De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN

Transcriptie

1 Terugblik armoedenota Perspectief J. Wijbenga De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN (050) Geachte heer, mevrouw, Hierbij ontvangt u een terugblik op de uitvoering van de nota Perspectief, actieplan tegen de armoede van december Het plan voorzag in een ruim en divers aanbod van projecten die de gevolgen van armoede voor minima verlichten en ervoor zorgen dat zij en hun kinderen actief mee kunnen doen in de samenleving. De uitvoering van dit actieplan heeft de gevolgen van armoede voor veel minima en hun kinderen beter draagbaar gemaakt, door een breed gedragen krachtsinspanning. Ook heeft dit veel kennis over de Stadjers die in armoede leven opgeleverd. Maar voor de bestrijding van langdurige armoede is meer nodig. We maken een analyse van armoede in Groningen, zodat we nog beter zicht krijgen op minima in de stad, en we nog gerichter kunnen werken. Deze is na de zomer gereed. In Oost is het college gestart met een pilot over de ontwikkeling van een integrale armoedeaanpak. Wij evalueren die pilot dit jaar. Dat geldt ook voor de pilot rondom het maatwerkbudget. In een recente brief (reg.nr van 19 april jl.) heeft de Rekenkamercommissie gevraagd hoe het staat met de uitvoering van de aanbevelingen die men heeft gedaan, naar aanleiding van eerder onderzoek. In deze terugblik treft u de antwoorden aan. Algemeen Perspectief - actieplan tegen armoede is ambitieus en wordt gekenmerkt door een vernieuwende, flexibele aanpak. In de stad wonen iets minder dan huishoudens die rond moeten komen van ongeveer 120 % van het minimuminkomen. Deze grens hanteren we bij de verstrekkingen op grond

2 Bladzijde 2 van ons armoedebeleid. In deze gezinnen wonen ongeveer kinderen. In sommige wijken, zoals de Hoogte, kan het percentage kinderen in armoede oplopen tot 41%. In het armoedebeleid ligt de prioriteit dan ook bij de kinderen. Onder de noemer armoedebeleid vallen ruim vijftig projecten. Daarnaast zijn er de nodige incidentele activiteiten geweest. Alle dragen ze bij aan de drie doelen van Perspectief: de basis op orde (Vangnet), iedereen kan meedoen (Vliegwiel) en bewustwording door kennis en informatie te delen (Verbinding). De projecten zijn soms het initiatief van de gemeente maar vaak ook van derden, zoals bijvoorbeeld Stichting Leergeld, Humanitas, Voedselbank en Jasmijn. Alle projecten worden in de Projectenmonitor van bureau Onderzoek en Statistiek (bijlage 1) beschreven en op hun betekenis beoordeeld. Te lezen valt hoe ze zich de afgelopen jaren ontwikkeld hebben en met welk resultaat. Financieel De uitgaven voor deze projecten waren op jaarbasis in , in en in In het voorjaar van 2017 hebben we 1,1 miljoen structureel aan extra middelen ontvangen van het rijk onder de noemer Kansen voor alle kinderen ( ). SER-rapport en Kansen voor alle kinderen Als we ons beleid in een breder perspectief plaatsen, mogen we constateren dat Groningen het goed doet. In maart 2017 verscheen Opgroeien zonder armoede, een rapport van de Sociaal Economische Raad (SER) dat op verzoek van de Eerste Kamer is opgesteld. De aanbevelingen van de SER en de overwegingen in de kabinetsnota sluiten goed aan bij de Groningse aanpak. Zo pleit de SER onder meer voor een herkenbaar Kindpakket, de aanstelling van een armoederegisseur, het versimpelen van aanvraagprocedures, bestrijding van het niet-gebruik, meer samenwerking op lokaal niveau tussen gemeenten, maatschappelijke organisaties, ouders en onderwijs: het zijn juist deze punten die het Groningse armoedebeleid heeft opgepakt. Zie hiervoor de terugblik. De SER adviseert ook meer moeite te doen om werkende minima te bereiken. Maar liefst zes op de tien kinderen hebben werkende ouders. Die ouders zijn vaak niet in beeld omdat ze niet bijstandsgerechtigd zijn. Een deel daarvan hebben we in Groningen wel bereikt, onder meer door veel aan voorlichting te doen en door het werk van intermediairs zoals de WIJ teams en de scholen.

