Rijnlandsdiepe jutten: drijflagen van cyanobacteriën, ondanks goede waterkwaliteit?

Transcriptie

1 Rijnlandsdiepe jutten: drijflagen van cyanobacteriën, ondanks goede waterkwaliteit? BRUCE MCHELSE, HOOGHEEMRAADSCHA RJLAD BAS BEGS, EDERLADS STTUUT VOOR ECOLOGSCH ODERZOEK - CETRUM VOOR LMOLOGE Her beheersgebied vanhethoogheemraadschap van Rijnland rek 17diepepurtendiezich van overigedelen van hetwatersysteem onderscheiden doordatze gedurende minimaal eendeelvanhet jaar meetbare tcmperatutirstratijicatic vertonen.stratificatie ishetopdelen van de waterkolomin lagen metverschillende temperatuur, metalsgevolg datdeuitwisselingtussenboven-en underlain] kleinwordt.dir beïnvloedtdewaterkwaliteit.allemetingen111 dediepeputten van Rijnland zijn geanalyseerdomecubeeldvande waterkwaliteit tekunnenschetsen en de vergelijking methetoverig oppervlaktewater 111 Rijnland mogelijk temaken.deresultaten hiervanzijn opvallend. Ondanksecu goedewaterkwaliteit komen111 dediepeputten veelcvanobaaeriè'nvoor.de vraag luidt nu ofhieraan ersredoenvalt. Doorhetgecombineerdeeffect vanstratificatieenverblijftijd treden verschillenop tussen diepe puttenende restvanhetoppervlaktewater:meerdoorzichtenminderalgenbiomassa,afhankelijk vandeverblijftijd. Daarentegen maakthetverschijnsel stratificatie diepe putten geschiktalshabitatvoorcyanobacteriè'n met drijfvermogen, waardoordegevoeligheidvan diepe puttenvoordrijflagen ookbijlage nutriëntgehalten aanwezigblijft. Eenbelangrijke vraagmetbetrekkingtotde nutennoodzaak van nutrientreductieindiepe putten isof de overlastdoordrijflagen, diezelfsoptreedt bij lage nutriëntgehalten, aanvullendebeheersmaatregelen verlangt.verderbestaat behoefte aankennisomdeafweging te kunnen maken tussen verondiepenof niet.dezekenniszalvoor eendeel uitde praktijk moetenwordenafgeleid,incombinatie met modeltoepassingen. Dediepe putten inhetgebiedvanhet Hoogheemraadschap vanrijnland gaan meestal tot15 à4 meterde grondin.zezijn ontstaandoorzand-, grind-of kleiwinningen kenmerkenzichdoorstratificatie inhet zomerhalfjaar. Discussieoverde herinrichting vandediepe putten vormdevoorhethoogheemraadschapvanrijnland een aanleiding tot hetuitvoeren vaneen studie naar eutrofiëringindiepe putten. Devolgende punten waren hierbij uitgangspunt: hetonderscheid tussen eutrofiëringvariabeleninde diepe putten inverhouding tot derestvanhetboezemsysteem vanrijnland, de sturendeprocessenvoorde waterkwaliteit indiepe putten endeimplicatiesvoor hetbeleid tenaanzienvande herinrichting vande diepe putten. Hiertoezijn allerelevante meetgegevens Tabel 1 Diepeut Oosterdulnmeer Valken burgse moei Mooie el Molenplas Tooien burg Doesheven Zwel land H bosplas Braassemmermeer 't Joppe V iet landen Westbroekpias Zoete rmeerseptas Zegerplas Broek vel den Vette broek Klinkenberger/voorhol. Ml ieuw a meer = stikstofllmitatie 3 fostorl imitatie stikstof en fosforlimitatle m nutrientlimitatle m geïsoleerde put = open put = niet qeisoleerde put Doorzicht -SO Tolaal g/m > Totaa g/m Chlororyl mo/ms utrient uitputting.,,.. vande waterkwaliteit inrijnlands diepe putten uitde periode1977-2opeenrijgezeten ishiervaneenanalyseuitgevoerd.hierin wordteenvergelijking gemaakt tussendediepe putten endeboezemkanalen en -meren. Overigens wordt mde analysenietgekeken naar toxische stoffen. Waterkwaliteit Rijnlands beheersgebied telt17diepe watersystemen waarinseizoensgebonden temperatuurstratificaticgedurendeenkele maanden optreedt.stratificatie resulteert in het scheidenvande waterkolomineenoppervlakkig epilimnion eneendiephypolimnion.temperatuurstratificatieontwikkeltzichwanneer eendoor zonnestralingoptredendeverticale temperatuurgradiënt nietkanwordenopgehevendoorwindmenging.n