De Gebroeders Kist! Lesmap. Lager Onderwijs 1e & 2e graad J&M WEBSITE!

Transcriptie

1 De Gebroeders Kist! Lesmap Lager Onderwijs 1e & 2e graad J&M WEBSITE! Jeugd en Muziek Vlaanderen Defacqzstraat 1 I 1000 Brussel T I info@jeugdenmuziek

2 WELKOM! Kijk je oren uit, want dit klinkt wijs! Muziek is overal om ons heen aanwezig. Van de metro tot het jeugdhuis, van de in-ear tot het megafestival. Hoe vinden kinderen en jongeren hun weg nog in die lawine van geluid? Jeugd en Muziek Vlaanderen maakt kinderen en jongeren wegwijs in de wondere wereld van muziek. We porren, we prikkelen en we dagen hen uit. We geloven dat een deskundige omkadering het verschil maakt. Oorkaan maakt vernieuwende muziekvoorstellingen voor kinderen tot 12 jaar, biedt aan makers ruimte voor experiment en ideeën en voorziet een uitgebreid educatieprogramma. Jeugd en Muziek keek de oren uit bij de voorstelling De Gebroeders Kist, Oorkaan vond onze missie wel wijs klinken et voilà: de samenwerking is een feit! Jeugd en Muziek en Oorkaan presenteren De Gebroeders Kist op maat van lager onderwijs (1e en 2e graad), met een aangepaste lesmap en workshop achteraf. Dit traject betekent voor de leerlingen zowel actief als receptief bezig zijn met muziek. We stellen alles in het werk om de gebroeders met open oren te laten ontvangen. Daarvoor rekenen we ook op u als leerkracht. U bent namelijk het eerste contact tussen de muzikanten en muziekanimator van Jeugd en Muziek en uw leerlingen. Een verrassing voorgeschoteld krijgen is één ding, een verrassing verwachten is volgens ons nóg leuker. En dan moet u zelf uiteraard ook weten wat de leerlingen zullen te zien, te horen, te doen en te proeven krijgen. De lesmap is daarbij uw handleiding. Wat vindt u in deze lesmap? In deze lesmap vindt u alles om de muziekvoorstelling De Gebroeders Kist goed voorbereid aan uw leerlingen voor te schotelen. De lesmap bevat kwaliteitsvolle achtergrondinformatie, tips en interessante (luister)links. Bovendien vindt u ook een aantal korte opdrachten die u in de les kan gebruiken. De opdrachten zijn zo geschreven dat iedereen ermee aan de slag kan. Muzikale vaardigheden zijn niet nodig, alleen open oren en een geconcentreerde klas. Zo bereidt u de leerlingen al spelend en luisterend voor op de voorstelling. Bij elke opdracht staat vermeld of u de opdracht beter vóór of na de voorstelling doet. 2

