De link tussen dagelijkse fluctuaties in hechting en eetgedrag: een dagboekstudie

Transcriptie

1 Academiejaar Tweedekansexamenperiode De link tussen dagelijkse fluctuaties in hechting en eetgedrag: een dagboekstudie Masterproef II neergelegd tot het behalen van de graad van Master of Science in de Psychologie, afstudeerrichting Klinische Psychologie Promotor: Dr. Ellen Moens Mieke Dhont

2 Voorwoord Om deze masterproef te vervolledigen, werd ik bijgestaan door verschillende mensen. Graag wil ik een woord van dank richten aan iedereen die me geholpen heeft om dit eindresultaat te bereiken. Ten eerste wil ik mijn promotor Dr. Ellen Moens en begeleidster Julie Vandewalle bedanken. Bij hen kon ik steeds terecht voor constructieve feedback, suggesties en aanmoedigingen. Verder zou ik alle kinderen die hebben meegewerkt aan deze studie willen bedanken. Hun inzet gedurende zeven dagen maakte het mogelijk deze masterproef te schrijven. Vervolgens wil ik graag mijn moeder bedanken die steeds de eerste was om mij op te vangen tijdens momenten van stress. Ook wil ik alle vrienden bedanken die uren luisterden naar conversaties met betrekking tot mijn masterproef. In het bijzonder wil ik twee vriendinnen bedanken. Ten eerste bedank ik graag Veerle Vyncke voor de vele steunende en motiverende woorden. Vervolgens bedank ik Freya Geinger om mijn masterproef na te lezen en mij nog een aantal suggesties te geven. Bedankt iedereen!

3 Abstract Inleiding: De meest recente literatuur naar hechting onderzoekt het voorkomen van momentane hechting, waarbij op verschillende momenten in de tijd variaties in hechting optreden naast de onderliggende hechtingsstijl die gevormd wordt in de kindertijd. Onderzoek naar hechtingsstijl en momentane hechting wordt steeds meer in verband gebracht met verscheidene psychische problemen. Emotioneel eetgedrag is onder andere al in verband gebracht met hechting bij volwassenen. Deze studie gaat het verband tussen momentane hechting en eetgedrag na in een dagboekstudie bij jonge adolescenten. Methode: Zelfrapportage vragenlijsten werden binnen een online dagboek afgenomen, daarnaast werden ook een aantal zelfrapportage vragenlijsten eenmalig voorafgaand aan het dagboek afgenomen. De participanten zijn 56 jongens en meisjes tussen 11 en 14 jaar. De vragenlijsten vooraf peilen naar hechtingsstijl (angstige en vermijdende) en emotioneel eetgedrag. Binnen het dagboek werden vragenlijsten afgenomen die peilen naar interpersoonlijke stress, momentane hechting (veilig en onveilig), emotioneel eetgedrag, en het eetpatroon doorheen de dag. Resultaten: In dit onderzoek wordt er geen verband gevonden tussen hechtingsstijl en emotionele eetstijl. Verder tonen de resultaten een positief verband aan tussen momentane hechtingsveiligheid en hoeveel er dagelijks gegeten werd. Ten slotte is er evidentie voor een interactie-effect tussen momentane hechting en emotionele eetstijl met als afhankelijke variabele emotioneel eetgedrag. Discussie: De resultaten geven evidentie voor de invloed van momentane hechting op emotioneel eetgedrag. Daarbij blijkt vooral de interactie tussen momentane hechting en emotionele eetstijl van belang te zijn. Tot slot rapporteren de participanten ook meer gegeten te hebben in relatie tot het ervaren van meer momentane hechtingsveiligheid.

4 Inhoudsopgave Inleiding... 1 Hechting... 1 De basis van de hechtingstheorie Verschillen in hechtingsgedrag Hechtingsrelaties in de volwassenheid Stabiliteit van hechting Evidentie voor fluctuaties binnen eenzelfde hechtingsrelatie Van Hechting naar Emotieregulatie... 9 De Link tussen Hechting en Eetgedrag Onderzoek bij Kinderen en Adolescenten Besluit en Onderzoeksvragen Methode Steekproef Metingen Vragenlijsten vooraf Hechtingsstijl: Experiences in Close Relationships Scale Revised Child version (ECR-RC) Eetgedrag: Nederlandse Vragenlijst voor Eetgedrag (NVE) Dagboek Momentane hechting tegenover de moeder Interpersoonlijke stress : Children s hassles scale (CHS) Eetgedrag Procedure Statistische Analyses Resultaten... 23

