Bescherming van amfibieën, chytridiomycose. en biosecure ruimten
|
|
- Theophiel van der Linden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bescherming van amfibieën, chytridiomycose en biosecure ruimten Eugène Bruins, Artis
2 Afname van amfibieën Afname is al tientallen jaren bezig Zie internet Global Amphibian Assessment 2004
3 Hoe slecht is de situatie? ± soorten amfibieën 43% neemt in aantal af (2500 spp.) 32% bedreigd (± 2000 spp.), is erger dan vogels (12%) of zoogdieren (23%) ± 130 wellicht uitgestorven (sinds 1980) 23% data deficiënt (± 1500 spp.), dus mogelijk bedreigd IUCN GAA, 2007
4 Over uitsterven Oorzaken Habitat verlies Over exploitatie Raadselachtig
5 Chytrid schimmel Batrachochytrium dendrobatidis Veroorzaakt sterfte bij amfibieën op elk continent (genetisch uniforme schimmel) Niet te stoppen en onbehandelbaar in het wild
6 Chytrid schimmel, levenscyclus
7 Salamander gestorven aan chytrid
8 De oorsprong: Afrikaanse klauwkikker Eerste vondst van chytridiomycose (1938) Vanuit Zuid Afrika over hele wereld verspreid t.b.v. lab-werk
9 Prognose lange termijn B.d. overleeft in vochtig milieu of op andere organismen enkele soorten lijken te herstellen remming van B.d. door bacteriën, geïsoleerd van de huid van tenminste twee soorten amfibieën
10 Wat doen we eraan?: IUCN Amphibian Conservation Action Plan (ACAP, 2007)
11 Dit plan vraagt om fondsen ter bescherming; en om actie om massale uitsterven van amfibieën te voorkomen
12 Dierentuinen in Europa, sinds de start van het plan: EAZA AArk commissie Year of the Frog campagne (2008 en daarna ) AArk species prioritisation workshops Amphibian Conservation Husbandry cursus te Jersey Realisatie EAZA Amphibian TAG Verspreiden van informatie
13 September 2008: sluiting Year of the frog 400 instituten deden mee EAZA haalde op Nodig is 500 soorten x euro = 50 miljoen. Redelijk wat nieuwe amfibieëndisplays
14 In Nederland Chytrid in Nederland aangeboden, Van Haeringen lab Eerste chytrid testen in situ in Nederland/België Artikel over chytrid in > zes tijdschriften Veel media aandacht, o.a. Volkskrant, Telegraaf en TV Toewerken naar biosecure kweek Geld ingezameld Durrell amphibian course in India gevolgd; vier man volgden Jersey amfibieën cursus (2 weken) Gevolg: Nld. amfibieëncursus 5-8 november 2008.
15 Een van de acties die nodig is in deze crisis is kweek in gevangenschap
16 Omdat chytrid een enorme bedreiging is voor de meeste soorten amfibieën, zal de manier van verzorgen moeten veranderen. Betere quarantaine en hygiëne.
17 Biosecure En, de gekweekte populaties moeten zo puur en wild mogelijk gehouden worden, om ze ooit nog weer terug te kunnen zetten. Faciliteiten hiervoor moeten biosecure zijn, biologisch verzekerd.
18 Idee biosecure komt uit Australië. Opgezet om de Corroboreekikker te redden. In zeecontainers.
19 Wat is biosecure? Bescherming van het milieu en zijn inheemse soorten tegen uitheemse pathogenen Biosecure kweekruimten: Beschermen van kweeksoorten tegen pathogenen die buiten die ruimte voorkomen. Beschermen van inheemse soorten tegen pathogenen die de kweeksoorten bij zich hebben
20 Hoe maak je een ruimte biosecure? Betere vraag: Is totale biosecurity haalbaar? Antwoord: alleen door nimmer dieren in gevangenschap te houden, buiten hun natuurlijk leefgebied Reëel: BIOSECURITY = RISICO SCHATTING EN MINIMALISATIE Risico s geminimaliseerd middels goede barrières en routines
21 Biosecure bij amfibieën gaat niet alleen over chytrid Er zijn veel meer amfibieën ziekten, nog afgezien van degenen die we nog niet ontdekt hebben. Ranavirus (foto)
22 Quarantaine standaards Hoogste Standaard: dieren buiten hun herkomstgebied, maar bedoeld om ooit weer uitgezet te worden (pathogenen kunnen in en uit) Middelste Standaard: dieren in hun herkomstgebied, bedoeld om ooit weer uitgezet te worden (pathogenen kunnen in) Laagste Standaard: Ex-situ of in-situ zonder mogelijkheid tot uitzetting. De dieren zijn niet nodig voor bescherming of herintroductie (ook het uitgaan van pathogenen)
23 Laagste niveau, basis quarantaine Soorten verzorgd ex situ voor Educatieve doelen, dus geen onderzoek en geen uitzicht op herintroductie in het wild. BIOSECURITY Apart schoeisel per ruimte en/of voetbaden bij entree/exit. Behandeling/ontsmetting van al het afvalwater van verblijven en ruimten waarin amfibieën zitten, alvorens dit water af te voeren (door toevoegen van bleekmiddel in 10% oplossing). Verbranding (of desinfectie door geschikte chemicaliën, verwarming tot 70 C voor 25min., of complete verdroging) van al het amfibariumafval: substraat, bladeren, planten, materialen, voedsel, feces, dode dieren (na post-mortem onderzoek). Ontsnappingsveilige behuizing, passend voor de soort. Ongediertevrije behuizing (knaagdieren, kakkerlakken, mieren, etc) om ziekteoverdracht te voorkomen, predatie op amfibieën, en ontsnappen van voedselinsecten. Water vrij van pathogenen en chemische vervuiling. Verzorging Reguliere waterverversing geautomatiseerd of met de hand. Geschikte decoratie verblijf, indien nodig. Blootstelling aan natuurlijk zonlicht of een goede onnatuurlijke equivalent, als de soort dit van nature ook ontvangt. Geschikte temperatuur/luchtvochtigheid zoals de soort nodig heeft. Geschikt voedsel, afhankelijk van de soort, verrijkt met vitaminen en mineralen.
