HL Vormingswerkers.indd 1 21/09/ :32:21

Transcriptie

1 Uit Uit gerookt? HL Vormingswerkers.indd 1 21/09/ :32:21

2 Colofon Met dank aan de leden van de stuurgroep: 1. APB: Isabelle De Wulf 2. Cgg VAGA: Sofie Leemans 3. Cgg VBO: Gwen Maries 4. Cgg Waas en Dender: Cynthia De Man 5. Domus Medica: Rita Verrando 6. LOGO Brussel: Frieda Van Assche 7. LOGO Limburg: Francoise Roelandts 8. LOGO Oost Babant: Annick Hirschböck 9. STK: Suzanne Gabriëls 10. VIGeZ: Kathleen Massart 11. VNA: Griet Briels 12. VRGT: Ariane Lievens 13. VVSG: Veerle Cortebeeck 14. VWGC: Myriam Suetens 15. WGC De Central: Hilde Beckers 16. WGC De Vlier: Elke Stoppie VIGeZ, 2012 ISBN nummer HL Vormingswerkers.indd 2 21/09/ :32:31

3 inhoud 1. Inleiding 2. Concept 3. Doelstellingen a. Doelstellingen opgesplitst volgens ASE-model KOK b. Operationele doelstellingen c. Strategisch doel 4. Samenwerking huisartsen 5. Taakbeschrijving vormingswerker 9 10 a. Opleiding vormingswerkers b. Infomoment intermediaire organisaties c. Infomoment mogelijke deelnemers d. Inschrijvingen e. Overzicht sessies f. Opbouw sessies 6. Aandachtspunten 7. Overzicht rookstopsessies a. Algemene informatie b. Thema s rookstopsessies c. Rookstopsessie 1 d. Rookstopsessie 2 e. Rookstopsessie 3 f. Rookstopsessie 4 g. Rookstopsessie 5 h. Rookstopsessie 6 i. Rookstopsessie 7 j. Rookstopsessie 8 2 HL Vormingswerkers.indd 3 21/09/ :32:39

4 3 HL Vormingswerkers.indd 4 21/09/ :32:48

5 8. Overzicht tussensessies 23 a. Tussensessie 1 b. Tussensessie 2 c. Tussensessie 3 d. Tussensessie 4 e. Tussensessie 5 f. Tussensessie 6 g. Tussensessie 7 h. Tussensessie 8 9. Ondersteuning via sms of kaartje 27 4 HL Vormingswerkers.indd 5 21/09/ :32:56

6 5 HL Vormingswerkers.indd 6 21/09/ :33:03

7 1. Inleiding De sigaret neemt in het leven van mensen uit lagere economische groepen vaak een centrale plaats in. Mannen en vrouwen met een lagere opleiding, een lager inkomen en een lagere sociaal-economische status roken meer. Roken geldt echter als één van de meest bepalende factoren in de sociale ongelijkheid wat betreft gezondheid en vroegtijdig overlijden. Voor mensen in kansarmoede zijn er evenwel meer drempels dan voor de algemene bevolking om op zoek te gaan naar professionele hulp bij rookstop. Het gaat onder andere om sociale of financiële drempels en te hoge verwachtingen. Inzetten op rookstopbegeleiding voor deze doelgroep is dan ook de moeite waard. De Provinciale Dienst Gezondheid en Logo Limburg gingen daarom op zoek naar een mogelijke oplossing en startten in 2009 met het pilootproject Uitgerookt. Doel van dit project was een aangepaste rookstopbegeleiding in groep aanbieden voor mensen in armoede. Voor de uitwerking van Uitgerookt werd beroep gedaan op de expertise van de VRGT (Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding) en de jarenlange ervaring van Vormingplus Limburg met deze doelgroep. Na een positieve evaluatie werd Uitgerookt door het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie vzw (VIGeZ), verder aangepast tot een bruikbaar instrument voor rookstopbegeleiding voor mensen in armoede over heel Vlaanderen. In deze handleiding voor tabakologen vindt u een gedetailleerde leidraad voor de acht rookstopsessies binnen Uitgerookt? 6 HL Vormingswerkers.indd 7 21/09/ :33:11

8 2. Concept Uitgerookt? is een methodiek rond rookstopbegeleiding in groep voor mensen met een lagere sociale status. Het programma bevat acht rookstopsessies en acht tussensessies. Tijdens de tussensessies wordt er aandacht besteed aan een meer algemene gezondere levensstijl en verder gewerkt aan een stevig groepsgevoel. Gedurende vier maanden wordt er wekelijks een sessie georganiseerd waardoor er meer aandacht kan zijn voor sociale ondersteuning, dan in de reguliere rookstopprogramma s. Daardoor kunnen de deelnemers een ruimer sociaal netwerk uitbouwen en steunfiguren vinden die hen helpen om de aangeleerde gezonde en rookvrije levensstijl vol te houden, ook na beëindiging van het programma. Uitgerookt? probeert dus beter aan te sluiten bij de noden van de doelgroep, en door middel van een vaste wekelijkse structuur de continuïteit van de groepsbijeenkomsten te waarborgen en de kans op drop-out te verminderen. Om de motivatie van de deelnemers te verhogen en voldoende te kunnen aansluiten bij de leefwereld en vragen van de groep, worden de deelnemers ook actief betrokken in de samenstelling van het programma van de tussensessies. Om de continuïteit niet alleen in de tijd te garanderen maar ook in de begeleiding, werd ervoor gekozen om de sessies te laten begeleiden door een tabakoloog en een vormingswerker. De tabakoloog staat in voor de begeleiding van de rookstopsessies, bijgestaan door de vormingswerker. De tussensessies worden volledig begeleid door de vormingswerker. Deze laatste fungeert daardoor wekelijks als vertrouwensfiguur en aanspreekpunt voor de groep. Omdat het succes van dit project grotendeels staat of valt met de manier waarop de tabakoloog en de vormingsmedewerker begeleiden, is er voor beiden een vorming en uitgebreid draaiboek voorzien om hen zoveel mogelijk voor te bereiden op het werken met mensen in armoede. 7 HL Vormingswerkers.indd 8 21/09/ :33:19

