Handreiking en draaiboek workshop: Kiezen van keuzedelen binnen SLB

Transcriptie

1 Handreiking en draaiboek workshop: Kiezen van keuzedelen binnen SLB Datum: augustus 2018, versie 2.0 (wijzigingen t.a.v. vorige versie: actualisatie verwijzingen) Contact: onderwijsenexaminering.nl / info@kennispuntmbo.nl Waarvoor is de handreiking bruikbaar? Een student maakt verschillende keuzes tijdens zijn opleiding. Het kiezen van keuzedelen is er één van. De studieloopbaanbegeleider kan daar een belangrijke rol bij spelen. Welke rol kan de studieloopbaanbegeleider vervullen bij het kiezen van keuzedelen? Dat wordt in deze handreiking per fase in het keuzeproces benoemd. Voor de studieloopbaanbegeleider wordt per fase aangegeven wat hierbij de aandachtspunten zijn. Hoe is deze handreiking te gebruiken? Deze handreiking is te gebruiken om studieloopbaanbegeleiders (SLB ers) te informeren én om hen voor te bereiden op het begeleiden van studenten bij het kiezen van keuzedelen. De handreiking sluit af met een draaiboek om zelf een workshop vorm te geven voor studieloopbaanbegeleiders. Handige documenten op presentatie over keuzedelen voor studenten basistekst keuzedelen voor studenten tips voor de begeleiding bij het kiezen van keuzedelen door studenten

2 2

3 Fase: oriënteren en kiezen Inschrijving bij de opleiding Plaatsing in de opleiding Oriëntatie op keuzedelen binnen het opleidingsaanbod keuzedelen Keuze voor keuzedelen binnen het opleidingsaanbod Oriëntatie op keuzedelen buiten het opleidingsaanbod Keuze voor keuzedelen buiten het opleidingsaanbod Als een opleiding werkt met configuraties, doorloopt een student dit proces één keer. Wanneer een opleiding met verschillende keuzemomenten werkt (bijvoorbeeld elk schooljaar één keuzedeel) dan doorloopt de student dit proces meerdere malen. Studentkeuze voor keuzedeel, keuzedelen of configuratie In deze fase wordt de student geïnformeerd over: de keuzedeelverplichting bij een opleiding; het aanbod van de opleiding; het aanbod buiten de opleiding, maar binnen de school; de procedure voor het kiezen van en geplaatst worden bij een keuzedeel/een configuratie 3

4 Oriënteren en kiezen (1): de voorlichting Hoe wordt de student voorgelicht over keuzedelen? Een opleiding kan verschillende afwegingen maken in de manier van informatievoorziening. Steeds meer opleidingen geven informatie over de aangeboden keuzedelen op hun website en in eigen voorlichtingsmateriaal. Om (toekomstige) studenten een goed beeld te geven van de inhoud van de aangeboden keuzedelen worden keuzedelenmarkten georganiseerd of filmpjes hierover gepubliceerd. Keuzedelen die binnen de opleiding worden aangeboden, worden vaak vormgegeven door de opleiding zelf. De informatie over deze keuzedelen kan vaak worden gegeven door de (vak)docenten, maar ook de studieloopbegeleider kan deze taak op zich nemen. In ieder geval is het belangrijk dat de volgende punten aan de orde komen in de voorlichting: de keuzedeelverplichting bij een opleiding; het aanbod van keuzedelen binnen de opleiding; het aanbod van keuzedelen buiten de opleiding (gekoppeld én niet-gekoppeld), maar binnen de school; de procedure voor het kiezen van en geplaatst worden bij een keuzedeel/een configuratie; op welke wijze aan de keuzedeelverplichting voldaan wordt (denk hierbij ook aan de compensatieregeling). Voor degene die de voorlichting geeft zijn antwoorden op de volgende vragen nodig: Is er voorlichtingsmateriaal aanwezig? - over keuzedelen in het algemeen: denk aan Toolkit: Studenten informeren over keuzedelen - over de inhoud van specifieke keuzedelen: denk aan een omschrijving van het keuzedeel in begrijpelijke taal met aandacht voor wat de student gaat doen, wat er van de student verwacht wordt, etc. Op welke momenten wordt de student geïnformeerd over keuzedelen? - bij de voorlichting van een opleiding: in dit geval zal het meestal gaan over keuzedelen in het algemeen en het schoolaanbod bij een opleiding - bij mentorlessen of informatiebijeenkomsten over de procedure voor het plaatsen, inhoud van de keuzedelen, mogelijke configuraties, etc. - in gesprek met de studieloopbaanbegeleider over de individuele keuze: welk keuzedeel past het best bij de student? Hoe ziet de procedure van kiezen en plaatsen eruit? - wanneer en hoe vaak kiest de student; - betrokkenen bij het kiezen door de student: wie informeert studenten, wie begeleidt studenten bij een keuze, wie beantwoordt vragen van studenten en wie verwerkt de keuze van de studenten? - plaatsing van studenten: is de plaatsing onbeperkt, hebben bepaalde studenten voorrang, zijn er toelatingseisen? 4