24 Middelste standaard van quarantaine Soorten verzorgd ex situ voor Conservation Research doelen, zonder vooruitzicht op uitzetting in het wild. Alle Basis standaards, maar ook: BIOSECURITY Eigen materiaal (tangen, netten, vaatwerk, tanks, pompen, filters etc) per verblijf en/of soort. Verwissel handschoenen (poederloze) voor elk verblijf. Ontwerp van verblijf moet contact verzorger- dieren minimaliseren. Maximaliseer automatisering van managen waterkwaliteit, waterbehandeling. Zorg voor een consistente volgorde van verzorging: eerst de belangrijkste soorten (met laag risico), en pas daarna de minder belangrijke soorten/dieren met hoger risico. Verzorging Klimatologische omstandigheden (verlichting, fotoperiode, temperatuur, regenval, vochtigheid, etc) dienen het natuurlijke cyclus van de soort te volgen en waar mogelijk geautomatiseerd. Hoogste niveau van dieradministratie.
25 Hoogste standaard Soorten verzorgd ex situ t.b.v. natuurbeschermings kweekdoelen (Ark/Rescue/Supplementation)* met de ultieme verwachting: vrijlating in het wild. Alle basis en Intermediaire standaards, maar ook: BIOSECURITY Een soort of locale verzameling van soorten per ruimte/unit een staat van permanente quarantaine. Aparte uniformen/overalls per ruimte (blijft in die ruimte, tenzij het wegwerp kleding betreft). Voedsel komt van een bekende en betrouwbare bron; een drie maanden gewenperiode aan het natuurlijke voedsel alvorens vrijlating in het wild. Voor vrijlating: grondig onderzoek naar de conditie van de soort: reguliere en frequente PCR screening voor chytrid gedurende enkele maanden; screening voor Ranavirus; reguliere bacteriologische en parasitologische screening; en grondige necropsy en histologisch onderzoek van dode dieren, maar ook van een representatieve subgroep van de dieren bedoeld om los te laten in het wild. Zie Pessier, A. P. (In press): Management of disease as a threat to amphibian conservation. International Zoo Yearbook, 42, voor een omvangrijk overzicht van benodigdheden voor controle van amfibieën gezondheid.
26 De gehele unit bevat: -Twee omkleedruimtes met daartussen een doucheruimte -Een biosecure kweekruimte (de dieren zelf) -Een technische ruimte, van buitenaf bereikbaar -Een afvalwater-opvangtank, alwaar ook wordt gechloreerd.
27 Moet het biosecure? Jersey had herintroductie programma voor Mallorca vroedmeesterpad In dezelfde kweekruimte: Xenopus gilli Chytrid werd overgedragen En via de padjes op Mallorca geïntroduceerd (al voor 1998) Tests zijn niet 100% betrouwbaar en tonen eventuele onbekende ziektes niet aan Ja, het moet dus biosecure!
28 Springkikker container, Jersey
29 Ruiten voor inkijk publiek
30 Techniek van buitenaf te bedienen
31
32 Chytrid bemonstering Artis
33 Van Haeringen Lab, Wageningen
34 Tot slot, over veldwerk
35 Desinfecteer zo goed mogelijk Poets laarzen ter plekke Meenemen in plastic zak Thuis in bleekwater zetten
36 Chytrid is al in Nederland!!! Leden dag gifkikkerclub (DN) April 2008 Chytrid tests Resultaat: 8 besmette dieren bij twee eigenaren
37 Iets dergelijks willen we niet massaal meemaken De foto s tonen sterfte door predatie
38 Al lijkt het een kwestie van tijd Het is nog niet te laat Help mee de introductie van chytrid in Nederland te voorkomen Anders..
39 Vinden we op een dag dit Vroedmeesterpad met chytrid in Zwitserland (foto)
40 Vroedmeesterpadden in Zwitserland: bemonsterde larven De verwijderde kaart van Zwitserland toonde waar: geen chytrid is gevonden. chytrid is gevonden. dode padden zwaar geinfecteerd waren met Bd. Vijf jaar na een eerdere vondst nu geen vroedmeesterpadden meer voorkwamen.