tabel 1isvoorde putten naasteen aantalrecentezomergemiddeldenvanwaterkwaliteitsparameters deeventueeloptredende nutriëntuitputting, maximalediepte,de inaantallen belangrijkste cyanobacteriën en hetvoorkomenvan drijflagengepresenteerd. utriënruirputting wordt aangenomen indiende concentraties opgeloste nutriënten gedurende hetgroeiseizoenonder de detectielimiet komen.ndekolom "isolatie" isaangegeven inwelke matedebetreffende put in verbindingstaatmet hetoverigeoppervlaktewater: "" betekentgeïsoleerd,dusnagenoeguitwisselingmethetoverigoppervlaktewater, ""betekent "nietgeïsoleerd" ofwel enige uitwisseling metoverigoppervlaktewateren "O" staatvoor "openputren", waarbijbedoeldwordt putten diezichinander oppervlaktewater bevinden.ditzijndiepe (stratificatie vertonende]delenvanboezemmeren.deverblijftijden zijnzonderanalyse en metingvandehydrologieniettebepalen.deze variërenvanweken (open putten) totvele jaren (geïsoleerde putten). Doorzicht Uitdetabelwordtduidelijk dathetzomer- Max Diepte S solatie Drijflagen Getalsmatig Belangrijkste Cyanobaclerie Mlcrosystis Mlcrosystls Aphanlzomen on/ml c roc y»t l s Anabaena/lanktothrlx/Mlcrocystis M i c r oc y st s/ap h a n i lomen rd A nabaena M i c r oc y st sy Ap ha n i to me n n/ A nabae na Aphanlzomanon/Anabaena/Mlcroeystis (loti 994) H2.O

2 :t ***** Afb. i: Gemiddeldebiomassavandrijflaagvormende ganohaaaim in diepeputtei inhetbeheersgebied vanhethoogheemraadschap vanrijnland. 5 s 5 i 4 i i i s * t i i i b & è 4 Afb.2: Resultatenvanheteenvoudigechloridcmodelopbasis van dewaterbalans vanbroekveldenvettenbroek. gemiddelde doorzicht tussen de putten verschillend is, maar in de meeste putten boven de zwemwaternorm van één meter uitkomt en altijd de MTR-norm van.5 meter haalt. Alle putten voldoen verder aan demtr voor chlorofyl, namelijk roo mg per kubieke meter. Twee verklaringen zijn er voor het - in verhouding tot het overige, ondiepere oppervlaktewater in Rijnland - hoge doorzicht in de diepe putten. Enerzijds leidt een verhoogde netto sedimentatie tot lagere concentraties zwevend stof inclusief fytoplankton. Anderzijds wordt in sommige putten de groei van het fytoplankton beperkt door licht als gevolg van een grotere mengdiepte. Dit resulteert in lagere chlorofylconcentraties. Een aanwijzing hiervoor vormt het lage chlorofylgehalte in sommige putten in combinatie met een overmaat aan opgeloste nutriënten en een lage zoöplanktonbiomassa (resultaten niet getoond). utriënten De fosfor- en stikstofgehalten zijn eveneens variabel in Rijnlands diepe putten. Totaalfosfor varieert van ondet de MTR-waarde (.15 g/mï) tot ver erboven. Voor totaal stikstof geldt hetzelfde: waarden zowel ver boven als onder het MTR-niveau (2.2 g/mi) komen voor. De concentratie van totaalnutriënten zegt weinig over de directe beschikbaarheid van nutriënten voor algengroei, maar stelt wel de limiet aan de 'carrying capacity' van het systeem. De concentratie van opgeloste nutriënten is het verschil tussen de concentratie totaalnutriënten en particulaire componenten. Algen kunnen alleen nutriënten in opgeloste vorm benutten voor groei. n het epilimnion treedt in sommige putten uitputting van opgeloste nutriënten op gedurende kortere of langere perioden in het jaar. Dit kan op nutriëntlimitatie van de groei van fytoplankton wijzen. Opvallend is dat in alle geïsoleerde plassen op enig moment uitputting van zowel opgelost fosfor als opgelost stikstof optreedt. Dit geldt slechts voor één van de nietgeïsoleerde en géén van de open putten. Stratificatie Het optreden van seizoensgebonden temperatuurstratificatie is in ederland, waar de meeste meren en plassen ondiep zijn, met name