3 Hoe past De Gebroeders Kist in de opleiding van uw leerlingen? Ongeacht het onderwijsnet waarin u les geeft, zijn algemene basiscompetenties vastgelegd die elke leerling moet verwerven gedurende zijn of haar schooltijd: ontwikkelingsdoelen (kleuteronderwijs), eindtermen (basisonderwijs) en opleidingsdoelen (secundair onderwijs). Hoe deze concreet worden ingevuld, hangt af van de inrichtende macht. Wij baseren ons op de algemene leerdoelstellingen van de Vlaamse Overheid en duiden aan welke leerdoelstellingen centraal staan bij De Gebroeders Kist. Zo heeft u een snel overzicht van de kennis, vaardigheden en competenties die aan bod komen. BASISONDERWIJS Muzische vorming - Beeld De leerlingen kunnen beeldinformatie herkennen, begrijpen, interpreteren en er kritisch tegenover staan. Muzische vorming - Muziek De leerlingen kunnen muziek beluisteren en ervaren, muzikale impressies opdoen uit de geluidsomgeving met aandacht voor enkele kenmerken van de muziek: klankeigenschap en functie/gebruikssituatie. De leerlingen kunnen improviseren en experimenteren, klankbronnen en muziekinstrumenten uittesten op hun klankwaarde en in een muzikaal (samen)spel daarvan gebruik maken. De leerlingen kunnen openstaan voor hedendaagse muziek, muziek uit andere tijden, andere landen en culturen. De leerlingen kunnen genieten van zingen en musiceren en dit gebruiken als impuls voor nieuwe muzikale spelideeën of andere aanverwante expressiewijzen. De leerlingen kunnen vanuit het eigen muzikaal aanvoelen praten over het zingen en het musiceren. Muzische vorming - Drama De leerlingen kunnen genieten van een gevarieerd aanbod van voor hen bestemde culturele activiteiten. De leerlingen kunnen spelvormen waarnemen en inzien dat de juiste verhouding tussen woord en beweging de expressie kan vergroten. De leerlingen kunnen ervaringen, gevoelens, ideeën, fantasieën uiten in spel. Muzische vorming - Beweging De leerlingen kunnen genieten van lichaamstaal, beweging en dans. De leerlingen kunnen het inoefenen, de voorbereiding, het aanwenden van de lichaamstaal en het uitvoeren (vertoning), door henzelf en anderen, kritisch bespreken. Muzische vorming - Media De leerlingen kunnen ervaren dat een visueel beeld al dan niet vergezeld van een nieuw geluid steeds een nieuwe werkelijkheid kan oproepen. Muzische vorming - Attitudes De leerlingen kunnen blijvend nieuwe dingen uit hun omgeving ontdekken. De leerlingen kunnen zonder vooroordelen naar kunst kijken en luisteren. De leerlingen kunnen genieten van het muzisch handelen waardoor hun expressiemogelijkheden verruimen. De leerlingen kunnen vertrouwen op hun eigen expressiemogelijkheden en durven hun creatieve uitingen tonen. Surf naar voor meer info over het project 3

4 Ronald Knapp Er waren eens vier broers. Ze heetten De Gebroeders Kist. Niemand wist of ze zo heetten omdat ze in een kist woonden of dat ze in een kist woonden omdat ze zo heetten. Natuurlijk hadden ze elk ook nog een eigen naam: Oudste, Jongste, Middelste en Domste. En ze hadden Grote Trom, zoals andere mensen een hond of een kanarie hebben. Op een nacht vertrekken ze met Grote Trom, op zoek naar het geluk 4

5 Wat heb je nodig? De filmpjes op de afspeellijst van De Gebroeders Kist Een computer met internetaansluiting Een beamer Stevige plastic zakken Glazen flesjes OPDRACHT 1. DE GEBROEDERS KIST DE VOORSTELLING Jullie gaan binnenkort naar een bijzondere muziekvoorstelling: De Gebroeders Kist. Deze voorstelling wordt gespeeld door vier slagwerkers, muzikanten die overal ritmes mee kunnen maken. Daar hebben ze helemaal geen instrumenten voor nodig! De vier slagwerkers zijn nu nog druk aan het oefenen in Nederland, maar ze hebben een videoboodschap voor jullie opgenomen. In het filmpje ontmoet je acht slagwerkers. Vier van hen zie je binnenkort in de voorstelling. Welke vier dat precies zijn, blijft nog even een verrassing. Ga naar de speellijst van De Gebroeders Kist op ons Youtube-kanaal ( com/jeugdenmuzieklesmap) en laat de eerste vier filmpjes zien: Oudste, Middelste, Jongste, Domste. De muzikanten stellen zich voor en spelen een ritme. Vóór het laatste filmpje draaien de leerlingen hun stoel om en gaan erop zitten. Nadat de leerlingen de vier filmpjes hebben gezien, verdeelt u de klas in vier groepen: Groep 1 zijn de Oudsten, Groep 2 zijn de Middelsten en krijgen de plastic zakken, Groep 3 zijn de Jongsten en krijgen de flessen, Groep 4 zijn de Domsten. Laat elke groep nu meespelen met het filmpje van zijn personage. Toon nu het vijfde filmpje: Alle broers. Elke groep speelt het ritme mee met zijn eigen personage. Lukt het jullie om de ritmes door elkaar te spelen, of wordt het geheel al snel wat rommelig? Zorg dat iedereen goed geconcentreerd is en dat elke groep een aanvoerder heeft. Indien nodig laat u elke groep in een kring staan. Zodra de ritmes goed samenklinken, vraagt u de leerlingen om het resultaat te beluisteren. Wat vinden ze ervan? Wissel de groepen zodat iedereen alle ritmes heeft gespeeld. Tot slot maakt elke groep een variatie op het eigen ritme: vervang bijvoorbeeld de stamp door een schreeuw, kies in plaats van een hoog geluid een diepe klank, bouw het ritme enkel met geluiden op instrumenten of enkel met je lichaam, enz. 5