3 Bladzijde 3 Terecht merkt de SER op dat je met compenserende maatregelen, hoe waardevol die ook zijn voor de minima, nog niet de structurele oorzaken van armoede aanpakt. De SER ziet dat als een belangrijke toekomstige opgave, die alleen in een goed samenspel tussen rijk, gemeenten en maatschappelijke partners kan worden vormgegeven. Dat onderschrijven wij. De rijksnota Kansen voor alle kinderen van eind 2016 schetst het belang van meedoen van kinderen met het oog op hun toekomst. Ze mogen nu niet buitengesloten worden, en moeten geen financiële belemmeringen kennen om hun talenten te ontplooien. Een belangrijke voorwaarde was dat de kinderen de voorzieningen in natura moesten ontvangen, en dat het geld niet als vervanging mocht dienen voor de eigen gemeentelijke middelen. Uw raad heeft in maart 2017 besloten ( ) hoe de bijdrage van 1,1 miljoen euro die Groningen per jaar ontvangt zal worden besteed. Het budget voor het Kindpakket kon hiermee worden verdubbeld tot 2,2 miljoen euro per jaar. Niet onbelangrijk was dat er daarmee ook dekking was voor het sterk groeiend voorzieningengebruik. Het rijk heeft inmiddels een bureau gevraagd om een tussenevaluatie te maken, zoals ook was aangekondigd. De VNG en het rijk willen de komende jaren de besteding en de effecten van de Klijnsmamiddelen volgen. Ook Groningen is benaderd om een vragenlijst in te vullen. De resultaten zullen in het najaar bekend zijn. Dat zal onder meer een beeld geven hoe Groningen zich verhoudt tot andere steden. Vier jaar effectieve armoedeverlichting: een samenvatting Uit de evaluatieve terugblik (bijlage 1) kunnen we concluderen dat we zeer tevreden kunnen zijn over wat er in de afgelopen jaren is bereikt. Meer Stadjers in armoede doen mee, met sport, cultuur en andere sociale voorzieningen. Ze zijn zeer tevreden over de ondersteuning die geboden is, en geven aan daardoor een stap verder te zijn gekomen. Juist door hen als ervaringsdeskundigen te betrekken, zijn we nog beter in staat armoede te herkennen, de goede dingen te doen en meer effect te sorteren. De verlichting van de situatie van minima is soms een financieel extraatje om de druk van de ketel te nemen (zoals de kleding- of speelgoedbonnen voor kinderen van 3 tot 18 jaar) maar kan ook een fundamentelere ondersteuning betreffen. Voorbeelden hiervan zijn de hulp bij de thuisadministratie en de taalcoaches voor nieuwkomers, beide van Humanitas. Scholen zien dat de ingevoerde brugfunctionarissen een onmisbare schakel geworden zijn in wijken waar veel armoede voorkomt. Ze zijn alert op armoedesignalen en bouwen door de jaren heen een vertrouwensrelatie op met de ouders waardoor die meer openstaan voor ondersteuning. Ze zijn er voor hen als dat nodig is, en zijn in staat maatwerk te bieden. De ene keer kan

