ONDEROB. Computerprogramma voor de screening op ondervoeding en obesitas op de kinderafdeling

Transcriptie

1 ONDEROB Computerprogramma voor de screening op ondervoeding en obesitas op de kinderafdeling versie: 2.1 datum: juli 2010 bestand: Microsoft Office Exceltoepassing grootte: 11.2 Mb Sinds 2008 is de screening en behandeling van ondervoeding bij kinderen opgenomen in de basisset prestatie indicatoren van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Hiermee wordt beoogd om bij alle in het ziekenhuis opgenomen kinderen (acute) ondervoeding bijtijds te detecteren en hierop adequate aktie te ondernemen. De prestatie indicator (PI) richt zich op alle kinderen in de leeftijd van 28 dagen tot 18 jaar. Voor deze groep wordt geadviseerd om een standaarddeviatiescore (sds) te bepalen van gewicht naar leeftijd (kinderen <1 jaar) of van gewicht naar lengte (kinderen 1 jaar). Bij een sds 2.0 dient de diëtist in consult te worden gevraagd. Vervolgens wordt het huidige voedingspatroon geïnventariseerd en een berekening van de actuele energie en eiwitbehoefte verricht, waarna een aangepast advies wordt gegeven. Met behulp van de op de vierde opnamedag gemaakte voedingslijst wordt geëvalueerd of aan de energie en eiwitbehoefte volgens de PI wordt voldaan. 1. HUIDIGE PROCEDURE De huidige procedure is helder en duidelijk. De praktische uitwerking verloopt soms minder eenvoudig vanwege enkele tijdrovende stappen. 1) Het meten van lengte en gewicht bij ieder opgenomen kind is meestal eenvoudig. Maar dat geldt niet voor de bepaling van de bijpassende sds voor gewicht naar leeftijd, resp. gewicht naar lengte, waarbij idealiter ook nog onderscheid gemaakt wordt naar afkomst (etniciteit). Gebruik kan worden gemaakt van de Nederlandse groeicurven waarin de betreffende waarde geplot wordt door verpleegkundige, (co)assistent of kinderarts. Deze manier is redelijk betrouwbaar en minder nauwkeurig. U kunt gewicht naar leeftijd of naar lengte ook vergelijken met beschikbare tabellen met afkapwaarden, waarmee bepaald wordt of de betreffende waarde 2.0 sds bedraagt en de diëtist dus in consult moet worden gevraagd. Maar dan bent u niet geïnformeerd over de actuele sds. Tot slot kan de sds ook berekend worden met behulp van bestaande groeiprogramma's / computerapplicaties (zoals GrowthAnalyzer). Een applicatie die geïntegreerd kan worden in het EPD is beschikbaar, maar deze is duur in aanschaf en onderhoud. 2) Geadviseerd wordt om ook de sds te bepalen van de lengte (als criterium voor chronische ondervoeding). NB In 2010 zijn nieuwe Nederlandse groeicurven gepresenteerd (zie referenties). 3) Er bestaan specifieke Nederlandse criteria voor ondergewicht en cachexie (gebaseerd op leeftijdsafhankelijke BMI waarden). Deze zijn nu opgenomen in de nieuwe Nederlandse groeicurven. 4) De stuurgroep ondervoeding adviseert om ieder opgenomen kind ook te screenen met het instrument STRONG kids. Bij een score >1 dient een consult van de diëtist overwogen te worden. De procedure is eenvoudig, als u de formulieren bij de hand heeft. 5) Het berekenen van de actuele energiebehoefte volgens de PI (rustmetabolisme volgens Schofield gewicht plus 30%) is relatief ingewikkeld. U wilt deze graag beschikbaar hebben. 6) Als de diëtist in consult wordt gevraagd moet een apart consultformulier worden geschreven. Onderob 1