6 TIP: Misschien kunnen jullie deze opdracht zelfs gaan opnemen in de klas? Met een eenvoudige digitale camera kunt u al snel leuke filmpjes maken met de leerlingen. Stel een leuk decor samen in de klas door bijvoorbeeld een grote tekening te maken op het bord als achtergrond, of trek naar de speelplaats en kies een opstelling op een speeltuig of maak zelf een decor met alle stoelen uit de klas? Neem vervolgens per groep een filmpje op en breng voor het slotfragment de hele klas samen. Nadien laat u de kinderen zelf evalueren wat ze van het resultaat vinden: klinken de ritmes apart goed en hoe gelijk zijn de ritmes in het slotfilmpje? U kan natuurlijk ook echte audio-opnames gaan maken. Er zijn heel wat goede opnameprogramma s op de markt, maar er hangt vaak een groot prijskaartje aan. Toch zijn er ook enkele gratis programma s te vinden, die interessant kunnen zijn in de klascontext. Apple biedt bijvoorbeeld het opnameprogramma Garageband aan. Hiermee kan je geluiden opnemen en deze ook bewerken. Voor pc-gebruikers is er Audacity, gratis te downloaden op Dit programma is erg eenvoudig in gebruik en je kan er geluiden mee opnemen en bewerken. 6

7 Er zijn twee groepen die de voorstelling spelen. Ontdekken jullie wie er op het podium staat? Kleur het fotokader van de vier muzikanten die je aan het werk zag. Romeo speelt de Oudste. En toch is hij de kleinste van de vier broers. Geluk is voor hem op reis zijn, en samen met anderen zijn. Of met een zaklamp door een donker bos lopen en enge geluiden maken. Zijn lievelingsgeluiden zijn natuurgeluiden. Hij vindt het bijvoorbeeld heel mooi dat alles anders klinkt als er sneeuw ligt. Thuis kun je natuurlijk ook bijzondere geluiden maken. Bijvoorbeeld door in je zusjes bil te knijpen. Probeer maar, dat klinkt heel mooi! René speelt ook de Oudste. In de voorstelling gaan de gebroeders op zoek naar het geluk. Volgens René ziet het geluk er prachtig blauw uit, en klinkt het als de branding van de zee. Het geluid van trommels vindt hij het allermooiste geluid dat er bestaat. Vooral dat van Grote Trom. Hij heeft ook nog een tip: met de rits van je broek of jas kan je een heel leuk kras-geluid maken. Glenn speelt de Middelste. Hij vindt het erg leuk om in de voorstelling drie broers te hebben. Geluk klinkt voor hem als klinkende zoenen, lachen en smullen. Maar het geluid van stromend water of knetterend vuur vindt hij ook mooi. Of geluiden die je zelf maakt met de dingen om je heen. Een pak paperclips bijvoorbeeld, daar kun je goed mee schudden. En probeer nu eens hetzelfde met een banaan, klinkt dat anders? Niels speelt ook de Middelste. Hoe het geluk eruit ziet weet hij niet. Hij heeft het nog niet gevonden. Maar het zou best eens met muziek te maken kunnen hebben, en met de zon die elke dag schijnt. Niels is dol op muziek en is altijd op zoek naar voorwerpen die geluid maken. Ga zelf maar eens op zoek, in je klas zijn allerlei dingen waarmee je muziek kan maken. Een ringmap bijvoorbeeld, of je pennenzak! 7

