De Vier Edele Waarheden

Transcriptie

1 De Vier Edele Waarheden De leer van de Boeddha, de dharma, is het beginsel van de bevrijding. Boeddha ontdekte deze leer door het bereiken van de verlichting en op grond van zijn eigen heldere inzicht in de werkelijkheid die hij door de verlichting had verkregen kon hij zijn leer aan de mensheid verkondigen. Om de Vier Edele Waarheden beter te leren begrijpen moeten we echter beginnen bij de geboorte van Prins Siddharta, de latere Boeddha Gautama. En waarom? Omdat hiermee duidelijk gemaakt wordt dat het uiteindelijk de mens is die door het menszijn in staat blijkt te zijn een Boeddha te worden, een Verlichte. Prins Siddharta werd rond 560 v.chr. geboren in een klein koninkrijk aan de voet van de uitlopers van het Himalaya-gebergte. Kort nadat Siddharta geboren was voorspelde een heilige dat het een heel bijzonder kind was en hij zei tegen de koning: Als je zoon in het paleis blijft kan hij een voortreffelijk wereldleider worden, maar als hij voor een religieus leven kiest zal hij verlicht worden en een leraar voor goden en mensen zijn. Het laatste deel van de voorspelling beviel de koning helemaal niet. Zijn zoon moest geen verlichte worden, nee, zijn zoon moest de troon overnemen als hij, de koning, stierf. Daarom was de koning vastbesloten om de eerste voorspelling uit te laten komen en zag erop toe dat de grootste zorg en aandacht aan zijn zoon werd besteed. Naarmate

2 de prins opgroeide bekwaamde hij zich in de traditionele kunsten en wetenschappen en leerde hij alles wat er maar te leren viel. Verder bedacht de koning: Het zal wel de ellende van de wereld zijn die de aandacht van mijn zoon op de religie zal vestigen, dus moet ik hem alle luxe en pleziertjes verschaffen die de wereld maar te bieden heeft!. Maar wat de koning ook deed, niets hielp. Prins Siddharta kwam toch in contact met de werkelijkheid van het leven. Hij zag ziekte, dood, verval, armoede, verdriet en ga zo maar door. Toen de prins over alles wat hij had gezien begon na te denken werd hij stil en in zichzelf gekeerd. Angst beviel hem omdat het meeste wat hij had gezien ook zijn pasgeboren zoon zal overkomen. Hij moest een oplossing vinden voor al het lijden van de mensheid. In wezen is hier het fundament voor de Vier Edele Waarheden ontstaan. En op een dag besloot de prins het paleis voorgoed te verlaten om de verschillende systemen, die door de asceten en yogi s werden beoefend, te kunnen bestuderen. Hij nam in stilte afscheid van zijn vrouw en kind, ging naar de bosrand waar hij zijn haar met het zwaard afsneed en verwisselde zijn kostbare kleding voor de eenvoudige kledij van de asceet. Wat hebben we tot nu toe gezien? We konden zien dat de conditionering van de geest van de prins door zijn vader totaal mislukt was. Verder bleek dat prins Siddharta inzag dat hij, ondanks zijn rijkdom, niet bij machte was zijn zoon te beschermen tegen al het lijden op aarde. Dat laatste gaf uiteindelijk de doorslag om werkelijk op zoek te gaan naar een oplossing. In wezen was dit zijn geest losmaken van alle tradities, van alle geloof: het was zeker in die tijd een NIEUW pad dat door nog niemand daarvoor op deze wijze bewandeld was. Het verwisselen van kledij en het afsnijden van de haren kan men ook beschouwen als een definitief afscheid nemen van een levensfase, beter gezegd van een wereld/ sfeer. Prins Siddharta is geen prins meer maar een mens die op zoek is naar de verlossing. Als we nu goed nadenken zien we dat de prins zijn wereld, die koninklijk was en daardoor ver van de gewone mensen afstond, heeft verlaten en zichzelf in de wereld van de bedelaar plaatste: daar waar niets meer in de weg staat om de geest te

