DE EUROPESE UNIE EN HAAR HANDELSPARTNERS

Transcriptie

1 DE EUROPESE UNIE EN HAAR HANDELSPARTNERS De Europese Unie neemt als grootste exporteur van goederen en diensten ter wereld en als 's werelds grootste bron van directe buitenlandse investeringen een leidinggevende positie op de wereldmarkt in. Er doen zich echter grote verschuivingen voor in de verdeling van de wereldhandel. Ook verandert de aard van het EU-aandeel in de wereldhandel en haar dominante positie is lang niet zo zeker meer. Sinds de economische en financiële crisis van 2008 is de EU geleidelijk aan een nieuwe weg ingeslagen en in plaats van zich toe te leggen op de arbeidsintensieve productie van goederen met een geringe waarde, specialiseert zij zich nu in hoogwaardige merkproducten. De inspanningen van Europese exporteurs worden echter belemmerd door hardnekkige handelsbarrières. Om deze hindernis uit de weg te ruimen en een gelijk speelveld voor haar bedrijven te creëren, onderhandelt de Unie momenteel over een aantal vrijhandelsakkoorden. RECHTSGRONDSLAG Artikel 207 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), waarin is bepaald dat de gemeenschappelijke handelspolitiek een exclusieve bevoegdheid van de Europese Unie is. DE CENTRALE POSITIE VAN DE EU De Europese Unie was in 2013 niet alleen de grootste exporteur en investeerder ter wereld, maar ook nog eens de belangrijkste handelspartner van meer dan honderd landen wereldwijd. De EU is een zeer open markt die erg verweven is met de wereldeconomie. Meer dan 10% van de werknemers in de EU is afhankelijk van de buitenlandse handel. De EU heeft dankzij de omvang en openheid van haar interne markt een centrale rol gespeeld bij de vormgeving van het mondiale handelssysteem en een belangrijke bijdrage geleverd aan de oprichting van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). De buitenlandse handel heeft tevens in belangrijke mate gezorgd voor de verhoogde levensstandaard zowel binnen als buiten de Europese Unie. De openheid van de economie heeft de Unie veel voordelen opgeleverd. De EU is verreweg de grootste en meest geïntegreerde vrijhandelszone ter wereld, en de handel heeft gezorgd voor een groeiende werkgelegenheid; vandaag de dag zijn 36 miljoen banen in Europa direct of indirect afhankelijk van de handel. Door haar concurrentiepositie te verbeteren heeft Europa ervoor gezorgd dat zij aantrekkelijker is geworden voor buitenlandse bedrijven en investeerders. Maar de wereldhandel is aan het veranderen. Nieuwe economische actoren en technologische doorbraken hebben geleid tot grote veranderingen in de structuur en de modellen van de internationale handel. Met name het wijdverbreide gebruik van informatietechnologieën heeft handel in goederen en diensten mogelijk gemaakt die voorheen niet konden worden verhandeld. De valutamarkt heeft in de afgelopen twintig jaar een enorme groei doorgemaakt en ongekende Eurofeiten

