Pag /HK/IA

Transcriptie

1 Pag. 1

2 Integrale aanpak van agressie en onveiligheid Harry Kat Manager specialistische zorg Trainer agressie en onveiligheid

3 Wat zie je vaak Mythevorming Fixatie en simpele verklaring van het agressieve gedrag Beperkte diagnostiek en te weinig kennis over het gedrag Onvoldoende vaardig om het gedrag van de cliënt te hanteren Een zorgsysteem dat niet is ingericht op probleemgedrag Emotionele instabiliteit medewerkers, team, organisatie Trainingen op uitsluitend op agressie gericht Gevolg: Vicieuze cirkel: meer beheersmatig, meer isolement, meer begeleiders op één cliënt Situatie van onveiligheid wordt groter in plaats van kleiner Symptoommanagement domineert Pag. 3

4 Waar richt de aanpak zich op Doelstellingen: 1. Voorkomen van agressie en onveiligheid 2. De frequentie, ernst en omvang van agressie en onveiligheid laten afnemen 3. Na agressie-incidenten de schadelijke gevolgen zoveel mogelijk beperken. Pag. 4

5 Hoe pak je het aan 1. Maximale inzet op preventie 2. Op maat ingrijpen bij probleem/agressief gedrag 3. Beperken van de schadelijke gevolgen na agressief gedrag 4. Voortdurend en systematisch evalueren van fasen: 1, 2 en 3 Pag. 5

6 Drie onderwerpen in deze workshop Enkele inleidende opmerkingen Werken met een handelingskader 2. Fysiek vaardig 3. Emotioneel in balans Pag. 6

7 Preventie Visie op cliënten met (zeer) ernstig probleemgedrag Werk met een handelingskader en eerstegraadsstrategie Een doelgroepgerichte organisatie van de zorg Emotioneel en fysiek vaardig reageren Wees je bewust van je houding ten opzichte van agressie, waar zit je eigen pijn Zorg voor balans in het team en weet wat onveilig maakt (Vroeg)tijdige interventies nog voordat de cliënt zich realiseert om agressief te worden Pag. 7

8 Omgaan met probleemgedrag en agressie Kennis en inzicht in gedrag Emotioneel vaardig Fysiek vaardig Pag. 8

9 Ingrijpen bij agressief gedrag Onderscheid het agressieve gedrag in: - proactief - reactief Direct de-escalerend ingrijpen Blijf emotioneel in balans Naadloze samenwerking tussen teamleden Niet meer doen dan nodig is Pag. 9

10 Twee bronnen van agressie 1. Proactieve agressie: Agressie om een bepaald doel te bereiken 2. Reactieve agressie: Agressie als antwoord op een bedreigende, provocerende, frustrerende situatie Pag. 10

11 Reactieve agressie Kenmerken: - affectief - impulsief - defensief - reactief Vormen: 1. Willekeurige agressie 2. Frustratieagressie Pag. 11

12 Proactieve agressie Kenmerken: gecontroleerd aangeleerd aanvallend anti sociaal Vormen: 1. Instrumentele agressie 2. Expressieve agressie 3. Agressie vanuit machtsverhoudingen Pag. 12

13 Doelgroep LVG specifieke kenmerken: En bijkomende kenmerken/ problematiek: Komen tot uiting in: INTELLIGENTIE IQ LEERPROBLEMEN BEPERKT SOCIAAL AANPASSINGS- VERMOGEN En leiden tot: PSYCHIATRISCHE STOORNIS MEDISCH- ORGANISCHE PROBLEMEN PROBLEMEN IN GEZIN EN SOCIALE CONTEXT ERNSTIGE GEDRAGSPROBLEMEN CHRONICITEIT/ LANGDURIGE BEHOEFTE AAN ONDERSTEUNING Pag. 13

14 Agressie in kaart gebracht Begrijp het gedrag: - wat is het beeld en samenhang - welke factoren zijn bepalend - de onderlinge beïnvloeding en dynamiek - onderken de risicofactoren Agressief gedrag is zeer complex: - om de oorzaken te doorgronden - te hanteren - niet in meegezogen te worden Twee sporen: direct actie en oorzaken begrijpen Pag. 14

15 Werk met een handelingskader Voorkomt stellen van beperkte diagnose Systematische analyse van de factoren Inzicht in de samenhang Inzicht in de dynamiek Systematische lijn in begeleiding/ behandeling Voorkomt inzet van alleen symptoommanagement Evaluatie-instrument Pag. 15