5 Preliminaire analyses Onderzoeksvraag 1: Is er een samenhang tussen globale hechtingsstijl en emotioneel eetgedrag? Onderzoeksvraag 2a: Is er een samenhang tussen momentane hechting en verschil in eetgedrag? Onderzoeksvraag 2b: Is de samenhang tussen momentane hechting en verschil en eetgedrag groter bij participanten met een emotionele eetstijl? Discussie Preliminaire Analyses Onderzoeksvragen Sterktes en Zwaktes van de Studie Klinische Implicaties Toekomstig Onderzoek Algemene Conclusie Referenties... 35

6 Lijst met Tabellen en Figuren Figuren Figuur 1.Het integratief model van activatie van het hechtingssysteem (Mikulincer et al., 2003, vertaald door Dhont,2015)...10 Tabellen Tabel 1. Resultaten Lineaire Regressie, verband van momentane hechting en emotionele eetstijl met emotioneel eetgedrag Tabel 2. Resultaten Lineaire Regressie, verband van momentane hechting en emotionele eetstijl met de hoeveelheid die gegeten werd....27

7 Inleiding In deze masterproef trachten we na te gaan of er een verband is tussen momentane hechting en emotioneel eetgedrag. In de literatuurstudie wordt uitgebreid besproken wat hechting precies inhoudt en welke onderzoekslijnen er bestaan binnen dit domein. Verder wordt besproken hoe hechting in verband staat met eetgedrag. We verduidelijken hoe hechting emotieregulatie beïnvloedt en hoe dit kan leiden tot eetgedrag als manier om emoties te verwerken. Daarna worden de studies besproken die al eerder onderzoek deden naar de relatie tussen hechting en emotioneel eetgedrag en wordt verduidelijkt wat emotioneel eten precies inhoudt. Op het einde van de literatuurstudie bespreken we een beperkt aantal studies die deze onderzoekslijn reeds bestudeerden bij kinderen. Hechting De basis van de hechtingstheorie. De basis van de hechtingstheorie valt te situeren bij John Bowlby (1982), die de band onderzocht tussen kinderen en hun verzorgingsfiguren, de hechtingsband. Hechting wordt gedefinieerd als het geheel van gedrag dat een kind in staat stelt om de nabijheid van een verzorgingsfiguur te garanderen. De band met een verzorger, later ook hechtingsfiguur genoemd, wordt op basis van dit hechtingsgedrag geïnstalleerd en ontwikkelt zich in de vroege kindertijd. Bowlby (1973, 1982) vertrekt voor zijn theorie vanuit het idee dat een mens inherent nood heeft aan warmte en liefde en dat het een biologische reflex is om de belangrijkste verzorgingsfiguur aan te trekken bij ongemak, vertrekkende vanuit de zuigreflex. In de verdere tekst zal de moeder standaard als voorbeeld genomen worden voor de belangrijkste verzorgingsfiguur. De automatische reactie van een baby die negatieve prikkelingen ervaart, is huilen. De moeder zal hierop reageren met verzorging. Het kind leert dat de moeder een veilige basis is die ongemak verzacht. Er ontstaat een bidirectionele interactie tussen moeder en kind. Zo zal de baby het huilen en hoe ouder hij wordt, ook ander gedrag dat ongemak aangeeft, steeds specifieker tot de moeder richten (Bowbly, 1973, 1982). Op basis van deze vroege interacties bouwt een kind een intern werkmodel van hechting op. Een intern werkmodel kan gezien worden als een beeld opgeslagen in de hersenen. Dat beeld bevat informatie over zichzelf, de wereld en de ander alsook de interacties tussen deze drie. Bretherton 1

