BETREKKINGEN: DE VS EN CANADA

Transcriptie

1 TRANS-ATLANTISCHE BETREKKINGEN: DE VS EN CANADA De EU, de VS en Canada delen de waarden van democratie, mensenrechten en economische en politieke vrijheid, alsook overlappende kwesties op het gebied van buitenlands beleid en veiligheid. De Brede Economische en Handelsovereenkomst (CETA) tussen de EU en Canada en de Overeenkomst inzake een strategisch partnerschap werden op 30 oktober 2016 ondertekend en op 15 februari 2017 goedgekeurd door het Europees Parlement. De onderhandelingen over het Trans-Atlantisch partnerschap voor handel en investeringen tussen de EU en de VS, die op 8 juli 2013 van start gingen, werden echter stopgezet na de verkiezing van Donald Trump tot president van de VS. BUITENLANDSE BETREKKINGEN TUSSEN DE EU EN DE VS Hoewel de EU en de VS niet eensgezind zijn over alle kwesties op het gebied van buitenlands beleid, blijven ze elkaars belangrijkste en betrouwbaarste bondgenoten. De verbondenheid in hun buitenlands beleid houdt al tientallen jaren stand, ondanks veranderende politieke verhoudingen en geostrategische wijzigingen aan beide kanten. De partners hebben in de afgelopen jaren nauw samengewerkt en hebben elkaar over hun internationale prioriteiten geraadpleegd en zich veelvuldig ingespannen om gemeenschappelijke belangen in multilaterale fora naar voren te brengen. De Amerikaanse presidentsverkiezingen van 8 november 2016 hebben echter tal van vragen en zorgen doen rijzen over de buitenlandse betrekkingen tussen de EU en de VS. De EU en de VS werken nog altijd samen op het gebied van verscheidene kwesties en geografische aandachtsgebieden. Toch is de houding van de VS ten opzichte van de EU en het trans-atlantisch bondgenootschap veranderd sinds Donald Trump tot president is verkozen. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in de sterk uiteenlopende meningen van de EU en de VS over belangrijke kwesties (zoals de klimaatverandering, multilateralisme en nepnieuws ) en in de recente besluiten van de regering van de VS om de Amerikaanse ambassade in Israël te verplaatsen van Tel Aviv naar Jerusalem, om zich terug te trekken uit het gezamenlijk alomvattend actieplan met Iran, en om invoertarieven te heffen voor staal en aluminium, wat niet zonder gevolgen voor de EU blijft. Ondanks de veranderende betrekkingen blijft de VS voor een aantal EU-lidstaten echter een betrouwbare partner op het gebied van veiligheid; dit blijkt uit de samenwerking tussen de bondgenoten van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Zo is er een doeltreffende, praktische samenwerking tot stand gebracht tussen de NAVO en missies die worden uitgevoerd in het kader van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (GVDB) van de EU op strijdtonelen zoals Afghanistan, Irak, Kosovo, Bosnië en Herzegovina en de Hoorn van Afrika. Eurofeiten