3 onderzoeken omdat alleen maar hier de condities volledig aanwezig zijn om de verlichting te kunnen bereiken. Hij kwam met alle soorten van systemen om de geest te onderzoeken in aanraking. Grondig bestudeerde hij deze, maar kwam steeds weer tot de conclusie dat de asceten en yogi s net zo toegewijd waren aan pijn als de inwoners van het paleis aan genot. Na jaren zoeken, alle heilige teksten te hebben bestudeerd, alle methoden hebbende geprobeerd, bijna verhongerd te zijn, werd hij gered door een vrouw. Dit is de tweede keer dat er iets van buitenaf is waardoor je tot bewustzijn kunt komen. Eerst was het zijn pasgeboren zoon, die Siddharta deed besluiten om op zoek te gaan naar een werkelijke oplossing voor al het lijden en nu is het een wildvreemde vrouw, die hem redde van de hongerdood, waardoor hij het inzicht kreeg dat dat ook niet het juiste pad was om de oplossing te kunnen vinden. Hier illustreert zich heel goed de onderlinge afhankelijkheid waarbij heel duidelijk mag zijn dat het onmogelijk is om in je eentje de geest te zuiveren. Er zal altijd hulp van anderen voor nodig zijn. Toen besloot Siddharta te gaan zitten onder een grote schaduwrijke boom en niet te stoppen met mediteren totdat hij de verlichting had bereikt. Wij zien nu dat Siddharta door het verkrijgen van een evenwichtig levenspatroon hij uiteindelijk in staat is om gericht te mediteren. Door zijn volharding komt hij dan met Mara in aanraking. Mara kan men ook vergelijken met de slang van het paradijs bij Adam en Eva, of met de as van het levenswiel, maar in werkelijkheid gaat hij het gevecht aan met zijn innerlijke wereld, zijn eigen verlangens en angsten. (Ego) Zijn eerste gewaarwording was dat het bestrijden of het onderdrukken van al deze obstakels juist een tegenovergesteld effect bewerkstelligden, namelijk ze werden steeds groter en machtiger, niet meer controleerbaar. Zijn tweede gewaarwording was dat het rustig aanvaarden van zijn verlangens en angsten tot gevolg had dat deze steeds meer aan kracht gingen verliezen en op het laatst volledig waren verdwenen of getransformeerd. Uiteindelijk had Mara de strijd verloren en de geest van Siddharta werd helder en vervuld van stilte. Men kan ook zeggen dat Mara, de slang, zich heeft onderworpen en nu is getransformeerd van bestrijder tot medestrijder.

4 Dat wordt ook gesymboliseerd in een afbeelding van Boeddha waarbij achter hem een slang, een cobra, staat afgebeeld die de Boeddha nu beschermt tegen alle aanvallen van buiten af. Men kan dat ook vergelijken met het Ego dat nu in feite door de transformatie eindelijk zijn ware taak kan vervullen, namelijk het beschermen van het lichaam tegen alle aanvallen van buitenaf. Gedurende de eerste dag (wat in de geschriften ook als wake van de nacht wordt aangeduid, namelijk het overgaan van niet verlicht zijn naar verlicht zijn), herinnerde hij zich de opeenvolgende reeks van zijn wedergeboortes en ook al het verdriet en al het lijden van zichzelf en van alle andere mensen. Juist omdat hij al zijn wedergeboortes zag en weer beleefde, kon hij de verschillende vormen herkennen die het lijden kan aannemen, zoals: smart, weeklagen, pijn, verdriet en wanhoop, niet krijgen wat men verlangt, geboren worden, verval en sterven. Na het herkennen en aanvaarden ervan zag hij de gevolgen van het lijden: de niet ophoudende kringloop van wedergeboorten en het steeds weer terugkerende lijden. Dit is het moment waarop de Boeddha de Eerste Edele Waarheid volkomen kon overzien, namelijk dat alles lijden is. Het is een Edele Waarheid: edel, omdat men dit inzicht slechts door zeer intensief werken in de geest kan bereiken; waarheid, omdat het een bewustzijnsverruiming is: alsof wolken voor de zon verdwijnen. In zijn tweede wake van de nacht zag Siddharta dat de tegenwoordige ervaringen van mensen veroorzaakt worden door hun voorafgaande handelingen. Hij zag dat alle handelingen door causaliteit ontstaan, uit oorzaak en gevolg, en noemde dit karma. Karma ontstaat door onwetendheid; dat wil zeggen: uit verlangen of hunkering die voortvloeit uit het niet begrijpen van de werkelijkheid. Men noemt dit ook Ego, waarmee dan geprobeerd wordt om een gevoel van veiligheid en bestendigheid te creëren. De mensen zijn zich niet bewust van hun ware aard en die onwetendheid leidt telkens weer tot lijden.