2 7) De diëtist zal de huidige voeding inventariseren en een berekening maken van de totale energiebehoefte, gebaseerd op rustmetabolisme, aktiviteitfactor, ziektefactor, groeifactor en energieabsorptiecoëfficient. De berekening wordt aangepast indien inhaalgroei wordt nagestreefd; dan dient het streefgewicht (p50 voor gewicht/lengte of gewicht/leeftijd) bekend zijn. Tot slot wordt ook advies gegeven over de dagelijkse behoefte aan vocht, eiwitten, koolhydraten en vetten. De diëtist is hier veel tijd mee kwijt. 8) Nu ieder opgenomen kind toch gemeten en gewogen wordt, ligt het voor de hand om niet alleen op ondervoeding, maar ook op overgewicht te controleren. In beide gevallen is het raadzaam om de diëtist in consult te vragen. Internationale leeftijdsafhankelijke grenswaarden zijn beschikbaar voor kinderen met overgewicht, obesitas en morbide obesitas (IOTF), maar niet altijd beschikbaar. 9) U zou graag een gepersonaliseerde patiëntenfolder uit kunnen reiken. 10) Tot slot wilt u op ieder moment een overzicht kunnen krijgen van alle verrichte metingen en hier nadere analyses op doen. Dat kan handig zijn bij de evaluatie van eigen zorgprocessen, bij Kwaliteitsvisitaties van de NVK en bij opgave voor de Inspectie. Dat is op dit moment niet mogelijk. 2. HET PROGRAMMA ONDEROB Het programma ONDEROB biedt mogelijke oplossingen. 1) Na invoer van lengte en gewicht, wordt de bijpassende sds en percentiel van gewicht naar leeftijd, resp. gewicht naar lengte, gegeven aan de hand van de Vijfde Landelijke Groeistudie Doordat een lineair interpolatiealgoritme naar leeftijd wordt gebruikt is de nauwkeurigheid maximaal. Aparte referentiewaarden voor Nederlandse, Turkse, Marokkaanse en Indonesische kinderen beschikbaar. 2) Directe informatie over huidige lengte, BMI en lichaamsoppervlak. Ook het streefgewicht (gemiddeld gewicht passend bij de lengteleeftijd) wordt vermeld. Een lengte sds 2.0 wordt gesignaleerd (als criterium voor chronische ondervoeding). 3) Internationale criteria voor ondergewicht en cachexie, gebaseerd op leeftijdsafhankelijke BMIgrenzen voor kinderen 2 jaar, worden weergegeven. Overschrijding wordt gesignaleerd. 4) Het screeningsinstrument risico op ondervoeding (STRONG kids) staat elektronisch ter beschikking binnen het programma. Score en interpretatie worden direct weergegeven, evenals het advies om eventueel de diëtist in consult te vragen. U heeft geen aparte screeningsformulieren meer nodig. 5) De actuele energiebehoefte volgens de PI (rustmetabolisme volgens Schofield gewicht, vermeerderd met 30%) wordt vermeld. 6) Op basis van de ingevoerde gegevens wordt advies gegeven om de diëtist al dan niet in consult te vragen. Nadat het consultformulier is geprint hoeft u deze alleen nog maar te ondertekenen. Naar wens kan ook het dag 4 intakeformulier direct afgedrukt worden. 7) Op het consultformulier is de totale energiebehoefte, gebaseerd op rustmetabolisme, aktiviteitfactor, ziektefactor, groeifactor en energieabsorptiecoëfficient, al berekend en weergegeven. Berekeningswijze van het rustmetabolisme is door de gebruiker in te stellen (zie pag. 6 onder 2b). Ook wordt een berekening gemaakt indien inhaalgroei, of juist gewichtsreductie, wordt nagestreefd. Het streefgewicht wordt vermeld, net zo als de dagelijkse behoefte aan vocht, eiwitten, koolhydraten en vetten. Onder de knop Berekening (of: Menu diëtist) kan een gedetailleerd berekeningsschema voor de voedingsintake opgeroepen worden. Een aanpasbare dag 4 Intakelijst kan direkt geprint worden. 8) Het programma signaleert ook overgewicht aan de hand van de internationale leeftijdsafhankelijke grenswaarden van de IOTF voor overgewicht, obesitas, morbide obesitas(1) en (2). 9) Een door de Stuurgroep Ondervoeding opgestelde, maar nu iets meer op de patiënt toegesneden informatiefolder kan direct geprint en meegegeven worden aan ouders/verzorgers. 10) De ingevoerde gegevens kunnen met een druk op de knop opgeslagen worden in een aparte database. Nadere analyse van deze gegevens is mogelijk in Excel, maar ook binnen SPSS. Gesignaleerd wordt wanneer de invoergegevens niet compleet zijn of al eerder waren opgeslagen. De gegevens van de laatste 20 patiënten kunnen opnieuw opgevraagd worden. Binnen het hoofdprogramma kunt u een overzicht van de opgeslagen gegevens oproepen met een druk op de knop. Onderob 2

3 3. REFERENTIES * Stuurgroep ondervoeding internet * Zakboekje "Herkenning/behandeling ondervoeding in ZH" (volwassenen) internet * Stuurgroep ondervoeding: Toolkit kinderen internet * Toelichting toolkit: Screenen en behandelen ondervoeding kinderen (pdf) internet * Flowchart herkenning en behandeling van ondergewicht bij kinderen (Word) internet * Flowchart PI ondervoeding bij kinderen (Word) internet * Berekeningssheet voedingsintake (Excel) internet * Patiëntenfolder Ondervoeding bij ziekte (Word) internet * Factsheet Herkenning van ondervoeding bij kinderen (Word) internet * Factsheet Energiebehoefte bij kinderen (Word) internet * Factsheet Eiwitbehoefte bij kinderen (Word) internet * Inspectie voor de Gezondheidszorg, Kwaliteits(prestatie)indicatoren internet Referentiecurves groei * Vijfde Landelijke Groeistudie, 2010 internet * Batubara JRL, Growth Diagrams of Indonesian Children, 2006 (doct.thesis) * Cole TJ et al, Brit Med J 2007; 335(7612): (criteria ondergewicht) internet * Cole TJ et al, Brit Med J 2000; 320(7244): (IOTF criteria overgewicht 2 jr) internet Referenties energiebehoefte Berekening energiebehoefte: formules Factsheet Energiebehoefte bij kinderen. Berekening basaalresp. rustmetabolisme is door gebruiker in te stellen. Berekening eiwitbehoefte cf. advies Gezondheidsraad; voor kinderen >1 jr wordt ook het advies volgens de PI vermeld. * WHO. Energy and protein requirements, Geneva; 1985 (basaalmetabolisme) internet * Schofield WN, Hum Nutr Clin Nutr 1985; 39:5 41 (rustmetabolisme) internet * Tamineau JA et al., Werkboek enterale voeding bij kinderen, VU Boekhandel 1997 internet (ziektefactor, aktiviteitfactor, groeifactor exclusief inhaalgroei, EAC) * van der Kuip M et al., Clin Nutr 2007; 6: (aktiviteitfactor) internet Attentie: Nederlandse referentiewaarden 2010 In de Vijfde Landelijke Groeistudie 2010 werden lengte en gewichtgegevens van kinderen verzameld. Belangrijke verschillen in vergelijking met de eerdere groeicurven: nieuwe lengtecurven voor Nederlandse, Turkse en Marokkaanse kinderen van 1 21 jaar. Deze lengtegegevens beschrijven de huidige onderzochte populatie en zijn descriptief; alle referentiewaarden waarin de parameter gewicht voorkomt (gewicht/leeftijd en gewicht/lengte) zijn afkomstig uit 1980 (Derde Landelijke Groeistudie). De gebruikte gegevens zijn dus normatief. De weergegeven sds is die ten opzichte van de referentiepopulatie! Het weergegeven streefgewicht is het gemiddelde gewicht voor de lengteleeftijd uit deze referentiepopulatie. de criteria voor overgewicht en ondergewicht zijn leeftijdsafhankelijke BMI criteria. Gebruikte cutoff grenzen: 35 en 40 (morbide obesitas), 30 (obesitas) en 25 kg/m 2 (overgewicht); respectievelijk 16 (ernstig ondergewicht) en 17 kg/m 2 (ondergewicht) op 18 jarige leeftijd (zie referenties). Binnen het hoofdprogramma kunt u referenties, inclusief links, oproepen door op de knop instelling te drukken of door het menu Onderob op de werkbalk te gebruiken (zie pag.8 onder C). Auteur programma * CRW Korver, kinderarts, Kennemer Gasthuis Haarlem (korver@kg.nl) Onderob 3