2 POLITIEKE BETREKKINGEN TUSSEN DE EU EN DE VS IN HET PROCES VAN DE TRANS-ATLANTISCHE WETGEVERSDIALOOG De contacten tussen het Europees Parlement en het Amerikaanse Congres dateren van De betrekkingen tussen de EU en het Congres werden met de oprichting van de trans-atlantische wetgeversdialoog in 1999 opgeschaald en geïnstitutionaliseerd. De trans-atlantische wetgeversdialoog brengt leden van het Europees Parlement en leden van het Amerikaans Huis van Afgevaardigden samen op interparlementaire bijeenkomsten die tweemaal per jaar afwisselend in de VS en in Europa plaatsvinden. De 82e interparlementaire bijeenkomst vond in juni 2018 plaats in Sofia, Bulgarije. Tijdens de bijeenkomst werd overeenstemming bereikt over een gezamenlijke verklaring, waaruit de toewijding van beide partijen bleek om de samenwerking te versterken op het gebied van gemeenschappelijke uitdagingen. Wetgevers die deze halfjaarlijkse bijeenkomsten bijwonen, wisselen standpunten uit over belangrijke politieke kwesties van wederzijds belang, die kunnen variëren van de opkomst van de zogeheten groepering Islamitische Staat in het Midden-Oosten en Noord-Afrika tot de coördinatie van internationale sanctieregelingen. Hoewel de standpunten van beide trans-atlantische partners op een aantal gebieden overeenstemmen, heeft deze uitwisseling ook afwijkende standpunten over belangrijke politieke kwesties aan het licht gebracht. Het belang van deze dialoog mag niet worden onderschat, met name gezien de macht van het Amerikaanse Congres, bijvoorbeeld ten aanzien van het goedkeuren van de tussenkomst van de VS in internationale crises en het vormgeven van het aandeel van de VS in mondiale bestuursinstellingen. Ook de handelsbetrekkingen tussen de EU en de VS, alsmede mondiale financiële uitdagingen, cyberbeveiliging en internetvrijheid komen tijdens de dialoog aan de orde. ECONOMISCHE BETREKKINGEN TUSSEN DE EU EN DE VS Tot 2017 werden de handelsbetrekkingen tussen de EU en de VS gekenmerkt door de onderhandelingen over het Trans-Atlantisch partnerschap voor handel en investeringen (TTIP). Hoewel er tijdens de onderhandelingen bescheiden vooruitgang werd geboekt, waren er nog altijd belangrijke verschillen en konden de onderhandelingen niet tijdens de regeringsperiode van president Obama worden afgerond. De regering-trump is op het gebied van de handelsbetrekkingen een radicaal andere koers ingeslagen, waarbij nationale belangen voorop worden gesteld en wordt getracht om de handelstekorten met andere landen opnieuw in evenwicht te brengen: handelspartners van de VS worden onder druk gezet door hoge heffingen op bepaalde producten ter bescherming van Amerikaanse bedrijven en ter verwezenlijking van een grotere markttoegang in partnerlanden. Op 1 juni 2018 werden er door de regering van de VS invoerheffingen voor staal en aluminium uit de EU ingevoerd en werd gedreigd met soortgelijke heffingen voor auto's. Ook neemt de VS afstand van een multilaterale aanpak binnen het kader van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Deze veranderde houding zorgt voor spanningen in de handelsbetrekkingen van de VS met de EU en andere partners. De EU heeft bij de WTO een klacht ingediend over de staal- en aluminiumheffingen van de VS en heeft inmiddels zelf heffingen ingevoerd voor producten uit de VS om de handel met de VS opnieuw in evenwicht te brengen. Sinds de zomer van 2018 worden tussen de EU en de VS besprekingen gevoerd om een einde te maken aan deze negatieve trend en te kijken naar de mogelijkheden van een overeenkomst betreffende wederzijdse tariefverlagingen. Eurofeiten

3 Ondanks deze retoriek zijn de economieën van de EU en de VS samen nog altijd goed voor bijna 50 % van het mondiale bruto binnenlands product (bbp) en bestrijken ze een derde van de wereldhandel. In 2017 behield de EU haar positie als belangrijkste handelspartner van de VS op het gebied van goederen vóór China en Canada, dat partij is bij de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (NAFTA). In 2017 ging 20 % van de totale goederenuitvoer van de EU naar de VS (ten opzichte van de 10,5 % die voor China bestemd was), waarmee de VS de voornaamste uitvoerbestemming van de Unie bleef. De VS was nog altijd goed voor 13,8 % van de goedereninvoer van de EU en was daarmee de op een na belangrijkste invoerpartner van de Unie. In dit opzicht bleef de VS achter bij China, dat goed was voor 20,2 % van de totale invoer van de EU, maar overtrof het Rusland en Zwitserland, die een aandeel hadden van respectievelijk 7,8 % en 5,9 %. Handel in goederen tussen de EU en de VS (miljard EUR) Invoer van goederen naar de EU vanuit de VS Uitvoer van goederen vanuit de EU naar de VS ,4 371,3 +122, ,5 363,7 +113, ,2 375,8 +119,7 (goederen) De uitvoer van diensten uit de EU naar de VS nam tussen 2014 en 2016 toe, evenals de invoer van diensten uit de VS naar de EU. In 2016 leidde een daling in de uitvoer van EU-diensten echter tot een handelsoverschot van 1,3 miljard EUR in de dienstensector. Handel in diensten tussen de EU en de VS (miljard EUR) Invoer van diensten in de EU vanuit de VS Uitvoer van diensten vanuit de EU naar de VS ,4 196,2 +5, ,5 223,4 +17, ,3 218,0-1,3 (diensten) De EU en de VS zijn elkaars grootste investeerders. In 2016 namen de investeringen van de EU toe en namen de investeringen van de VS af. Dit leidde tot een verdere toename van het positieve investeringssaldo van de EU tot 352,9 miljard EUR. Het kan worden bepleit dat bilaterale directe investeringen (BDI), van nature langetermijnverbintenissen, de drijvende kracht zijn achter trans-atlantische handelsbetrekkingen. Dit wordt eens te meer kracht bijgezet door het feit dat handel tussen moeder- en dochterondernemingen in de EU en de VS goed is voor meer dan een derde van de totale trans-atlantische handel. Uit ramingen blijkt dat Europese en Amerikaanse bedrijven die op elkaars grondgebied actief zijn, werkgelegenheid bieden aan meer dan 14 miljoen mensen. Totale bilaterale investeringen van de EU en de VS (miljard EUR) Eurofeiten