9 3. Doelstellingen Uitgerookt? 3.1. Strategisch doel Rookstop in groep beter toegankelijk maken voor kansengroepen 3.2. Operationele doelstellingen Het bevorderen van een positieve attitude tegenover stoppen met roken Het bevorderen van sociale steun voor stoppen met roken Het bevorderen van de eigen effectiviteit om te stoppen met roken Het bevorderen van een gevoel van controle over het eigen leven Het bevorderen van mindere blootstelling aan passief roken van de naaste omgeving Het bevorderen van algemeen welzijn van de persoon en de naaste omgeving 3.3. Doelstellingen opgesplitst volgens ASE-model KOK Attitude: Het ontmoedigen van de perceptie van roken als één van de weinige pleziertjes in het leven Het ontmoedigen van roken als manier om met stress om te gaan Het bevorderen van de perceptie dat roken veel geld kost en dat men geld kan besparen door te stoppen Het benadrukken van andere voordelen van stoppen, zoals fris ruiken en meer zelfvertrouwen Sociale factoren: Het bevorderen van sociale steun bij stoppen Het tonen van succesvol voorbeeldgedrag van mensen in vergelijkbare omstandigheden Eigen effectiviteit: Het bevorderen van de perceptie dat men stoppen het best kan voorbereiden en plannen Het leren omgaan met rokers en de sociale druk als men stopt 8 HL Vormingswerkers.indd 9 21/09/ :33:27

10 4. Samenwerking huisartsen Binnen deze methodiek speelt de huisarts geen cruciale rol bij de werving van mogelijke kandidaten. Het is wel belangrijk dat de huisartsen uit de regio weten zijn dat de rookstopbegeleiding Uitgerookt? zal plaatsvinden en wat het project inhoudt. De organiserende instanties wordt gevraagd om deze taak op zich te nemen, hiervoor kunnen zij rekenen op ondersteuning van het Logo in de regio. Alle huisartsen die effectief patiënten hebben die deelnemen aan Uitgerookt?, worden na toestemming van hun patiënt op de hoogte gebracht van de deelname (taak tabakoloog). 9 HL Vormingswerkers.indd 10 21/09/ :33:35

11 5. Taakbeschrijving vormingswerker a. Opleiding vormingswerkers Het is belangrijk dat je als vormingswerker op de hoogte bent van het totaalconcept van de methodiek en de meest aangewezen manier om met de doelgroep te werken. Daarom is er bij het project Uitgerookt? een voorbereidende opleiding voor de vormingswerkers en tabakologen. Tijdens deze opleiding komen de volgende onderwerpen aan bod: - Roken en kansengroepen - Rookstopbegeleiding in groep - Motiverende interventies van de hulpverlener - Infosessie Uitgerookt? Wat is de rol van de vormingswerker? - Algemene voorstelling Uitgerookt? - Taak van de vormingswerker bij begeleiding Uitgerookt? b. Infomoment intermediaire organisaties Ongeveer anderhalve maand vóór de start van het project vindt er een infovergadering plaats voor de organisaties die meewerken aan de werving van de deelnemers. Als vormingswerker is het nodig om op dit overlegmoment aanwezig te zijn, zodat je alvast kennis kan maken met de verschillende medewerkers. Bovendien kan je als vormingswerker de medewerkers wat meer uitleg geven over de manier van deelnemers werven volgens de principes van de motivationele gespreksvoering, zoals je die in de vorming rookstop bij kansengroepen hebt geleerd. c. Infomoment mogelijke deelnemers Ongeveer twee weken vóór de start van het groepsprogramma vindt een infosessie (1,5u) georganiseerd waarbij geïnteresseerden kunnen kennismaken met de tabakoloog en vormingswerker. Vervolgens wordt het programma verder toegelicht en krijgen de geïnteresseerden de kans om zich in te schrijven. Deze sessie wordt geleid door de vormingsmedewerker in samenwerking met de tabakoloog. Agenda van het infomoment: Onderdeel Welkom Info roken - rookstop Voorstelling rookstopbegeleiding Uitgerookt Mogelijkheid tot het stellen van vragen Mogelijkheid tot inschrijven Taakverdeling Vormingswerker Tabakoloog Vormingswerker Vormingswerker en tabakoloog Vormingswerker 10 HL Vormingswerkers.indd 11 21/09/ :33:43

12 d. Inschrijvingen Het is je taak als vormingswerker om alle inschrijvingen te centraliseren. Een voorbeeld van een inschrijvingsformulier is terug te vinden in de materialenbundel (zie bijlage). De inschrijvingen kunnen op verschillende tijdstippen gebeuren. - Aansluitend op het infomoment: - Tussen het infomoment en de start van Uitgerookt? Als de groep bij de start van Uitgerookt? nog niet volzet is, kan er tot de tweede sessie nog ingeschreven worden. Let er wel op dat je dit dan tijdens de eerste sessie duidelijk laat weten aan de deelnemers. Dit opdat de veiligheid en vertrouwelijkheid van de groep gewaarborgd kan blijven. Aangezien er gaandeweg steeds wel enkele deelnemers afhaken, is het aangewezen om een groep pas op te starten als er minimum zes inschrijvingen zijn. Anders kan je de groepsinput onvoldoende garanderen tot het einde van het project. Anderzijds is het ook belangrijk om de groepen niet te groot te maken en maximum 12 deelnemers toe te laten. Zoniet is er onvoldoende tijd om alle deelnemers de tijd en aandacht te bieden die ze nodig hebben om zich gesteund en begrepen te voelen. e. Overzicht sessies Als vormingswerker ben je aanwezig op alle sessies. De tabakoloog is enkel aanwezig tijdens de rookstopsessies. Week Sessie: RS: rookstop TS: tussensessie RS RS TS TS RS RS TS RS TS RS TS TS RS TS TS RS Vormingswerker aanwezig Tabakoloog aanwezig Voor deze doelgroep is het zeer belangrijk om een vaste structuur te hebben, daarom is het aangewezen dat de opbouw van de rookstopsessie en tussensessie op dezelfde manier verloopt. Omdat je als vormingswerker elke week aanwezig bent, vervul je de rol van aanspreekpunt en vertrouwensfiguur voor de deelnemers. Probeer hen dan ook zo laagdrempelig mogelijk te benaderen zodat ze met hun vragen in eerste instantie bij jou terecht kunnen. Spreek met de groep af hoe en wanneer ze je kunnen bereiken. Zorg voor een evenwicht tussen beschikbaarheid en afgrenzing. 11 HL Vormingswerkers.indd 12 21/09/ :33:51