8 Eric speelt de Jongste. Geluk klinkt volgens Eric als een zachte bries door de bomen. En het smaakt als een croissantje wanneer je lang hebt uitgeslapen. Als jongste broer speelt hij graag op allerlei vreemde voorwerpen. Waterflessen bijvoorbeeld: je kan erop blazen en tegen tikken of er af en toe stiekem een slokje uit nemen. Zijn tip om zelf een mooi geluid te maken: neem een lepeltje en roer er mee in de koffie van je moeder of vader. Tik op de bodem en blijf tikken: het geluid wordt steeds hoger! Freek speelt ook de Jongste. Hij denkt dat geluk klinkt als het mooiste lied dat je ooit hebt gehoord. Als je het hoort, of eraan terugdenkt, dan word je vanzelf vrolijk. Misschien houdt Freek nog meer van stilte dan van geluid. Hij vindt het heel mooi dat je als het echt heel stil is je eigen hartslag kunt voelen en horen. Wil je een mooi ritme spelen, doe dat dan op je stoel. Kan jij er meer dan tien verschillende geluiden mee maken? Janwillem speelt de Domste. Voor hem klinkt geluk als applaus. Het klinkt elke keer weer anders en het is altijd fijn om te horen. De Domste speelt net als de Oudste graag op de Grote Trom. Maar hij houdt ook van dansen en zingende zaag spelen. Een tip van de Domste: een zingende zaag maakt een prachtig geluid, maar het is een heel speciale zaag. Probeer het dus niet met een gewone zaag thuis, daar komen ongelukken van. Luuk speelt ook de Domste. Daar plagen zijn broers hem in de voorstelling wel eens mee, maar dat vindt hij niet zo erg omdat hij heeft geleerd dat dom soms ook heel grappig is. Geluk is voor hem het gevoel van een droom die uitkomt. Je kunt je dromen altijd laten uitkomen, iedere dag. Daarom vindt hij het geluid van de wekker het mooiste geluid dat er is. Want dan weet je dat er een nieuwe dag voor je begint. Zelf muziek maken kun je eigenlijk met elk voorwerp, zegt Luuk. Gebruik je fantasie, niets is te gek! 8

9 DE VOORSTELLING OPDRACHT 2. GROTE TROM EN ANDERE GELUIDEN Grote Trom Veel mensen hebben een huisdier. Maar De Gebroeders Kist hebben Grote Trom waar ze heel blij mee zijn. Kijk maar! Surf naar de speellijst van De Gebroeders Kist op en kies voor het filmpje Grote Trom. Aan welk huisdier doet Grote Trom de kinderen denken? Hebben ze zelf een huisdier? Wat voor geluid maakt dat dier en kunnen ze het nadoen? Teken vier vakken op het bord: vak 1 zijn de hoge geluiden, vak 2 de lage geluiden, vak 3 de harde geluiden en vak 4 de zachte geluiden. Verzin samen met de leerlingen zoveel mogelijk dieren die een hoog geluid maken en schrijf de namen van die dieren in vak 1. Doe hetzelfde voor vak 2, 3 en 4. Zijn er ook dieren die in meer dan één vak passen? 9

10 en andere geluiden In De Gebroeders Kist zullen de leerlingen ook andere instrumenten dan de grote trom zien en horen. We stellen deze en andere slagwerkinstrumenten voor in de hoofstuk. Aan de hand van enkele beeldfragmenten op ons YouTube-kanaal kan je de leerlingen laten kennismaken met de naam, de klank en de vorm van de instrumenten. Kleine trom In de voorstelling spelen De Gebroeders Kist op kleine speelgoedtrommels, dat zijn geen echte kleine troms maar ze lijken er wel op. In het Engels noemen we de kleine trom ook de snare drum. Deze naam wordt ook bij ons vaak gebruikt. Een kleine trom bestaat uit een klankkast en twee vellen. Het bovenste vel wordt bespeeld, het onderste vel trilt en klinkt mee. Het bijzondere aan een kleine trom of snaardrum zijn de snaren die een extra scherp geluid maken. De kleine trom wordt bespeeld met trommelstokken. Soms wil een drummer een zachtere klank, dan gebruikt hij een soort van borstels (brushes). Op het YouTube-kanaal vind je drie filmpjes. Bekijk ze samen met de leerlingen. In het filmpje met de onzichtbare muzikant kom je meer te weten over de snaren. In het derde filmpje zie je een drummer met brushes spelen. 10