2 hoogten bereikt. De huidige wereldeconomie is zeer geïntegreerd en de traditionele handel in eindproducten heeft grotendeels plaatsgemaakt voor wereldwijde toeleveringsketens. De globalisering en de aanhoudende gevolgen van de wereldwijde financiële crisis hebben een negatieve invloed gehad op de economische prestaties van de Unie. In een aantal opzichten heeft de economie van de EU echter opmerkelijke veerkracht laten zien in vergelijking tot andere geïndustrialiseerde landen en het aandeel van de EU in het wereld-bbp is minder snel gedaald dan dat van Japan en de Verenigde Staten. Bovendien heeft de EU haar relatief sterke positie in de handel in goederen weten te behouden en tegelijkertijd haar leidende positie in de handel in diensten versterkt. ROL VAN DE EUROPESE COMMISSIE EN HET EUROPEES PARLEMENT De internationale handel was een van de eerste gebieden waarop de EU-lidstaten besloten hun soevereiniteit te delen. De lidstaten gaven de Europese Commissie de opdracht om de verantwoordelijkheid voor handelszaken op zich te nemen, waaronder het namens hen onderhandelen over internationale handelsovereenkomsten. Met andere woorden, de EU treedt op als een eenheid en onderhandelt namens al haar lidstaten over zowel bilaterale als multilaterale handelsovereenkomsten. Zoals blijkt uit de zaken die de EU bij van het stelsel voor geschillenbeslechting van de WTO aanhangig heeft gemaakt, is zij opmerkelijk goed in staat om bij internationale handelsgeschillen op te komen voor haar eigen belangen. De EU heeft internationale handelsinstrumenten eveneens gebruikt om haar eigen waarden en beleid uit te dragen en om haar eigen regelgevingspraktijken in de rest van de wereld te bevorderen. De Europese Unie is van oudsher voorstander van een open en eerlijk internationaal handelsstelsel. De Unie heeft zich actief ingezet voor de integratie van alle landen in de wereldeconomie, onder meer door het geleidelijk wegwerken van belemmeringen voor de internationale handel. In 2009 is met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon de exclusieve bevoegdheid van de EU op het gebied van internationale handel verder uitgebreid, zodat nu ook directe buitenlandse investeringen onder dit beleidsterrein vallen. Het Verdrag van Lissabon heeft ook de rol van het Europees Parlement versterkt door het Parlement medewetgever te maken, op gelijke voet met de Raad, op het gebied van de handelswetgeving. Met het Verdrag heeft het Europees Parlement tevens een actievere rol gekregen bij de onderhandelingen over en de bekrachtiging van internationale handelsovereenkomsten. Het Europees Parlement heeft sinds de invoering van deze wijzigingen een zeer proactieve houding aangenomen op het gebied van handelszaken. De eerste beslissingen van het EP, zoals de verwerping van de handelsovereenkomst ter bestrijding van namaak (ACTA), zijn al van grote invloed geweest op de gemeenschappelijke handelspolitiek van de Unie. HANDELSPOLITIEK EN BELEIDSLIJNEN In de mededeling van de Commissie uit 2011 met de titel Handel, groei en wereldvraagstukken is internationale handel tot een van de pijlers van de nieuwe Europa 2020-strategie gemaakt met als doel de EU milieuvriendelijker en concurrerender te maken. In de Europa 2020-strategie wordt niet alleen benadrukt dat het interne en externe beleid van de EU meer op elkaar moet worden afgestemd, maar ook dat de externe economische betrekkingen van de EU als katalysator voor groei en werkgelegenheid kunnen werken. Eurofeiten