4 4. FUNCTIONALITEIT invoer: voornaam achternaam, geboortedatum (dd/mm of dd/mm/jj), gewicht (kg), lengte (cm), geslacht (aanklikken: jongen / meisje), afkomst (aanklikken: Nederlands / Turks / Marokkaans / Indonesisch). Alleen indien consultaanvraag diëtist: aktiviteitfactor, ziektefactor, pubertaire groeispurt en energie absorptiecoefficiënt (uit pulldown menu). uitvoer: leeftijd in jaren (decimaal) en in jaren/maanden (weken); sds en percentiel voor: gewicht naar leeftijd en gewicht naar lengte, inclusief grafische weergave referentiecurves met patiëntwaarde ingeplot; BMI, lichaamslengte; lichaamsoppervlak; streefgewicht. Indien 2 jaar: Nederlandse leeftijdsafhankelijke criteria voor ondergewicht en cachexie, alsmede IOTF leeftijdsafhankelijke criteria voor overgewicht, obesitas en morbide obesitas 1 en 2. Energiebehoefte volgens de PI in kcal/dg. Advies over consultaanvraag diëtetiek. Berekening AF, ZF, GF, EAC; dgl.energiebehoefte (excl/incl inhaalgroei), ew vet KH behoefte. Optioneel: knoppen voor berekening strong score, uitprinten gepersonaliseerd patiënteninformatieformulier, uitprinten gepersonaliseerd consultformulier diëtetiek, gedetailleerde berekening van de voedingsintake + uitprinten overzicht, opslaan van gegevens in een aparte database, opvragen van de gegevens van de laatste 20 geregistreerde patiënten, overzicht van huidige gegevens aanwezig in database, instellingen van het programma plus referenties met internetlinks. Ook oproepbaar m.b.v. pulldown menu's Onderob en Diëtist op de werkbalk (Excel2007: onder AddIns). VEREISTEN Windows besturingssysteem (2000, NT, XP, Vista) Microsoft Office Excel R (spreadsheet programma) Printer aangesloten 5. INSTALLATIE 1. Na registratie ontvangt u een link waarmee het installatiebestand OnderobInstaller.exe gedownload kan worden. Plaats deze in een map naar keuze en dubbelklik. [NB voor installatie op een ziekenhuisnetwerk zijn bijna altijd Administratorbevoegdheden vereist. Het kan dus zijn dat uw afdeling ICT de installatie moet doen]. Installatie vindt vervolgens automatisch plaats in de map C:\ProgramFiles\Onderob of een andere map naar keuze. In deze map vindt u het hoofdprogramma, de database, deze handleiding (pdf) en een gebruikersinstructie in ppt formaat. Tijdens de installatie dient u de gebruikersovereenkomst met disclaimer te accepteren. Installatie is alleen mogelijk indien de meegezonden unieke toegangscode (serienummer) correct wordt ingevoerd. Naar keuze wordt een snelkoppeling naar het hoofdprogramma op het buroblad geplaatst. Het programma mag op meerdere computers binnen één ziekenhuislokatie geïnstalleerd worden (bv. op de computer van kinderafdeling, diëtist en kinderarts). 2. De lay out van het programma komt het best tot zijn recht met lettertype Calibri, standaard aanwezig in Windows Vista. Heeft u een ander besturingssysteem, controleer dan of dit lettertype (Calibri, Calibri Bold, Calibri Italic, en Calibri Bold Italic.ttf) zich in de map C:\Windows\Fonts bevindt. Indien dit niet het geval is download deze dan van de Microsoft website ( > productfamilie: Office). NB u kunt de weergave van deze lettertypes in Windows XP aanmerkelijk verbeteren door de zgn. Clear Types te installeren ( mspx) [>> download het bestand setup.exe onder ClearType Tuner PowerToy; werkt niet in Windows Vista]. Onderob 4

5 Let op: EERSTE GEBRUIK 1. Het programma Onderob bevat macro's voor navigatiedoeleinden en om meetgegevens eventueel bij te schrijven in de database (OnderobData). Wanneer het hoofdprogramma voor het eerst opgestart wordt, zal dit bij veel gebruikers resulteren in een waarschuwingsscherm. Dit komt omdat de standaard beveiliging voor macro's bij de meeste gebruikers ingesteld is op Erg hoog: Bij andere gebruikers met beveiligingsniveau Hoog resulteert het starten van het programma in de volgende foutmelding: Uitvoering van macro's dient toegestaan te worden voor een goede werking van het programma. a) Menu Extra > Macro > Beveiliging Onderob 5