13 f. Opbouw sessies Afhankelijk van het aantal deelnemers kan de duur van de sessies lichtjes variëren. Algemeen genomen wordt er maximum 2 uur voorzien voor één sessie. Zowel de tabakoloog als de vormingswerker hebben de taak om de tijdsindeling in de gaten te houden. Dit houdt in dat men het begin- en einduur van de sessies stipt respecteert. Je start dus op tijd (ook al zijn nog niet alle deelnemers aanwezig) en je laat de sessies ook niet uitlopen. Dit betekent dat je tijdens de sessies de deelnemers soms ook zal moeten afgrenzen zodat er voor iedere deelnemer voldoende tijd overblijft om zijn of haar ervaringen te delen. De vormingswerker en tabakoloog zijn best een half uur vóór en ná de sessies aanwezig zodat de deelnemers laagdrempelig contact kunnen zoeken met de begeleiders. Voorstel opbouw van een sessie: 30 : informeel babbelmoment : rookstopsessie of tussensessie 30 : informeel afsluiten met een kop soep of een stuk fruit 12 HL Vormingswerkers.indd 13 21/09/ :33:59

14 6. Aandachtspunten 1. Schenk geen koffie tijdens de sessie. Koffie en roken gaan immers vaak hand in hand. 2. Voorzie steeds vers water. Water drinken helpt tegen de nevenwerkingen van rookstop en is gezond en goedkoop! 3. Zorg ervoor dat je zelf steeds op tijd bent en dat het lokaal in orde is gebracht. Zo krijgen de mensen het gevoel welkom te zijn. 4. Zorg ervoor dat er steeds ruimte is voor eigen inbreng van de deelnemers, zonder het uiteindelijke doel van de sessies uit het oog te verliezen. 5. Heb aandacht voor persoonlijke situaties die zich tussen de sessies bij de deelnemers voordoen. Bv. bij langdurige ziekte of ziekenhuisopname kan een kaartje met spoedig herstel dat door de groep ondertekend werd, een zeer leuke attentie zijn. 6. Probeer in te spelen op de lokale situatie. Bv. als er een gratis activiteit is binnen de gemeente, aarzel niet om deze info mee te delen. 7. Voor sommige groepen is het belangrijk om na de sessies nog verder samen te komen. Zorg ervoor dat het contact na de sessies niet dadelijk stilvalt. Sommige groepen zullen hiervoor zelf initiatieven nemen, andere zullen wat extra ondersteuning nodig hebben om buiten de sessies af te spreken. 13 HL Vormingswerkers.indd 14 21/09/ :34:06

15 7. Overzicht rookstopsessies Algemene informatie De rookstopsessies worden voornamelijk geleid door de tabakoloog. Als vormingswerker heb je een ondersteunende taak. Dit betekent dat je inspringt waar nodig. Bv. deelnemers helpen bij het invullen van hun opdrachten, gesprek voeren met iemand die het moeilijk heeft, De tabakoloog beschikt over een apart draaiboek waarin elke sessie uitgeschreven is. Het is belangrijk dat de tabakoloog en vormingswerker op één lijn staan en goed samenwerken. Maak dus goede afspraken over wie welke taken op zich zal nemen. In principe is het de taak van de vormingswerker om het nodige materiaal en kopieën te voorzien. Indien van deze taakverdeling afgeweken wordt, maak dan goede afspraken zodat het voor iedereen duidelijk is wat van hem of haar verwacht wordt. Elke rookstopsessie is opgebouwd rond een bepaald thema en heeft ook een bijhorend cartoonkaartje dat aan de deelnemers wordt uitgedeeld. De kaartjes kunnen ze bewaren in het bewaardoosje dat bij het begin van de eerste sessie wordt uitgedeeld. Thema s rookstopsessies Rookstopsessie 1: - Kennismaking met elkaar en bepalen van het rookprofiel - Passief roken Rookstopsessie 2: - Motivatie om te stoppen met roken (voor- en nadelenbalans) - Hulpmiddelen deel 1 - medicatie - Hulpmiddelen deel 2 nicotinevervangers - inleiding Rookstopsessie 3: - Afkickverschijnselen en verslaving - Hulpmiddelen deel 2 nicotinevervangers - Voorbereiding stopdag 14 HL Vormingswerkers.indd 15 21/09/ :34:14

16 Rookstopsessie 4: - Maak je omgeving rookvrij - Aanduiden van een stopvriend - Info Tabakstop - Belonen Rookstopsessie 5: - Nadelen bij stoppen met roken Rookstopsessie 6: - Gezondheidsvoordelen bij stoppen met roken Rookstopsessie 7: - Terugvalpreventie Rookstopsessie 8: - Terugvalpreventie 15 HL Vormingswerkers.indd 16 21/09/ :34:21

17 Rookstopsessie 1 Thema van de dag: - Kennismaken met elkaar en bepalen van het rookprofiel - Passief roken 1. Taken van de vormingswerker vóór de eerste sessie Enkele dagen voor de eerste sessie telefonisch contact opnemen met elke deelnemer. Zo hebben ze je stem al eens gehoord en worden ze er aan herinnerd dat binnen enkele dagen de eerste sessie start. Controle van de afspraken rond de locatie Contact opnemen met tabakoloog om afspraken te overlopen Overzichtslijst opmaken van de deelnemers en controleren of iedereen een inschrijvingsformulier heeft ingevuld. Controleren of alle materiaal aanwezig is Materiaal voor de eerste sessie/deelnemer: - een mapje om alle documenten te verzamelen - een afsprakenblad - fiche rookprofiel - nieuw sigarettenpakje - cartoonkaartje: passief roken - een balpen - een naamkaartje Kijk na of de afgesproken beloningen (soep, fruit, ) in orde zijn 2. Inhoud van de eerste sessie 2.1 Welkomstwoord (vormingswerker): Welkomswoord Welkom iedereen, Vandaag is het een speciale dag voor jullie. Iedereen heeft zich onlangs ingeschreven voor dit rookstopprogramma met als doel iets te veranderen aan het rookgedrag en mogelijks zelfs te werken naar een volledige rookstop. Dit was wellicht geen gemakkelijke beslissing en daarom wil ik jullie nu alvast feliciteren omdat jullie de moed hebben gehad om deze eerste stap naar een gezonder leven, te zetten. In de komende 16 weken gaan we samenwerken en elkaar ondersteunen om ook de volgende stappen te zetten. 16 HL Vormingswerkers.indd 17 21/09/ :34:29