5 - (mogelijke) bezwaarprocedure: bij wie kan de student aangeven dat hij/zij het niet eens is met een (mogelijke) afwijzing? Een studieloopbaanbegeleider moet goed op de hoogte zijn van de wetgeving en de schoolregels over keuzedelen (denk aan keuzedeelverplichting, meetellen voor diplomering, etc.). Daarnaast moet hij of zij weten wat van hem of haar verwacht wordt en wat de (on)mogelijkheden zijn. Wanneer de rolverdeling is afgestemd en helder is wat en wanneer gecommuniceerd wordt, kan de studieloopbaanbegeleider (een deel van) de voorlichting aan studenten uitvoeren. Oriënteren en kiezen (2): het keuzeproces begeleiden Wat kan een student kiezen? Om studenten goed te begeleiden bij hun keuze voor keuzedelen is het belangrijk om te weten wat de student te kiezen heeft. Dit kan per opleiding én moment in de opleiding verschillen (wel of geen configuraties, breed of smal aanbod, etc.). In ieder geval is het handig om te weten: welke keuzedelen de opleiding aanbiedt; welke keuzedelen eventueel uit het schoolaanbod gekozen kunnen worden. Daarnaast is het belangrijk om te kijken wat het best past bij de student: oriënteert de student zich op de arbeidsmarkt of op een vervolgopleiding? waar liggen de interesses en capaciteiten van de student? Hier ligt ook een kans om LOB goed te benutten. Een gedegen oriëntatie op keuzedelen voorafgaand aan het kiezen van keuzedelen of een configuratie, kan onderdeel zijn van het groeien in de loopbaancompetenties. In het geval van doorstroom is het zaak om studenten proactief te informeren over de consequenties van het wel of niet volgen van bepaalde keuzedelen. Wanneer studenten vooraf weten welke keuzedelen wel of niet kunnen leiden tot vrijstellingen of studievoordeel op een hoger niveau, kunnen zij komen tot keuzes die beter passen bij hun (beoogde) situatie. Bij de wens om aan het werk te gaan, is het goed te weten aan welke keuzedelen potentiële werkgevers behoefte hebben. In hoeverre de student al duidelijk voor ogen heeft wat hij of zij na de opleiding wil doen, verschilt per student. Maar ook het moment in de opleiding: het is de verwachting dat aan het einde van de opleiding een student een beter beeld heeft van de stap die hij of zij wil zetten na de opleiding. 5

6 Fase: plaatsing student voor keuzedelen Wanneer een opleiding met configuraties werkt, dan is er altijd sprake van gekoppelde keuzedelen uit het opleidingsaanbod. In het geval van een configuratie kiest een student op hetzelfde moment voor meer keuzedelen: bij een configuratie met uitgestelde keuze kan er wel sprake zijn een apart keuzemoment voor een keuzedeel dat vooraf nog niet bekend was. Wanneer de student kiest voor een (niet-gekoppeld) keuzedeel of een configuratie, treedt een procedure in werking om: te bepalen of een student het niet-gekoppeld keuzedeel mag volgen (check op overlap); te bepalen of een student het keuzedeel kan volgen (check op organiseerbaarheid); te bepalen of een student geplaatst kan worden (check op voorwaarden); De studieloopbaanbegeleider zal zich in de meeste gevallen niet bezighouden met de uitvoering van de procedure, maar dient wel van de inhoud van de procedure op de hoogte te zijn. Welke aandachtspunten zijn er voor de studieloopbaanbegeleider? Niet-gekoppeld keuzedeel Het kiezen van een (niet-gekoppeld) keuzedeel buiten het opleidingsaanbod heeft met meer procedures te maken. De vragen of het mag (heeft het niet-gekoppelde keuzedeel geen ondoelmatige overlap met de kwalificatie?) en of het kan (is het organisatorisch haalbaar om buiten het opleidingsaanbod te kiezen?) 6