specifiek voor diepe putten. Overigens is in ondiepe systemen regelmatig sprake van microstratificatie. Deze is relatief zwak en zal door wind of afkoeling weer redelijk snel worden afgebroken, het overigens niet betekent dat microstratificatie onbelangrijk is voor algengroei. Met name cyanobacteriën benutten via hun drijfvermogen microstratificatie om tot bloei te komensi. De uitwisseling van opgeloste stoffen tussen epi- en hypolimnion wordt door stratificatie sterk verminderd. Door aërobe dan wel anaërobe afbraak neemt de hoeveelheid opgeloste nutriënten in de onderste laag toe. Door sedimentatie kan echter de verwijdering van particulair materiaal uit het epilimnion vergroot worden. Verder kunnen de temperatuurverschillen over de verticaal leiden tot het met verschillende snelheden verlopen van tcmperatuurafhankelijke processen in epi- en hypolimnion. Uit de metingen blij kt dat het epilimnion tijdens de periode met stratificatie tussen vier en 15 meter diep is. n de put in het Braassemmermcer en in het Joppe is het epilimnion dieper dan die in de overige putten. Dit is mogelijk te wijten aan het feit dat beide putten betrekkelijk goed gemengd zijn door de grotere strijklengtc. Uit de gegevens blijkt verder dat de put in het Braassemmermeer niet continu gestratificeerd is in de zomer, waarschijnlijk om dezelfde reden. Fytoplankton Het gemiddelde seizoensverloop van fytoplankton in Rijnlands diepe putten laat zien dat diatomeeën vroeg in het jaar domineren en eigenlijk het hele jaar door aanwezig zijn in het fytoplankton. Groenwieren kennen een kleine piek in maart. De fytoplanktonbtomassa is het hoogst in de (na)zomer, wanneer cyanobacteriën domineren. Voor zover bekend komen in de meeste - zoniet alle - diepe putten in Rijnland drijflagen voor van cyanobacteriën. Fytoplanktonsoorten met een positieve valsnelheid - een dichtheid groter dan die van water - zullen zeker in een min of meer stabiele waterkolom en de afwezigheid van resuspensie, zoals tijdens stratificatie aan de orde is, niet kunnen concurreren met cyanobacteriën in het bezit van drijfvermogen, zoalsapltamzomenon, Anabaena en. Gezien de ecologische niche die deze groep dus vervult, is het voorkomen ervan in diepe putten te verwachten. n afbeelding 1 is voor de bemonsterde locaties aangegeven wat de aantallen/ml zijn van potentieel drijflaagvormende cyanobacteriën (gemmiddeld over alle dagen waarop deze soorten zijn aangetroffen). Uit de afbeelding blijkt dat de geïsoleerde putten de laagste biomassa van drijflaagvormende cyanobacteriën hebben. Dit hangt samen met de betrekkelijk lage nutriëntgehalten in deze putten (zie verder).deze biomassa in combinatie met de mengdiepte van het water kan worden gebruikt om af te leiden waar de grootste drijflagen kunnen oprreden. De mengdiepte kan worden geschat op basis van diepteprofielen van de temperatuur. Tijdens drijflaagvorming concentreren de voorheen in oplossing voorkomende kolonies zich aan het wateroppervlak. De absolute hoeveelheid cyanobacteriën per vierkante meter wateroppervlak is dus maatgevend voor de potentiële intensiteit van drijflaagvorming, die zoals gesteld in geïsoleerde putten lager zal zijn dan in niet geïsoleerde en open putten Hydrologie De ontwikkeling van de waterkwaliteit in diepe putten hangt sterk samen met de ver- H