18 Voorstelling begeleiders en de taakverdeling: Beide begeleiders stellen zichzelf kort voor. Vormingswerker: 16 weken lang gaan we samen op weg om te werken aan een gezondere levensstijl. Uitgerookt? gaat in de eerste plaats om rookstop maar daarnaast gaan we ook werken rond andere onderwerpen die te maken hebben met gezondheid en gezond leven. Daarom zitten er in het programma 8 rookstopsessies en 8 tussensessies. Ikzelf zal tijdens alle sessies aanwezig zijn, (naam tabakoloog) zal alleen tijdens de rookstopsessies aanwezig zijn. In de eerste tussensessie gaan we samen op zoek naar onderwerpen waar jullie graag rond willen werken zodat het programma zoveel mogelijk aansluit bij jullie vragen en interesses. Aangezien ik elke sessie aanwezig ben, ben ik ook jullie contactpersoon. Dus als jullie buiten de sessies nog vragen of opmerkingen hebben mag je me hiervoor steeds contacteren. (spreek met de deelnemers af hoe en wanneer ze je kunnen bereiken) Indien de groep nog niet volzet is: Als er nog verschillende vrije plaatsen zijn, maar de groep toch al opgestart is, is er de mogelijkheid om deelnemers tot de tweede sessie toe te laten. In dit geval moet de vormingswerker dit duidelijk communiceren naar de deelnemers toe, zodat de veiligheid en vertrouwelijkheid in de groep gewaarborgd blijft. Overlopen programma Uitgerookt? De vormingswerker legt de verschillende onderdelen van het programma kort uit. Hij benadrukt hierbij dat het doel van de methodiek is om te komen tot een gezondere levensstijl en dat elke stap in die richting een goede stap is. Ook al komt je niet tot een volledige rookstop, een bewuste verandering in het rookgedrag kan ook een succeservaring zijn. 2.2 Omgangsregels Goede afspraken maken goede vrienden, dit geldt ook voor het werken in groep. Wat in de groep gezegd wordt, blijft ook in de groep Iedere stem telt en heeft het recht om gehoord te worden Respect tonen voor de anderen en jezelf Steun geven of vragen maakt ons sterker 17 HL Vormingswerkers.indd 18 21/09/ :34:36

19 2.2.1 Kennismaking met elkaar en met het rookgedrag De deelnemers gaan per twee samenzitten en gebruiken de kennismakingsfiche om meer van elkaar te weten te komen. De begeleiders begeleiden de groepjes en helpen waar nodig. Nadien stellen de deelnemers elkaar voor in de grote groep. Facultatief: als de tabakoloog opteert voor een CO-meting kan hij / zij ze uitvoeren, terwijl de andere deelnemers aan hun opdracht werken. Tijdens de voorstellingsronde kan de tabakoloog verder doorvragen en een rookprofiel opstellen Rookstopdag Dit is een rookstopprogramma, dus gaan we uiteraard ook proberen werken naar een rookstopdag. Dit is een dag die we samen afspreken. Vanaf die dag wordt er afgesproken om niet meer te roken. Op dit moment kan het misschien wel bedreigend overkomen als je eraan denkt om niet meer te roken. Dat is normaal. Daarom werken we ook in stapjes. Het is niet nodig dat je nu onmiddellijk stopt met roken, maar we gaan wel een rookstopdag afspreken om naartoe te werken. Deze rookstopdag ligt ergens tussen de derde en vierde sessie. We gaan nu samen eens kijken welke dag voor jullie als groep het meest geschikt lijkt. Zodra er overeenstemming is over de rookstopdatum, vult iedereen deze dag in op het afsprakenblad. Ook al willen we graag werken naar rookstop, toch is elke stap daar naartoe ook al een prestatie. Dus misschien zullen er wel mensen zijn die zich tegen de rookstopdatum nog niet klaar voelen om te stoppen met roken, maar wel succesvol verminderen met roken. Dit is ook al een prestatie op zich en zeker de moeite waard om te proberen Uitdelen eerste cartoonkaartje Alle deelnemers ontvangen het cartoonkaartje passief roken. De tabakoloog licht verder toe wat passief roken is. Hiervoor kan eventueel gebruik gemaakt worden van de brochure passief roken van de VRGT. Elke deelnemer krijgt een kaartendoosje zodat ze de kaartjes netjes kunnen bewaren Huiswerkopdracht 1 Elke deelnemer schrijft op zijn huiswerkfiche één plaats op waar hij/zij niet zal roken tot aan de 2e rookstopsessie. 18 HL Vormingswerkers.indd 19 21/09/ :34:43

20 2.2.6 Afsluitmoment De tabakoloog en vormingswerker vragen aan de deelnemers wie toestemming geeft om de huisarts op de hoogte te brengen van de deelname aan Uitgerookt?. Deze deelnemers vullen een toestemmingsformulier in. Tot slot krijgt iedereen nog een gezond hapje (stuk fruit, kop soep, ) en is er nog even tijd om na te praten. Indien er deelnemers zijn die het moeilijk hebben, kan je er als vormingswerker even een gesprek rond hebben. 19 HL Vormingswerkers.indd 20 21/09/ :34:51

