Amsterdam en de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR)

Transcriptie

1 O Discussienota Datum discussienota 1 oktober 2014 Onderwerp Amsterdam en de Internationale Architectuur Biënnale otterdam (IAB) Met deze discussienota stellen wij voor dat de commissie zich uitspreekt over de volgende punten: 1. De wenselijkheid van actieve Amsterdamse betrokkenheid bij de komende Internationale Architectuurbiënnale otterdam (IAB2016). 2. De vorm die actieve betrokkenheid bij de IAB2016 zou kunnen krijgen. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan: a) Benutting van één of meer (bestaande of nieuwe) Amsterdamse ontwerpateliers in samenspraak met de IAB, waarin nieuwe stedelijke ontwikkelingen (bijvoorbeeld transformatie van voormalige industrie- en haventerreinen of nieuwe stadsuitbreiding / IJburg) worden 'getest', gerelateerd aan de kansen en eisen van de nieuwe economie. b) Inrichting van een Amsterdams filiaal van de IAB met debatten en mogelijk een (deel)tentoonstelling. c) Actieve Amsterdamse deelname aan organisatie en promotie van het evenement. d) elateren van Amsterdamse IAB-betrokkenheid aan de vele evenementen die in 2016 in de stad plaats vinden en die een nauwe relatie met het thema van de IAB hebben. 3. Te bespreken hoe - in overleg met de IAB - bestaande beschikbare middelen van de gemeente op het gebied van ontwerp, beleids- en planontwikkeling voor nieuwe verstedelijking (alsmede duurzaamheid en economie) gebruikt kunnen worden voor samenwerking met en aanhaking op de IAB2016. Wettelijke grondslag Artikel 39a, eglement van orde voor de gemeenteraad van Amsterdam Discussienota 1. Inleiding Elke twee jaar vindt in otterdam de internationale architectuurbiënnale plaats: de IAB. Er zijn intussen zes biënnales geweest. De zevende zal in 2016 plaatsvinden. Grote opgaven op het gebied van architectuur, stedenbouw en met name ruimtelijke ontwikkeling staan centraal, met betrokkenheid van diverse Nederlandse en buitenlandse ontwerpers, steden en de Nederlandse ijksoverheid. Gebiedsontwikkeling, grote ruimtelijke projecten en de toekomst van de stad worden in otterdam onder de aandacht gebracht. Tijdens de biënnale worden verschillende geselecteerde stedelijke regio's en projecten tentoongesteld en tal van debatten georganiseerd. De IAB-organisatie maakt bij de verschillende activiteiten gebruik van haar grote netwerk van Nederlandse en buitenlandse stedenbouwers, ruimtelijke planners, architecten en bestuurders en biedt een platform dat ideeën oplevert voor krachtige en vitale steden met plek 1

2 voor iedereen. 2. Stedelijke groei en duurzaamheid: ontwerpopgaven voor steden Onder de titel 'making city' stond twee jaar geleden bij de vijfde biënnale de groei van de (bevolking in) steden centraal, in samenhang met de huisvestings-, wateren mobiliteitsproblemen die dat met zich mee brengt en 'sleutelprojecten' die daarop een antwoord kunnen zijn. Projecten op het snijvlak van planning, ontwerp en politiek uit maar liefst 25 (wereld)steden kwamen naar otterdam. uimtelijke ontwikkelingen en de mogelijke (politieke) keuzes daarin voor Sao Paulo, Istanboel en otterdam, maar ook voor stedelijke gebieden als New York, Parijs, Bordeaux, Lille, Hamburg, New Delhi, Groningen, Almere en een aantal door het ijk naar voren geschoven projecten waaronder de Amsterdamse Zuidas, stonden centraal en voedden het debat. uim bezoekers kwamen daar in 2012 op af. Ook dit jaar waren er diverse IAB-debatten en een grote tentoonstelling op twee otterdamse locaties waar bezoekers deelgenoot werden van bijzondere stedelijke ontwikkelingen en hedendaagse (duurzaamheids)uitdagingen voor steden. Net als vorig jaar werd de biënnale geopend door de Minister van Infrastructuur en Milieu. Onder de titel 'urban by nature' lag de focus dit jaar op de relatie tussen stad en natuur, wezenlijk voor gezonde en leefbare steden. De IAB liet zien welke bijdrage steden kunnen leveren aan duurzaamheid en een meer circulair functionerende economie, vanuit de wetenschap dat de meerderheid van alle mensen op aarde in steden woont en dat dit aantal nog verder toeneemt. Daarbij speelde ook de overtuiging een rol dat er juist in stedelijke regio's draagvlak is voor milieu-innovaties en er daar veel kansen zijn de ruimtelijke inrichting aan te passen aan de (duurzaamheids)eisen van deze eeuw. Met andere woorden: de toekomst van de stad in relatie tot natuur, waterhuishouding, circulaire economie en technische innovaties. 3. IAB 2016: 'the next economy' In 2016 zal bij de zevende IAB de betekenis van steden voor de nieuwe economie centraal staan, met daarbij aandacht voor de bijdrage van ontwerpers, ruimtelijke planners en stedenbouwers daaraan. De 'nieuwe economie' en de stad zijn nauw verbonden. Welke ruimtelijke vormgeving en stedelijke inrichting daarbij past, is een van de ontwerpopgaven voor de komende IAB. Daarbij kunnen steden opnieuw van elkaars ervaringen leren. De IAB 2014 is eind augustus afgerond. De voorbereidingen voor de komende IAB beginnen daarmee nu, met Maarten Hajer als hoofdcurator. 4. Probleemstelling en eventueel mogelijke oplossingen De focus op de stad en stedelijke regio s plaatst de IAB meer nog dan voorheen in de aandacht. De stad is van grote betekenis voor het economische succes van Nederland (en Europa). Doordat dit besef de laatste jaren aan kracht wint, 2

