N HANDELSPR-kleinhandel A 04 Brussel, MH/JC/LC A D V I E S. betreffende DE OPENINGSTIJDEN IN DE DETAILHANDEL ***

Transcriptie

1 N HANDELSPR-kleinhandel A 04 Brussel, MH/JC/LC A D V I E S betreffende DE OPENINGSTIJDEN IN DE DETAILHANDEL ***

2 2 In haar brief dd vroeg mevrouw Sabine Laruelle, Minister van Middenstand en Landbouw, het advies van de Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO over de problematiek van de openingstijden in de detailhandel. Na een schriftelijke raadpleging van de erkende professionele en interprofessionele organisaties en na besprekingen in de commissie reglementeringen op 30 april en 6 mei 2004, bracht de Hoge Raad eenparig volgend advies uit tijdens de algemene vergadering d.d. 14 mei CONTEXT Er zijn verschillende wetten en koninklijke besluiten die de verplichte avondsluiting, de wekelijkse rustdag en het zondagswerk regelen. De basiswetgeving vindt men terug in: - Wet van 24 juli 1973 tot instelling van een verplichte avondsluiting in handel, ambacht en dienstverlening (B.S. 1 september 1973) - Wet van 22 juni 1960 tot invoering van een wekelijkse rustdag in nering en ambacht (B.S. 24 juni 1960) - Arbeidswet 16 maart 1971 (B.S. 30 maart 1971, err. B.S. 12 oktober 1971) Deze wetten bevatten een groot aantal uitzonderingen die kunnen beantwoorden aan specifieke noodzakelijkheden. In het verleden heeft de Hoge Raad reeds verscheidene keren advies gegeven betreffende deze problematiek. Het advies van de Hoge Raad van 28 september 2000 over de voorstellen tot aanpassing van de wet tot instelling van een verplichte avondsluiting in handel, ambacht en dienstverlening is het meest recente. STANDPUNTEN 1. Het behoud van de bestaande regelgeving De bestaande regelgeving betreffende de avondsluiting, de wekelijkse rustdag en het zondagswerk kan rekenen op een grote instemming vanwege de zelfstandigen en de KMO die de Hoge Raad vertegenwoordigt. Om die reden wenst de Hoge Raad in eerste orde het behoud van deze reglementeringen. Hiertoe steunt hij op volgende argumenten: (a) Sociaal en familiaal leven De bestaande wetgeving biedt zowel de zelfstandige ondernemer als zijn personeel een minimumgarantie voor een gezond evenwicht tussen werk, gezin en vrije tijd. De bestaande wetgeving voorziet in voldoende vrijheid om binnen het opgelegde tijdskader zelf de openingstijden te kiezen. Door een versoepeling van de openingsuren zal de zelfstandige ondernemer in navolging van zijn concurrenten commercieel verplicht worden meer uren open te zijn. Een versoepeling van de reglementering betekent daarom in de praktijk niet meer vrijheid maar een inperking van zijn vrijheid.