41 Hoe kan iedereen meehelpen? Desinfecteer schoeisel, etc. Draag handschoenen bij hanteren Leer over amfibieën Geef die kennis door Neem geen amfibieën mee van vakantie Etcetera
42 Hoe kan iedereen meehelpen? Ruim rommel op in de natuur, b.v. rondom een poel Reis met openbaar vervoer Bezoek een NVD tuin, en doneer voor het goede doel Bespaar energie Etcetera
43 En natuurlijk: help die padden
44 Namens de amfibieën. Bedankt Vragen?
Naar een Early Warning System voor de stierkikker in Nederland
Naar een Early Warning System voor de stierkikker in Nederland Jeroen van Delft Wilbert Bosman Stichting RAVON Indeling Theorie inleiding problematiek de soort doel aanpak en verdeling hokken hygiëne Veld
Nadere informatieBedreiging van de vuursalamanderpopulatie in Nederland door chytride schimmel
Bedreiging van de vuursalamanderpopulatie in Nederland door chytride schimmel Annemarieke Spitzen (a.spitzen@ravon.nl) Naarden, 22 oktober 2014 RAVON Doelstelling: werken aan zoveel mogelijk duurzame populaties
Nadere informatieBedreiging van de vuursalamanderpopulatie in Nederland door chytride schimmel
Bedreiging van de vuursalamanderpopulatie in Nederland door chytride schimmel Annemarieke Spitzen (a.spitzen@ravon.nl) Naarden, 22 oktober 2014 RAVON Doelstelling: werken aan zoveel mogelijk duurzame populaties
Nadere informatieExotische ziektes: een nieuwe bedreiging voor amfibiee n en vissen
Exotische ziektes: een nieuwe bedreiging voor amfibiee n en vissen Annemarieke Spitzen (a.spitzen@ravon.nl) Frank Spikmans (f.spikmans@ravon.nl) Leiden, 18 december 2014 Blauwband (Pseudorasbora parva)
Nadere informatieRanavirus Ranavirus. Noot 6: Geluidsoverlast opgenomen als ecosysteemdienst bij Ic.
Ranavirus Ranavirus Soortformulieren Amfibieën en reptielen Algemene opmerkingen: Noot 1: Er bestaat een relevant verschil tussen de schimmel B. dendrobatidis en de ziekte die deze schimmel veroorzaakt
Nadere informatieAmfibieën. Peter Harrewijn 9 maart 2017 IVN Steilrand
Amfibieën Peter Harrewijn 9 maart 2017 IVN Steilrand Inhoud Welkom / voorstellen Reptiel/amfibie? Padden / kikkers / salamanders / exoten Ziekten / plagen Poelen Wetgeving Beheer Vragen Peter Harrewijn
Nadere informatieCopyright 2017 Frank Wasse Auteur: Frank Wasse Organisatie: Wormenkwekerij Wasse Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van
Copyright 2017 Frank Wasse Auteur: Frank Wasse Organisatie: Wormenkwekerij Wasse Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden
Nadere informatieBedreigingen van aquatische biodiversiteit
Workshop3: Biodiversiteit: basisproduct of luxegoed? Bedreigingen van aquatische biodiversiteit Steven Declerck Leuven Sustainable Earth Research center launch event Vrijdag 19 juni 2009 Aquatische biodiversiteit
Nadere informatie5. Hoe komt het dat de brulkikker niet meer in Nederland voorkomt?
Lesbrief Help, een brulkikker! Wat weet je al? 1. Welke namen zijn genoemd voor deze kikker? 2. Wat eet deze kikker? 3. Waar komt deze kikker van oorsprong vandaan? 4. Hoe is deze kikker in Nederland gekomen?
Nadere informatieAquacultuur. Kirsten Schoonaert. LNE- Afdeling Milieuvergunningen. Vlaremtrein-2013. VLAREM-trein 2013. Kirsten Schoonaert
Aquacultuur Vlaremtrein-2013 LNE- Afdeling Milieuvergunningen 1 DOEL Verordening nr. 708/2007 van de Raad van 11 juni 2007 inzake het gebruik van uitheemse en plaatselijk niet-voorkomende soorten in de
Nadere informatieDe vroedmeesterpad in Vlaanderen. 28 november 2018 Dries Desloover Agentschap voor Natur en Bos
De vroedmeesterpad in Vlaanderen 28 november 2018 Dries Desloover Agentschap voor Natur en Bos Inhoud Beleidsmatige kader Situatie van de vroedmeesterpad in Vlaanderen Soortenbeschermingsprogramma Ex-situ
Nadere informatieWat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en
Biodiversiteit Cursus Natuur-in-zicht 1 Inhoud Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en bij ons)? Waar komt die biodiversiteit vandaan? Waarom is biodiversiteit belangrijk? Hoe
Nadere informatieAanschaf en verzorging ara papegaai
Aanschaf en verzorging ara papegaai Algemene informatie ara papegaai Ara`s leven in amazone gebieden dichtbij de evenaar. Ze hebben een harde stem omdat ze in dichte wouden leven en goed met elkaar moeten
Nadere informatieBiologische agentia bij waterschappen. Algemene inleiding. Biologische agentia_werken met kadavers & zieke dieren 2013 v1.1
Biologische agentia bij waterschappen Algemene inleiding Afbakening van de Toolboxmeeting Definities (toolbox, onderwerp)..... Doel / doelgroep......... Afbakening........... Tijdsduur en frequentie......
