Exotische ziektes: een nieuwe bedreiging voor amfibiee n en vissen

Transcriptie

1 Exotische ziektes: een nieuwe bedreiging voor amfibiee n en vissen Annemarieke Spitzen (a.spitzen@ravon.nl) Frank Spikmans (f.spikmans@ravon.nl) Leiden, 18 december 2014

2 Blauwband (Pseudorasbora parva) Oorspronkelijk: Oost-Azië 1961: Roemenië, Rusland en Oekraïne Succesvolle invasieve soort Opportunist Tolerant extreme omstandigheden Jaren 90 Limburg, nu 150 kmhokken 2/30

3 3/30 Blauwband (Pseudorasbora parva)

4 Blauwband (Pseudorasbora parva) Klein van stuk, maar groot in daden Sluipmoordenaar Parasiet: Sphaerothecum destruens Dodelijk voor inheemse vissoorten Inheemse soorten: ontstekingen en bloedingen in de organen, met fatale afloop 4/30 Gozlan et al. 2005

5 Blauwband (Pseudorasbora parva) Engeland: Vier jaar na introductie Blauwband in meer: Vetje verdwenen 5/30 Ook in Nederlandse onderzoekswateren: veranderende visstand, maar

6 Blauwband (Pseudorasbora parva) Nederland: De blauwband breidt zich uit Inheemse soorten misschien ook vector? Inheemse soorten in plassen/poelen/overstromingsvlakten kwetsbaar Wat doen? Stop van import van exotische ziekten Beperken/stoppen van vervoer en uitzetten van vissen Beheersmaatregelen? 6/30

7 Blauwband (Pseudorasbora parva) Lopend onderzoek: RAVON onderzoekt de ernst van de infectie Effecten op populaties en soorten kwantificeren 7/30

8 Wat is ranavirus? Virussen die behoren bij geslacht Ranavirus (fam. Iridoviridae) Bij vissen, reptielen en amfibieën Geen ziekte bij mens (12-32 grd C) Elk type ranavirus kan verschillende soorten besmetten 8/30

9 Ranavirus Ranavirus infecteert amfibieën, reptielen en vis Geassocieerd met massale sterfte Virulentie varieert tussen soorten en levensstadia 2 en Subletale and subklinische infecties 3 Aangeboren of verkregen immuniteit 4 omgevingsstressoren 5 Consequenties: tijdelijk, catastrofaal of persisterend 1 Kik et al., e.g. Densmore & Green, 2007; Hyatt et al., 1998; Langdon, 1989; Jancovich et al., 2001; Cullen & Owens, e.g. Langdon, 9/ ; Miller et al., e.g. Majji et al., e.g. Gahl & Calhoun, 2009

10 Ranavirus Ranavirus infecteert amfibieën, reptielen en vis Geassocieerd met massale sterfte Virulentie varieert tussen soorten en levensstadia 2 en Subletale and subklinische infecties 3 Aangeboren of verkregen immuniteit 4 omgevingsstressoren 5 Consequenties: tijdelijk, catastrofaal of persisterend 1 Kik et al., e.g. Densmore & Green, 2007; Hyatt et al., 1998; Langdon, 1989; Jancovich et al., 2001; Cullen & Owens, e.g. Langdon, 10/ ; Miller et al., e.g. Majji et al., e.g. Gahl & Calhoun, 2009

11 Ranavirus 2010 Common Midwife Toad Virus (CMTV) achtig virus uitbraak doodde duizenden Pelophylax sp. and tientallen Lissotriton vulgaris 1 Vaststellen van de effecten van ziekte op wildlife populaties is cruciaal om de bedreiging ervan in te kunnen schatten Monitoring We zien: continue sterfte van alle levensstadia Brede verspreiding (en breidt uit) 11/30 1 Kik et al., 2010

12 12/30 Zo kunnen zieke dieren er uit zien

13 Welke soorten zijn gevoelig? In elk geval de helft van de Nederlandse soorten is gevoelig Alle groene kikkers Bruine kikker Kleine watersalamander Gewone pad Knoflookpad Kamsalamander Vroedmeesterpad Alpenwatersalamander 13/30

14 Waar komt dit type ranavirus vandaan? CMTV-achtig virus is verder alleen bekend uit Spanje, België en ook Frankrijk Spanje: Alpenwatersalamander en de vroedmeesterpad België: Amerikaanse brulkikker Frankrijk: bruine kikker A. van Rijsewijk J. Herder S. Bogaerts R. Creemers 14/30