11 Zingende zaag De zingende zaag is hoe kan het ook anders? een muziekinstrument in de vorm van een zaag! Je kan de zaag laten klinken door op het metalen blad te kloppen (met een stok of hamer). Het echte zingen doet de zaag echter als je met een strijkstok langs het blad gaat strijken. Je kan de toon van het blad laten veranderen door de zaag meer of minder te buigen. Men zegt dat de zingende zaag zou uitgevonden zijn door houthakkers! Op ons YouTube-kanaal vind je twee filmpjes over de zingende zaag. Bekijk ze met de leerlingen en vraag hen of ze ontdekken wat er gebeurt met de toon als de muzikant de zaag meer gaat buigen. 11

12 Cajon De cajon zie je niet in de voorstelling, maar het is wel een echt kisteninstrument. De naam van dit instrument spreek je uit als kachon. Het is een Spaans woord voor een instrument dat oorspronkelijk uit Peru komt. Vinden jullie in welk werelddeel Peru ligt? Een cajónspeler zit op zijn instrument en bespeelt dit met beide handen, en soms zelfs met de hakken. Bekijk het op ons YouTube-kanaal! 12

13 Boomwhackers Een boomwhacker is een percussie-instrument dat nog niet zo lang geleden werd uitgevonden. Boom betekent in het Engels gedreun, gedaver en whack betekent meppen. Een boomwhacker is een gekleurde, holle plastic buis. Je bespeelt de boomwhacker door hem tegen een andere boomwhacker, je lichaam of een ander voorwerp te slaan. Je kan de buizen ook met stokken bespelen, zoals bij een xylofoon. Hoe korter de buis, hoe hoger de toon. Hoe langer de buis, hoe lager de toon van de boomwhacker. Je kan allerlei coole dansen en ritmes maken met deze instrumenten. Bekijk de filmpjes op ons YouTube-kanaal. 13

14 HET DRUMSTEL! wist je dat... een drumstel de naam is voor een verzameling slagwerkinstrumenten? Het drumstel wordt bespeeld door één muzikant: de drummer.. Een drumstel bestaat uit minstens een snaardrum, een basdrum, een hihat en een aantal toms en cimbalen? De meeste drummers kiezen zelf hun favoriete combinatie uit, want je hebt trommels in alle mogelijke maten, klanken en kleuren. Sommige drummers houden van een klein drumstel met een handvol trommels. Anderen moeten voor het verhuizen van hun drumstel dan weer een heuse bestelwagen volladen met trommels, zodat ze erop los kunnen meppen tijdens een concert. je een drumstel meestal bespeelt met een paar houten stokken? Je kan er ook met brushes (een soort van borsteltjes) op spelen. Wat zou dat veranderen aan de klank denk je? de hihat een dubbel bekken is dat de drummer met een pedaal open en dicht kan doen? Met een drumstok kan je er ook een ritme op slaan. de trommels bespannen zijn met een drumvel? Het vel kan je met schroeven harder of zachter aanspannen. Op die manier krijg je de klank die je verkiest. OPDRACHT Als jullie klas de workshop bij De Gebroeders Kist ook krijgt, dan kan je deze opdracht eens uittesten. Nu de kinderen weten wat een drumstel is, mogen ze zelf een drumstel bedenken. Geef hen de opdracht om zelf een drumstel samen te stellen uit allerlei voorwerpen, waarbij ze aandacht hebben voor de verschillende soorten dierengeluiden uit de eerste opdracht: zacht, luid, hoog en laag. Wanneer de workshopbegeleider langskomt, kan hij een solo spelen op het zelfgemaakte drumstel van de klas. Wat inspiratie vinden ze bijvoorbeeld op de foto hiernaast! 14