Nadere informatieToepassingsmogelijkheden van edna voor het opsporen van invasieve exoten. Jeroen van Delft & Jelger Herder Driebergen - Zeist, 14 juni 2017
Toepassingsmogelijkheden van edna voor het opsporen van invasieve exoten Jeroen van Delft & Jelger Herder Driebergen - Zeist, 14 juni 2017 Wat is een exoot? Exoot = plant, dier, micro-organisme of schimmel
Nadere informatieHandel in exotische huisdieren
Handel in exotische huisdieren Baardagame Er zijn bijna 300 miljoen huisdieren in Europa, variërend van zoogdieren en vogels tot reptielen, amfibieën en vissen. Talrijke soorten exotische dieren worden
Nadere informatieWerkstuk groep 7 Een dier
Werkstuk groep 7 Een dier Alle informatie over je werkstuk kun je hier vinden. Mocht je na het lezen van de informatie nog vragen hebben dan kun je altijd even langskomen! Hulpblad bij het maken van een
Nadere informatieEven voorstellen. Workshop: Bedreigingen aanpakken door goed hygiënebeleid maart 2016, Dirk Bakker en Daan van Empel
Workshop: Bedreigingen aanpakken door goed hygiënebeleid 10 maart 2016, Dirk Bakker en Daan van Empel Even voorstellen Dirk Bakker Van Iperen, Technisch directeur Tel: 0186-578888 E: bakkerd@iperen.com
Nadere informatieZOO PLANCKENDAEL VAN A TOT Z
ZOO PLANCKENDAEL VAN A TOT Z Handleiding en leerdoelen 3de graad Bekijk met de leerlingen de afbeelding bovenaan op het werkblad. Laat hen hierop reageren. Waarover gaat het? Je vertelt de leerlingen dat
Nadere informatieAantalsontwikkeling van amfibieën
Indicator 1 juli 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de periode voor 1997 is door
Nadere informatieSamenwerken aan behouden
The Frégate Island giant tenebrionid beetle Polposipus herculeanus Amanda Ferguson & Paul Pearce-Kelly Zoological Society Spiny Hill Turtle Heosemys spinosa (Gray, 1831) STUDBOOK KEEPER Patrícia Vilarinho
Nadere informatiePapegaaien simulatie. Populatie ecologie. Even voorstellen! Inleidende presentatie
Papegaaien simulatie Populatie ecologie Inleidende presentatie Even voorstellen! Durk Veenstra: Hydroloog, i.o.v. Bètasteunpunt Wageningen i.s.m. Qlvr drie Betasimulaties ontwikkeld. Merel Collenteur:
Nadere informatiebètavakken, VMBO Economie, VMBO Groen, VMBO Techniek, VMBO Zorg, zaakvakken. VO
TekenQuiz Vakgebied: Leerniveau: bètavakken, VMO conomie, VMO Groen, VMO Techniek, VMO Zorg, zaakvakken. VO antal items: 15 Max. aantal punten: 44 ls je de bronnen uit het artikel op Onderwijsvanmorgen.nl
Nadere informatieAantalsontwikkeling van amfibieën,
Indicator 17 juli 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de periode voor 1997 is door
Nadere informatieSoortherstel in Vlaanderen. Herintroductie van de rivierdonderpad in het Demerbekken
Soortherstel in Vlaanderen Herintroductie van de rivierdonderpad in het Demerbekken Outline Soortherstel in Vlaanderen status zoetwatervis in Vlaanderen herstelmaatregelen soortherstel Case-study soortherstel
Nadere informatieTIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis
De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie
Nadere informatieHoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3. Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4. Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Literatuurlijst 1 Inleiding 2 Hoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3 Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4 Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6 Hoofdstuk 4: Verzorging
Nadere informatieRed de Jamaica Iguan
Red de Jamaica Iguan Door Evert Henningheim In het vrijwel ondoordringbare droogbos van Jamaica leeft een bijzondere leguaansoort. Het voortbestaan van deze Jamaicaanse leguaan wordt ernstig bedreigd.
Nadere informatieDocentenhandleiding Lesbrief Help, een brulkikker!
Docentenhandleiding Lesbrief Help, een brulkikker! Duur: 2 lesuren (1 lesuur voorbereiden, 1 lesuur verwerken) Les 1 Startopdracht: Filmpje NOS of Vlaamse versie (Filmpje bron: NOS via You Tube): http://www.youtube.com/watch?v=axpxtsl66da
Nadere informatieDe ringslang een bijzondere bewoner van Gouda
De ringslang een bijzondere bewoner van Gouda Uit de serie Natuur in Gouda 10 2 colofon tekst: Cyclus, gemeente Gouda en RAVON lay-out: Steenbergen Ontwerp Studio foto s: André van Kleinwee en Richard
Nadere informatieOprechte bezorgdheid over het voortbestaan van vele kangoeroe- en wallaby soorten
Oprechte bezorgdheid over het voortbestaan van vele kangoeroe- en wallaby soorten Kangoeroes werden door de Britse wereldreiziger James Cook in 1770 ontdekt. Drie jaar later bracht hij de eerste levende
Nadere informatiePadden Praat 2009 2. PADDEN.NU: stand van zaken
Padden Praat 2009 2 PADDEN.NU: stand van zaken Veel minder padden tijdens paddentrek Nadat de paddentrek dit jaar pas laat op gang kwam door de aanhoudende vrieskou, verliep hij vervolgens met horten en
Nadere informatieFout 1: Te veel voeding geven
Fout 1: Te veel voeding geven De eerst fout die we gaan bespreken, is er een die vrijwel elke koi hobbyist vroeg of laat gemaakt heeft namelijk het overvoeden van de koi. En het is niet eens zo heel gek,
Nadere informatieBiologische agentia bij waterschappen. Algemene inleiding. Biologische agentia: Werken met oppervlakte water 2013 v1.1
Biologische agentia bij waterschappen Algemene inleiding Afbakening van de Toolboxmeeting Definities (toolbox, onderwerp)..... Doel / doelgroep......... Afbakening........... Tijdsduur en frequentie......
