AQUAPONICS- DUURZAME GROENTE ÉN VISPRODUCTIE

Transcriptie

1 AQUAPONICS- DUURZAME GROENTE ÉN VISPRODUCTIE

2 6/7/2013 Een voorstel voor de bouw van een Aquaponics opstelling in Almelo TGS Business & Development Initiatives wil in samenwerking met de voedselbank Almelo en Agrarisch Opleidings Centrum Oost afdeling Almelo een aquaponics opstelling bouwen. In dit systeem zal op duurzame wijze groente en vis gekweekt worden die ten bate komt van de voedselbank van Almelo. Het systeem zal ook dienen als een leerproject voor de leerlingen van het AOC Almelo en werk leveren voor mensen van SOWECO. Daarnaast levert het aquaponics systeem plaatselijk verantwoordelijk geteelde vis voor het Theaterhotel in Almelo. Pagina 1

3 Aquaponics-Duurzame Groente én Visproductie E E N V O O R S T E L V O O R D E B O U W VA N E E N A Q U A P O N I C S O P S T E L L I N G I N A L M E L O Inhoudsopgave Inleiding... 3 Aquaponics... 4 TGS Business & Development Initiatives... 5 Eerdere projecten... 6 Aquaponics in Almelo Leren en Delen... 6 Doelstellingen... 7 Het systeem... 7 Bedrijfsvoering... 8 Verwachte opbrengst... 8 Project planning... 9 Budget Investering Pagina 2

4 Inleiding Genoeg gezonde en duurzame voeding is een wereldwijde uitdaging. In veel landen zijn er tekorten op het gebied van beschikbaarheid en samenstelling van voedsel. Ook in Nederland is genoeg gezond voedsel niet voor iedereen vanzelfsprekend. De sterke toename van het aantal klanten van de voedselbank illustreert dit feit. Duurzame productie van voedsel is ook een thema dat hoog op de globale agenda staat. Wetenschappers en kwekers zijn voortdurend op zoek verduurzaming van gewassen en teeltsystemen. Daarbij wordt onder andere gekeken naar verbruik van water, gebruik van meststoffen en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Aquaponics is een teeltsysteem dat inspeelt op de bovenstaande thema s. In het systeem worden groente- en visteelt gecombineerd. Hiermee kan op een duurzame manier gezond voedsel geproduceerd worden. In document wordt een projectplan toegelicht voor de bouw van een aquaponics systeem in Almelo. Pagina 3

5 Aquaponics Om een duidelijk beeld van het project te krijgen zullen we eerst aquaponics toelichten. Aquaponics is een duurzame manier van voedsel verbouwen en vis kweken. Voor het verbouwen van voedsel wordt de hydroponics technologie toegepast. Bij hydroponics worden de benodigde stoffen voor plantengroei niet via grond aangeleverd, maar via water. Voor de viskweek wordt gebruik gemaakt van viskweektechnologie in bakken. De twee disciplines zijn geïntegreerd in één systeem, waardoor er een ecologisch proces ontstaat wat milieuvriendelijke vis en groenteelt mogelijk maakt. Er zijn aquaponics systemen in verschillende grootte en mate van complexiteit. Een simpel huis-tuin-en-keuken systeem kan gemaakt worden van een kleine aquarium en een paar afwasteilen. Een complexer systeem kan meerdere filters bevatten en meetapparatuur om de waterkwaliteit constant te houden. Hoe groot of ingewikkeld een systeem ook is, het elementaire proces blijft hetzelfde. In figuur 1 worden de verschillende stappen van aquaponics weergegeven: 1. Vissen worden gevoerd 2. Vissen lozen hun uitwerpselen bestaande uit ammonia (NH4) in het water 3. Het vieze water wordt uit de vis tank gepompt naar groentekweekbakken 4. Nitrificerende bacteriën zetten de NH4 om in nitriet (NO2) en nitraat (NO3) 5. Planten nemen NO3 op en groeien 6. Schoon water stroomt weer terug naar de vis tank Figuur 1. De aquaponics 'Cycle' Pagina 4