16 Handelingskader Dialogische visie en de sturingsfilosofie Maatschappelijke context/ wettelijk kader Eerste graadsstrategie Organisatie van zorg- en dienstverlening Onderdelen Gedragscode: Zorgprogramma s SOAS-R Huisvesting Personeelsbeleid Beleid omtrent fysieke controletechnieken Opvang en nazorg Biologisch Neurologische Biochemische Genetische Andere afwijkingen Integratieve behandeling/ begeleiding cliënt Verstandelijke beperking (eventueel) bijkomende stoornis/ syndroom (eventueel) agressief gedrag analyse Psychologische en ontwikkelingsfactoren Cognitieve, sociaal, emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsvariabelen Psychopathologie Integratieve diagnose specifiek: differentiële diagnose van (agressief) gedrag Sociaal Gezinsinteracties Cultuur Omgevingsvariabelen Signaleringsplan Medewerker Expertise/ competentieas Algemeen: Respectvolle bejegening Ervaring doelgroep Levenservaring Emotiemanagement Onderhandelen Werken: sturingsfilosofie Specifiek (aan te leren): Lage EE Deëscalatietechnieken Fysieke interventies Conflicthantering (tegen) overdracht splitting Dilemma-tegenstellingen Emotiemanagementander Pag. 16

17 Handelingskader Eerstegraadsstrategie Organisatie van zorg- en dienstverlening Onderdelen Gedragscode Zorgprogramma s SOAS-R Huisvesting Personeelsbeleid Veilige zorg Beleid omtrent fysieke controletechnieken Nazorg Biologisch Neurologische Biochemische Genetische Andere afwijkingen cliënt Verstandelijke beperking eventueel: - bijkomende stoornis/ syndroom - agressief gedrag analyse Psychologische en ontwikkelingsfactoren Cognitieve, sociaal, emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsvariabelen Psychopathologie Integratieve diagnose specifiek: diagnose van (agressief) gedrag Sociaal Gezins - interacties Cultuur Omgevingsvariabelen Medewerker Expertise/competenties Algemeen: Respectvolle bejegening Ervaring doelgroep Levenservaring Emotiemanagement Onderhandelen Werken: sturingsfilosofie Specifiek (aan te leren): Lage EE Deëscalatietechnieken Fysieke interventies Conflicthantering (tegen) overdracht splitting Dilemma-tegenstellingen Emotiemanagementander Integratieve: behandeling/begeleiding Signaleringsplan Pag. 17

18 Handelingskader Eerstegraadsstrategie Organisatie van zorg- en dienstverlening Onderdelen Gedragscode Zorgprogramma s SOAS-R Huisvesting Personeelsbeleid Veilige zorg Beleid omtrent fysieke controletechnieken Nazorg Biologisch Neurologische Biochemische Genetische Andere afwijkingen cliënt Verstandelijke beperking (eventueel) Bijkomende stoornis/syndroom (eventueel) Agressief gedrag analyse Psychologische en ontwikkelingsfactoren Cognitieve, sociaal, emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsvariabelen Psychopathologie Sociaal Gezinsinteracties Cultuur Omgevingsvariabelen Integratieve diagnose specifiek: differentiële diagnose van (agressief) gedrag Medewerker Expertise/competenties Algemeen: Respectvolle bejegening Ervaring doelgroep Levenservaring Emotiemanagement Onderhandelen Werken: sturingsfilosofie Specifiek (aan te leren): Lage EE De-escalatietechnieken Fysieke interventies Conflicthantering (tegen) overdracht splitting Dilemma-tegenstellingen Emotiemanagementander Integratieve behandeling/begeleiding Signaleringsplan Pag. 18

19 Eerstegraadsstrategie Statisch: Veiligheid Bouw en inrichting Groepssamenstelling Bezetting Ordening Dynamisch: Relaties hanteren Situaties hanteren Klimaat Omgevingsgericht Pag. 19

20 Behoeften van mensen Behoeftenhiërarchie van Maslow Pag. 20

21 Samenwerken op basis van wederzijdse verantwoordelijkheid Creatief proces: oplossingsrichtingen Rolverdeling en werkafspraken: wie, wat, wanneer De echte knelpunten (vaak persoonlijke leerpunten) Evaluatie: waarom is het (niet) gelukt? LSD feedback Pag. 21