15 Hoe erg is het eigenlijk? Buitenland Drie scenario s: 1) volledig herstel 2) lokaal uitsterven 3) beperkt herstel Nederland Waarschijnlijk soort-afhankelijk Monitoring is essentieel voor formulering handelingsperspectieven 15/30

16 Chytridiomycose De IUCN typeert chytridiomycose als: the worst infectious disease ever recorded among vertebrates in terms of the number of species impacted, and its propensity to drive them to extinction. Batrachochytrium dendrobatidis (Bd) Batrachochytrium salamandrivorans (Bs) 16/30

17 Chytridiomycose Bd heeft de potentie soorten te doen laten uitsterven (de gouden pad Bufo periglenes (Pounds, 2006)) Europa is inconsistent (geografisch en taxonomisch) - omgevingsfactoren - variatie in virulentie tussen stammen 17/30 Onze hypothese is: Bd is endemisch in onze regio, en door de omgevingsomstandigheden is er (momenteel) sprake van een niet bedreigende situatie

18 De vuursalamander Ongeveer. 16 cm groot voornamelijk terrestrisch vrouwtjes baren larven loofbossen op hellingen Rand verspreidingsgebied 18/30 Bron:

19 Vroeger Rode Lijst: Bedreigd Drie kleine populaties, maar stabiel Meest geschikte delen: /0.5 ha 19/30

20 Maar : enkele dode vuursalamanders 2010: 16 dode salamanders, en extreem scherpe daling in aantal levende dieren 2011: 6 dode salamanders 20/30

21 maar : populatie daling 96% 21/30 Spitzen van der Sluijs et al Amphibia Reptilia

22 Geen resultaat Foto: M. van Mullekom (B-Ware) Dode dieren verzameld en bestudeerd UGent (n=5) en DWHC (n=1) 22/30 Dieren te autolytisch, geen gekende pathogenen gevonden

23 Dieren in gevangenschap Crash van de populatie: veiligstellen genetisch materiaal Eind 2012 in quarantaine: 31 volwassen salamanders, 2 subadulten & 11 juvenielen Maar in november /30

24 Dieren in gevangenschap Sneu 24/30

25 Dieren in gevangenschap Sneu, maar PNAS 110(38): ; doi: /pnas /30

26 Batrachochytrium salamandrivorans Batrachochytrium salamandrivorans (salamander devouring) doodt: dieren gaan vlot dood (12-18 d na toediening) na korte periode van ataxie, anorexia en apathie Het is de 2 e chytride die amfibieën parasiteert en doodt Veroorzaakt: De pathologie omvat consistent oppervlakkige erosies en diepe verzwering over de gehele huid Bs andere niche dan Batrachochytrium dendrobatidis Optimale groei temperatuur Bd: C; Bs: C Infectie door direct contact of tissue 26/30

27 27/30 Video: T. Woeltjes

28 Batrachochytrium salamandrivorans Pathology consistently comprised of multifocal superficial erosions and deep ulcerations in the skin Erosion of epidermal layers 28/30

29 Batrachochytrium salamandrivorans Bs veroorzaakt net als Bd chytridiomycose : draagt bij aan wereldwijde amfibieën crisis betrokken bij daling/uitsterven van > 200 soorten The worst infectious disease ever recorded among vertebrates (IUCN) 29/30

30 30/30 Batrachochytrium salamandrivorans

31 31/30 De onderzoekers hebben duizenden amfibieën getest, afkomstig van 4 continenten op hun gevoeligheid voor Bs

32 32/30 Bs beperkt zich tot salamanders (Urodela), maar is voor deze groep zeer pathogeen

33 Reservoir soorten Cynops pyrrhogaster Cynops cyanurus 33/30 Paramesotriton deloustali

34 34/30 Transmissie

35 35/30 Evenwicht verstoord

36 36/30

37 Monitoring Niet alle vuursalamanders zijn dood In 2013ongeveer 50 dieren gezien; levend. Geen dode dieren In 2014 tot nu toe: 37 larven, 3 adulten & 2 subadult Monitoring is essentieel om de impact van een ziekte te kunnen beoordelen: - Data over de situatie van voor een uitbraak - En data over het daadwerkelijke verloop 37/30

38 Wat kunnen wij doen? Voorkomen verspreiding Terughoudend met translocatie en uitzetten van dieren Hygiene protocol toepassen 38/30

39 Hygiene in het veld Er zijn veel hygiëne protocollen Essentieel om verspreiding te verhinderen 39/30

40 Verdachte sterfte? Meld het ons aub /30