6 Aquaponics heeft enkele voordelen ten opzichte van traditionele akkerbouw: 1. Gewassen kunnen vrijwel overal verbouwd worden, want vruchtbare grond is geen vereiste. Gewassen kunnen op grind, kleikorrels, of op water in piepschuim vlotjes groeien. Hierdoor is aquaponics mogelijk in gebieden waar normaal gesproken geen gewassen verbouwd kunnen worden. 2. Er zijn minder negatieve gevolgen voor het milieu, omdat de planten niet afhankelijk zijn van kunstmest. De visuitwerpselen worden omgezet in nitraat door nitrificerende bacteriën, waardoor er voldoende nutriënten aanwezig zijn voor de gewassen om te groeien. Ook worden er in principe geen pesticiden en herbiciden gebruikt. Deze chemicaliën dragen bij aan water- en luchtvervuiling. Vanwege de vis worden er binnen een aquaponics systeem slechts biologische bestrijdingsmiddelen gebruikt. 3. Een aquaponics system gaat zeer efficiënt met water om, er wordt bijna niets verspeeld. In akkerbouw is het niet ongebruikelijk dat 85% van het water wegvloeit in de bodem. In een aquaponics systeem gaat alleen water verloren door verdamping en watergebruik door de planten en vissen, wat neerkomt op een verlies van maximaal 10%. 4. Het systeem produceert zowel groenten als vis. Dit voorziet de gebruikers in een gevarieerd dieet. 5. De plantdichtheid in een aquaponics systeem is veel hoger dan in akkerbouw en de gewassen groeien sneller. Bovenstaande voordelen maken aquaponics een interessant alternatief om voedselzekerheid te verbeteren in gebieden waar schaarste aan voedsel, water, landbouwgrond en/of kunstmest is. Daarnaast biedt het systeem ook mogelijkheden voor duurzame voedselproductie in Nederland. TGS Business & Development Initiatives TGS Business & Development Initiatives is een Nederlandse organisatie die betrokken is bij het opstarten en ondersteunen van verschillende ondernemingen in voornamelijk ontwikkelingslanden. TGS gaat uit van de kracht van ondernemerschap. Wij geloven dat ondernemingen kunnen bijdragen aan economische en sociale verandering van hun omgeving. In de afgelopen jaren heeft TGS in verschillende landen op verschillende continenten bedrijven opgezet. De bedrijven dragen niet alleen bij aan economische groei, door het creëren van werkgelegenheid, maar dragen ook bij aan een verbetering van sociale omstandigheden door betrokken te zijn bij community development projecten in de gemeenschap. TGS is bij de ondernemingen betrokken op het gebied van bedrijfskundig advies, strategieontwikkeling, opstarten van nieuwe (bedrijfs)projecten en het nadenken over de invulling van de sociale activiteiten. Pagina 5