3 Chb'itle B*'eki>nü - Chloride Gtmswn Cfiiwide AarKiiim«! Aft), y. Resultaten vanlieteenvoudigechloridemodelopbasis vandewaterbalans vandezegerplas. Aft. 4: argemiddelde vanhetdoorzicht,de totaalnutriënten enhetzomergemiddelde aanchlorojy! inrijnland tussen 1977en2. blijftijd enerzijds, en de kwaliteit van het water waarmee doorstroomd wordt anderzijds. Om dit te illustreren zijn voor een geïsoleerde (Broekvelden Vettenbroek) en voor een niet geïsoleerde plas (Zegerplas) berekende en gemeten chlorideconcentraties weergegeven in afbeelding 2 en 3. Hiertoe zijn eenvoudige waterbalansen opgesteld op dagbasis. De plassen zijn als één compartiment gemodelleerd. Broekvelden Vettenbroek is een geïsoleerde plas. n de jaren na het ontstaan van deze put is de chloridcconcentratie gedaald. De daling van chloride is het gevolg van langzame verdunning van het oorspronkelijk grondwater in de plas na zandwinning door her neerslagoverschot. n de Zegerplas, die in open verbinding staat met Rijnlands boezem, valt op dat de chlorideconcentratie niet afneemt in de tijd maar variabel is en sterk wordt beïnvloed dooide samenstelling van het boezemwater. De invloed van kwel en wegzijging zijn niet noodzakelijk om het verloop te verklaren. Overigens zullen kwel en wegzijging wel degelijk van belang kunnen zijn voor de stoffenbalans van met name geïsoleerde putten; in mindere mate zal dit ook voor de waterbalans gelden. n deze studie is door gebrek aan gegevens echter aandacht aan kwel en wegzijging besteed. Vergelij king eutrofiëringvariabelen Om een beeld te geven van de waterkwaliteit in diepe putten in verhouding tot elkaar en tot de boezem van Rijnland, staan in afbeelding 4 de langjarige gemiddelden van chlorofyl, doorzicht, totaalstikstof en totaalfosfor. Hieruit vallen de volgende zaken af te leiden: Het doorzicht in geïsoleerde putten is het hoogst van alle systemen. Het doorzicht in open putten die onderdeel uitmaken van ondiepe boezemmeren, is hoger dan het algemene doorzicht in de deze boezemmeren en tevens hoger dan het doorzicht in niet geïsoleerde putten. De gehaltes chlorofyl nemen toe in de reeks geïsoleerde putten - met geïsoleerde putten - open putten - boezemmeren en - kanalen. Opvallend is dat niet geïsoleerde putten hogere nutriëntgehaltes laten zien dan open putten en grote ondiepe boezemmeren. De gehalten totaalnutriënt zijn in geïsoleerde putten het laagst. Met name totaalfosfor is in geïsoleerde putten opvallend laag. n de afbeeldingen 5a en 5bis te zien dat de geïsoleerde putten ook de laagste concentraties opgeloste nutriënten hebben. Het grootste deel van de totaalstikstof in de boezemkanalen zit blijkbaar in detritus en algen. Zo kan het dat de opgeloste concentratie van nitraat in de boezemkanalen niet hoger is dan die in niet geïsoleerde putten, terwijl de totaalconcentratie van stikstof dat wel is. Opmerkelijk is verder dat niet geïsoleerde putten hogere opgeloste nutriëntgehalten laten zien dan open putten en grote ondiepe boezemmeren. De opgeloste nutriëntgehalten zijn in geïsoleerde putten het laagst. Samenvattend: geïsoleerde putten hebben de laagste nutriënt- en chlorofylgehalten, boezemkanalen de hoogste. Daarmee samenhangend is het doorzicht het hoogste in de geïsoleerde diepe systemen en het laagst in de boezcmkanalen. n reeds nutriëntgelimiteerde putten zal een verdere afname van de hoeveelheid (opgeloste) nutriënten initieel een duidelijker positief effect hebben op het doorzicht, dan in niet nutriëntgelimiteerde putten. Verder is het aannemelijk dat ook de cyanobacteriebiomassa zal afnemen bij nutriëntreductie, maar zelfs in betrekkelijk nutriëntarme - geïsoleerde - putten blijken drijflagen nog voor te komen. Afb. 5a: Gemiddeldverloop vanopgeloste fosfor doorhetjaar heeninrijnland. A/b. 5b: Gemiddeldverloop vannitraatdoorhetjaarheen111 Rijnland. f 8.6 Geïsoleerde utten iet geïsoleerde putten w 2 1.S - iet geïsoleerd«putten Open putten 1 Boeiemkanalen 5 - Boezem kanalen //> />/ *///// // f*'* *///// H2O