6 b1) Kies ofwel optie Gemiddeld: na het opstarten van het programma verschijnt iedere keer een scherm met de vraag of u macro's wilt uitschakelen of inschakelen. U dient de uitvoer van macro's toe te staan (knop: Macro's inschakelen); b2) Of kies optie Laag: dan zal het programma zonder onderbreking opstarten (geadviseerd). c) Sluit Onderob af (x rechtsboven) en start het programma opnieuw op (dubbelklik snelkoppeling). 2. In het nu verschijnende hoofdscherm dient u eenmalig de naam van Uw ziekenhuis op te geven, toestelnummer van de kinderafdeling en sein/toestelnummer van de diëtist. De berekening van het basaal/rustmetabolisme kan worden ingesteld. U kunt aangeven of na het consultformulier diëtist ook de dag 4 intakelijst moet worden afgedrukt. Klik op de knop "Instelling" rechts onderaan (of gebruik het menu Onderob op de werkbalk). a) Om de gevraagde gegevens aan te kunnen passen dient u eerst de bladbeveiliging op te heffen: menu Extra > Beveiliging > Beveiliging blad opheffen. Wanneer u om een wachtwoord wordt gevraagd toetst u "onderob" in en drukt op OK. b) In cel D4 geeft u de naam van uw ziekenhuis op. Deze naam keert terug op het hoofdscherm, het scherm met gegevens uit de database, op het patiënten informatieformulier en op het consultvel diëtetiek. Alleen de eerste 30 tekens van de ingevoerde naam worden door het programma gebruikt. In cel E5 geeft u het toestelnummer op van de kinderafdeling. In D6 en E6 geeft u sein/toestel plus nummer van de afdeling diëtetiek. U klikt op de gewenste berekeningsmethode voor basaal/rustmetabolisme (Schofield gew+len wordt gezien als de meest nauwkeurige voor kinderen >1 jaar; bij een leeftijd <1 jaar wordt door het programma automatisch WHO geselecteerd). Tot slot klikt u op ja of nee om de dag 4 intakelijst mee te printen met het consultformulier voor de diëtist. c) Beveilig het werkblad opnieuw, zodat de eindgebruiker deze instellingen niet zonder meer kan wijzigen. Menu Extra > Beveiliging > Blad beveiligen. Kies vervolgens een eigen wachtwoord.. Het wordt geadviseerd om wijziging van deze gegevens uitsluitend toe te staan aan één vast contactpersoon (de beheerder). Klik vervolgens op de knop "Sluiten". U komt nu in het hoofdscherm terecht. Onderob 6

7 6. HET HOOFDPROGRAMMA A B D C Invoer van gebruiker is wenselijk (en uitsluitend mogelijk) in groen gekleurde velden 1) Gegevens patiënt (gecontroleerd wordt op valide en consistente invoer), datum opname (+ dag). 2) Gemiddelde lengte en gewicht naar lengte voor de leeftijd, geslacht en afkomst. 3) Geslacht en afkomst (aanklikken). 4) Knop selecteer: kies een eerder ingevoerde patiënt uit pulldown menu, dan deze keuze bevestigen met knop selecteren: eerder ingevoerde patiëntgegevens worden weergegeven. Knop STRONGscore: bereken strong score, geeft vervolgens advies. 5) SDS en percentiel voor lengte naar leeftijd; gewicht/lengte of gewicht/leeftijd. Vermelding lichaamsoppervlak, BMI en streefgewicht (gemiddelde gewicht voor de lengteleeftijd). 6) Afkapwaarden BMI voor (ernstig) ondergewicht (Internationale criteria, leeftijdsafhankelijk; gebaseerd op 16.0 en 17.0 kg/m2; voor kinderen 2 jaar). Internationale afkappunten BMI voor overgewicht, obesitas en morbide obesitas (IOTF; kg/m2; beschikbaar indien leeftijd 2 jaar). 7) Berekende dagelijkse energiebehoefte volgens de PI (vlg Schofield gew +30%). 8) Aktueel advies: vermelding ondervoeding = ja [= ondergewicht volgens de criteria PI] of ondervoeding = nee, eventueel consult diëtetiek. Indien gew/len of gew/lft sds > 2, maar wel één van de afkappunten BMI is gepasseerd of bij een ingegeven STRONG score 4 5, dan volgt het advies om een consult te overwegen. Indicatielampje: rood ondervoeding volgens PI; oranje overweging consult dietist; groen geen ondervoeding. Het tweede lampje kleurt groen als gegevens compleet zijn en opgeslagen kunnen worden. 9) Knop pat.info: geeft gepersonaliseerd patiënteninformatieformulier ondergewicht. Indien gew/len of gew/lft sds 0, dan volgt een waarschuwing dat de folder informatie geeft over ondervoeding. Knop diëtist: geeft consultformulier diëtetiek, inclusief berekening van de dagelijkse totale energiebehoefte. Slechts mogelijk indien de aanvullende gegevens, die nu gevraagd worden (D), correct zijn; deze zijn dan in groen weergegeven. Consultvel kan uitgeprint worden, waarna alleen nog ondertekening nodig is. Onderob 7

8 10) Knop bewaar: opslaan van de huidige gegevens in een separate database OnderobData.xls (zie verder). Slechts mogelijk indien de ingevoerde gegevens correct en consistent zijn en niet al eerder zijn opgeslagen. A) Referentiecurve gewicht/lengte, weergegeven indien leeftijd 1 jaar. Patiëntwaarde ingeplot. B) Referentiecurve gewicht naar leeftijd bij leeftijd <1 jaar. De patiëntwaarde is ingeplot. C) Knop Berekening: geeft een gedetailleerd invulformulier waarmee de huidige voedingsintake berekend kan worden. Na ontvangst van het consultformulier, kan de diëtist in het hoofdprogramma één van de laatste 20 ingevoerde patiënten selecteren en vervolgens de berekening starten (zie pag.10). Knop database: geeft een overzicht van de actuele gegevens in de database. (Naast deze knop wordt het actuele aantal records in de database weergegeven). Knop instelling: eenmalige opgave van naam ziekenhuis, toestelnummer kinderafdeling en sein/ toestelnummer van de afdeling diëtetiek. Geeft tevens de referenties (inclusief internetlinks) weer. D) Aanvullende gegevens (pulldown menu). Verschijnt indien consultaanvraag diëtist wordt geadviseerd of ter overweging wordt gegeven. Inconsistente gegevens worden met een oranje achtergrond gesignaleerd. Alleen indien alle aanvullende gegevens een groene achtergrond hebben en de ingevoerde data compleet zijn, kan het consultformulier diëtist geprint worden. VOORBEELD CONSULTFORMULIER DIËTETIEK Consultformulier voor afdeling diëtetiek. Onderob 8

