zijn naar het licht uit het Oosten. Niet zozeer koloniale belangen, zoals bij de studie van de islam, maar een begeerte naar wijsheid en inzicht is de belangrijkste grond geweest voor een lange traditie in het Westen van de studie van het boeddhisme. De wetenschappelijke bestudering van het boeddhisme begon in Nederland met de benoeming in 1865 van Hendrik Kern tot hoogleraar Sanskriet aan de universiteit van Leiden. Hij publiceerde Geschiedenis van het buddhisme in Indië in Al eerder in dezelfde negentiende eeuw had de Duitse filosoof Arthur Schopenhauer het boeddhisme een levende, bruikbare godsdienst genoemd voor westerlingen. Ondanks de oprichting in 1924 van de Buddhist Society in Londen, gevolgd door vergelijkbare verenigingen in Parijs en Berlijn, is het boeddhisme in het Westen vóór de Tweede Wereldoorlog geen

5 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 10 religieuze levensbeschouwingen boeddhisme

6 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 11 2 Inleiding 11 Zoals het woord christendom is afgeleid van de stichter van het christendom de Christus, zo is het woord boeddhisme* afgeleid van Boeddha; de stichter van het boeddhisme. Onder het woord (religie)stichter* verstaan we de persoon die een beslissende invloed heeft gehad op het ontstaan van een religie, godsdienst of levensbeschouwing. Zonder de stichter zou die religie, godsdienst of levensbeschouwing niet bestaan. In dit hoofdstuk Leerdoelen 12 Studiesuggesties Het boeddhisme in cijfers Het boeddhisme op de wereldkaart Het beeld van de Boeddha 14 Het woord boeddha* komt van het werkwoord budh dat twee betekenissen heeft: het werkwoord kan betekenen weten maar ook wakker worden. Als je het woord boeddha letterlijk vertaalt dan krijg je hij die weet, of hij die wakker is geworden. Het boeddhisme is zo een religie tot weten, tot wakker worden. De boeddhisten hebben een eigen woord voor religie. Zij spreken liever over marga*, een pad, een weg. Het boeddhisme is een weg naar inzicht, naar ontwaken. Zonder kleinerend te doen over hun eigen stichter zeggen de boeddhisten daarom dat de Boeddha de pad-vinder is. Hij heeft immers als eerste de weg of het pad gevonden dat leidt naar inzicht, naar dat wakker worden. Als een goede padvinder wijst hij ook anderen deze weg en vertelt hen hoe zij deze weg zelf kunnen gaan.

7 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina Leerdoelen: aan het eind van het hoofdstuk wordt van je verwacht dat je inzicht hebt in: 1. de betekenis en afleidingen van het woord boeddhisme en boeddha ; 2. het aantal boeddhisten in de wereld en meer speciaal in Nederland; 3. de verspreiding van het boeddhisme over wereld; 4. de symboliek van het boeddhabeeld. Een bestudering van het boeddhisme begint daarom met het leven van de Boeddha. Samen met de leer, de dharma, en de gemeenschap van alle boeddhisten in de sangha vormen zij de drie juwelen van het boeddhisme. Studiesuggesties 1. Noteer bij bovenstaande vier leerpunten de belangrijkste informatie uit dit hoofdstuk. 2. Noteer in de woordenlijst je eigen omschrijving van de woorden met een asterisk*. Extra 3. Verzamel gedurende een week tijdschriften en kranten en onderzoek die op informatie over het boeddhisme wereldwijd en in Nederland. Verzamel ook de juiste websites op internet die je van dienst kunnen zijn bij je studie van het boeddhisme; zie: tactiek Omgaan met nieuws, blz Maak van een film, waarin het boeddhisme een rol speelt (zie blz. 15), een recensie. 2.1 Het boeddhisme in cijfers Hoewel het niet precies is vast te stellen, neemt men aan dat er momenteel ongeveer 360 miljoen boeddhisten zijn. Op de totale wereldbevolking van zes miljard is dat ongeveer 6,1%. Het aantal boeddhisten in Nederland wordt geschat op ongeveer , waarvan de helft immigrant is. Van alle boeddhistische richtingen zijn in Nederland vertegenwoordigers te vinden. Hieronder volgen de belangrijkste. 1) Van het Kleine Voertuig boeddhisme, of Theravada-boeddhisme, is er een monnikengemeenschap vanuit Thailand gevestigd in Waalwijk: de Buddharama Temple, die in 1973 is opgericht voor de Thaise gemeenschap in Nederland.