3 3 De zelfstandige ondernemer moet buiten zijn openingsuren bovendien nog heel wat tijd besteden aan voorbereidende activiteiten, bedrijfsbeheer en opleiding. Een versoepeling zou het reeds zwaar belast sociaal en familiaal leven nog meer aantasten. (b) Klantgerichtheid en consumententevredenheid De bestaande feitelijke én wettelijk voorziene openingstijden zijn reeds erg ruim; ook in vergelijking met de andere Europese lidstaten (zie ook punt e). Bovendien zijn er tal van uitzonderingen voorzien om zo goed mogelijk aan de consumentenbehoeften te beantwoorden. Een consumentenonderzoek uitgevoerd door Test-Aankoop in januari 2003 bevestigt dit standpunt. Gemiddeld 87% van de Belgische bevolking is tevreden met de openingsuren van de winkels. Daar waar het onderzoek uitwijst dat consumenten wél vragende partij zijn voor nog ruimere openingsuren dan diegene die vandaag reeds worden ingevuld, biedt de geldende wet daartoe de mogelijkheden. Winkels kunnen bijvoorbeeld tot 20u (vrijdag tot 21u) of op zondagvoormiddag open blijven. (c) Wettelijke versus feitelijke openingstijden De wettelijk toegelaten openingstijden zijn momenteel ruimer dan de feitelijke openingstijden. Indien er daadwerkelijk een belangrijke vraag zou bestaan naar ruimere openingstijden zouden de ondernemers nu reeds de voorziene wettelijke openingstijden ten volle benutten. (d) Het evenwicht in de distributiesector Een versoepeling van de openingsuren leidt binnen de detailhandel tot een verschuiving van de omzet van de kleine naar de grote ondernemingen omdat deze laatste groep gemakkelijker haar openingsuren kan verruimen daar ze over meer personeel beschikt. Aangezien de kleine winkels in tegenstelling tot de grote winkels nu reeds niet in staat zijn ten volle gebruik te maken van de wettelijk toegelaten openingsuren, dreigt een versoepeling van de openingstijden dit deel van de distributiesector nog meer te verdringen. In het verleden hebben zij reeds een groot marktaandeel moeten inleveren. Door een versoepeling van de openingstijden zouden dus heel wat kleine ondernemers uit de markt geduwd worden met een daling van de diversiteit van het productaanbod, een vermindering van de kwaliteit en een teloorgang van ambachtelijke bekwaamheid tot gevolg. (e) Vergelijking met andere Europese landen Met een gemiddelde feitelijke wekelijkse openingstijd van 67 uur in de detailhandel behoort België in Europees perspectief tot de top. Belgische consumenten beschikken m.a.w. over de ruimste openingstijden.

4 4 Grafiek : Gemiddelde openingsuren per week (1999) in de detailhandel in de Europese Unie B F IRL El UK NL D S I DK P E A EU Bron : European Economy, Business and Consumer Survey Results, n 5 May 2000 Naast de uren dat de handelaars hun winkel daadwerkelijk openhouden, kunnen ook de door de wet toegelaten maar de daarom nog niet benutte openingstijden vergeleken worden. Hoewel het specifieke karakter en het groot aantal uitzonderingen van elke nationale regelgeving een eenduidige vergelijking zeer moeilijk maakt, mogen we toch concluderen dat België in vergelijking met de andere Europese landen een vergelijkbare of flexibelere wettelijke regeling inzake de openingstijden kent. (f) Economische gevolgen Volgens de Hoge Raad leidt een verruiming van de openingsuren niet tot een significante toename van de omzet in de sector van de detailhandel. Er is immers geen toename van het bestedingsvermogen van de consumenten. Verruiming van de openingsuren zal daarentegen leiden tot een lager rendement voor de handelaars. De verruiming van de openingsuren brengt namelijk extra kosten (personeelskosten, energiekosten, etc.) met zich mee voor de handelaars. (g) Tewerkstelling Aangezien de totale consumentenbestedingen en dus de detailomzet bij een versoepeling van de openingsuren niet toenemen, is de Hoge Raad van oordeel dat de tewerkstelling niet zal stijgen. Men moet immers de totale activiteitsgraad in de sector, zijnde zowel de tewerkstelling van werknemers als zelfstandigen, beschouwen. Naast een mogelijke lichte toename van het aantal werknemers in bepaalde bedrijven, moet eveneens de negatieve impact op het aantal zelfstandigen verrekend worden ingevolge het verdringen van kleinere winkels door grotere ondernemingen. Daarnaast zullen ruimere openingsuren ook een spreiding van de werkdruk met zich meebrengen waardoor ook de tewerkstelling meer gespreid wordt. Tot slot impliceert een verschuiving van voltijdse naar meer deeltijdse jobs niet noodzakelijk meer tewerkstelling.