22 Handelingskader Dialogische visie en de sturingsfilosofie Maatschappelijke context/wettelijk kader Eerste graadsstrategie Organisatie van zorg- en dienstverlening cliënt Medewerker Onderdelen Gedragscode Zorgprogramma s SOAS-R Huisvesting Personeelsbeleid Biologisch Neurologische Biochemische Genetische Andere afwijkingen Verstandelijke beperking (eventueel) bijkomende stoornis/ syndroom (eventueel) agressief gedrag analyse Psychologische en ontwikkelingsfactoren Cognitieve, sociaal, emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsvariabelen Psychopathologie Sociaal Gezinsinteracties Cultuur Omgevingsvariabelen Expertise/competenties Algemeen: Respectvolle bejegening Ervaring doelgroep Levenservaring Emotiemanagement Onderhandelen Werken: sturingsfilosofie Specifiek (aan te leren): Lage EE Deëscalatietechnieken Pag. 22

23 Handelingskader Dialogische visie en de sturingsfilosofie Maatschappelijke context/ wettelijk kader Biologisch Neurologische Biochemische Genetische Andere afwijkingen Integratieve behandeling/ begeleiding cliënt Verstandelijke beperking (eventueel) bijkomende stoornis/ syndroom (eventueel) agressief gedrag analyse Psychologische en ontwikkelingsfactoren Cognitieve, sociaal, emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsvariabelen Psychopathologie Integratieve diagnose specifiek: differentiële diagnose van (agressief) gedrag Eerste graadsstrategie Sociaal Gezinsinteracties Cultuur Omgevingsvariabelen Signaleringsplan Medewerker Competenties Algemeen: Respectvolle bejegening Ervaring doelgroep Levenservaring Emotiemanagement Onderhandelen Werken: sturingsfilosofie Specifiek (aan te leren): Lage EE Deëscalatietechnieken Fysieke interventies Conflicthantering (tegen) overdracht Splitting Dilemma-tegenstellingen Emotiemanagement Pag. 23

24 Handelingskader Organisatie van zorg- en dienstverlening Dialogische visie en de sturingsfilosofie Maatschappelijke context/ wettelijk kader Onderdelen Gedragscode cliënt Eerste graadsstrategie Zorgprogramma s Protocollen en richtlijnen Verstandelijke beperking (eventueel) bijkomende stoornis/ syndroom (eventueel) agressief gedrag SOAS-R Huisvesting Personeelsbeleid Biologisch Neurologische Biochemische Genetische Andere afwijkingen analyse Psychologische en ontwikkelingsfactoren Cognitieve, sociaal, emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsvariabelen Psychopathologie Sociaal Gezinsinteracties Cultuur Omgevingsvariabelen Beleid agressiehantering Integratieve diagnose Opvang en nazorg specifiek: differentiële diagnose van (agressief) gedrag Integratieve behandeling/ begeleiding Signaleringsplan Pag. 24

25 Handelingskader Dialogische visie en de sturingsfilosofie Maatschappelijke context/ wettelijk kader Eerste graadsstrategie Organisatie van zorg- en dienstverlening Onderdelen Gedragscode: Zorgprogramma s SOAS-R Huisvesting Personeelsbeleid Beleid omtrent fysieke controletechnieken Opvang en nazorg Biologisch Neurologische Biochemische Genetische Andere afwijkingen Integratieve behandeling/ begeleiding cliënt Verstandelijke beperking (eventueel) bijkomende stoornis/ syndroom (eventueel) agressief gedrag analyse Psychologische en ontwikkelingsfactoren Cognitieve, sociaal, emotionele ontwikkeling Persoonlijkheidsvariabelen Psychopathologie Integratieve diagnose specifiek: differentiële diagnose van (agressief) gedrag Sociaal Gezinsinteracties Cultuur Omgevingsvariabelen Signaleringsplan Medewerker Expertise/ competentieas Algemeen: Respectvolle bejegening Ervaring doelgroep Levenservaring Emotiemanagement Onderhandelen Werken: sturingsfilosofie Specifiek (aan te leren): Lage EE Deëscalatietechnieken Fysieke interventies Conflicthantering (tegen) overdracht splitting Dilemma-tegenstellingen Emotiemanagementander Pag. 25