9 VOORBEELD PATIËNTENINFORMATIEFORMULIER ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Gedeelte van een gepersonaliseerd patiënten informatieformulier voor ouders/verzorgers. Kan direct na invoer van lengte en gewichtgegevens uitgeprint en gegeven worden aan ouders/verzorgers (deels overgenomen van: Stuurgroep Ondervoeding). Onderob 9

10 VOORBEELD BEREKENINGSSCHEMA VOEDINGSINTAKE Berekeningsscherm diëtist waarmee o.a. voedingsadvies en energie en eiwitintake berekend kan worden. 1. Overzicht van alfabetisch gerangschikte voedingsmiddelen (n=1789). Vermeldt kcal, grammen eiwit, KH en vet per eenheid (kolommen C G). De opgegeven referentiewaarden in kolommen B G kunnen eventueel aangepast worden: menu Extra > Beveiliging > Beveiliging blad opheffen > toets "onderob" > OK. Verander geen gegevens in de overige kolommen! Vergeet niet het blad opnieuw te beveiligen: menu Extra > Beveiliging > Blad beveiligen > toets wachtwoord naar keuze > OK. In de rijen kunt u naar keuze 50 eigen middelen, incl. samenstelling, opgeven. 2. Ingave van het aantal eenheden (kolom I) (getal, maximaal 2 decimalen). Direct worden de berekende hoeveelheden weergegeven in kolommen J M en de totale hoeveelheden in cellen R8 R Navigator > verplaatst de cursor naar de aangegeven groep. De totale intake eiwit, KH en vetten (gr), alsmede totale energie intake (kcal) blijven hierbij zichtbaar (bovenaan scherm). Als de aanbevolen hoeveelheid eiwit of energie intakes volgens de PI wordt gehaald is dit weergegeven met (anders: ); hetzelfde geldt indien het geadviseerde energiepercentage KH en vetten wordt behaald. 4. Berekening huidige voedingsintake: totale hoeveelheid energie in kcal; eiwit, KH en vet in gram. Indicatielampje: groen, indien geadviseerde eiwit en energieintake conform PI wordt gehaald; geel indien één van beide gehaald wordt. Cellen P9 P11 geven het aandeel in energieprocenten. 5. Gegevens patiënt: geadviseerde dagelijkse hoeveelheid energie in kcal, conform PI (in geel) en indien inhaalgroei wordt nagestreefd. Eiwitbehoefte in gram volgens Gezondheidsraad en PI (in geel). Geadviseerde KH en vetbehoefte in energieprocenten van de dagelijkse energiebehoefte. 6. Weergave RM (volgens eigen opgegeven criterium), AF, ZF, GF en EAC. 7. Weergave geboortedatum, opnamedatum, leeftijd (t.t.v. opname), lengte, gewicht, streefgewicht, factor voor inhaalgroei en (eventuele) strong score. 8. Print de geadviseerde voedingsmiddelenlijst (voorbeeld: pag.11). Wis de tot nu toe ingevoerde gegevens er wordt om bevestiging gevraagd. Verwijdert alle data aanwezig in kolommen I M. Zoek een tekenreeks in de database: vul een tekenreeks in achter zoekterm, Enter, klik daarna op zoek. Onderob 10

11 VOORBEELD VOEDINGSADVIES DIËTIST Voorbeeld van het door de diëtist opgestelde voedingsadvies. Kan uitgeprint worden en aan de kinderafdeling ter hand worden gesteld. Onderob 11

12 VOORBEELD OVERZICHT VAN OPGESLAGEN GEGEVENS IN DATABASE Voorbeeldscherm. Na drukken op de knop database (of keuze OpvragenDatabase uit het menu Onderob op de werkbalk): overzicht van gegevens die aanwezig zijn in de database. 7. AFDRUKMOGELIJKHEDEN Het consultformulier diëtist en het patiënteninformatieformulier kunt u afdrukken door in het betreffende scherm de knop Afdrukken te gebruiken. In het hoofdscherm en de overige schermen doet u dit door op de menubalk: Bestand > Afdrukken te kiezen. 8. OPSLAAN VAN MEETGEGEVENS Door op de knop Bewaar van het hoofdprogramma te klikken (pag.7) worden de huidige gegevens bijgeschreven in een database, namelijk OnderobData.xls, die zich in dezelfde map als het hoofdprogramma bevindt. Deze database is een separaat Excel bestand met de mogelijkheid om 5000 meetsessies vast te leggen. [In Excel is verdere uitbreiding naar circa meetgegevens mogelijk]. Verdergaande bewerking en analyse van deze gegevens kan hierop geschieden (maar daar is wel enige kennis van Excel voor vereist). De database is gedeeltelijk beveiligd met een wachtwoord ( onderob ), anders zou het automatisch bijschrijven van data uit Ondervoeding worden geblokkeerd. NB de eindgebruiker kan op ieder moment een overzicht van de opgeslagen gegevens krijgen door op de knop database te drukken (pag.8, C). Het wordt dringend geadviseerd om het beheer van deze database inclusief bewerking en analyse toe te wijzen aan één vast contactpersoon (de beheerder, bv. de diëtist). Onderob 12