8 (1990) en Waters, Rodrigues, en Ridgeway (1998) interpreteren dit als een specifiek script met als dan informatie over een bepaalde situatie. In dit intern werkmodel ligt opgeslagen welke handelingen het best de aandacht van de moeder trekken en op welke manier negatieve emoties het best gekalmeerd worden. Een voorbeeld hiervan kan zijn: Als ik honger heb en huil, dan zal mijn moeder voor voedsel zorgen. Op die manier vormt het intern werkmodel de basis voor verder hechtingsgedrag en emotieregulatie in de verdere ontwikkeling (Ainsworth, 1985; Ainsworth, Blehar, Waters, & Wall, 1978; Bowlby, 1988). Verschillen in hechtingsgedrag. Verschillende reacties van de verzorgingsfiguur leiden tot differentiaties in het intern werkmodel en vervolgens ook tot ander hechtingsgedrag bij het kind. Bowlby (1988) zag hierbij twee mogelijke groepen van kinderen: kinderen met een veilige hechting en kinderen met een onveilige hechting. Een veilige hechting komt tot stand wanneer de moeder consequent reageert op de signalen van ongemak bij het kind. Zo leert het kind inschatten of de gevolgen van zijn gedrag tot verlichting van het ongemak zullen leiden. Kinderen met een veilige hechting beoordelen de wereld als een veilige plaats en verwachten dat de verzorgingsfiguur troost zal bieden bij gevoelens van onbehagen. Wanneer de moeder weinig aandacht geeft aan de signalen en gevoelens van haar kind en dus weinig responsief reageert, neemt het kind een onveilig hechtingspatroon aan (Bowlby, 1988). Onveilig gehechte kinderen zien de wereld als een onveilige plaats waar je niet op een ander kan rekenen bij onbehagen. Ainsworth (1985) werkte deze hechtingsstijlen verder uit aan de hand van de vreemde situatie procedure. De vreemde situatie procedure is een techniek waarbij ouder en kind in een onderzoeksruimte met speelgoed gebracht worden. Het kind en de ouder kunnen eerst wat samen spelen. In de volgende fase komt een vreemde de kamer binnen. Ouder, kind en vreemde zijn nu samen in de kamer. In de derde fase verlaat de ouder de kamer. In de vierde fase komt de ouder terug binnen en zijn kind en ouder terug herenigd. Om hechtingsgedrag te onderzoeken, is vooral het gedrag van het kind in de derde en vierde fase belangrijk. Kinderen die in de derde fase gewoon verdergingen met spelen, er geen belang aan hechtten dat de moeder weg was en geen aandacht aan de moeder schonken bij terugkeer, classificeerde Ainsworth (1985) als vermijdend gehecht. Kinderen die overdreven angstig reageerden en bijna niet getroost konden worden bij terugkeer van de moeder, behoren tot de 2

9 categorie angstige / ambivalente hechting. Kinderen die angstig en onrustig zijn bij het verdwijnen van de moeder maar bij terugkeer getroost kunnen worden door de moeder, hebben een veilige hechtingsstijl. Later werd hier nog een vierde categorie aan toegevoegd: kinderen met een gedesorganiseerde hechting (Main & Solomon, 1986). Deze categorie werd toegekend aan kinderen die een reeks van vreemde gedragingen stelden bij de vreemde situatie procedure. Deze kinderen stelden gedrag waarbij ze bijvoorbeeld geen reactie meer gaven bij het zien van de ouders, depressief gedrag vertoonden en trage bewegingen maakten (Main & Solomon, 1986). Bowlby (1982) benadrukt het belang van de hechtingsband die ontstaat tussen een kind en zijn primaire verzorgingsfiguur. Naast deze primaire figuur, erkent Bowlby (1982) echter wel dat er in het leven van een kind nog andere, secundaire personen zijn die responsief zullen reageren op signalen van het kind en waarmee dus eveneens een hechtingsband opgebouwd wordt. Secundaire hechtingsrelaties kunnen al in de vroege kindertijd opgebouwd worden met onder meer grootouders en naar het midden van de kindertijd ook met leeftijdsgenootjes. Dit netwerk van hechtingsfiguren wordt met het ouder worden steeds uitgebreider. In de adolescentie kan de band met leeftijdsgenoten zo sterk worden dat een leeftijdsgenoot de positie van belangrijkste hechtingsfiguur inneemt (Seibert & Kerns, 2009). Hechtingsrelaties in de volwassenheid. De hechtingstheorie van Bowlby (1982) werd ontwikkeld bij kinderen. Verder onderzoek ging na of hechting zich op dezelfde manier installeert bij volwassenen en de categorieën van Ainsworth (1985) ook voor volwassenen gehanteerd kunnen worden. Kobak en Sceery (1988) onderzochten hechting bij adolescenten en vonden de drie categorieën die Ainsworth (1985) bij kinderen observeerde, terug. Hazan en Shaver (1987) onderzochten de hechtingsband binnen een romantische relatie. Ze werkten een methode uit om hechting binnen een partnerrelatie te onderzoeken, aan de hand van vragenlijsten, en vonden min of meer de categorieën van Ainsworth (1985) terug. Doch ondervonden Bartholomew en Horowitz (1991) in hun onderzoek naar hechting bij volwassenen dat niet al hun proefpersonen binnen de categorieën van Ainsworth (1985) pasten. Zij werkten daarom een nieuw model uit. Gezien een categoriale benadering de data niet volledig ondersteunde, kozen zij voor een dimensionele benadering. De twee dimensies die zij hanteren, zijn hechtingsangst en hechtingsvermijding. Een individu behaalt op 3