4 Discussie Diepe putten vallen evenals de rest van Rijnlands polder- en boezemsystemen onder de nationaal en provinciaal geldende waterkwaliteitsdoelstellingen. Deze definiëren naast de MTR-waarden ook de gewenste eindsituatie in termen van waterkwaliteitsnormen (streefwaarden). Het beleid van het Hoogheemraadschap van Rijnland ten aanzien van ingrepen in diepe putten komt erop neer dat deze zijn toegestaan mits significante achteruitgang van de waterkwaliteit oprreedt als gevolg van de ingreep.bij de invulling van het begrip significantie is gebruik gemaakt van een gereduceerde versie van het ecologische beoordelingssysteem van STOWA. Met name de fysisch chemische parameters krijgen in de gereduceerde aanpak aandacht, om de simpele reden dat deze betrekkelijk efficiënt te meten zijn en in het verleden ook daadwerkelijk veel zijn gemeten. Grofweg twee belangrijke factoren bepalen de concentraties van stoffen in een watersysteem: enerzijds de binnenkomende concentraties en vrachten, anderzijds fysische (bijvoorbeeld sedimentatie), chemische (bijvoorbeeld adsorptie) en biologische (onder andere denitrificatie en primaire productie) processen die in het systeem werken. Zelfreinigend is in principe ieder systeem waar verwijderingprocessen optreden. De mare waarin dit effect resulteert in een schoon systeem, hangt echter af van de mate (lees: vracht) waarin het systeem weer verontreinigd wordt. Hydrologische en morfologische kenmerken die waarschijnlijk een positieve effect hebben op de waterkwaliteit van (geïsoleerde) diepe putten met betrekking tot de hierboven behandelde parameters zijn de lange verblijftijd en de grore diepte (sedimentatie als gevolg van stratificatie). De niet geïsoleerde putten worden grotendeels door de boezemkanalen gevoed. De geïsoleerde putten worden met name door neerslag en eventueel kwel gevoed. Kwel is sterk wisselend in kwaliteit. Afhankelijk van de locatie kan deze bijdragen aan een goede waterkwaliteit in de plas ofjuist verantwoordelijk zijn voor sterke eutrofiëring. De boezemkanalen hebben veel nutriënren, hoge chlorofylconcentraties en een laag doorzicht. De getoonde resultaten geven steun aan de volgende hypothese: Hoe langer de verblijftijd van het (diepe) deelsysteem, hoe schoner het systeem wordt ten opzichte van het eutrofe aanvoerwater. iet geïsoleerde putten zijn klein ten opzichte van de grotere boezemmeren. Door de relatief grote verblijftijd in boezemmeren zullen processen als sedimentatie en denitrificatie langer de kans hebben nutriënten te verwijderen. Dit verklaart mogelijk de verbetering van boezemmeren ten opzichte van het water in de boezemkanalen, waarmee ze 'gevoed' worden. De open putten worden volgens deze denkwijze op hun beurt gevoed met door de rest van het boezemmeer voorgezuiverd water voordat het de put bereikt. Door stratificatie in de put zal lokaal de sedimentatie hoger kunnen zijn, het bijdraagt aan de lagere chlorofylgehaltes en het hogere doorzicht ten opzichte van de boezemmeren waarvan ze deel uitmaken. Voorwaarde voor dit scenario is wel dat het deelsysteem van de diepe put hydrologisch gezien voldoende is geïsoleerd van het omringende open warer. Opvallend is derhalve dat ongeveer evenveel nutriënten in deboezemmeren als m de open putten voorkomen. iet geïsoleerde putten hebben waarschijnlijk een vergelijkbare (of grotere) verblijftijd dan open putten. Het aangevoerde water uit de boezemkanalen is echter van slechtere kwaliteit dan het water van de boezemmeren dat wordt aangevoerd in de open putten. Zoals uit de afbeeldingen blijkt, hebben niet geïsoleerde putten zowel een lager doorzicht als een lager chlorofylgehalte dan open putten. Dit