13 Open het bestand OnderobData (ga met Windows Verkenner naar de installatiemap, dubbelklik op bestand OnderobData.xls). Het volgende scherm met voorbeelddata verschijnt. NB Verwijder deze data pas als u tenminste drie eigen meetsessies heeft opgeslagen (verwijderen van gegevens zie pag.15 onder 2. Onbedoelde invoer): 1 = Datum laatste update van de database. 2 = Totaal aantal metingen in database. 3 = Data: in achtereenvolgende kolommen A registratienummer B voornaam & achternaam C geboortedatum (dd.mm.jj) D gewicht (kg) E gewicht naar leeftijd sds > nb als >1 jr en in rood bij leeftijd <1jr en sds 2.0 F lengte (cm) G lengte sds H gewicht naar lengte sds > nb als <1 jr en in rood als leeftijd 1jr en sds 2.0 I STRONG score (0 5) > in rood als 4 (hoog risico op ondervoeding); 1 niet bepaald J geslacht (m / v) K afkomst: 1 Nederlands, 2 Turks, 3 Marokkaans, 4 Indonesisch L opnamedatum (dd.mm.jj) M leeftijd in jaren op de dag van opname N BMI (kg/m 2 ) O BMI sds wordt niet meer vermeld (gegevens 2010 zijn niet beschikbaar) P lichaamsoppervlak (m 2 ) Q code ondergewicht (kinderen 2 jr): 1 n.v.t., 0 geen, 1 ondergewicht, 2 cachexie R overgewicht (kinderen 2 jr): 1 n.v.t., 0 geen, 1 overgewicht, 2 obesitas, 3 morbide obesitas(1), 4 morbide obesitas(2) S streefgewicht: gemiddelde gewicht naar lengte en etniciteit (kg) T indien consult diëtist: BM basaalmetabolisme vlg Schofield len+gew (kcal) U indien consult diëtist: AF aktiviteitfactor V indien consult diëtist: ziektefactor W indien consult diëtist: groeifactor X energieabsorptiecoëfficient Y dagelijkse energiebehoefte (kcal) Z registratiedatum gegevens AA AB AC AD registratietijd gegevens belangrijk: code of de energie intake volgens de PI op opnamedag 4 werd gehaald. Door beheerder/diëtist direct in te voeren in database dit veld heeft een gele achtergrond indien ondervoeding=ja in cel AH volgens de PI. 1=ja, 2=nee, 0=missing (onbekend, niet geregistreerd), 9=nvt (bv. patient ontslagen op d.4) belangrijk: code of de eiwit intake volgens de PI op opnamedag 4 werd gehaald. 1=ja, 2=nee, 0=missing (onbekend, niet geregistreerd), 9=nvt (bv. patient was al ontslagen) vrij te benutten veld, evenals AE Onderob 13

14 Een deel van de beschrijvende statistiek wordt automatisch gecalculeerd. Deze is te vinden in kolommen AH t/m AW (navigeer met de cursor naar dit gedeelte van database). AH1 t/m AO2, AV1 AW2: hier worden aantallen weergegeven (dit zijn dichotome variabelen); AP1 t/m AU2: gemiddelde en standaarddeviatie. Het gaat om de volgende parameters in achtereenvolgende kolommen: AH aanwezigheid ondervoeding volgens de PI (gew/len of gew/lft sds 2.0) ( ja of nee ) AI weergave van de van toepassing zijnde sds (gew/len als 1 jr of gew/lft als <1 jr) AJ aanwezigheid ondergewicht volgens internationale criteria gebaseerd op leeftijdsafhankelijke BMI (extrapolatie naar 17.0 kg/m 2 ) (j, n of x = n.v.t.) AK aanwezigheid ernstig ondergewicht volgens internationale criteria gebaseerd op leeftijdsafhankelijke BMI (extrapolatie naar 16.0 kg/m 2 ) (j, n of x = n.v.t.) AL aanwezigheid overgewicht volgens internationale IOTF criteria gebaseerd op leeftijdsafhankelijk BMI (voor kinderen 2 jr) (j, n of x = n.v.t.) AM aanwezigheid obesitas volgens internationale IOTF criteria gebaseerd op leeftijdsafhankelijk BMI (voor kinderen 2 jr) (j, n of x = n.v.t.) AN aanwezigheid morbide obesitas(1) volgens internationale IOTF criteria gebaseerd op leeftijdsafhankelijk BMI (voor kinderen 2 jr) (j, n of x = n.v.t.) AO aanwezigheid morbide obesitas(2) volgens internationale IOTF criteria gebaseerd op leeftijdsafhankelijk BMI (voor kinderen 2 jr) (j, n of x = n.v.t.) AP actueel gewicht tijdens opnamedatum (kg) AQ streefgewicht voor deze lengte en etniciteit (kg) AR groeifactor2, geeft verhouding weer tussen streefgewicht en actueel gewicht AS absolute verschil tussen actueel gewicht en streefgewicht AT berekende totale energiebehoefte, inclusief inhaalgroei c.q. gewichtsreductie (alleen indien aanvullende gegevens werden ingevuld, m.a.w. bij een consultaanvrage diëtist) AU berekende energiebehoefte volgens de PI (RMR +30%) AV vermeldt "ja" indien code in AB=1, nee indien AB=2, miss indien code AB=0, of nvt indien code AB=9. Als er geen sprake is van ondervoeding (AH = nee ) dan blijft veld leeg. AW vermeldt "ja" indien code AC=1, nee indien AC=2, miss indien code AC=0 of nvt indien code AC=9. Als er geen sprake is van ondervoeding (AH = nee ) dan blijft veld leeg. Afdrukken gegevens: Menu Bestand > Afdrukken. Beknopt overzicht van gegevens: Het tabblad Data bevat de ruwe data. Op het tabblad Graf vindt u een overzicht van de tot nu toe opgeslagen gegevens in de database. Verdergaande analyse: met behulp van Excel (en eventueel SPSS) zijn tal van nadere analyses op de data mogelijk. Dat valt uiteraard buiten de mogelijkheden van deze handleiding. Overleg zo nodig met Uw afdeling ICT. Onderob 14