4 BDI van de VS in de EU BDI van de EU in de VS Saldo , ,0 +352,9 POLITIEKE DIALOOG TUSSEN DE EU EN CANADA Canada is een van de oudste en meest naaste partners van de EU. De bilaterale betrekkingen tussen de partners werden aangeknoopt in de jaren vijftig en waren oorspronkelijk louter economisch gemotiveerd, maar zijn door de jaren heen uitgegroeid tot een hecht strategisch partnerschap. De EU en Canada werken nauw samen op het gebied van mondiale kwesties zoals het milieu, de klimaatverandering, energiezekerheid en regionale stabiliteit. Canada werkt regelmatig mee aan de GVDB-missies van de EU (zoals de EU-politiemissies in Afghanistan en in de Palestijnse gebieden) en neemt ook deel aan de verkiezingswaarnemingsmissies van de EU. De Kaderovereenkomst voor commerciële en economische samenwerking tussen de EU en Canada van 1976 vormde de eerste formele overeenkomst van dien aard die de toenmalige Europese Gemeenschappen met een geïndustrialiseerd land sloten. Opvolger hiervan was de Trans-Atlantische Verklaring van 1990, waarmee het contact tussen Europa en Canada werd uitgebouwd en in het kader waarvan regelmatige ontmoetingen op ministerieel en topniveau plaatsvinden. Sindsdien komen vertegenwoordigers van de EU en Canada op alle niveaus regelmatig bijeen om van gedachten te wisselen, variërend van bilaterale topontmoetingen tussen regeringsleiders tot vergaderingen van ambtenaren over specifieke kwesties, onder meer in het kader van diverse multilaterale fora. In voerden de EU en Canada onderhandelingen over een versterking van hun onderlinge betrekkingen op basis van een Brede Economische en Handelsovereenkomst (CETA) en een Overeenkomst inzake een strategisch partnerschap (SPA). De SPA is een politieke overeenkomst ter versterking van de bilaterale samenwerking op een aantal gebieden van buitenlands en sectoraal beleid, zoals internationale vrede en veiligheid, terrorismebestrijding, crisisbeheersing, maritieme veiligheid, mondiaal bestuur, energie, transport, onderzoek en ontwikkeling, gezondheidszorg, het milieu en klimaatverandering. De SPA is bedoeld om vormen van samenwerking met directe gevolgen voor individuele burgers te intensiveren en voorziet onder meer in jongeren-, onderwijs- en cultuurprogramma's, consulaire bescherming en verscheidene soorten individuele uitwisselingsprogramma's. De SPA werd op 30 oktober 2016 door Canada en de EU ondertekend tijdens de topontmoeting tussen de EU en Canada en werd in februari 2017 goedgekeurd door het Europees Parlement. Sinds 1 april 2017 wordt een groot deel van de SPA voorlopig toegepast en momenteel doorloopt de overeenkomst de bijbehorende parlementaire goedkeuringsprocedures om volledig in werking te kunnen treden. In aanvulling op de dialoog tussen de Europese en Canadese uitvoerende macht komen leden van het Europees Parlement en Canadese parlementariërs regelmatig bijeen. Elk jaar vinden interparlementaire bijeenkomsten plaats, naast andere interparlementaire uitwisselingen in werkgroepen en tussen delegaties. Naast lopende onderhandelingen kunnen tijdens deze bijeenkomsten ook controversiële kwesties ter tafel komen, zoals het milieueffect van teerzand- en schaliegaswinning, het visserijbeleid en dierenwelzijn (waaronder met betrekking tot de zeehondenjacht). Deze onderwerpen, waarover verschil van mening bestaat, doen echter geen afbreuk aan de Eurofeiten