4 Bladzijde 4 dat een doorverwijzing zijn richting een voorziening, een andere keer ondersteuning gericht op de veiligheid in het gezin. We hebben de doelgroep nu beter in beeld en hebben veel professionals getraind, zodat ze weten wat armoede is, hoe je dat kunt signaleren en hoe het gesprek daarover het beste gevoerd kan worden. In 2017 is door 250 mensen de cursus Armoede dichtbij gevolgd. Ze kennen het aanbod en kunnen helpen bij de aanvraag, dan wel doorverwijzen. Zo is inmiddels armoede altijd een aandachtspunt als mensen zich bij de WIJteams melden. Dat geldt ook voor de bezoeken aan huis (Serviceteam, Kansen in Kaart, Wel moakt t verschil in de Hoogte/Indische Buurt, stratenaanpak Beijum). We zien dat het bereik van de projecten sterk is gegroeid, evenals de vraag naar de projecten. Een goed voorbeeld hiervan is de Stadjerspas. Van deelnemers in 2015 is het gebruik toegenomen naar in Bij Stichting Leergeld zien we dat er elk jaar 300 kinderen méér meedoen met een sportieve of culturele activiteit. In 2017 maakten al ruim kinderen gebruik van deze voorziening. Daarnaast maakt het Jeugdsportfonds ook nog eens sporten mogelijk voor ruim kinderen per jaar die dat anders niet konden doen. De relatief geringe stijging heeft te maken met de overheveling van de verstrekkingen voor dans naar het Jeugd Cultuur Fonds. 1 Ook bij het Jeugdcultuurfonds zien we een duidelijke stijging, en waar we in 2015 nog 134 tweedehands fietsen verstrekten aan kinderen van minima, was het aantal in 2017 al ruim vervijfvoudigd. De digitale nieuwsbrief voor abonnees van de Stadjerspas blijkt daarnaast een uitstekend en snel werkend communicatiekanaal te zijn. Ook het Serviceteam heeft een duidelijke rol gespeeld. Uit de evaluatie Effectiviteit van het Serviceteam (bijlage 2) blijkt dat minima die door het Serviceteam gebeld zijn vaker regelingen aanvragen dan andere minima. Ook blijkt het Serviceteam een olievlekeffect te hebben doordat mensen die zelf door het Serviceteam gebeld zijn andere mensen in de wijk vertellen wat ze hebben gehoord. De doelgroep is beter geïnformeerd over de mogelijkheden en de drempel om een voorziening aan te vragen is lager geworden. Wat dit laatste betreft hebben we nog een stap gezet. Dit schooljaar zijn elf deelnemers bij het Noorderpoortcollege gestart met de erkende opleiding Ervaringsdeskundigheid armoede en sociale uitsluiting. Volgend schooljaar hopen zij de opleiding af te ronden met een MBO-diploma waarmee zij een startkwalificatie hebben voor de arbeidsmarkt en meer kans op werk. Armoede wordt steeds meer een basaal onderdeel van een bredere aanpak op wijkniveau. In de koersdocumenten van de wijkvernieuwingswijken is 1 Het cijfer in de rekening 2017 was nog gebaseerd op een prognose van jet JSF zelf. Men wordt echter afgerekend op het feitelijk aantal verstrekkingen, en dat cijfer was pas in juni bekend.