3 Bovendien herhaalde de Europese Commissie in haar mededeling opnieuw de toezegging van de EU om de Doharonde af te ronden en de WTO verder te versterken. In de tekst werd echter ook erkend dat multilaterale onderhandelingen momenteel een ondergeschikte rol spelen ten opzichte van de nieuwe generatie bilaterale vrijhandelsovereenkomsten die de EU in de komende jaren wil sluiten. De impasse die kan ontstaan bij multilaterale onderhandelingen, zoals met name het geval is bij de Doharonde, heeft ertoe geleid dat de EU alternatieve manieren heeft gezocht om de toegang tot de markten van derde landen te waarborgen. Een nieuwe generatie vrijhandelsovereenkomsten werd voor het eerst in 2006 geïntroduceerd en gaat verder dan tariefverlagingen en de liberalisering van de handel in goederen. Na jaren van intensieve onderhandelingen werd in 2011 de vrijhandelsovereenkomst met Zuid-Korea geratificeerd. De onderhandelingen met Canada, Oekraïne, Colombia, Peru, Singapore en Midden-Amerikaanse landen zijn eveneens afgerond. De onderhandelingen met individuele leden van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Staten (ASEAN), en dan met name met Thailand, Vietnam en Maleisië, lopen nog. De EU heeft ook onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden geopend met de VS, India en Japan. De EU heeft op dit moment in totaal 29 handelsovereenkomsten die van kracht zijn. De voordelen van deze overeenkomsten zijn zeer groot. De gemiddelde tarieven die op de EU-export worden geheven, worden over het algemeen met ongeveer 50% verlaagd. Vrijhandelsovereenkomsten zijn erop gericht bij te dragen aan de economische groei van de EU met een extra toename van het bbp van de Unie met 2,2%. Er gaan soms echter enkele jaren overheen voordat dit soort overeenkomsten uiteindelijk wordt gesloten. Het is gebleken dat de EU met name goed presteert in de hogere marktsegmenten, waar het EUaandeel in de wereldmarkt rond de 30% ligt (in vergelijking tot 20% in alle goederenmarkten die buiten de energiesector vallen). Hoewel de kwaliteit van de producten uit landen met een overgangseconomie snel toeneemt, wordt hun export nog altijd gedomineerd door goederen die zijn bestemd voor de markt in het lagere en middensegment. Handelsstatistieken kunnen echter een enigszins vertekend beeld geven. Hoewel de EU als geheel beter was uitgerust dan andere traditionele marktspelers om weerstand te bieden aan de structurele veranderingen die zich de afgelopen tien jaar in het wereldhandelsstelsel hebben voorgedaan, wordt zij gehinderd door een daling van de capaciteit en een gebrek aan investeringen in onderzoek en innovatie. Europese bedrijven verliezen steeds meer terrein nu nieuwe spelers afkomstig uit dynamische opkomende landen hun aanwezigheid op de wereldmarkten vergroten. Bovendien is er sprake van een sterke Europese export naar geïndustrialiseerde landen (zoals de VS en Zwitserland), maar is de EU op de snel groeiende markten in met name Azië een stuk minder concurrerend. Er bestaat een reëel risico dat de suboptimale prestaties van de EU op een aantal van de meest dynamische mondiale markten haar positie in de internationale handel op de lange termijn ernstig aantasten. IMPORT EN EXPORT Zoals de onderstaande tabel laat zien, was de EU in 2013 de grootste exporteur ter wereld, en de op een na grootste importeur. De gecombineerde exporten en importen maken van de EU het grootste handelsblok, gevolgd door China en de VS. De EU-handel in goederen met de rest van de wereld kwam in 2013 uit op een bedrag van miljoen EUR. De Europese Unie als handelsmacht Eurofeiten

4 Handel in goederen Land Import Export Totaal EU [1] 1684,9 1736,6 3421,5 China 1468,3 1663,3 3131,6 Verenigde Staten [2] 1753,7 1189,4 2943,1 Japan 627,3 538,4 1165,7 Zuid-Korea 388,2 421,4 809,6 Canada 357,1 345,1 702,2 Rusland 258, ,2 India 350,9 235,9 586,8 Mexico 294,4 286,3 580,7 Saudi-Arabië 126,6 283,1 409,7 Australië 182,3 190,2 372,5 Brazilië 188,6 182,3 370,9 Turkije 189,5 114,3 303,8 Tussen 2012 en 2013 nam de export uit de EU van goederen toe. De Verenigde Staten blijven ook in 2013 verreweg de belangrijkste bestemming van goederen die vanuit de EU worden geëxporteerd (zie hieronder), gevolgd door Zwitserland, China en Rusland. Bestemming van de EU-export EU-export in % Verenigde Staten 16,6 Zwitserland 9,8 China (behalve Hongkong) 8,5 Rusland 6,9 Turkije 4,5 Japan 3,1 Noorwegen 2,9 Overige landen 47,7 De importen in de EU namen tussen 2012 en 2013 met 6,2% af. Het niveau van de importen lag ook lager dan in China was in 2013 de belangrijkste leverancier van goederen aan de EU. De import uit Rusland bleef groot, waarmee Rusland de op één na grootste leverancier van goederen aan de EU bleef, net zoals in 2012 het geval was (zie hieronder). Herkomst EU-import EU-import in% China (behalve Hongkong) 16,6 Rusland 12,3 Verenigde Staten 11,7 [1]Buitenlandse handelsstromen met de uitgebreide EU-27. [2]Uitgezonderd Hongkong. Eurofeiten