7 Eerdere projecten Eerder heeft TGS ondernemers en organisaties begeleid in het starten van aquaponics systemen in Egypte, Ethiopië en de Palestijnse gebieden. In Ethiopië vindt op dit moment i.s.m. Wageningen Universiteit, Addis Ababa University en Sunrise Ethiopie Developement Program onderzoek plaats naar hoe aquaponics op familie schaal kan bijdrage aan verbeterde voedselzekerheid. In Bethelehem in de Palestijnse gebieden hebben we samen met Caritas Zwitserland families geholpen om hun eigen aquaponics en hydroponics systemen op te zetten zodat ze minder afhankelijk zijn van import groente uit het buitenland. Verder beschikt TGS over een kleinschalig aquaponics test systeem in Driel welke gebruikt wordt voor proeven met verschillende gewassen en vissen. Ook is er i.s.m. de Wageningen Universiteit een onderzoek gedaan naar de verhouding tussen de hoeveelheid gegeven voer en de hoeveelheid vrijgekomen stikstof (nitraten) voor planten. Aquaponics in Almelo Leren en Delen De afgelopen jaren hebben voedselbanken in Nederland steeds minder groente ter beschikking gekregen. Mensen uit lagere inkomenscategorieën blijken gemiddeld minder gezond eten dan mensen uit hogere inkomenscategorieën. Het is van groot belang dat de voedselbank voldoende groente beschikbaar om haar klanten van genoeg gezond voedsel te kunnen voorzien. De voedselbank in Almelo heeft reeds initiatief genomen om de aanlevering van groente in de toekomst veilig te stellen. In samenwerking met partners uit het bedrijfsleven, sociale instanties en de overheid is een groentetuin gestart, waar bewoners uit Almelo zelf helpen met de groenteteelt. Aquaponics kan een uitstekende aanvulling kan zijn op reeds bestaande initiatieven, om de Almelose voedselbank onafhankelijker te maken van externe groente leveranciers. Dit onder andere, omdat aquaponics doormiddel van visteelt een aanvulling kan zijn op de bestaande voedselproductie. Daarnaast kan een indoor systeem ook zorgen voor groenten in de wintermaanden. Het aquaponics systeem zal in Almelo niet alleen bijdragen aan het proeven van groenten door klanten van de voedselbank. Het biedt betrokken partijen ook een mooi leerproject. Mede daarom wordt in Almelo bewust gekozen voor het installeren van een systeem op het AOC. Zo biedt het studenten van het AOC de kans te leren over aquaponics en de verschillende aspecten van aquaponics. Het biedt onder andere mogelijkheden voor lessen op het gebied van visteelt, groenvoorziening, groenteteelt en vis- en groenteverwerking. Door de betrokkenheid van het Theaterhotel en de hierdoor gegarandeerde afname van vis en gewassen in de zomer, zullen de verwachtte bedrijfskosten van het aquaponics systeem gedekt worden. Terwijl de samenwerking met SOWECO altijd voldoende arbeidskracht gerandeert. Pagina 6

8 Doelstellingen Voor het project in Almelo zijn de volgende doelen gesteld: Aquaponics-Duurzame Groente én Visproductie Voedselproductie: met het systeem willen we op termijn substantieel bijdragen aan de voedselvoorziening voor de minima in Almelo. Leertraject lokaal: met het systeem willen we docenten en leerlingen van het OAC Almelo de mogelijkheid bieden te leren over aquaponics, visteelt, groentekweek en systeemontwerp. Daarnaast willen we kinderen, jongeren en ouderen en ouderen in Almelo bekend maken met aquaponics. Leveren van biologische groente aan Theaterhotel: hotel restaurant Theaterhotel wil graag plaatselijke mileuvriendelijk geteelde gewassen en vissen leveren aan de gasten. Het systeem Het water wordt vanuit de vistank naar het filter geleid. Daar wordt een deel van het vaste materiaal gefilterd. Hierna gaat het water via een grindbed naar een waterbed. Het grindbed functioneert zowel als biologisch filter en als groeibed voor grotere planten als tomaten. Op het waterbed drijven vlotten waarin bladgewassen groeien. Vanuit de waterbak wordt het water naar een buffertank geleid. Vanuit de buffertank wordt het schone water weer naar de vistank gepompt. De onderstaande afbeelding laat zien hoe het systeem in Almelo er uit zou kunnen zien: De tekening gaat uit van een systeem met een groeioppervlak van 30m2 waterbed voor bladgewassen en kruiden, een grintbed van 5m2 voor fruit dragende gewassen als tomaat en een viskweek capaciteit van 6m3. Pagina 7