wijst erop dat in niet geïsoleerde putten meer dood zwevend materiaal voorkomt. Vergelijking van metingen van zwevendstof bevestigt dit. Mogelijk is de oorzaak hiervan het afsterven van de grote concentratie algen uit de boezemkanalen door het verslechterde lichtklimaat, terwijl een deel van de hieruit ontstane detritus gemeten wordt als droogrest. De geïsoleerde putten hebben zowel het minst eutrofe aanvoerwater als de langste verblijftijd. Dit is de reden dat deze diepe putten het hoogste doorzicht hebben. Door de lage nutriëntgehalten kan worden verwacht dat de algenbiomassa van drijvende cyanobacterien het laagst is in geïsoleerde diepe putten. Dit wordt ondersteund door de gegevens. Als gevolg van eutrofiëring die een piek kende in de jaren zestig tot tachtig in de vorige eeuw is de hoeveelheid cyanobacterien toegenomen en is hun bloei intensiever en langduriger. n ondiepe systemen leidt eutrofiëring ook wel tot bloei van,aphanizomenon en Anabaena, maar is de draadvormende cyanobacterie lanktothrix toch kenmerkender. lanktotfirix vertoont niet of nauwelijks drijflaagvorming. n systemen met een intermediaire diepte, zoals het Jsselmeer, wisselen bloeien van lanktothrix en elkaar af (met de nadruk op de laatste soort). De eerste melding van bloei van cyanobacterien dateert al uit 1934, dus slechts twee jaar na de afsluiting van de Zuiderzee 2!. Ook hier geldt dat eutrofiëring niet de oorzaak van de bloei is, maar wel van de intensivering ervan. Ook uit de internationale literatuur is het voorkomen van giftige cyanobactenebloei in door eutrofiëring nog niet belaste, diepe systemen bekende. n de Klinkenbergerpias, één van de nutriëntarmste van Rijnland, wordt sinds 21 de cyanobacterie lanktothrixalbescens aangetroffen. Tegelijkertijd is een hoge concentratie cyanobacterietoxine (microcystine) gemeten die waarschijnlijk door deze soort is veroorzaakt. kent van nature min of meer kortstondige bloeien. Een probleem voor het waterbeheer is dat de soort niet talrijk hoeft te zijn om toch overlast te veroorzaken. Dit komt omdat een drijflaag ontstaat door het opstijgen van een groot deel van de cyanobacteriebiomassa vanuit diepere delen van de waterkolom. Door drijflaagvorming aan de oever - waar het contact met het water het meest intensiefis - kunnen lage aantallen toxische toch tot risico's voor zwemmers leiden. Drijflaagvorming kan aanleiding zijn de recreatie te beperken 1 ;. Een goed voorbeeld hiervan betreft het Veluwemeer, waar in 1998 een kleine bloei van optrad bij totaalfosforgehalten van omstreeks.6 gram per kubieke meter, maar waar toch sprake was van overlast aan zwemstranden. Hetzelfde verschijnsel doet zich waarschijnlijk ook voor in Rijnlands diepe putten. Het optreden van een zomergemiddelde abundantie van 29 procent van in Broekvelden Vettenbroek bij een zomergemiddelde totaalfosforgehalte van.46 gram per kubieke meter in 1999 wijst hierop. Door dit alles rijst de vraag of het bestrijden van cyanobacterien in diepe putten zinvol of logisch is, zoals dat wel voor de ondiepe systemen lijkt te gelden. Ondiepe meren gedragen zich anders dan diepe meren onder invloed van herstelmaatregelen. Ondiepe systemen hebben meer mogelijkheden voor vestiging van macrofyten en mosselen, die een positief effect op de helderheid van een systeem hebben. Dit maakt het optreden van alternatieve evenwichtssituaties beter mogelijk, waarbij een overgang van de troebele stabiele toestand naar de heldere stabiele toestand een sterke vermindering van de algenbiomassa kan mhoudens!. Een reductie van cyanobacterien m diepe putten met steile oevers, zoals veel voormalige zandwinputten, kan waarschijnlijk uitsluitend geleidelijk bereikt worden, waarbij niet kan worden uitgesloten dat een soort als aanwezig zal blijven (zij het in lagere dichtheden). Terug naar de uitgangspunten Alle geïsoleerde diepe putten vertonen uitputting van opgeloste nutriënten; De meest eutrofe putten zijn putten die direct in verbinding staan met de boezemkanalen; Alle diepe putten voldoen zowel wat 24 HzO» 17-22