Nadere informatieWat zijn dit voor tijden, dieren bijna een misdaad is, wantoestanden inhoudt.
Wat zijn dit voor tijden, dieren bijna een misdaad is, wantoestanden inhoudt. waarin een gesprek over dieren omdat het een zwijgen over zoveel wantoestanden (naar Bertolt Brecht) Educatie:
Nadere informatieSPREEKBEURT VUURSTAARTLABEO
SPREEKBEURT VUURSTAARTLABEO l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE VUURSTAARTLABEO
Nadere informatieEieren & Pluimvee. afrekenen met bacteriën, virussen + schimmels
Eieren & Pluimvee Eieren en Pluimvee Vires5 Animalia laat steeds weer enorme resultaten zien. Dieren die dagelijks 3% Vires5 Animalia in hun drinkwater drinken, zien er gezonder uit, zijn fitter en minder
Nadere informatie6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk
Boekverslag door V. 1256 woorden 11 april 2006 6.4 729 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Inleiding Groep van het dierenrijk Hoe is de koala opgebouwd? Waar leeft de koala? Welke leefgewoonte heeft
Nadere informatieSTAMBOEK GEOCHELONE DENTICULATA (woudschildpad) Rapport European Studbook Foundation (E.S.F.) R. Govers, stamboek houder
STAMBOEK GEOCHELONE DENTICULATA (woudschildpad) Rapport 2003 European Studbook Foundation (E.S.F.) R. Govers, stamboek houder Inhoud: 1. Inleiding 2. Het doel en het waarom van het G. denticulata stamboek
Nadere informatieIntroductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen
Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Wie ben ik? Mijn naam is Graham Degens Ik heb >30 jaar in de olie industrie gewerkt, om olie en gas optimaal
Nadere informatieDe otter is terug! Alterra, Centrum Ecosystemen Hugh Jansman Dennis Lammertsma Loek Kuiters i.s.m. Freek Niewold Vilmar Dijkstra
De otter is terug! Alterra, Centrum Ecosystemen Hugh Jansman Dennis Lammertsma Loek Kuiters i.s.m. Freek Niewold Vilmar Dijkstra Alterra april 2013 Otters (vooralsnog) grootste roofdier van Nederland!
Nadere informatie180 Lacerta 65 nummer 5
180 Lacerta 65 nummer 5 Eugène Bruins (curator te Artis, lid NVD werkgroep Amfibieën Actie) e.bruins@artis.nl Het gaat niet goed met amfibieën en iedereen kan daar iets tegen doen! Amfibieën crisis Lacerta
Nadere informatiePersdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010
Persdossier ikgeeflevenaanmijnplaneet.indeklas.be 28 september 2010 Persbericht Wat vind je in de virtuele edukit? Een dynamische website Activiteiten in detail De algemene campagne ikgeeflevenaanmijnplaneet.be
Nadere informatieBRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN
BRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Inleiding Onlangs bent u op de hoogte gebracht dat er bij u in een kweek een bijzonder resistent micro-organisme (BRMO) is gevonden. U leest in deze folder wat BRMO zijn,
Nadere informatieSchildpadden Alex. Schildpadden. Geschreven door : Alex Groep : 7 Datum : 9 november 2014
Schildpadden Geschreven door : Alex Groep : 7 Datum : 9 november 2014 1 Inleiding Ik heb de schildpad als onderwerp gekozen omdat het mijn lievelingsdier is. Ik ben al bijna mijn hele leven geïnspireerd
Nadere informatieAfval vroeger en nu. Naam: Vroeger was alles anders. De mensen leefden heel primitief. Dat heb je gezien in het filmpje van Schooltv.