5 Zwitserland 5,6 Noorwegen 5,3 Japan 3,4 Turkije 3,0 Overige landen 42,1 Het traditionele handelstekort van de EU sloeg in 2013 om in een bescheiden overschot en dat voornamelijk als gevolg van de economische stagnatie en een geringe internationale vraag. Het had ook te maken met het feit dat de exporten toenamen, terwijl de importen in de EU in 2013 juist afnamen. De EU is nog altijd in sterke mate afhankelijk van grondstoffen en brandstoffen, maar is er goed in geslaagd weerstand te bieden aan de buitenlandse concurrentie in sectoren als de machinebouw en chemische producten (zie hieronder). EU-handel per categorie (1 000 (1 000 (1 000 miljoen % miljoen % miljoen % EUR) EUR) EUR) Export Totaal 1309,1 100,0 1684,2 100,0 1736,6 100,0 Levensmiddelen, drank & tabak 70,8 5,4 103,6 6,2 109,2 6,3 Grondstoffen 29,0 2,2 42,9 2,5 40,7 2,3 Minerale brandstoffen, smeermiddelen 84,7 6,5 125,6 7,5 122,5 7,1 Chemische & aanverwante producten 197,5 15,1 275,5 16,4 273,3 15,7 Andere industrieproducten 313,4 23,9 379,4 22,5 382,7 22,0 Machines & vervoermaterieel 570,9 43,6 706,2 41,9 708,6 40,8 Import Totaal 1585,4 100,0 1796,4 100,0 1684,8 100,0 Levensmiddelen, drank & tabak 88,9 5,6 256,4 14,3 102,3 6,1 Grondstoffen 67,3 4,2 548,5 30,5 67,5 4,0 Minerale brandstoffen, smeermiddelen 460,2 29,0 9,2 0,5 500,4 29,7 Chemische & aanverwante producten 124,2 7,8 168,2 9,4 157,9 9,4 Andere industrieproducten 375,2 23,7 521,0 29,0 381,9 22,7 Machines & vervoermaterieel 425,8 26,9 221,6 12,3 434,5 25,8 Handelsbalans Totaal -276,3-112,2 51,8 Levensmiddelen, drank & tabak -18,1-152,8 6,9 Grondstoffen -38,3-505,6-26,8 Minerale brandstoffen, smeermiddelen -375,5 116,4-377,9 Chemische & aanverwante producten 73,3 107,3 115,4 Andere industrieproducten -61,8-141,6 0,8 Eurofeiten

6 Machines & vervoermaterieel 145,1 484,6 274,1 De EU is de grootste handelaar in diensten ter wereld. De EU boekte in 2013 een overschot voor dienstentransacties met de rest van de wereld van miljoen EUR, waarbij de export uitkwam op miljoen EUR en de import op miljoen EUR. De handel in diensten vertegenwoordigde in ,3% van de totale importen in de EU en 28,3% van de totale exporten van goederen en diensten. De Verenigde Staten, Azië en de landen van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) waren de belangrijkste partners van de EU op het gebied van de handel in diensten. Van de internationale handel in diensten in 2013 kon ruim twee derde van de EU-import (68,3%) en export (67,3%) worden onderverdeeld in drie categorieën: vervoer, reizen en zakelijke dienstverlening. De EU is wereldwijd de grootste investeerder en een belangrijke ontvanger van buitenlandse directe investeringen (BDI). Buitenlandse directe investeringen van de EU Investeringen in het buitenland (%) Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) 15,2 13,9 Overige Europese landen (uitgezonderd EU- of EVA-lidstaten) 8,2 6,8 Noord-Afrika 1,8 0,7 Centraal- en Zuid-Afrika 2,9 0,6 Noord-Amerika 39,4 47,5 Midden-Amerika 8,8 16,8 Zuid-Amerika 7,8 2,0 Arabische Golfstaten 1,1 1,7 Overige Aziatische landen 12,1 9,1 Oceanië (inclusief Australië) en zuidelijke poolgebieden 2,8 0,9 Bron: Europese Commissie, Eurostat Roberto Bendini 07/2015 Investeringen in de EU (%) Eurofeiten