5 uitstekende algehele kwaliteit van de betrekkingen tussen beide partijen, dankzij welke reeds belangrijke zaken zoals volledige visumwederkerigheid tussen Canada en de EU (in december 2017) tot stand konden worden gebracht. De delegatie van het Europees Parlement voor de betrekkingen met Canada komt gedurende het jaar regelmatig bijeen om de interparlementaire bijeenkomsten voor te bereiden. De 39e interparlementaire bijeenkomst vond in mei 2018 plaats in Ottawa en Brits-Columbia, Canada. ECONOMISCHE BETREKKINGEN TUSSEN DE EU EN CANADA De Brede Economische en Handelsovereenkomst (CETA) laat zien dat er in de afgelopen tien jaar binnen de handelsbetrekkingen tussen de EU en Canada aanzienlijke vooruitgang is geboekt. De onderhandelingen tussen de EU en Canada over de CETA, die in 2009 van start gingen, werden in 2014 afgerond. De overeenkomst werd tijdens de topontmoeting tussen de EU en Canada van 30 oktober 2016 ondertekend en op 15 februari 2017 goedgekeurd door het Europees Parlement. De tekst moet nu door de lidstaten worden geratificeerd overeenkomstig hun nationale grondwettelijke bepalingen. De delen die onder de bevoegdheid van de EU vallen, zijn sinds 21 september 2017 voorlopig van toepassing. De overeenkomst is de eerste brede economische overeenkomst van de EU met een sterk geïndustrialiseerd land. De EU en Canada hebben hun markten opengesteld voor elkaars goederen, diensten en investeringen, ook in de vorm van overheidsopdrachten. Tijdens het eerste jaar van uitvoering steeg de uitvoer van goederen naar Canada in zijn geheel met 7 % en werden er met name meer machines, geneesmiddelen en landbouwproducten uitgevoerd. Daarnaast is de CETA de eerste bilaterale economische overeenkomst van de EU waarin een speciaal stelsel van investeringsgerechten is opgenomen voor de beslechting van geschillen tussen investeerders en staten. Aangezien het stelsel echter vernieuwend is en het openbare debat hierover nog in veel landen in volle gang is, wordt dit bij de voorlopige toepassing van de CETA buiten beschouwing gelaten. De CETA bevat bovendien een duidelijke verklaring over het recht van overheden om op het gebied van volksgezondheid, veiligheid, milieu, openbare zeden en sociale en consumentenbescherming wet- en regelgeving vast te stellen. De EU en Canada ondervinden beide de gevolgen van de nieuwe staal- en aluminiumheffingen van de VS en zijn het erover eens dat de heffingen niet economisch gerechtvaardigd zijn, noch in overeenstemming zijn met de regels van de WTO. Daarom hebben niet alleen de EU en Canada, maar ook andere voorvechters van de op regels gebaseerde handelsorde de dialoog over handelskwesties geïntensiveerd. In 2017 was de EU na de VS de op een na belangrijkste handelspartner van Canada en was zij goed voor 9,6 % van de totale Canadese in- en uitvoer van goederen. In 2017 voerde de EU 37,7 miljard EUR aan goederen uit naar Canada en voerde zij 31,4 miljard EUR aan goederen uit het land in. Hiermee kwam Canada op de tiende plaats te staan op de lijst van internationale handelspartners van de EU. De twee partners handelen wat goederen betreft voornamelijk in machines, vervoersmaterieel en chemicaliën. Handel in goederen tussen de EU en Canada (miljard EUR) Invoer van goederen Uitvoer van naar de EU goederen vanuit de (goederen) vanuit Canada EU naar Canada ,0 35,1 +7, ,2 35,2 +6,1 Eurofeiten

6 ,4 37,7 +6,3 De handel in diensten maakt een belangrijk deel uit van de handelsbetrekkingen tussen de EU en Canada. In 2016 steeg de uitvoer van diensten van de EU naar Canada ten opzichte van 2014 tot een waarde van 18,5 miljard EUR en nam de invoer van Canadese diensten in de EU toe tot 11,8 miljard EUR. Vervoer, toerisme, verzekeringen en communicatie zijn enkele terreinen waarop veelvuldig diensten tussen de EU en Canada worden uitgewisseld. Handel in diensten tussen de EU en Canada (miljard EUR) Invoer van diensten naar de EU vanuit Canada Uitvoer van diensten vanuit de EU naar Canada ,0 16,6 5, ,6 18,0 6, ,8 18,5 6,7 (diensten) Wat buitenlandse directe investeringen (BDI) betreft, heeft de EU meer in Canada geïnvesteerd dan andersom. In 2016 bedroegen de uitgaande investeringen van de EU in Canada 264,6 miljard EUR en de Canadese investeringen in de EU 250,1 miljard EUR. Totale bilaterale investeringen van de EU en Canada (miljard EUR) BDI van Canada in de EU BDI van de EU in Canada Saldo ,1 264,6 +14,5 Tuula Turunen / Mario Damen 09/2018 Eurofeiten