21 Rookstopsessie 2 Thema van de dag: - Motivatie om te stoppen met roken (voor- en nadelenbalans) - Hulpmiddelen deel 1 - medicatie - Hulpmiddelen deel 2 - nicotinevervangers - inleiding 1. Taken van de vormingswerker vóór de tweede sessie Inschrijving nieuwe deelnemers Materiaal eerste sessie klaarmaken voor nieuwe deelnemers Werkblad voor- en nadelenbalans kopiëren voor alle deelnemers Cartoonkaartjes Huiswerkfiche 2 2. Hulp bij voor en nadelenbalans De deelnemers moeten in deze sessie een balans opmaken van de voor- en nadelen van roken en stoppen met roken. Dit zal voor sommige deelnemers geen gemakkelijke opdracht zijn. Als vormingswerker kan je de deelnemers helpen om een persoonlijke balans op te maken van wat ze zelf als voor- of nadelen ervaren. 3. Doorverwijzing naar de huisarts Het aanbod van nicotinevervangers en rookstopmedicatie wordt kort besproken. De deelnemers krijgen een overzicht van de mogelijke hulpmiddelen bij rookstop. Om het juiste ondersteuningsmiddel te kunnen kiezen is het aangewezen dat de deelnemers bij hun huisarts langsgaan voor overleg. Als vormingswerker kan je hen hiertoe aansporen en motiveren. Het juiste middel bij de juiste persoon, verhoogt immers hun kansen om succesvol te stoppen en te blijven. 4. Terugbetaling rookstophulpmiddelen Rookstophulpmiddelen worden gedeeltelijk terugbetaald door het ziekenfonds. Om deze terugbetaling te verkrijgen vraag je bij de apotheker, na aankoop van de producten, een formulier voor terugbetalin. Dit formulier bezorg je aan de mutualiteit en nadien kan je tot 50 euro terugbetaald krijgen. Mogelijk hebben sommige deelnemers hulp nodig bij het regelen van deze terugbetaling. Dit kan een taak zijn die je als vormingswerker op je neemt. 20 HL Vormingswerkers.indd 21 21/09/ :34:59

22 Rookstopsessie 3 Thema van de dag: - Afkickverschijnselen en verslaving - Hulpmiddelen deel 2 - nicotinevervangers - Voorbereiding stopdag 1. Taken van de vormingswerker vóór de derde sessie Inschrijving nieuwe deelnemers Materiaal eerste sessie klaarmaken voor nieuwe deelnemers Werkblad voor- en nadelenbalans kopiëren voor alle deelnemers Cartoonkaartjes Huiswerkfiche 2 2. Rookstopdag In de eerste sessie werd een rookstopdag vastgelegd. Deze dag valt steeds tussen de derde en vierde rookstopsessie. De deelnemers kunnen in hun rook(stop)dagboek schrijven hoe ze zich voelen bij hun rookstop. Wat gaat goed? Wat gaat moeilijk? 3. Medicatie Er wordt informatie meegegeven rond nicotinevervangers en medicatie. Het is belangrijk te benadrukken dat dit slechts hulpmiddelen zijn. Het is nog steeds de deelnemer zelf die de motivatie om te stoppen hoog moet proberen te houden. Rookstopsessie 4 Hier zal je vooral veel aandacht moeten besteden aan hun ervaringen met en de effecten van het stoppen met roken. 21 HL Vormingswerkers.indd 22 21/09/ :35:07

23 Rookstopsessie 5 In deze sessie zal je merken dat mensen die gestopt zijn met roken soms geconfronteerd worden met een gevoel van verveling, ook al hebben ze hun bezigheden. Vroeger hadden ze een sigaret om de verveling tegen te gaan. Wat kunnen ze nu aan dit gevoel doen? Even naar buiten gaan Een babbeltje met iemand slaan Contact nemen met hun stopvriend Water drinken Fruit eten Rookstopsessie 6 Er wordt in deze sessie verder gewerkt rond de motivatie om te stoppen met roken en de directe voordelen van een rookstop. Verder wordt er ook ruimte gemaakt om de deelnemers de kans te geven hun verhaal te doen en hen te ondersteunen waar nodig. Rookstopsessie 7 De deelnemers beginnen zich vragen te stellen: wat met de toekomst? Binnenkort zal onze groep niet meer samenkomen en wat dan? Bekijk samen de mogelijkheden. Rookstopsessie 8 Dit is de laatste sessie van Uitgerookt? De deelnemers hebben een zware inspanning moeten leveren om zover te geraken. Probeer deze sessie dan ook op een feestelijke manier af te sluiten en zet de deelnemers in de bloemetjes. 22 HL Vormingswerkers.indd 23 21/09/ :35:14

24 8. Overzicht tussensessies De tussensessies kunnen opgebouwd worden rond verschillende thema s zoals voeding, beweging, geestelijke gezondheid, vrijetijdsbesteding, Hieronder vind je een overzicht van een mogelijke opbouw van de tussensessies. Deze opbouw heeft een logische samenhang met de rookstopsessies. Als vormingswerker heb je echter nog steeds de vrijheid om de inhoud van de sessies aan te passen aan de interesses en vragen van de groep. Tussensessie 1 Bevraging deelnemers Deze eerste sessie kan gebruikt worden als bevragingsmoment bij de deelnemers. Je kan eens peilen bij de groepsleden welke onderwerpen ze tijdens de tussensessies graag aan bod zouden zien komen. In de mate van het mogelijke kan je dan bij de samenstelling van het programma rekening houden met de interesses en vragen van de groep. Je kan bijvoorbeeld foldertjes of informatie van het regionaal aanbod rond beweging, voeding, vrije tijd, creativiteit, geestelijke gezondheid (stressreductie, relaxatie ) meenemen. 1. Uitdelen van cartoonkaartje Behalve de kaartjes rond rookstop, zijn er ook kaartjes rond gezondheidsthema s. Deze kaartjes kan je aansluitend bij de thema s van de tussensessies uitdelen. 2. Afspraken voor de volgende sessie Volgende week is het terug een rookstopsessie Deze sessie is de laatste voor de rookstopdatum Tussensessie 2 Thema geestelijke gezondheid Om succesvol te kunnen stoppen met roken en gestopt te blijven, heb je een positief beeld van het eigen kunnen en voldoende zelfvertrouwen nodig. Mensen in armoede hebben echter al vaak heel wat tegenslagen gekend waardoor hun zelfvertrouwen vaak een flinke deuk heeft gekregen. Daarom is het nuttig om in de tussensessies stil te staan bij het thema geestelijke gezondheid en vooral bij het thema zelfbeeld en zelfvertrouwen. 23 HL Vormingswerkers.indd 24 21/09/ :35:22