5 5 De versoepeling van de openingsuren zal bovendien de aantrekkelijkheid van bepaalde beroepen en het aantal kandidaten ervoor nog doen verminderen. Terwijl de overheid streeft naar een toename van het aantal startende ondernemers zullen onaantrekkelijke werkvoorwaarden de potentiële starters nog meer ontraden. (h) Maatschappelijke en ruimtelijke context Via het wettelijk kader bepaalt de overheid niet alleen de aard van de distributiesector, maar heeft ze ook een impact op andere facetten zoals de ruimtelijke inplanting, de mobiliteit en de veiligheid. Ongewenste effecten moeten daarbij maximaal vermeden worden. Doordat de grote winkels de kleinere uit de markt duwen, dreigt de handelsbedrijvigheid in de stadscentra en dorpen nog meer te verdwijnen. Dit heeft een negatieve impact op de maatschappelijke dynamiek en de sociale cohesie in de steden en dorpen. Tenslotte speelt een vaste wekelijkse rustdag in de meeste culturen een belangrijke rol in de ordening van de samenleving. Door een versoepeling van de openingstijden dreigt dit referentiepunt voor een groot aantal mensen binnen onze samenleving te verwateren. De Hoge Raad meent dat de bestaande wetgeving een belangrijke bijdrage biedt tot de versterking van het sociale weefsel van onze samenleving. (i) Voorkeur van de zelfstandigen en de KMO Uit verschillende enquêtes die de interprofessionele organisaties gedurende de voorbije jaren onder hun leden hebben georganiseerd, blijkt dat een grote meerderheid van de zelfstandigen voorstander is van het behoud van de bestaande principes inzake de openingstijden. 2. De vereenvoudiging van de bestaande regelgeving Het pleidooi voor het behoud van de bestaande regelgeving belet niet dat de regels op bepaalde punten kunnen vereenvoudigd worden. De Hoge Raad formuleert volgende concrete voorstellen: - De regelgevingen inzake de wekelijkse rustdag en het zondagswerk moeten met betrekking tot de tijdstippen waarop het personeel moet stoppen met werken en de winkel moet gesloten worden op zondagmiddag, geharmoniseerd worden. De handelaar kan zijn wekelijkse rustdag zo kiezen dat hij zondagvoormiddag zijn winkel tot 13u mag open houden. De wetgeving inzake het zondagswerk voorziet voor de detailhandel ook de mogelijkheid om personeel te werk te stellen op zondagvoormiddag tot 12u. Met het oog op de harmonisering van de bepalingen zou het logisch zijn het in de arbeidswetgeving voorziene tijdstip van 12u aan te passen tot 13u.

6 6 - De regelgevingen inzake de verplichte avondsluiting, de wekelijkse rustdag en het zondagswerk bevatten uiteenlopende bepalingen met betrekking tot de toeristische centra. De verschillende erkenningvoorwaarden en procedures voor een toeristisch centrum alsook de verschillende draagwijdtes van de erkenning moeten geharmoniseerd worden zodat men kan komen tot één enkele lijst van toeristische centra. De Hoge Raad merkt op dat de erkenning als toeristisch centrum voor wat betreft het zondagswerk nu reeds heel ruim ingevuld wordt. Bovendien stelt de Hoge Raad vast dat de beslissing een autonome en politieke beslissing is van de bevoegde Ministers en dat de partijen die de directe invloed van de erkenning ondergaan niet bij die beslissing betrokken worden. Daarom pleit de Hoge Raad ervoor de erkenningvoorwaarden en procedures te objectiveren en van bij het begin de betrokken actoren, waaronder de zelfstandigenorganisaties, bij deze problematiek te betrekken. Het resultaat moet alleszins een transparante procedure zijn. De erkenningen als toeristisch centrum moeten bovendien periodiek opgevolgd worden teneinde na te gaan of ze nog aan de voorwaarden voldoen. Geenszins mogen de bestaande erkenningvoorwaarden versoepeld worden. 3. De naleving van de bestaande regelgeving De Hoge Raad acht het essentieel dat een passende controle de naleving van de geldende reglementering, in het bijzonder deze inzake de nachtwinkels en de opening en tewerkstelling in bepaalde sectoren op zondagnamiddag, waarborgt. 4. De raadpleging van de betrokken sectoren De Hoge Raad wenst verder geraadpleegd te worden over ieder concreet voorstel dat gevolg wil geven aan dit advies.