7 De uitslag kan langer duren en er is een risico dat de student een alternatieve keuze moet maken. Het is goed om de student hiervan op de hoogte te brengen. In een extreem geval kan het leiden tot studievertraging. De verwachting is dat met een opleidingsaanbod, dat is afgestemd met student en bedrijfsleven, de student minder snel buiten het aanbod zal gaan kiezen. Dit bepaalt dan ook de werkdruk bij het plaatsen en roosteren van studenten voor keuzedelen. Extra keuzedelen Scholen kunnen studenten de mogelijkheid bieden om extra keuzedelen te volgen naast de keuzedelen die onderdeel uitmaken van de keuzedeelverplichting van de opleiding. Studenten hebben ook de mogelijkheid om extra keuzedelen te volgen naast de keuzedelen die onderdeel uitmaken van hun keuzedeelverplichting binnen de opleiding. Als een student extra keuzedelen wilt doen, dan kan de school ermee instemmen dat de student deze volgt vanuit het principe aanschuiven bij bestaand aanbod van de school. (Onder een bestaand aanbod wordt verstaan: alle geprogrammeerde (en in het rooster opgenomen) keuzedelen) Extra keuzedelen hoeven niet gekoppeld te zijn aan de kwalificatie waarvoor de student is ingeschreven. Bij een nietgekoppeld extra keuzedeel hoeft daarom niet aangetoond te worden dat er overlap is met de kwalificatie. Het wel of niet instemmen met het volgen van een extra keuzedeel hoeft ook niet door de school verantwoord te worden. Check op overlap Een student heeft de mogelijkheid om een niet-gekoppeld keuzedeel uit het aanbod van de school te kiezen. Als de student dit keuzedeel wil laten gelden voor de keuzedeelverplichting, dient de school te controleren of het keuzedeel geen ondoelmatig overlap heeft met de kwalificatie-eisen van de opleiding. Bij vragen over wat wel en niet ondoelmatig overlap is, kan contact opgenomen worden met SBB. Scholen zijn verantwoordelijk voor deze check en bepalen zelf op welke manier ze dit organiseren. Bij een check op overlap is het belangrijk dat de studieloopbaanbegeleider de volgende zaken weet: wie voert de check op overlap uit? Bv. doet een examencommissie dit of iemand van de opleiding? hoe lang duurt deze check? Check op organiseerbaarheid Een student kan binnen het aanbod van de school alle keuzedelen kiezen, ook de niet-gekoppelde keuzedelen. Wanneer er in zo n geval geen overlap is geconstateerd, moet een verzoek voor het volgen van een niet-gekoppeld keuzedeel in beginsel door de school worden gehonoreerd. Organisatorische bezwaren kunnen er echter toe leiden dat het verzoek van een student wordt afgewezen. Bijvoorbeeld omdat het rooster-technisch niet uitvoerbaar is of er gebrek aan capaciteit is. 7