15 CIMBAAL HI-HAT TOMS SNAARDRUM BASDRUM 15

16 OPDRACHT 3. BOSWANDELING NA DE VOORSTELLING Vertel: De Gebroeders Kist zijn terechtgekomen in een griezelig bos. Of is het helemaal geen griezelig bos en worden ze stiekem voor de gek gehouden? Vier slagwerkers hebben zich verstopt en maken enge geluiden. Als jullie de geluiden zo goed mogelijk meedoen, helpen jullie om de gebroeders de stuipen op het lijf te jagen Bekijk het filmpje Bosgeluiden in het menu In het bos (hoofdmenu). Laat het filmpje zien. De leerlingen mogen de geluiden zo goed en griezelig mogelijk meedoen. Kies dan voor Boswandeling met geluid. In dit filmpje zien we de broers in het bos. Dezelfde geluiden komen voorbij, de leerlingen mogen deze opnieuw meedoen. Bij de Boswandeling zonder geluid gaan de leerlingen zelf een griezelige soundtrack maken. Verdeel de leerlingen in groepjes van vier. Elke groep bedenkt vier griezelige boswezens, dieren of dingen en tekenen die telkens op een blad papier. Vervolgens bedenken ze bij de griezelige tekeningen een geluid. Elke groep spreekt af welke tekening uit het filmpje ze zullen vervangen door een andere griezeltekening en bijhorend eng geluid. De rest van de klas probeert te raden welke tekening is vervangen, en door welke zelfgemaakte griezeltekening. Ten slotte wordt elke groep nu dirigent van de boswandeling van de rest van de klas. Per griezelige tekening leert de groep het zelfverzonnen bijpassende geluid aan aan de andere leerlingen. Eens het filmpje gestart? kunnen ze door afwisselend of tegelijkertijd griezelige wezens te tonen, de hele klasgroep een griezelige wandeling laten verklanken. Lukt het de leerlingen om de enge geluiden zo goed te maken dat de broers uit het bos worden verjaagd? 16

17 NA DE VOORSTELLING OPDRACHT 4. KAPPEN NOU! Jullie hebben de voorstelling De Gebroeders Kist gezien. Wat vonden jullie ervan? Herkenden jullie de muzikanten uit de filmpjes? Wat vonden jullie van de muziek? En de instrumenten? Hoeveel voorwerpen kunnen ze opnoemen waarmee muziek werd gemaakt, ook al waren dat geen muziekinstrumenten? Je krijgt nu een filmpje te zien waarin een ritme uit de voorstelling wordt gespeeld. Misschien herken je het wel. Eerst mag je alleen kijken en luisteren, daarna mag je meedoen. Ga naar de speellijst en kies voor het filmpje Ritmes apart. Je ziet vier duo s die elk een ritme spelen. De speler in het zwart doet steeds een ritme voor, de speler in het kostuum van De Gebroeders Kist doet het ritme na. De leerlingen kunnen meespelen met de speler in het kostuum. Verdeel nu de klas in vier groepen en koppel elke groep aan een duo. Laat het volgende filmpje zien, de leerlingen mogen meedoen. De ritmes worden in dit filmpje door elkaar heen gespeeld. Extra opletten dus! Peter De Jongh 17

18 TOT SLOT! Boekingen en informatie? Graag nog wat meer praktische informatie over De Gebroeders Kist bij u op school? Neem dan zeker een kijkje op onze website of neem meteen contact op met de J&M-afdeling in uw buurt. Alle contactgegevens van de afdelingen vindt u op Geen afdeling in uw buurt? Neem dan rechtstreeks contact op met: Jeugd en Muziek Vlaanderen Defacqzstraat Brussel E: info@jeugdenmuziek.be T: Laat van u horen! Jeugd en Muziek werkt hard aan een gevarieerd en kwalitatief aanbod en een degelijke educatieve omkadering. Uw mening en ervaring is voor ons cruciaal en we horen dan ook graag wat u vond van deze productie. Vond u gemakkelijk wat u zocht in ons aanbod? Kreeg u voldoende omkadering om uw leerlingen voor te bereiden op De Gebroeders Kist? Voldeed de voorstelling/de workshop/de masterclass aan uw verwachtingen? Heeft u opmerkingen, punten van kritiek of leuke tips? Kritische bemerkingen en lovende woorden zijn heel erg welkom. Breng ons op de hoogte van uw ervaring met Jeugd en Muziek via uw contactpersoon bij de lokale J&M-afdeling of rechtstreeks via lien@jeugdenmuziek.be (voorstellingen) of anneleen@jeugdenmuziek.be (workshops). Wij kijken uit naar uw reactie en danken u voor het vertrouwen in Jeugd en Muziek. Colofon Samenstelling en redactie: Lotte Van Dijck, Tim Spotowitz, Lien Van Steendam Eindredactie: Lien Van Steendam V.U.: Roel Vanhoeck 18

19 19 Peter De Jongh

20 Jeugd en Muziek Vlaanderen Defacqzstraat 1 I 1000 Brussel T I info@jeugdenmuziek LIKE US! facebook.com/jeugdenmuziek