25 Als je rond dit thema wil werken met de groep, is deze tussensessie alvast een geschikt moment om hiermee iets te doen. In de voorbereiding op hun rookstopdag kunnen de deelnemers alle steun die ze kunnen krijgen, goed gebruiken. Hieronder vind je alvast een voorbeeld van een methodiek die je kan gebruiken. Probeer er wel steeds aandachtig voor te zijn om de inhoud van de sessie zoveel mogelijk af te stemmen op de interesses en de noden van de groep Tussensessie 3 Thema bewegen Voor de inhoudelijke keuze rond dit thema zijn er een aantal factoren waarmee je rekening dient te houden: het lokale aanbod de interesses van de deelnemers het fysieke niveau van de deelnemers Voorbeelden van mogelijke activiteiten: Kennismaken met lokale sportaanbod, eventueel aangevuld met initiatiemogelijkheden Gezondheidssessie: Beweeg je gezond De deelnemers maken kennis met de stappenteller en ondervinden in eenvoudige beweegactiviteiten dat bewegen een goed gevoel geeft. Een dansactiviteit Een stadswandeling, natuurwandeling, Tussensessie 4 Thema cultuur - creativiteit Werken rond cultuur of creativiteit kan voor een positieve ontspannen dynamiek zorgen in de groep. Deelnemers kunnen ook leren om op een creatieve manier expressie te geven aan hun gevoelens. Een kennismaking met creatieve werkvormen kan ook de interesse wekken om nadien verder te werken met de geleerde werkvorm. Mogelijk houden de deelnemers er een leuke hobby aan over die ze ook kunnen gebruiken op momenten dat ze het moeilijk hebben om niet te roken. 24 HL Vormingswerkers.indd 25 21/09/ :35:30

26 Voorbeelden van mogelijke activiteiten: - Bezoek aan een tentoonstelling - Creaworkshop - Tussensessie 5 Thema voeding Voorbeelden van mogelijke activiteiten: - Gezondheidssessie: Weet wat je eet Boodschappen doen is voor veel mensen routine. Via de mobiele winkeloefening leert een diëtist waarop je bij de aankoop van producten moet letten, leer je etiketten lezen en de prijskwaliteitsverhouding van producten vergelijken. - Ga samen met de groep op bezoek in het sociaal restaurant - Maak alcoholvrije cocktails - Kook samen een soep of een gezond dessert - Een informatiesessie over de actieve voedingsdriehoek - Laat een diëtist langskomen die op alle vragen van de deelnemers inspeelt Tussensessie 6 Thema ontspanning en relaxatie Vele rokers gebruiken de sigaret als een hulpmiddel om te ontspannen. Stoppen met roken geeft hen dan ook vaak een gespannen gevoel. De kans op herval is meestal ook het grootst op momenten dat men zich gespannen voelt. Daarom is het nuttig om een alternatief te hebben om te kunnen ontspannen. 1. Relaxatie-oefeningen 2. Mindfulness-oefeningen 3. Massage 4. Yoga HL Vormingswerkers.indd 26 21/09/ :35:38

27 Tussensessie 7 Thema vrije tijd Een zinvolle vrijetijdsbesteding helpt om de gedachten te verzetten tijdens de eerste maanden na de rookstop. Het is dan ook zinvol om met de groep het lokale aanbod voor vrijetijdsbesteding te verkennen. De deelnemers kunnen in deze sessie volop een eigen inbreng geven om de inhoud van de sessie zoveel mogelijk te laten aansluiten bij hun interesses. Tussensessie 8 Vrij te kiezen thema Deze sessie kan volledig ingevuld worden op basis van de ideeën van de deelnemers. 26 HL Vormingswerkers.indd 27 21/09/ :35:46

28 9. Ondersteuning via sms of kaartje Voor de deelnemers kan het krijgen van een sms-berichtje of een telefoontje een belangrijke stap zijn om de 16 sessies vol te houden. Niet iedereen heeft evenveel nood aan een telefoon of een sms, hou rekening met de persoonlijke voorkeur van de deelnemers. Mensen die telefonisch niet bereikbaar zijn, kan je ook een kaartje sturen. Spreek heel goed af met de deelnemers waar hun voorkeur naartoe gaat. Telefonisch contact: Een telefoon maakt het contact persoonlijker. Bij voorkeur neem je met alle deelnemers op de volgende momenten contact. - voor de eerste sessie - bij afwezigheid op een sessie Contact via sms Aan te raden is om op de volgende momenten een sms te sturen naar alle deelnemers. Onderstaande berichten zijn enkel voorbeelden, je kan er natuurlijk zelf een persoonlijke boodschap van maken. Tussen de 1e en 2e rookstopsessie Fijn dat je er de 1e keer was! We zien je graag terug volgende (dag invullen) Tussen de 2e en 3e rookstopsessie Als je medicatie wil gebruiken, vergeet niet naar je huisarts te gaan Op de stopdatum Vandaag stop jij met roken samen met de anderen van Uitgerookt?. We wensen je heel veel succes. Bij moeilijke momenten: Door te komen naar de groep werk je aan je gezondheid! Doe zo verder! Vanaf de vierde dag neemt men s morgens en s avonds een pilletje in. 27 HL Vormingswerkers.indd 28 21/09/ :35:54

29 Bijlage De bijlagen bij de rookstopsessies kan je downloaden via Inschrijvingsformulier Naam deelnemer: Adres: Telefoonnummer: adres: Geeft toestemming om gecontacteerd te worden tijdens het rookstopprogramma*: Per telefoon* Per sms* Schriftelijk* (*aanduiden wat past) Naam huisarts: Adres: Telefoonnummer: adres: Geeft toestemming om de huisarts in te lichten over de deelname aan Uitgerookt? * Geeft GEEN toestemming om de huisarts in te lichten over de deelname aan Uitgerookt? * (*aanduiden wat past) Datum: Handtekening deelnemer, 28 HL Vormingswerkers.indd 29 21/09/ :36:02