8 Het is dus belangrijk dat de school aangeeft op welke punten de controle op organiseerbaarheid uitvoert. Het kan dan om onder meer het volgende gaan: er is voor keuzedelen een minimum of maximum aan het aantal studenten gesteld; er wordt voorrang verleend aan studenten, waarbij het keuzedeel in het aanbod van de opleiding is opgenomen; het keuzedeel wordt aangeboden op een tijdstip waarop de student geen andere opleidingsverplichtingen heeft; voor de bpv zijn er voldoende leerbedrijven beschikbaar. Om deze controle goed uit te kunnen voeren is het nodig dat een school dit duidelijk communiceert met studenten én met degenen die belast zijn met het doen van deze controle. Tip: maak een bijsluiter voor een keuzedeel. Hierin staat waar het keuzedeel over gaat, hoe het onderwijs eruit ziet (bot, bpv en/of zelfstudie) en wat van de student wordt verwacht. Er zijn scholen die hier filmpjes van hebben gemaakt! Daarnaast kunnen ook formele zaken worden opgenomen, als: wanneer wordt het keuzedeel aangeboden? op welke wijze wordt het keuzedeel geëxamineerd? welke kennis en vaardigheden worden bij de student als aanwezig verondersteld bij de start van een keuzedeel? Schoolbrede afspraken over keuzedelen kunnen in de bijsluiter worden opgenomen, zoals keuzemoment, minimum/maximum aantal studenten, etc. Natuurlijk kan dit ook op andere wijze beschikbaar worden gesteld. Het werken met duidelijke schoolbrede afspraken maakt de procedure helder en toepasbaar op de verschillende opleidingen. Dit is zeker handig op het moment dat studenten buiten de eigen opleiding gaan kiezen. Vaak zal een roostermaker of ondersteuner deze controle kunnen uitvoeren. Hoe transparanter de procedure, hoe makkelijker de check uit te voeren is. Dit betekent ook dat gelijke keuzemomenten bij verschillende opleidingen helpen om goed zicht te hebben op het aantal aanmeldingen. Check op voorwaarden Om welk keuzedeel of configuratie het ook gaat, voor de student is het belangrijk om te weten of hij/zij geplaatst kan worden. Het zal dan vaak gaan of de gegevens van de student kloppen en of de student op tijd is met het bevestigen van de keuze. Bij een keuzedeel (of onderdeel van een configuratie), waarbij een beperkt aantal studenten kan deelnemen, moet bijvoorbeeld gekeken worden of er geen sprake is van overschrijving. Het afstemmen van een gezamenlijk keuzemoment kan erg prettig zijn om studenten snel te kunnen berichten of het keuzedeel gevolgd kan worden. 8

9 Bij een laat keuzemoment van een student kan het dus voorkomen dat er geen plaats meer is of het onderwijs voor het keuzedeel is al gestart. In het geval van een alternatieve keuze van de student is de kans hierop groter. Een school dient voor de plaatsingsprocedure onder andere het volgende te bepalen: hoe lang duurt de procedure? welke gegevens moet de student aanleveren? wie is betrokken bij de verschillende checks? hoe gaat de terugkoppeling naar de student toe? wanneer is er al een rooster beschikbaar? De studieloopbaanbegeleider kan een rol hebben in de terugkoppeling naar de student toe. Vooral wanneer de keuze van de student niet gehonoreerd wordt, is het belangrijk dat er actie wordt ondernomen om de student een alternatief te laten kiezen of te bekijken of er in beroep gegaan kan worden tegen het besluit. 9

10 Fase: plaatsing student voorkeuzedeel Wanneer het keuzeproces van de keuzedelen is afgerond en de keuze is geregistreerd, zal het grootste deel van de studenten geplaatst zijn. In enkele gevallen zal de student niet geplaatst zijn, omdat de aanvraag niet akkoord was. De studenten die niet geplaatst zijn, zullen vaak zo snel mogelijk een alternatief willen kiezen of in beroep gaan tegen de beslissing. De kans is groot dat ze voor beide opties bij de studieloopbaanbegeleider komen om advies in te winnen. Om advies te geven is het belangrijk dat de studieloopbaanbegeleider op de hoogte is van de volgende zaken: hoe is de procedure om een bezwaar in te dienen? Praktisch: hoe lang duurt de procedure, hoe groot is de kans dat de student alsnog geplaatst wordt, etc.? Hierbij geldt ook dat een bezwaarprocedure mogelijk studievertraging kan betekenen: langer wachten op uitsluitsel en daardoor wellicht niet meer op tijd kunnen zijn om een alternatief te kiezen. is het mogelijk om de student bij een ander keuzedeel plaatsen? Praktisch: is er nog plaats bij andere keuzedelen? kan de student in een volgende ronde nogmaals het keuzedeel kiezen? Praktisch: wordt het keuzedeel later in de opleiding nogmaals aangeboden en is het keuzedeel dan toegankelijk voor de student? Elke school heeft hier eigen keuzes in te maken: ook op welke wijze deze informatie beschikbaar is voor de studieloopbaanbegeleider en/of student. 10

11 Fase: volgen en afsluiten van keuzedelen Wanneer de student één keuzedeel, meer keuzedelen of een configuratie heeft gekozen, geplaatst is én het lesprogramma hiervoor volgt, heeft de studieloopbaanbegeleider in principe geen rol meer. Wanneer de student voortijdig wil stoppen met een keuzedeel kan een traject worden gestart met de studieloopbaanbegeleider om te kijken of er alternatieven zijn en wat de consequenties zijn bij stoppen. Dit kan ook spelen wanneer het niet behalen van een keuzedeel consequenties heeft voor diplomering. Scholen verwachten dat studenten mogelijk andere keuzes gaan maken. Bij de begeleiding door de studieloopbaanbegeleider is het handig om hier rekening mee te houden. Deze signalen vanuit de studieloopbaanbegeleider kunnen weer gebruikt worden om te kijken of het aanbod bij de opleiding beantwoordt aan de vraag van de student, afnemend bedrijfsleven of vervolgonderwijs en de visie van de opleiding. Tip: neem ook de studieloopbaanbegeleider mee bij het bepalen van het keuzedelen-aanbod. 11