5 betreft chlorofyl als doorzicht aan de MTRwaatde. Overigens is het goed nog eens vast te stellen dat een MTR van 1 mg/mï weinig tot niets zegt over de gezondheid van het aquatisch ecosysteem. Een meer met een zomergemiddclde chlorofylconcentratie van roo mg/mï is sterk geeutrofieê'rd, zal arm zijn aan ondergedoken waterplanten en zal naar alle waarschijnlijkheid aanzienlijke overlast door cyanobacterien kennen; Stratificatie in diepe putten levert in Rijnland nadeel op met betrekking tot de zuurstof- of nutriënt huishouding in vergelijking met overig oppervlaktewater in Rijnlands boezem; Alle diepe putten in Rijnland vertonen voor zover bekend een zekere mate van overlast (dtijflaagvorming en toxische bloeien) door cyanobacterien. Dit geldt ook voor de nutnéntarmere putten. Sturende processen Sedimentatie van levende en dode algen en overig particulair materiaal naar diepere delen van diepe putten zorgt waarschijnlijk voor een aanzienlijke mate van verwijdering van nutriënten uit de bovenste waterlagen van diepe putten. Verder schept stratificatie een milieu waarin cyanobacterien een sterke concurrentiepositie ten opzichte van andere algen hebben. mplicaties voor herinrichting diepe purteii Alhoewel de waterkwaliteit van diepe putten vaak relatief goed is met betrekking tot nutriënten en doorzicht, is het niet duidelijk voor de beheerder of deze voordelen van een diep watersysteem opwegen tegen de nadelen van drijflaagvormende en potentieel toxische cyanobacterien, die juist in diepere systemen hun niche vinden. Dit hangt af van de mate van overlast. Symptoombestrijding als kunstmatige menging is - hoewel zeer effectief tegen drijflagen - niet duurzaam. Geslaagde nutriëntreductie zal de ernst van overlast door drijflagen doen afnemen, maar kan deze niet uitsluiten. Als achterhaald kan worden ofverondieping werkelijk zal leiden tot ecologische gezonde watersystemen, met een hogere biodiversiteit (het primair afhankelijk is van de vestiging van ondergedoken waterplanten) dande huidige diepe putten kan het beleid hiermee een alternatief worden geboden. Op dit moment is de kennis te beperkt om sluitende uitspraken te doen. Om de effecten van een voorgenomen ingreep te toetsen is het cruciaal om vooraf een goede schatting te maken van de toekomstige situatie. Tijdens het schrijven van dit artikel werd modelmatig onderzoek uitgevoerd naar de te verwachten effecten van verschillende verondiepingscenario's op de waterkwaliteit van de Zegerplas. LTERATUUR: ; Chorus. en]. Bertram [1999]. Toxic eaynobaaena m water. A guide to their public helath consequences, monitoring and management. St. Edmundsbury ress. 2] Wibaut-sebree Moens. (1954). lankton: n 'Veranderingen tn dcflora en fauna van de Zuiderzee na de a/sharing in 19-1,1'. ederlands Dierkundige Vereniging 5' lbelmgs B. [199z). Cyanobacterial waterblooms: the role of buoyancy in watercolumns of varying stability. roefschrift Universiteit van Amsterdam. 4] Reynolds C. (1984}. The ecology offreshwarer plankton. Cambridge University ress. 5) Seheffer M. (1998). Ecology of Shallow Lakes. Chapman & Hall. 6; Van der Veer B. enj. Koedood (1995). Bestrijding algen ieuwe Meer. Eindrapportage van de stuurgroep Riolering en waterhuishouding Amsterdam/Hoogheemraadschap van Ri iilaud.