15 Belangrijk: mogelijkheden en taken van de beheerder De beheerder is verantwoordelijk voor het onderhoud en opslag van alle meetgegevens. 1. Het belangrijkste is ongetwijfeld om zorg te dragen voor regelmatige back up van de database OnderobData.xls op een veilige plaats, bij voorkeur op een andere computer. Mocht het bestand ooit beschadigd raken dan gaan immers alle meetgegevens verloren! Maak dus regelmatig een kopie van OnderobData. 2. De beheerder dient op geregelde tijden de energie en eiwitintake op dag 4 van de in aanmerking komende kinderen in te voeren in de database (kolommen AB en AC). Deze velden hebben indien van toepassing een gele achtergrondkleur, zodat ze snel herkend worden. Zolang deze vulden oningevuld blijven blijven de betreffende data n.v.t. (kolommen AV en AW) en worden niet weergegeven in het overzicht opgeslagen gegevens. 3. Onbedoelde of onjuiste invoer: het kan voorkomen dat een eindgebruiker onjuiste data heeft ingegeven en daarna op de knop bewaar heeft gedrukt. Vervolgens werden de gecorrigeerde gegevens nogmaals opgeslagen in de database (nb: dubbele invoer van dezelfde gegevens wordt gesignaleerd en niet toegestaan). Aktie beheerder: selecteer de cellen met dubbele gegevens (A:AD) en verwijder deze (delete). Vergeet niet de database OnderobData weer te saven. NB volgende gebruikersinvoer vindt plaats op de eerstkomende blanco rij, in dit geval de recent leeg gemaakte rij. Wilt u de meetgegevens doorlopend in de tijd houden, dan dient u alle gegevens (in kolommen A:AD) onder deze blanco rij te selecteren en vervolgens één rij naar boven te verplaatsen. Doe dit met behulp van "kopiëren" om daarna de gegevens van de laatste (en nu dubbele) rij te verwijderen. [De methode "knippen plakken" mislukt wel eens met deze actie]. De statistiek in kolommen AG AT wordt automatisch aangepast. 4. Uiteraard is het ook mogelijk om foutieve gegevens direct in de database aan te passen of te corrigeren. Het hoofdprogramma Onderob is daarvoor niet nodig. Voorkom echter dat individuele gebruikers direct in de database gaan schrijven. Daarom dient deze aktie voorbehouden te blijven aan de beheerder. 5. Het is raadzaam om de aldus opgeschoonde data met enige regelmaat te beveiligen tegen onbedoeld overschrijven. Doe dit als volgt: a) selecteer een groep van cellen met gegevens (bv. A9:AD95); b) menu Opmaak > Celeigenschappen > Bescherming > vink Geblokkeerd aan > OK; c) beveilig het werkblad vervolgens met een wachtwoord: menu Extra > Beveiliging > Blad beveiligen > geef twee maal een eigen wachtwoord in. Hierna kunnen de cellen met gegevens niet meer gewijzigd worden, tenzij de werkbladbeveiliging wordt opgeheven (menu Extra > Beveiliging > Beveiliging blad opheffen). NB uiteraard de (eerstkomende) blanco regels niet beveiligen (bv. A96:AD1008), anders zal de overdracht van gegevens uit het hoofdprogramma mislukken. Prestatie indicator ondervoeding (applicatiebeheerder) De database OnderobData.xls met alle patiëntgegevens staat in dezelfde map als het hoofdprogramma. Omdat er meerdere ziekenhuis informatiesystemen (ZIS) met verschillende opbouw en functionaliteit in omloop zijn, ondersteunt het programma niet standaard de export van patiëntdata naar het ZIS. Voor de opgave van de PI Ondervoeding Kinderen is benodigd: totaal aantal opnames exclusief dagopnamen (uit: ZIS); uit de database kan geëxtraheerd worden: het patiëntregistratienummer (kolom A); het aantal kinderen gescreend op ondervoeding (cel AH3), het aantal gescreende èn ondervoede kinderen (cellen AH1:AH2), en het aantal kinderen die de energie en eiwitintake gehaald hebben op de vierde opnamedag (cellen AV1:AW2). NB Onderob signaleert ondervoeding conform de PI Ondervoeding bij kinderen, d.w.z. signaleert het voorkomen van acute ondervoeding. De stuurgroep adviseert om optimale screening uit te voeren, d.w.z. ook te kijken naar chronische ondervoeding (lengte sds 2.0) en naar het beloop van gewicht en lengte in de tijd. Onderob signaleert chronische ondervoeding wel maar in de database wordt ondervoeding=ja uitsluitend conform PI geregistreerd. Onderob 15