Afval vroeger en nu Naam: Vroeger was alles anders. De mensen leefden heel primitief. Dat heb je gezien in het filmpje van Schooltv. 1. Wat betekent primitief? 3 antwoorden zijn goed. eenvoudig simpel
Nadere informatieStichting Ravon R.W. Westrienen Toernooiveld ED NIJMEGEN. Datum 17 augustus 2016 Betreft Beslissing aanvraag Art. 75 Flora- en faunawet
> Retouradres Postbus 19530, 2500 CM Den Haag Stichting Ravon R.W. Westrienen Toernooiveld 1 6525 ED NIJMEGEN Postbus 19530, 2500 CM Den Haag mijn.rvo.nl T 088 042 42 42 F 070 378 61 39 ffwet@rvo.nl Betreft
Nadere informatieKikkerproef houdt naweeën
Kikkerproef houdt naweeën De ooievaar bracht kinderen en kikkers toonden aan of de vrouw werkelijk zwanger was. Ooievaars eten kikkers, dus het nieuwe broertje of zusje kwam altijd onverwacht. Het verhaal
Nadere informatieHACCP in eipakstation Opfriscursus HACCP 2013
HACCP in eipakstation Opfriscursus HACCP 2013 Thielen Consult BV Postbus 5100 5800 GC Venray 0478-579220 Agenda HACCP Waarom HACCP Wat is HACCP Welke gevaren Veilige eieren HACCP Definities (1) Hazard
Nadere informatieDeel 3. Persoonlijke hygiëne
Goedgekeurd door: PVE Pagina 1 van 7 Deel 3 Persoonlijke hygiëne Goedgekeurd door: PVE Pagina 2 van 7 Inhoudsopgave deel 3 Persoonlijke hygiëne Pagina 1. DEFINITIE... 3 2. DOEL... 3 3. RICHTLIJNEN... 3
Nadere informatieStichting Papegaaien en Parkieten Welzijn
Stichting Papegaaien en Parkieten Welzijn Stichting Papegaaien en Parkieten Welzijn (SPPW) De SPPW is in 2003 opgericht om op te komen voor de belangen van en het welzijn van papegaaien en parkieten die
Nadere informatieBodem, dood substraat of levend ecosysteem? Joeke Postma, Wageningen Plant Research Congres Beter Bodembeheer, 4 oktober 2016
Bodem, dood substraat of levend ecosysteem? Joeke Postma, Wageningen Plant Research Congres Beter Bodembeheer, 4 oktober 2016 Bodem - samenstelling Minerale delen 43% Lucht 24% Water 22% Organische stof
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,
Directie Landbouw De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 8 augustus 2008 2070827070 DL. 2008/2364 10 oktober
Nadere informatietitel Opbouw Vis, exoten en KRW Visexoten en achtergrond MWTL 2008 Visexoten in Nederland Oorzaken
Opbouw Vis, exoten en KRW visexoten- achtergrond en ecologie KRW-maatlatten en visexoten andere exoten (rivierkreeften) en vis signalering nieuwe visexoten Themadag exoten en de KRW 10 dec 09 Willie van
Nadere informatieCITES. 25 oktober 2017 H4507
CITES Wat is het kennisniveau en bewustzijn van burgers over het verhandelen, vervoeren, verzamelen of houden van beschermde plantenen diersoorten? 25 oktober 2017 H4507 Inleiding Ongeoorloofde internationale
Nadere informatieNieuwsbrief van De Neushoornstichting March 2017
Nieuwsbrief van De Neushoornstichting March 2017 Neushoornkalfje geboren in Diergaarde Blijdorp. Vrolijk nieuws uit de Rotterdamse dierentuin Blijdorp. Daar is in de nacht van 14 februari de Indische neushoorn
Nadere informatieNiet-technische samenvatting 2016483. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project. Vijf jaar
Niet-technische samenvatting 2016483 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Het Korhoen komt terug naar Het Nationale Park De Hoge Veluwe 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5)
Nadere informatieDeel 6. Persoonlijke hygiëne
Goedgekeurd door: Pagina 1 van 8 Deel 6 Persoonlijke hygiëne Goedgekeurd door: Pagina 2 van 8 Inhoudsopgave deel 6 Persoonlijke hygiëne Pagina 1. DEFINITIE... 3 2. DOEL... 3 3. RICHTLIJNEN... 3 3.1 Algemeen...
Nadere informatieOpdracht 1 Deze opdracht doe je in de klas en kun je niet hier nakijken.
Thema 4 Opdracht 1 Deze opdracht doe je in de klas en kun je niet hier nakijken. Opdracht 2 1. bacteriën schimmels planten dieren 2. Kenmerken van cellen, namelijk of de organismen cellen hebben met celkernen,
Nadere informatieAtlas Amfibieën en Reptielen van de Provincie Vlaams-Brabant. Sam Van de Poel Natuurpunt Studie
Atlas Amfibieën en Reptielen van de Provincie Vlaams-Brabant Sam Van de Poel Natuurpunt Studie Atlas Amfibieën en Reptielen van de Provincie Vlaams-Brabant 32.260 waarnemingen Periode # UTM hokken Databank
Nadere informatiedieren in de dierentuin
dieren in de groep 4-5 Geachte leerkracht, Dit lespakket ondersteunt u bij het voorbereiden van uw schoolreisje naar Burgers Zoo. Daarnaast kan het ook prima worden ingezet als u een thema over en of exotische
Nadere informatieInvasieve exoten in de tuin. KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018
Invasieve exoten in de tuin KNPV Najaarsbijeenkomst, 22 november 2018 In de media 2 Invasieve exoten (definitie) dieren, planten en micro-organismen die door menselijk handelen in een nieuw gebied terechtkomen
Nadere informatieThema 2 Planten en dieren
Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 2 Planten en dieren Samenvatting Eten en gegeten worden Als je de leefomgeving van een plant of dier bestudeert, kijk je naar de levenloze natuur; dus naar
Nadere informatieSpeluitleg: Gebruik bij de speluitleg het bestand Hoe wordt het spel gespeeld op www.groenewiel.nl/biodiversiteit.
1 IN HET KORT Doel van de les: De kinderen worden zich bewust van de verbanden tussen soorten. Dit gebeurt doordat ze beseffen dat de roofvogel niet alleen een boom en een merel of lijster nodig heeft,
Nadere informatieWaterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna
Inhoud Waterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna Inleiding Proef 1. Algemene bepalingen. Proef 2. Bepaling waterkwaliteit met behulp van kleine waterdieren (makrofauna). Verzameltabel voor alle resultaten.