12 Draaiboek workshop Kiezen van keuzedelen binnen SLB Omschrijving workshop: Een student heeft te maken met verschillende keuzes tijdens zijn opleiding. Het kiezen van een keuzedeel is er één van. De studieloopbaanbegeleider kan daar een belangrijke rol bij spelen. Na deze workshop kan de studieloopbaanbegeleider: algemene voorlichting geven over keuzedelen; informatie geven over het aanbod van keuzedelen binnen de school: weten waar de informatie beschikbaar is, welke informatie belangrijk is voor de student en waar vragen over specifieke keuzedelen gesteld kunnen worden; informatie geven over de procedure voor het kiezen van keuzedelen binnen school: weten waar de procedures staan, welke informatie belangrijk is voor de student, wie verantwoordelijkheden heeft binnen deze procedure en waar vragen over de procedure gesteld kunnen worden; adviseren aan teams/opdrachtgever op welke wijze studenten kunnen geïnformeerd worden over én begeleid worden bij het kiezen van keuzedelen. Elke school maakt eigen afwegingen hoe het proces van oriënteren, kiezen en plaatsen wordt vormgegeven. Het draaiboek van de workshop geeft daarom ruimte om eigen keuzes te verwerken in de workshop. Het draaiboek gaat uit van een workshop van een dagdeel. Het is aan te raden om de deelnemers aan de workshop vragen zich voor te bereiden door: Facts & figures: keuzedelen te bestuderen; De handige documenten (zie eerste pagina) over de informatievoorziening aan studenten te bekijken; Informatiemateriaal vanuit de eigen onderwijsinstelling te verzamelen. Tijd Activiteit Benodigdheden 15 Start van de bijeenkomst evt. voorstellen toelichten doelstelling praktische zaken evt. verwachtingen inventariseren - IJsbreker: laat iedereen vertellen welk keuzedeel hij/zij graag zou willen doen (mag een bestaand keuzedeel zijn, maar ook een fictief keuzedeel) 30 Korte introductie over keuzedelen Powerpoint, filmpjes (materiaal beschikbaar op Deelnemers krijgen de mogelijkheid om vragen te stellen, ook naar aanleiding van de ihks.nl of herzieningmbo.nl) voorbereiding. 45 Oefening: oriëntatie op keuzedelen Grote vellen, pennen en stiften 12

13 Tijd Activiteit Benodigdheden Maak in tweetallen vragen die je als student stelt over keuzedelen. Na tien minuten geef je de vragen door aan een ander groepje. Verplaats je daarna in de rol van studieloopbaanbegeleider en probeer de vragen van de student samen te beantwoorden. Hiervoor is ongeveer een kwartier tijd beschikbaar. Wissel de vragen en antwoorden uit. Nabespreking (kan eerst in groepjes): Zijn dit de vragen? Had je andere vragen verwacht? Kun je antwoord geven? Wat heb je nodig om deze vragen te beantwoorden? 15 Pauze 45 Oefening: keuzeproces Teken het keuzeproces van jullie school (in viertallen). Probeer zoveel mogelijk informatie erin te verwerken. Denk aan: Communicatieplanning Plaatsingsprocedures Keuzemomenten Contactpersonen Administratieve verwerking Etc. Grote vellen, pennen en stiften Nabespreking door vergelijking van elkaars processen: welke verschillen en overeenkomsten zijn er? welke blinde vlekken zijn er nog? 30 Oefening: aandacht voor de student Rollenspelen tussen student en studieloopbaanbegeleider Zelf in te richten wel/niet onderwerpen/scenario s, observatielijst, etc. Evt. onderwerpen/scenario s Evt. observatielijst Evt. nabespreking 30 Uitloop en afronding van de bijeenkomst mogelijkheid voor het stellen van vragen eventuele vervolgafspraken evaluatie (i.r.t. verwachtingen) - 13