30 Inschrijvingsformulier Voor de deelnemers kan het krijgen van een SMS-berichtje of een telefoontje een belangrijke stap zijn om de 16 sessies vol te houden. Niet iedereen heeft evenveel nood aan een telefoon of een sms, hou rekening met de persoonlijke voorkeur van de deelnemers. Mensen die telefonisch niet bereikbaar zijn, kan je ook een kaartje sturen. Spreek heel goed af met de deelnemers waar hun voorkeur naartoe gaat. Telefonisch contact: Een telefoon maakt het contact persoonlijker. Bij voorkeur neem je met alle deelnemers op de volgende momenten contact. - voor de eerste sessie - bij afwezigheid op een sessie Contact via sms Aan te raden is om op de volgende momenten een sms te sturen naar alle deelnemers. Onderstaande berichten zijn enkel voorbeelden, je kan er natuurlijk zelf een persoonlijke boodschap van maken. Tussen de 1e en 2e rookstopsessie Fijn dat je er de 1e keer was! We zien je graag terug volgende (dag invullen) Tussen de 2e en 3e rookstopsessie Als je medicatie wil gebruiken, vergeet niet naar je huisarts te gaan Op de stopdatum Vandaag stop jij met roken samen met de anderen van Uitgerookt?. We wensen je heel veel succes. Bij moeilijke momenten: Door te komen naar de groep werk je aan je gezondheid! Doe zo verder! 29 HL Vormingswerkers.indd 30 21/09/ :36:10

31 Niet Vergeten Je bent ingeschreven voor het Uitgerookt? rookstopprogramma! Datum: Tijdstip: Plaats: Tot dan,, en, Vormingswerker Tabakoloog 30 HL Vormingswerkers.indd 31 21/09/ :36:18

32 Overzicht inschrijvingen Naam Adres Telefoon Huisarts HL Vormingswerkers.indd 32 21/09/ :36:26

33 Wanneer komen we samen? Sessie Dag Datum Rookstopsessie 1 Rookstopsessie 2 Tussensessie 1 Tussensessie 2 Rookstopsessie 3 Rookstopsessie 4 Tussensessie 3 Rookstopsessie 5 Tussensessie 4 Rookstopsessie 6 Tussensessie 5 Tussensessie 6 Rookstopsessie 7 Tussensessie 7 Tussensessie 8 Rookstopsessie 8 32 HL Vormingswerkers.indd 33 21/09/ :36:34

34 Aanwezigheidslijst Naam deelnemer RS1 RS2 TS1 TS2 RS3 RS4 TS3 RS5 TS4 RS6 TS5 TS6 RS7 TS7 TS8 RS HL Vormingswerkers.indd 34 21/09/ :36:41

35 Overzicht farmacologische hulpmiddelen mét prijsvermelding Als je stopt met roken, kan je last krijgen van ontwenningsverschijnselen. - De eerste 3 dagen zijn de moeilijkste. - Na deze drie dagen gaat het van dag, van week tot maand gemakkelijker. En alles is verdwenen na 3 maanden. Er bestaan middelen die je kunnen helpen bij het stoppen met roken. A. Nicotinevervangers Hiervoor heb je geen doktersvoorschrift nodig! Maar liefst te gebruiken na advies van je dokter. 1. Kauwgom Hoe nemen? 1 kauwgom om de 1 à 2 uur maximaal 24 stuks per dag. Kauwgom gebruiken volgens de kauw- en parkeertechniek: - kauwen op de gum gedurende ongeveer 10 minuten - daarna de kauwgom in de mond parkeren tussen wang en tandvlees én er niet op kauwen! - na 20 minuten kan je er opnieuw een 10 minuutjes op kauwen 34 HL Vormingswerkers.indd 35 21/09/ :36:49

36 Opgelet! Zure dranken en koffie zorgen voor een minder goede opname van de nicotine uit de kauwgom! Nicorette Classic 105 x 2 mg 21, x 4 mg 26,50 Nicorette Freshmint 30 x 2 mg 7,40 Nicorette Fruit 105 x 2 mg 21, x 4 mg 26,50 Nicorette Mint 105 x 4 mg 26,50 Nicotinell Cool Mint 36 x 2 mg 7,10 Nicotinell Fruit 96 x 2 mg 19,77 96 x 4 mg 25,34 35 HL Vormingswerkers.indd 36 21/09/ :36:57

37 2. Pleisters Hoe gebruiken? Elke ochtend onmiddellijk na het ontwaken aanbrengen op een niet behaarde plaats vb bovenarm en bil de nicotine komt vrij na 2 uur. Er bestaan pleisters voor 24 uur of voor 16 uur. Om zoveel mogelijk slaapproblemen te voorkomen, raden we aan om de pleister niet s nachts te gebruiken. Nicorette 14 x 5 mg/16u 39,50 14 x 10 mg/16u 39,50 14 x 15 mg/16u 39,50 Nicotinell 21 x 7mg/24u 50,03 21 x 14 mg/24u 56,23 7 x 21 mg/24u 24,84 21 x 21 mg/24u 61,26 Niquitin clear 14 x 7 mg/24u 39,64 14 x 14 mg/24u 39,64 21 x 14 mg/24u 51,54 14 x 21 mg/24u 39,64 21 x 21 mg/24u 51,54 36 HL Vormingswerkers.indd 37 21/09/ :37:05

38 3. Zuigtablet Hoe gebruiken? 1 tot 2 per uur zeker 9 dagen gebruiken niet drinken tijdens het zuigen op de tablet Niquitin Classic 72 x 2 mg 24,95 Niquitin Mint 72 x 4 mg 24,95 Niquitin minilozenge 20 x 1,5 mg 8,45 60 x 1,5 mg 21,45 20 x 4 mg 8,45 60 x 4 mg 21,45 37 HL Vormingswerkers.indd 38 21/09/ :37:12

39 4. Tablet voor onder de tong Hoe gebruiken? 1 tot 2 per uur max. 40 tabletten/dag onder de tong plaatsen niet drinken tijdens het zuigen op de tablet Nicorette microtabs Classic 100 x 2 mg 23,99 Nicorette microtabs Lemon 30 x 2 mg 9, x 2 mg 23,99 38 HL Vormingswerkers.indd 39 21/09/ :37:20

40 5. Inhaler De inhaler is een soort pijpje waar je een nicotinecapsule in klikt. Vanaf het moment dat de capsule in het pijpje zit, zal de nicotine maximaal 3 uur aanwezig zijn. mondstuk patroon Hoe gebruiken? Minstens 6 capsules per dag gebruiken Max. 16 capsules Gebruiken bij een temperatuur van meer dan 15 C Nicorette inhaler 42 x 10 mg 30,00 39 HL Vormingswerkers.indd 40 21/09/ :37:28