Nadere informatieOktober Procedure voor de goedkeuring van een quarantaine- / isolatieruimte
I. Toepassingsgebied Productomschrijving GN-code Land Levende dieren Alle landen die een quarantaine / isolatie vereisen voorafgaand aan de uitvoer III. Algemene voorwaarden Definities Quarantaine / isolatie
Nadere informatieReflectie op lezing Kees Bastmeijer
Reflectie op lezing Kees Bastmeijer Hoe werkt de natuurwet door in de decentralisatie van het natuurbeleid: verantwoordelijkheden en kansen voor de provincies 4 e Flora en Faunacongres Nijmegen, 18 januari
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatieAugustus All-out = alle dieren verlaten op hetzelfde moment in de quarantaineruimte / isolatieruimte.
I. Toepassingsgebied Productomschrijving GN-code Land Levende dieren Alle landen die een quarantaine / isolatie vereisen voorafgaand aan de uitvoer III. Algemene voorwaarden Definities Quarantaine / isolatie
Nadere informatieInhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieVul het schema in. Gebruik hierbij: + (voordeel), (nadeel), 0 (geen voor- en geen nadeel).
1. Samenleven Afb. 1 Ossenpikker op de kop van een buffel. In de basisstoffen heb je geleerd dat de verschillende populaties in een ecosysteem op veel manieren met elkaar te maken hebben. Ze leven immers
Nadere informatieHebben tuinslakken persoonlijkheden? En zijn tuinslakken uit de stad brutaler dan hun soortgenoten op het platteland?
Hebben tuinslakken persoonlijkheden? En zijn tuinslakken uit de stad brutaler dan hun soortgenoten op het platteland? Iedereen met een kat, papegaai, hond of paard als huisdier weet dat dieren, net als
Nadere informatieBIOVEILIGHEIDSDOSSIER PUBLIEK DOSSIER DEEL 2: INFO ACTIVITEIT. 1. Algemene info
BIOVEILIGHEIDSDOSSIER PUBLIEK DOSSIER DEEL 2: INFO ACTIVITEIT 1. Algemene info 1.1. Titel en beknopte beschrijving van de activiteit Nummer: Titel:.. Samenvatting van de doelstellingen: Form PUB OP Juli
Nadere informatielosse nummers hfl 9,95/bfr 190 t Palmblad Exotische planten Exotische dieren Ruellia's Groene orchidee retstmpresste: Ruwenzori gebergte in de mist "
losse nummers hfl 9,95/bfr 190 t Palmblad Exotische planten Exotische dieren Ruellia's Groene orchidee retstmpresste: Ruwenzori gebergte in de mist " Twintig jaar kweek, maar nog steeds veel vragen over...
Nadere informatieVos. De kop-romplengte van 58 tot 90 cm met een staart van 32 tot 48 cm.
Inheemse Roofdieren Vos De kop-romplengte van 58 tot 90 cm met een staart van 32 tot 48 cm. vos kan zich makkelijk aanpassen aan een leefgebied maar zijn favoriet is toch wel een bos met open gebieden.
Nadere informatie4. Vind je dat de wasbeer in Nederland thuishoort? Wasbeer hoort van oorsprong niet in Nederland thuis. Waarschijnlijk is het een uitgezet dier.
Oefentoets Wasbeer doet het goed in Nederland De wasbeer is een soort die van nature voorkomt in Canada. 1. Wat is de beschrijving van een soort? Soort = een verzameling organismen die zich onderling kunnen
Nadere informatieIntroductie. Figuur 1 De actie van Coca Cola
Inhoud Introductie... 2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen... 3 Duurzaamheid... 4 Maatschappelijk betrokken ondernemen... 5 Het verschil tussen MVO en MBO... 6 Bronnelijst... 7 MBO... 7 MVO... 7 Introductie
Nadere informatieHet verloop van juveniele boomkikkers na het uitzetten. door. W. Ceron, J. Heuvelmans, T. Wetjens
IVN Maasduinen Het verloop van juveniele boomkikkers na het uitzetten door W. Ceron, J. Heuvelmans, T. Wetjens W.Sitsen J. Raaijmakers Inhoud 1: Inleiding 2: Doelstelling en beschrijving van de uitzetplek
Nadere informatieGenetische diversiteit in kleine populaties
Genetische diversiteit in kleine populaties Problemen, oplossingen en het nut van monitoring Arjen de Groot Team Dierecologie, Alterra WUR Ecologie in de praktijk 21 maart 2013, Eindhoven Inhoud 1) Het
Nadere informatieNatuur In Zicht - Biodiversiteit
Natuur In Zicht - Biodiversiteit Kennismaking lesgever 2 1 Lesverloop 3 Biodiversiteit: wat is het? Hoe ontstaat het? Belang van biodiversiteit Bedreiging van biodiversiteit Wat kan je zelf doen? Hectarespel
Nadere informatieIB.CN Januari Veterinair certificaat betreffende voor uitvoer naar China bestemde duiven.