5 Bladzijde 5 nadrukkelijk aandacht voor armoede, die vaak samengaat met andere problematiek. Juist op gebiedsniveau heeft een integrale aanpak de meeste kans van slagen. Het ambtelijk armoedeteam heeft in de afgelopen jaren een nuttige functie vervuld als aanjager, klankbord en expertisecentrum. Men coördineerde alle acties, was aanspreekpunt en opdrachtverstrekker, en ging in gesprek met nieuwe initiatiefnemers en netwerkpartners. In de doorontwikkeling van het armoedebeleid passen ook de interne gesprekken over inclusief beleid en borging van projecten in de lijn. Ondanks onze inzet bereiken we nog steeds niet iedere Stadjer die in armoede leeft. We blijven zoeken naar manieren om iedereen te bereiken, bijvoorbeeld door de inzet van digitale middelen en automatische verstrekking. De aandachtspunten genoemd in de rapportage door deelnemers, scholen en organisaties zoals onbekendheid van specifieke producten onder doelgroepen of organisaties schaamte om producten te gebruiken zullen worden gebruikt voor de verdere doorontwikkeling van de projecten. Netwerken We hebben ook stappen gezet om het netwerk te vergroten van organisaties die zich inzetten voor armoedeverlichting. Soms door ze actief te benaderen, maar vaak ook doordat men met ons contact opnam. Het armoedeplatform Quiet koppelt minima aan ondernemers, bij Stadjers hand-in-hand worden cliënten van de Voedselbank gekoppeld aan stabiele gezinnen. Dit sluit aan bij de doelstelling om het verlichten van armoede tot een opgave van de hele samenleving te maken, en niet alleen van de overheid. Uit de rapportage blijkt dat netwerkbijeenkomsten in een grote behoefte voorzien en zeer op prijs worden gesteld. Die gaan we dus vaker organiseren. Als organisaties weten wie wat doet wordt de onderlinge afstemming, samenwerking en expertise-overdacht makkelijker. Naast de stedelijke netwerken ontstaan er ook in de gebieden netwerken van organisaties die aandacht hebben voor armoede en hun kennis daarover vergroten. Denk aan de WIJ-teams en het gebiedsgericht werken. Nog steeds worden contacten met nieuwe ondernemers gelegd. Ook weet men de gemeente steeds beter te vinden met ideeën. We zien dat onze intensieve samenwerking met scholen er echt uitspringt in vergelijking met andere steden. In de bijgevoegde rapportage vindt u daar meerdere voorbeelden van, zoals de projecten rondom gezonde voeding, waarbij schoolkinderen fruit krijgen en op inmiddels 8 scholen ontbijt wordt aangeboden. Hetzelfde geldt voor de inzet van brugfunctionarissen op 14 scholen, die als belangrijk aandachtsgebied armoede hebben. Rekenkamer We hebben de aanbevelingen van de Rekenkamercommissie ter harte genomen. In haar brief van april jl. gaf zij aan dat ze tevreden was over onder meer de focus op maatschappelijke effecten en de informatievoorziening.

6 Bladzijde 6 Van preventie hebben we, zoals eerder met u gedeeld, geen vierde pijler gemaakt. Van alle voorzieningen gaat ook een preventieve werking uit, en dat geldt zeker voor de meer specifieke projecten zoals van de Groninger Krediet Bank. De trainingen dragen bij aan het tijdig signaleren. Door die vroegsignalering kunnen vermoedens van armoede aangekaart worden en kunnen mogelijkheden aangeboden worden. Daarnaast is armoede altijd een aandachtspunt als mensen zich bij de WIJ-teams melden. Dat geldt ook voor de bezoeken aan huis (Serviceteam, Kansen in Kaart, Wel Moakt t verschil in de Hoogte/Indische Buurt, stratenaanpak Beijum). Het outreachend en integraal werken in de uitvoering is voortvarend opgepakt. Denk daarbij aan het grote aantal intermediairs die in hun reguliere werk in de wijken én stedelijk met minima in contact komen. Ook naar integraliteit (één aanpak met één regisseur) wordt gezocht. De werkwijze van de WIJ is hier natuurlijk een voorbeeld van. In Oost loopt daarnaast een pilot om aan de hand van casusbesprekingen tussen in het gebied werkzame organisaties te komen tot een methodiek om armoede meer trajectmatig aan te pakken richting structureel herstel. Ten slotte hebben we geïnvesteerd in versterking van de netwerken, zowel op stedelijk als op wijkniveau, zie de opmerkingen hierboven. Hoe verder De looptijd van de nota Perspectief, actieplan tegen de armoede is tot eind De terugblik geeft aanleiding om op de ingeslagen weg door te gaan in Het college heeft dan ook besloten, mede in het licht van de aanstaande fusie, de werkingsduur van Perspectief met een jaar te verlengen tot eind Dit draagt bij aan de continuïteit en geeft de nieuwe raad de tijd om nieuw armoedebeleid te formuleren, dat dan in 2020 kan ingaan. De begroting 2019 zal door de nieuwe raad worden vastgesteld. Financiële knelpunten zijn niet voorzien. Uiteraard zullen we de uitkomsten van deze terugblik en de lopende ontwikkelingen betrekken bij een nog op te stellen Uitvoeringsplan Met vriendelijke groet, burgemeester en wethouders van Groningen, de burgemeester, Peter den Oudsten de secretaris, Peter Teesink