16 9. BELANGRIJKE TIPS 1. Instrueer de betrokken medewerkers op de kinderafdeling (verpleging, (co)assistenten, diëtisten) persoonlijk. Maak daarbij eventueel gebruik van de meegeleverde PPoint demonstratie, die u vrijelijk kunt aanpassen naar eigen behoeften. 2. Print de bijlage Stroomschema uit en hang deze op naast de werkcomputer op de kinderafdeling. Medewerkers met andere inlogcodes kunnen verschillende werkinstellingen hebben, waardoor aanvankelijk (macro)waarschuwingen worden gegeven. Het stroomschema geeft een schematische instructie hoe te handelen binnen het programma. 3. Overweeg om hoofdprogramma + database te installeren op een centrale ziekenhuisserver waarnaar verwezen wordt d.m.v. een snelkoppeling op de werkcomputers van kinderafdeling, artsassistent, kinderarts en diëtist. Op deze wijze kunt u vanaf uw eigen bureau op ieder moment de actuele database inzien. 4. De diëtist kan een eigen set met 50 (voorkeurs)voedingsmiddelen invoeren in de cellen B1829 G1878. Kolom B: naam voedingsmiddel, C: gehanteerde eenheid, kolommen D G: aantal grammen eiwit, KH en vet (gr) per opgegeven eenheid. De kolommen B G in dit gedeelte zijn niet beveiligd. 5. De standaard meegeleverde dag 4 voedingsintakelijst kunt u aanpassen aan uw locale situatie. Kies hiervoor in het menu Diëtist > Intakelijst aanpassen. Binnen de getoonde lijst kunt u alle genoemde produkten naar eigen inzicht veranderen. NB de overige velden zijn niet te wijzigen. 6. Het berekeningsschema voedingsintake voor de diëtist is beveiligd met een wachtwoord. De diëtist kan besluiten om andere referentiewaarden te gebruiken voor de diverse voedingsmiddelen: menu Extra > Beveiliging > Beveiliging blad opheffen toets "onderob". Vervolgens kunnen aangepaste waarden in de kolommen B t/m G ingevoerd worden (doe dit niet in de overige kolommen). Vervolgens blad opnieuw beveiligen (menu Extra > Beveiliging > Blad beveiligen ). 7. Op het tabblad Graf van de database OnderobData vindt u steeds een actueel overzicht van de tot dan toe opgeslagen gegevens (vergelijkbaar met de optie OpvragenDatabase uit het hoofdprogramma) (blz.8 onder C). 10. BESCHIKBAARHEID De programma's Onderob plus OnderobData zijn verkrijgbaar via Pedsoft bv: of info@pedsoft.nl. Een demonstratieversie van het programma met nagenoeg volledige functionaliteit is beschikbaar. Deze kunt u zonder verplichting gedurende drie maanden uitproberen. Na aanschaf van het originele programma kunt u reeds opgeslagen gegevens blijven gebruiken. Disclaimer 1. Gebruik op "zoals het is" basis. 2. U verkrijgt een gebruikerslicentie, het eigendomsrecht blijft bij Pedsoft bv. 3. Vermenigvuldiging van dit programma in welke vorm dan ook is niet toegestaan zonder voorafgaande toestemming van Pedsoft. Binnen één ziekenhuislokatie mag het programma op meerdere computers gebruikt worden. 4. De auteur, noch Pedsoft bv, wordt verantwoordelijk gehouden voor enig gevolg verbonden aan het gebruik van het programma. Door gebruik van het programma stemt automatisch U in met deze voorwaarden. Onderob 16

17 ONDEROB QUICK START 1. Kopieer de programma's Onderob en OnderobData naar een map naar keuze [Alle gebruikers dienen lees en schrijfbevoegdheid te hebben] 2. Rechtsklik op het bestand Onderob Kies Snelkoppeling maken Verplaats de snelkoppeling naar: C:\Documenten en settings\alle gebruikers\bureaublad Verander eventueel de naam van deze snelkoppeling 3. Start programma (dubbelklik snelkoppeling) waarschuwingsscherm macro's? Menu Extra > Macro > Beveiliging > klik op Laag > OK en sluit programma af Herstart het programma (dubbelklik snelkoppeling) 4. Klik op Instellingen (knop rechtsonder of menu Onderob bovenaan) Menu Extra > Beveiliging > Beveiliging blad opheffen > toets "onderob" > OK Vul de gevraagde gegevens in Beveilig blad opnieuw: Menu Extra > Beveiliging > Blad beveiligen toets eigen wachtwoord in (2x invoeren) klik op knop Sluiten 5. Het programma is klaar voor gebruik. Voorbeeld van een typische sessie 1) Verpleging meet lengte en gewicht 2) Invoer in programma Onderob Advies = consult diëtist 3) Print consultvel (knop diëtist) en evt. dag 4 intakelijst ondertekening door arts 4) Bewaar gegevens (knop bewaar) 5) Diëtist ontvangt consultvel 6) Diëtist vraagt gegevens op in hoofdprogramma (knop selecteer) Controle of aanvullende gegevens juist zijn 7) Naar berekeningsscherm (knop berekening) 8) Selecteren van geadviseerde voedingsmiddelen (evt. met knop zoek) 9) Printen van een adviesformulier (knop print) Overhandiging aan kinderverpleging 10) Controle van de voedingsintakelijst op dag 4 11) Diëtist registreert de actuele energie en eiwitintake in de database 12) Op geregelde tijden worden de gegevens geanalyseerd (knop database) QuickStart Onderob

18 ONDEROB screening onder/overgewicht kinderafdeling start programma dubbelklik snelkoppeling waarschuwing macro's? nee vul de groene vakken in naam patiënt geb.datum, gewicht, lengte geslacht, ras opnamedatum vul de STRONG score in (knop strong) advies: consult diëtist? nee ja ja sluit programma af (klik x rechtsboven) klik op Laag > OK menu Extra > Macro > Beveiliging controleer aanv.gegevens print consultvel en evt d4 intakelijst (knop diëtist) en geef aan assistent ondergewicht? of advies: ondervoeding = ja nee ja print ouderinfo formulier (knop pat.info) bewaar de gegevens (knop bewaar) sluit programma af (x rechtsboven) stroomschema Onderob