I. TOEPASSINGSGEBIED Productomschrijving GN-Code Land Duiven 0106 II. BILATERALE CERTIFICATEN Code FAVV EX.VTL.CN.01.01 Titel van het certificaat Veterinair certificaat betreffende voor uitvoer naar bestemde
Nadere informatieKruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij
Kruid Europa Dit kruid is een tweejarige, winterharde, kruidachtige plant uit de schermbloemenfamilie. Dit betekent dat hij 2 jaar lang leeft voor hij dood gaat. De plant groeit op rijke, vochtige en diep
Nadere informatieOP BEZOEK BIJ KAI-MOOK
OP BEZOEK BIJ KAI-MOOK Handleiding en leerdoelen 3de graad Ken je deze dieren? Op het werkblad staan vijf kadertjes met afbeeldingen van Aziatische dieren die je in ZOO Planckendael terugvindt. Er is ook
Nadere informatieVloeibare plantenvoeding bestaat uit 3 hoofdelementen (NPK) en sporenelementen (ijzer, borium, calcium, magnesium enz enz)
De voedingscomputer, Eerst iets over voeding, Vloeibare plantenvoeding bestaat uit 3 hoofdelementen (NPK) en sporenelementen (ijzer, borium, calcium, magnesium enz enz) Als sommige van deze elementen in
Nadere informatieBewoners. Noordzee. Introductie. Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien:
Gemiddelde: diepte 94 meter Oppervlak: 572.000 km2 Bodem: hoofdzakelijk zand Bewoners van de Noordzee Introductie Als de Noordzee een paspoort zou hebben dan zou het er zo uitzien: De Noordzee is natuurlijk
Nadere informatieDe knoflookpad in de Meinweg
De knoflookpad in de Meinweg Opkweken en uitzetten als laatste redmiddel Ben Crombaghs Paul van Hoof Bureau Natuurbalans - Limes Divergens B.V. Verspreiding in Nederland in drie tijdsintervallen Landelijk
Nadere informatie1. Fossielen, dood of levend?
1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Gezocht: een... 6
Inhoud Voorwoord 5 Gezocht: een... 6 7 Verzorg je dieren! 11 7.1 Natuurlijk gedrag 11 7.2 Goed verzorgen in zes stappen 16 7.3 Diergroep en voeding 20 7.4 Een checklist om besmetting te voorkomen 23 7.5
Nadere informatieFor information only content must not be duplicated. Grasziekten. Lebrun Benjamin
Grasziekten Lebrun Benjamin Grasziekten : introductie 1) Oorzaak grasziekten : Virussen Bacteriën Fungus 2) Ziekten veroorzaken een aantal problemen : Vermindering van de groei van de plant Vermindering
Nadere informatieDE ENERGIE[R]EVOLUTIE
DE LEERLINGENHANDLEIDING HAVO/VWO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen
Nadere informatieZOO PLANCKENDAEL VAN A TOT Z
ZOO PLANCKENDAEL VAN A TOT Z Handleiding en leerdoelen 2de graad Bekijk met de leerlingen de afbeelding bovenaan op het werkblad. Laat hen hierop reageren. Waarover gaat het? Je vertelt de leerlingen dat
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:
Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Gezocht: een... 6
Inhoud Voorwoord 5 Gezocht: een... 6 9 Verzorg je dieren! 11 9.1 Natuurlijk gedrag 11 9.2 Goed verzorgen in zes stappen 16 9.3 Diergroep en voeding 21 9.4 Een checklist om besmetting te voorkomen 24 9.5
Nadere informatieNVD Educatie Standaard 2016 (NES 2016)
NVD Educatie Standaard 2016 (NES 2016) De Nederlandse Vereniging van Dierentuinen (NVD) is een overkoepelende organisatie voor Nederlandse dierentuinen. De vereniging houdt zich bezig met belangenbehartiging,
Nadere informatieAxolotl. Ambystoma mexicanum. www.licg.nl. Serie amfibieën
Serie amfibieën Axolotl Ambystoma mexicanum De axolotl (Ambystoma mexicanum) is een salamander die zijn hele leven in het larvenstadium blijft hangen. Hij leeft in het water en wordt dus in een aquarium
Nadere informatieTabel Werkplekvoorschriften van laboratoria, plantenkweekcellen, kassen en dierverblijven
Tabel Werkplekvoorschriften van laboratoria, plantenkweekcellen, kassen en dierverblijven Versie: 22 juni 2012 Tabel: Bij SOP A.0x v0.1 Micro-organismen klasse 1 Micro-organismen klasse 2 Micro-organismen
Nadere informatieVLAAMS DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT OVER NATUURSTUDIE & -BEHEER JUNI 2015 JAARGANG 14 NUMMER 2 VERSCHIJNT IN MAART, JUNI, SEPTEMBER EN DECEMBER
AFGIFTEKANTOOR 9099 GENT X - P209602 Natuur.focus Retouradres: Natuurpunt, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen VLAAMS DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT OVER NATUURSTUDIE & -BEHEER JUNI 2015 JAARGANG 14 NUMMER 2 VERSCHIJNT
Nadere informatieLeiden, 30 augustus /5
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Dierenwelzijn Landbouwhuisdieren t.a.v. Mw. S.N. Lems Postbus Box 20401 2500 EK Den Haag datum Leiden, 30 augustus 2018 1/5 betreft 2018EC104-Huijbregts/Expertcentrum
Nadere informatieRA VON. Zoektocht naar het onbekende, de ontdekking van chytrid 2.0. Vuursalamanders nog niet verloren
RA VON themanummer jaargang 15 nummer 4 tijdschrift voor donateurs en relaties Zoektocht naar het onbekende, de ontdekking van chytrid 2.0 Vuursalamanders nog niet verloren Freek, Sjeng, Bernhard & Matt:
Nadere informatie