3 neemt de stad, ook in nationale nota s, een steeds nadrukkelijker plek in. In 2008 was dit het geval in de ijksstructuurvisie andstad 2040 en in 2010 in het CPB-rapport stad en land. Dit jaar besteedde het kabinet in de Miljoenennota voor 2015 expliciet een paragraaf aan de economische en innovatieve betekenis van steden (2.2.3: uimte voor productiviteitsvoordelen van stedelijke agglomeraties ). De IAB haakt hier op aan en biedt op verschillende manieren een platform waar stedelijke inspiratie vanuit gaat. Amsterdam kan, als grootste Nederlandse stad en grote economische motor van ons land, hierbij denkkracht bieden en door actief mee te doen - verantwoordelijkheid tonen voor de toekomst van de stad in Nederland en daarbuiten. Bovendien kan de IAB als platform van kennisontwikkeling en deling ideeën aanreiken om de balans in en om Amsterdam (op het gebied van bijvoorbeeld woningbouw, bezoekersstromen, relatie stad-regio) te verbeteren. De betrokkenheid van Amsterdam bij de biënnale is momenteel zeer beperkt. Dat geldt zowel organisatorisch als voor inhoudelijke participatie met Amsterdamse projecten of ruimtelijke opgaven van de Metropoolregio Amsterdam. Daarmee laat Amsterdam kansen liggen en doet het zichzelf en anderen te kort. Aangezien stad en regio voor grote ruimtelijke uitdagingen staan, zou de biënnale als creatief en internationaal platform een uitgelezen plek zijn om kennis van anderen aan te boren en te benutten. Tegelijk kunnen Amsterdamse ervaringen en lessen anderen in binnen- en buitenland voeden. De biënnale kan ook de positie en zichtbaarheid van Amsterdam verder vergroten. Daarnaast kan de IAB een impuls geven aan inhoudelijke samenwerking tussen Amsterdam en otterdam. Amsterdam kent al eeuwen bijzondere en internationaal vermaarde projecten op het gebied van stedenbouw en architectuur. Ook de Amsterdamse stedelijke planning (grachtengordel, vooroorlogse sociale woningbouw, maar ook het Amsterdams UitbreidingsPlan / AUP) is voor velen een voorbeeld. De IAB kan zichtbaar maken dat onze stad nog altijd aansprekende stedenbouwkundige en ruimtelijk-economische opgaven en kansen biedt en daar eigentijds mee omgaat. Naar verwachting is de komende jaren in Nederland nergens de groei van economische activiteiten en inwoners zo groot als in Amsterdam, met de daarbij horende ruimtelijke uitdagingen. Tekorten aan woningen moeten worden opgelost, overschotten en leegstand (winkels, kantoren, bedrijventerreinen) vermeden, bewoners betrokken, duurzaamheid vergroot. De kansen die de nieuwe economie biedt moeten worden benut en de stad moet beter in balans komen. De IAB kan daarvoor ruimtelijke en stedenbouwkundige ontwerpideeën aandragen. De IAB leent zich goed voor het uitproberen van nieuwe oplossingen voor eigentijdse, lastige opgaven. Een of meer bestaande of nieuwe ontwerpateliers rond grote Amsterdamse opgaven zouden hiervoor bijvoorbeeld kunnen worden toegerust. Ook kan worden gedacht aan betrokkenheid van ACAM en een fysiek Amsterdams 'filiaal' van de IAB, bijvoorbeeld in Pakhuis De Zwijger, met onder andere debat en discussie over ruimtelijke opgaven en daarbij horende participatie en coalitievorming. Daarmee kunnen Amsterdammers makkelijker worden uitgenodigd en betrokken bij de stedelijke uitdagingen waarvoor we staan. 3