41 B. Medicatie Medicatie kan je enkel gebruiken op doktersvoorschrift! 1. Zyban Hoe nemen? Je begint met Zyban 10 dagen voor je stopt met roken Je neemt Zyban 7 weken Je kan last krijgen van: - hoofdpijn - een droge mond - misselijkheid Publieksprijs Prijs patiënt Startverpakking 30 x 150 mg 42,20 42,20 Vervolg verpakking 100 x 150 mg 96,85 Kan onder bepaalde voorwaarden terugbetaald worden 40 HL Vormingswerkers.indd 41 21/09/ :37:36

42 2. Champix Hoe nemen? Je begint met Champix 10 dagen voor je stopt met roken Je neemt Champix maximaal 3 maanden Je kan last krijgen van: - hoofdpijn - misselijkheid - nare dromen Publieksprijs Prijs patiënt Startverpakking 11 x 0,5 mg 49,95 49, x 1 mg 10 weken verpakking 140 x 1 mg 196,86 13,70 8 weken verpakking 112 x 1 mg 161,73 13,70 2 weken verpakking 28 x 1 mg 54,72 54,72 4 weken verpakking 56 x 1 mg 89,00 89,00 Toedieningsvormen en prijzen volgens het online Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium van het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie, geraadpleegd het laatst op 23 juli HL Vormingswerkers.indd 42 21/09/ :37:43

43 Overzicht farmacologische hulpmiddelen zonder prijsvermelding Als je stopt met roken, kan je last krijgen van ontwenningsverschijnselen. - De eerste 3 dagen zijn de moeilijkste. - Na deze drie dagen gaat het van dag, van week tot maand gemakkelijker. En alles is verdwenen na 3 maanden. Er bestaan middelen die je kunnen helpen bij het stoppen met roken. C. Nicotinevervangers Hiervoor heb je geen doktersvoorschrift nodig! Maar liefst te gebruiken na advies van je dokter. 6. Kauwgom Hoe nemen? 1 kauwgom om de 1 à 2 uur maximaal 24 stuks per dag. Kauwgom gebruiken volgens de kauw en parkeertechniek: - kauwen op de gum gedurende ongeveer 10 minuten - daarna de kauwgom in de mond parkeren tussen wang en tandvlees én er niet op kauwen! - na 20 minuten kan je er opnieuw een 10 minuutjes op kauwen 42 HL Vormingswerkers.indd 43 21/09/ :37:51

44 Opgelet! Zure dranken en koffie zorgen voor een minder goede opname van de nicotine uit de kauwgom! Nicorette Classic 105 x 2 mg 105 x 4 mg Nicorette Freshmint Nicorette Fruit 30 x 2 mg 105 x 2 mg 105 x 4 mg Nicorette Mint 105 x 4 mg Nicotinell Cool Mint Nicotinell Fruit 36 x 2 mg 96 x 2 mg 96 x 4 mg 43 HL Vormingswerkers.indd 44 21/09/ :37:59

45 7. Pleisters Hoe gebruiken? Elke ochtend onmiddellijk na het ontwaken aanbrengen op een niet behaarde plaats vb bovenarm en bil de nicotine komt vrij na 2 uur. Er bestaan pleisters voor 24 uur of voor 16 uur. Om zoveel mogelijk slaapproblemen te voorkomen, raden we aan om de pleister niet s nachts te gebruiken. Nicorette 14 x 5 mg/16u 14 x 10 mg/16u 14 x 15 mg/16u Nicotinell 21 x 7mg/24u 21 x 14 mg/24u 7 x 21 mg/24u 21 x 21 mg/24u Niquitin clear 14 x 7 mg/24u 14 x 14 mg/24u 21 x 14 mg/24u 14 x 21 mg/24u 21 x 21 mg/24u 44 HL Vormingswerkers.indd 45 21/09/ :38:07

46 8. Zuigtablet Hoe gebruiken? 1 tot 2 per uur zeker 9 dagen gebruiken niet drinken tijdens het zuigen op de tablet Niquitin Classic Niquitin Mint 72 x 2 mg 72 x 4 mg Niquitin minilozenge 20 x 1,5 mg 60 x 1,5 mg 20 x 4 mg 60 x 4 mg 45 HL Vormingswerkers.indd 46 21/09/ :38:15

47 9. Tablet voor onder de tong Hoe gebruiken? 1 tot 2 per uur max. 40 tabletten/dag onder de tong plaatsen niet drinken tijdens het zuigen op de tablet Nicorette microtabs Classic 100 x 2 mg Nicorette microtabs Lemon 30 x 2 mg 100 x 2 mg 46 HL Vormingswerkers.indd 47 21/09/ :38:23

48 10. Inhaler De inhaler is een soort pijpje waar je een nicotinecapsule in klikt. Vanaf het moment dat de capsule in het pijpje zit, zal de nicotine maximaal 3 uur aanwezig zijn. mondstuk patroon Hoe gebruiken? Minstens 6 capsules per dag gebruiken Max. 16 capsules Gebruiken bij een temperatuur van meer dan 15 C Nicorette inhaler 42 x 10 mg 47 HL Vormingswerkers.indd 48 21/09/ :38:30

49 D. Medicatie Medicatie kan je enkel gebruiken op doktersvoorschrift! 1. Zyban Hoe nemen? Je begint met Zyban 10 dagen voor je stopt met roken Je neemt Zyban 7 weken Je kan last krijgen van: - hoofdpijn - een droge mond - misselijkheid Startverpakking 30 x 150 mg Vervolg verpakking 100 x 150 mg 48 HL Vormingswerkers.indd 49 21/09/ :38:38

50 2. Champix Hoe nemen? Je begint met Champix 10 dagen voor je stopt met roken Je neemt Champix maximaal 3 maanden Je kan last krijgen van: - hoofdpijn - misselijkheid - nare dromen Startverpakking 11 x 0,5 mg + 14 x 1 mg 10 weken verpakking 140 x 1 mg 8 weken verpakking 112 x 1 mg 2 weken verpakking 28 x 1 mg 4 weken verpakking 56 x 1 mg Toedieningsvormen en prijzen volgens het online Gecommentarieerd Geneesmiddelenrepertorium van het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie, geraadpleegd het laatst op 23 juli HL Vormingswerkers.indd 50 21/09/ :38:46

51 50 HL Vormingswerkers.indd 51 21/09/ :38:53

52 Uit Uit gerookt? HL Vormingswerkers.indd 52 21/09/ :39:10