9 Bedrijfsvoering Het project zal gerund worden door de verschillende betrokken partijen. Omdat het systeem op het AOC in Almelo staat, zal een belangrijke rol gespeeld worden door docenten en leerlingen. Zij zullen (desgewenst) betrokken zijn bij de bouw en het zorgdragen voor het systeem. Dit zal mogelijk gebeuren via les gerelateerde activiteiten. De hoofdverantwoordelijkheid voor het onderhouden van het systeem zal liggen bij een nieuw op te richten entiteit door de voedselbank. Deze organisatie zal verantwoordelijk zijn voor de financiën en het teeltplan en het uitvoeren van het teeltplan. Voor de uitvoering van het teeltplan zal ook gebruik gemaakt worden van arbeidskrachten van SOWECO voor 12uur per week in eerst instantie. Op deze manier wordt ook in de schoolvakanties zorggedragen voor het systeem. Een precieze verdeling en invulling van de taken en onderlinge afspraken moet in overleg besloten worden. Taken Taak Tijd/week Partner Partner Partner Bouwen 1x 40 uur TGS AOC Voedselbank Zaaien planten Verpoten planten 4 uur SOWECO AOC Onderhouden planten 4 uur SOWECO AOC Oogsten planten 2 uur SOWECO AOC Vis voeren 10 min/dag AOC SOWECO Vis oogsten 5 uur/6 weken SOWECO Visverwerker Controleren waterkwaliteit 10 min/dag AOC SOWECO Verwachte opbrengst Onderzoek heeft aangetoond dat een aquaponics systeem minstens evenveel kan produceren als een hydrocultuur systeem wat in de glastuinbouw toegepast wordt. Omdat de wortels direct toegang hebben tot voedingsstoffen kan de plant snel groeien. Dit kan (afhankelijk van de klimatologische omstandigheden) leiden tot een oogst van 30 kroppen sla/m 2 /maand en tot 40kg tomaat/m 2 /jaar. Andere gewassen die goed gedijen in aquaponics systemen zijn andijvie, spinazie, overige bladgroenten en diverse kruiden. Afhankelijk van de gekozen vis kan de groeitijd van de vis kan gelijk zijn aan die in aquacultuur. Een factor die de groei kan afremmen is de watertemperatuur. Wanneer een warmwatervis in kouder water leeft, zal hij iets minder snel groeien. Pagina 8

10 Voor een systeem van +/- 30 m2 waterbed, +/- 5 m2 grindbed en een 6000 liter visbak zijn de jaarlijkse opbrengsten ongeveer 7200 kroppen sla, 150kg tomaat en 500 kg vis (+/- 800 stuks). Dit bij een goed lopend systeem. Vooral bladgewassen gedijen goed in aquaponics systemen. Hoewel het mogelijk is om ook kool en andere groente te kweken, ligt de productiecapaciteit voor bladgewassen een stuk hoger. Daarom is het raadzaam om de teelt hier op te richten. Teeltopp Oogst sla/m2 Oogst sla/jaar Oogst spinazie/jaar Oogst basilicim Oogst vis Maat vis tank* 30m kg 750kg 500kg 6m3 40m kg 1000kg 625 8m3 50m kg 1250kg 750 9m3 Dit is voor vissen als karper, tilapia en meerval. Voor forel is het volume tot twee maal zo hoog. Het is mogelijk om verschillende vissen te telen, maar het is raadzaam om eerst relatief makkelijke vissen te kweken die niet heel gevoelig zijn voor schommelende waterwaardes. In het begin zal de waterkwaliteit van een aquaponics systeem verschillen, het duurt tot een half jaar tot de perfecte ecologische balans gevonden is. Zulke vissoorten zijn karper, tilapia en meerval. Meerval en tilapia hebben wel een minimum watertemperatuur van 20 graden Celsius nodig. Project planning Activiteit Start Einddatum Fonds werven November 2015 Maart 2016 Oprichten stichting Januari 2016 Samenwerkingscontract opstellen en tekenen Ontwerp aquaponics unit AOC leerlingen?* December 2015 Januari 2016 Januari Februari 2016 Start bouw systeem Maart 2016 April 2016 Training en opstartfase April 2016 Eerste oogst Juni 2016 *TGS blijft verantwoordelijk voor het uiteindelijke ontwerp Pagina 9

11 Budget Investering De totale investering voor een aquaponics systeem hangt voor een groot deel af van het ontwerp. Vanuit het ontwerp wordt gekozen voor materiaal voor de visbakken en kweekbakken. In de investeringsbegroting die hieronder is weergegeven zijn we uitgegaan een systeem met 6m3 viskweek capaciteit, 5m2 grint bed en 30m2 waterbed. Investering systeem op maat EURO Constructiekosten Bedrijfskosten Training en projectontwikkeling Overig Totaal EURO Pagina 10