26 De tips Stressreductie in stressvolle situaties Intern team van consulenten Aandachtsfunctionaris agressie en onveiligheid per woon-/dagbestedingvoorziening Trainingen altijd in samenhang, geen geïsoleerde agressietrainingen: - psychopathologie - emotiemanagement - eerstegraadsstrategie Pag. 26

27 Reactie op agressie en onveiligheid Welk effect heeft agressief gedrag op je: - fysiek - emotie - gedachten - gedrag Hanteren van agressie en onveiligheid: Wat is sterk en wil je vasthouden Wat versterken of ontwikkelen Pag. 27

28 Reduceren van spanning Reduceren van spanning via twee ingangen: 1. Fysieke ingang 2. Psychologische ingang Twee peilers 1. Houding: - mentaal - fysiek 2. Ademen: - ontwikkelen ademkracht - toepassen van ademkracht Pag. 28

29 Ademen Ademen is de sleutel om te ontspannen We ademen vaak in rust te snel en te oppervlakkig Sneller ademen sluipt erin door drukte of haast Gedachten vertragen is moeilijker minder snel ademen te leren Focus op de uitademing, de inademing volgt vanzelf Beginners: twee tellen in, vier tellen uit en twee tellen pauze Check door hand op de borst en hand op je buik Observeer je ademhaling: - wat kost energie - wat levert energie op Pag. 29

30 Dagelijkse oefening De drie x drie minuten oefening Volg de ademhaling en teken een golvend patroon Naar boven inademen Naar beneden uitademen Tussen de 18 en 21 keer is een goed ritme Drie keer per dag drie minuten oefenen Forceer niet, laat het natuurlijk omlaag gaan Pag. 30

31 De Neutral techniek Neutral zijn, stelt je in staat om: - negatieve effect van stress op het lichaam stoppen - stopt chaotische signalen van hart naar brein - helpt helderheid en focus te houden - afstand te nemen eigen stressgevoelens - afstand te nemen van andermans stressgevoelens Stappen: 1. Hartfocus: gebied rond het hart, hand erop 2. Hart ademen: vijf tellen in en vijf tellen uit Pag. 31

32 De Quick Coherence Techniek 1. Hart Focus Verplaats je aandacht naar het gebied rondom je hart. Focus voor minimaal 10 seconden 2. Hart Ademen Adem in en uit via je hart 3. Hart Voelen Activeer een positief gevoel bijvoorbeeld waardering, zorg of liefde voor iets of iemand in je leven Pag

33 Fysieke training en agressiehantering

34 Waarom fysieke training Op maat fysieke agressie controleren Stresshormonen laten afnemen Sensitiviteit van het lichaam vergroten Gezondheid bevorderend Hoe: Wat natuurlijk aanwezig is herstellen Potentiële kracht activeren Gebruik maken van de wijsheid van het lichaam Pag. 34

35 Doelen fysieke training bij agressief gedrag Hanteren van het agressieve gedrag: met regie met inzicht met een concreet doel voor ogen precies op maat Het is geen zelfverdediging! Stressreductie en daardoor emotionele stabiliteit Pag. 35

36 Basisvaardigheden Houding Aandacht Ontspannen Bewegen Pag. 36

37 Een natuurlijke en alerte lichaamshouding Houding Aandacht Bewegen Ontspannen basis aanwezigheid ruimte ademhaling specifiek vastberaden tijd rust en actie gecentreerd blik onverstoorbaar controle verplaatsen Pag. 37

38 Fysieke en emotionele balans Twee peilers 1. Houding: - mentaal - fysiek 2. Ademen: - ontwikkelen ademkracht - toepassen van ademkracht Pag. 38

39 Houding Verticale as Zitten op je zitbotten Gewrichten los Gewicht laag Gewicht wat meer op de voorvoet Bewegelijk Blik aandachtig en ontspannen Rotatie en strekken Onbewegelijke geest Pag. 39

40 In de praktijk Basisvaardigheden als fundament Vrij werken in de praktijk Inkomen zonder botsen Meebewegen als inkomen niet kan Soepel, zacht maar gecontroleerd Met een lage geuite emotie Direct kunnen aanpassen bij wisselende situaties Pag. 40

41 Samengevat Formuleer een visie op probleemgedrag Benader agressie altijd vanuit de hele context Het moet organisatiebreed worden aangepakt Niet verslappen en al helemaal niet als het goed gaat Trap niet in de valkuil van louter agressietraingen Pag. 41