5 Ook ontdekte Siddharta dat de oorsprong van het lijden niet tot onze natuur behoort, en ook niet permanent of statisch is maar veranderlijk. is. Hier ontstond de Tweede Edele Waarheid: de oorsprong werd door Siddharta volkomen doorschouwd. Wat dat inhield ervoer hij in zijn derde wake van de nacht. In de derde wake van de nacht zag Siddharta dat hij eveneens gevangen was geraakt in hetzelfde mechanische proces van de eerste twee waarheden. Ook hij geloofde in een wezen, in een ik, wat achteraf een fictieve constructie bleek te zijn. Ook hij had een naam, een persoonlijke geschiedenis, emoties, gedachten en dromen. Maar ook dat bleek achteraf illusionair te zijn. Niets is bestendig. Toen Siddharta zich dat realiseerde werd zijn geest zo helder als de zon; alle wolken waren verdwenen: hij was verlicht. Hij is tot Boeddha geworden. En hij wist: dit is de beëindiging van alle lijden: de Derde Edele Waarheid. Nu is de mens Siddharta ontwaakt en tevens een Boeddha geworden, waarmee ik duidelijk wil maken dat zijn geest nu vrij is van lijden, maar dat zijn lichaam ondanks alles toch aan lijden onderhevig zal blijven zolang hij hier op aarde is. Pas na het besluit van Boeddha om zijn ervaringen te gaan uitdragen ontstaat de Vierde Edele Waarheid. In de Vierde Edele Waarheid geeft de Boeddha ons acht levensadviezen mee te weten: I. wijsheid (prajna 1. het juiste begrip ( overeenkomstig de vier waarheden) 2. het juiste denken ( zonder eigenbelang, boosheid, willen onderdrukken) II. deugdzaamheid (shila) 3. het juiste spreken ( geen laster, roddels, leugens) 4. het juiste handelen ( geen geweld, niet stelen of doden) 5. het juiste levensonderhoud ( eerbaar beroep)

6 III. concentratie (samadhi) 6. de juiste inspanning ( het heilzame bevorderen) 7. de juiste aandacht ( alert zijn voor hier en nu, niet in het verl. leven) 8. de juiste concentratie ( op het hier en nu, op een heilzaam object) Het is ook het pad van moraliteit, meditatie en van wijsheid. De eerste twee stappen op het Achtvoudige Pad zijn aspecten van wijsheid. Met het juiste begrip wordt de wijsheid bedoeld waarbij men een weg ziet die leidt tot meer geluk, inzicht en harmonie en daardoor uiteindelijk uit de kringloop van wedergeboorten. Het juiste denken wordt bevorderd door je te richten op drie soorten gedachten: gedachten zonder zintuiglijke verlangens en gehechtheid, gedachten zonder haat of boosheid, (heden) gedachten zonder wrok, (verleden) De volgende drie stappen betreffen het ethisch gedrag of moraliteit. De juiste spraak betreft het advies om je te onthouden van leugens, roddels en laster daar dit onnodige verwarring, pijn of verdriet kan veroorzaken. Het juiste handelen betreft het zich onthouden van harmonieverstorende en (zelf)destructieve handelingen, zoals geweld jegens mensen of dieren, doden, stelen, machtsmisbruik, gebruik van bedwelmende middelen, genieten ten koste van anderen (pesten). Het juiste levensonderhoud betreft het advies om een heilzaam en eerlijk beroep uit te oefenen waarbij je jezelf en anderen niet kwetst. De laatste drie stappen worden vooral ontwikkeld door meditatie. Met de juiste inspanning wordt enerzijds bedoeld de evenwichtige inzet om onheilzame daden en emoties te beëindigen en heilzame daden en emoties te ontwikkelen en verder te doen groeien. De juiste aandacht voor het ontwikkelen van een helder bewustzijn. Hiermee ontwikkel je de juiste aandacht met betrekking tot het lichaam, gevoelens, gedachten; zintuiglijke

7 prikkelingen en de emotionele gesteldheid in het hier-en-nu. Denk maar aan het hebben van verdriet door het verlies van een dierbare. De acht treden ofwel adviezen van het Achtvoudige Pad staan met elkaar in verband en werken als een opwaartse spiraal, waarbij de ontwikkeling van de ene schakel de andere stimuleert. Het Achtvoudige Pad kan beschouwd worden als de praktische weg en het bewustwordingsproces dat uiteindelijk leidt tot de Verlichting en het doorbreken van samsara, het rad van geboorte en wedergeboorte. Het bijzondere is dat de Vier Edele Waarheden in hun kern het hele leven van Boeddha weerspiegelen, zowel zijn geconditioneerde geest, zijn poging om het lichaam volkomen uit zijn geest te verwijderen, als zijn inkeer dat als je uit de cirkel van geboorte en dood wilt komen je eerst het lichaam zult moeten accepteren. Door de Edele Waarheden liet de Boeddha zien dat het de geest is die getraind dient te worden zodat het lichaam niet meer schrikt van de normale levensveranderingen.