4 5. Mogelijke link met andere activiteiten en evenementen (in 2016) In 2016 vindt in Amsterdam de Europese top plaats ten tijde van het Nederlandse voorzitterschap. Het ijk onderneemt tijdens het voorzitterschap diverse activiteiten in (en met) Amsterdam. Zo zal naar alle waarschijnlijkheid medio april 2016 een gecombineerde informele transport-/ milieuraad plaatsvinden. Deze raad is bij uitstek ook geschikt om stedelijke thema s te agenderen. Tezelfdertijd zal in 2016 de volgende grote innovatie-estafette van de ministeries van IenM, EZ en BZK opnieuw in Amsterdam plaatsvinden. Afgelopen keer in de ai waren daar de drie hoofdthema s smart cities, green transport en circular economy. Mogelijk zal er in 2016 een grote burgemeestersconferentie in Amsterdam plaatsvinden. Tenslotte zal tijdens het voorzitterschap wellicht ook nog een Europese Urban Agenda (Europese Agenda Stad ) ondertekend worden. Bij al deze evenementen past een Amsterdams filiaal van de IAB. Dat voegt iets toe aan datgene wat het ijk organiseert. Ook voor het ijk heeft dit daarom meerwaarde. Door de inzet van het ijk in Amsterdam kan er dan ook naar verwachting met een beperkte Amsterdamse inzet veel worden bereikt. Er wordt ook nu bij de gemeente Amsterdam hard gewerkt aan toekomstige verstedelijkingsontwikkelingen. Deze activiteiten die vanuit de bestaande middelen worden gefinancierd, kunnen mogelijk worden benut en gekoppeld aan de IAB. De Amsterdamse IAB-inzet kan daarmee extra sober en gericht zijn. Met UvA-hoogleraar Maarten Hajer als hoofdcurator van de IAB 2016 is overigens een eerste verbinding met de Amsterdamse kennisinfrastructuur gelegd. In een IAB waaraan Amsterdam meewerkt, zou wellicht ook nog het nieuwe instituut AMS een rol kunnen spelen. 6. Discussie De IAB heeft voor opgaven op het gebied van architectuur, stedenbouw en met name ruimtelijke ontwikkeling grote nationale en internationale betekenis. Het is dan ook de moeite waard van gedachten te wisselen over een grotere Amsterdamse betrokkenheid en benutting van dit platform. Deelname aan de IAB van 2016 is een kans voor Amsterdam om onze opgaven op de genoemde terreinen zichtbaar te maken en te delen met vakmatige deskundigen, bestuurders én het grote publiek. Deze verbreding kan ook de biënnale nog aantrekkelijker maken. Met de verschillende activiteiten in 2016 in Amsterdam worden georganiseerd is het goed voorstelbaar dat de IAB nog meer aandacht genereert dan in 2012 en De 'nieuwe economie' die komende keer centraal staat, past bovendien heel goed bij Amsterdam. Het recente werkbezoek van leden van de D66-fractie aan de IAB, sterkte D66 in de gedachte dat betrokkenheid en samenwerking met de IAB voor Amsterdam interessant en aantrekkelijk kunnen zijn. Met D66 willen ook de fracties van VVD, SP en Groen Links hierover graag van gedachten wisselen op basis van deze discussienota. 4

5 Stukken Meegestuurd <6> Ter inzage gelegd /De leden van de gemeenteraad van Amsterdam B.L. Vink (D66) D.A. van der ee (VVD) N.T. Bakker (SP) Z. Ernsting (GroenLinks) 5