8 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 13 Organisaties in Nederland 13 2) Tot het Grote Voertuig boeddhisme rekenen zich de vluchtelingen uit Viëtnam, die sinds 1978 als bootvluchtelingen in ons land leven. 3) Het Diamanten Voertuig boeddhisme kun je aantreffen in de vele meditatiecentra in ons land. 4) Het Japanse Zen boeddhisme treft men aan in centra waarin zenmeditatie beoefend wordt. Om de belangen van al deze richtingen te overkoepelen bestaat er de Boeddhistische Unie Nederland daarnaast nog de Stichting Vrienden van het Boeddhisme en tenslotte de Stichting Jonge Boeddhisten. Hiernaast vind je de belangrijkste boeddhistische organisaties in Nederland. Een volledig overzicht van boeddhistische centra, ook in je eigen omgeving, is bij je docent te verkrijgen. Hinayana/Theravada Boeddhayana Centrum Buddharama Temple Buddhavihara Jonge boeddhisten Sayagyi U Ba Khin Vipasanna Meditatie Mahayana Hoi Phat Viet-Nam Hoa-Lan Nichiren Shoshu Soka Gakkai De Stroom Tiêp Hiên Orde Vietnamese Boeddistische Samenwerking in Nederland Tibetaans Ling Shen Jen Foo Chung Karma Deleg Chö Phel Ling Dharmadhatu Döphan-Ling Jewel Heart Maitreya Instituut Nyingcentrum Rigpa Sakya Thegchen Ling Shambala Zen Association Zen Internationale Buddhist Contemplatives Hogen Daido Osho-san en kring International Zen Institute of America Kanzeon Sangha Sanbô-Kyô-Dan Soto Zen-centrum

9 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina Het boeddhisme op de wereldkaart Op de kaart zie je aangegeven hoe het boeddhisme over de wereld is verspreid. Er wordt onderscheid gemaakt tussen landen met Hinayana-boeddhisme (Theravada) en landen met Mahayana-boeddhisme. sieraden); een goudkleurige huid als teken van verlichting en blauwzwart haar. De Boeddha zit in de lotushouding met (half)gesloten ogen en draagt het monnikskleed over de linkerschouder. Ook het afbeelden van de houding van de handen van de Boeddha is aan regels gebonden. Je ziet hier zes handhoudingen; moedra s*. Elke houding drukt iets uit over de Boeddha. Noteer bij de zes moedra s de juiste betekenis. De zes houdingen, in willekeurige volgorde, zijn: 1. zich beroepen op de realiteit 2. het verdrijven van angst 3. het onderwijzen 4. het wiel van de leer 5. de meditatie 6. het geven. 2.3 Het beeld van de Boeddha Het beeld van de Boeddha is, ook in onze cultuur, het duidelijkste beeld van het boeddhisme zelf. De Boeddha in meditatie confronteert de mens direct met waar het in het boeddhisme om gaat, namelijk serene rust, aandacht voor de binnenwereld van de mens, concentratie en meditatie. Vanaf het moment dat men de Boeddha begon af te beelden gelden er strenge regels voor hoe men hem moet afbeelden. Enige van die regels zijn: een bolvormige uitwas op zijn hoofd als teken van grote wijsheid en inzicht. Het derde oog als teken van het juiste inzicht; lange oorlellen als teken van koninklijke afkomst (deze zijn veroorzaakt door het dragen van zware a c e b d f

10 opm boeddhisme herdruk :09 Pagina 15 Boeddhisme in de film Little Buddha (Italië 1993, Bertolucci) Tibetaanse monniken gaan op zoek naar de reïncarnatie van hun leermeester en vinden uiteindelijk drie kandidaten (waar onder een Amerikaanse jongen). Wie is de echte reïncarnatie? Binnen deze verhaallijn wordt teruggegrepen op het levensverhaal van de Boeddha. Temptation of a monk (Hong Kong 1993, Law) Een prachtige film waarin het boeddhisme als centraal thema fungeert. Een traditionele zoektocht naar zuiverheid en liefde. Seven years in Tibet (Verenigde Staten 1997, Annaud) In 1939 probeert de jonge Duitser Harrer als lid van een expeditie de Nanga Parbat te beklimmen. De poging loopt op niets uit en de bergbeklimmers komen, door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in Tibet terecht. Harrer sluit daar vriendschap met de dan nog jonge Dalai Lama. Kundun (Verenigde Staten,1997, Scorsese) De Tibettanen noemen hun leider de Dalai Lama kundun wat betekent aanwezigheid. Een film over het leven van de Dalai Lama, tot het moment dat hij in 1959 Tibet ontvluchtte. Die Salzmanner von Tibet (Zwitserland, 1998, Koch) Een documentaire van Ulrike Koch. Met binnengesmokkelde filmapparatuur volgde ze maandenlang het harde bestaan van de Dropka-nomaden in Noord Tibet. Als zoutwinners verdienen ze niet alleen de kost, maar belijden ze ook hun boeddhistische geloof. The cup (Tibet, 1999, Khyentse Norbu) Een film van de Tibetaan Khyentse Norbu over een groep jonge monniken die liever voetballen op de tv zien, dan mediteren. Een realistische kijk op het boeddhisme? Samsara (India, 2002, Pan Nalin) De film gaat over Tashi die het omgekeerde levensverhaal heeft dan de Boeddha. Tashi groeit op in het klooster en ontdekt de verlokkelijke buitenwereld. Het boeddhisme wordt in deze film niet afgeschilderd als een serene, hemelse religie. De beslissing alles op te geven is wreed en moet meer dan eens worden genomen. 15