10 elk van beide dimensies een score die laag tot hoog kan zijn. Ze linken beide dimensies ook aan het intern werkmodel van hechting. De dimensie hechtingsvermijding stellen zij in verband met het deel van het werkmodel waarin informatie over de ander en de wereld opgeslagen is. Wanneer een individu ervaart dat de ander niet responsief is, gaat hij de ander als onbetrouwbaar zien. Vanuit deze gedachte wordt geen steun gezocht bij de ander en wordt geprobeerd om problemen zelfstandig op te lossen. De dimensie hechtingsangst komt overeen met het deel van het werkmodel over zichzelf, het individu ziet zichzelf al dan niet als waardevol genoeg om liefde en verzorging te krijgen, met als gevolg dat hij of zij al dan niet alles op alles zet om toch steun en liefde te verkrijgen. Het is mogelijk de dimensies hechtingsangst en hechtingsvermijding terug om te vormen naar categorieën van Ainsworth (1985). Individuen met een lage score op beide dimensies bevinden zich in de categorie veilige hechtingsstijl. Een hoge score op de dimensie angstige hechting en een lage score op de dimensie vermijdende hechting vormen de categorie angstige hechtingsstijl. De categorie vermijdende hechtingsstijl wordt gevormd door een hoge score op de dimensie vermijdende hechting en een lage score op de dimensie angstige hechting. Wanneer de score op beide dimensies hoog is, wordt door Bartholomew en Horowitz (1991) gesproken over een angstig-vermijdende hechtingsstijl. Stabiliteit van hechting. De categorieën van Ainsworth (1985) kunnen dus toegepast worden bij volwassenen. Dit brengt de vraag naar voor of een individu van in de kindertijd tot in het volwassen leven in eenzelfde hechtingscategorie ondergebracht kan worden. Bowlby (1982,1988) en Ainsworth (1985,1989) gaan ervan uit dat de hechtingsstijl van een persoon een stabiel gegeven is, gevormd in de kindertijd met een blijvende geldigheid tot in de volwassenheid. Bowlby (1988) stelt ook dat deze vroege interacties via de internalisatie in een intern werkmodel, een invloed hebben op het volledige latere leven. Daarnaast worden binnen het volwassen leven steeds meer secundaire relaties opgebouwd waarbinnen de hechtingsband van toepassing is, waaronder Bowlby (1982) ook de romantische relatie plaatst. De romantische relatie is een voorbeeld van een secundaire hechtingsrelatie die de positie kan innemen van de belangrijkste hechtingsrelatie. Via onderzoek is er evidentie gevonden voor de aanname van stabiliteit in hechtingsrelaties tot in de volwassenheid. Longitudinaal onderzoek van Waters, Merrick, Treboux, Crowell, 4

11 en Albersheim (2000) toont aan dat de hechtingsstijl die in de kindertijd ten opzichte van de ouders gemeten was, bij 77% van de participanten ook teruggevonden wordt bij een meting in de vroege volwassenheid. Voorgaand besproken onderzoekers zijn het er allen over eens dat hechting in het volwassen leven gelijkenissen vertoont met hechting in de kindertijd en dat de hechtingsstijl van een persoon vaak dezelfde blijft doorheen de levensloop. Drie verschillende onderzoekslijnen wijzen echter op argumenten tegen continuïteit van een hechtingsstijl van in de kindertijd tot in de volwassenheid. Ten eerste stelt Bowlby (1973) zelf reeds dat de hechtingsstijl, gevormd in de vroege kindertijd, door een ingrijpende gebeurtenis of verandering in het leven van een individu van veilig naar onveilig kan veranderen of in omgekeerde richting. Bowlby (1973, 1982) bespreekt hierbij een trauma of drastische veranderingen in opvoedingsstijl. Het intern werkmodel van de hechtingsband met eenzelfde persoon kan volgens hem veranderen doordat de aard van de relatie verandert. De relatie met de moeder kan bijvoorbeeld zeer positief en verzorgend zijn in de kindertijd, maar wanneer ze later bijvoorbeeld een depressie krijgt, bestaat de kans dat ze hierdoor niet meer emotioneel aanwezig is wanneer nodig (Bowbly, 1973). Ten tweede toont onderzoek aan dat de hechtingsstijl die iemand heeft ten opzichte van één hechtingsfiguur niet steeds dezelfde is ten opzichte van andere hechtingsfiguren. Hazan en Shaver (1987; 1993) gaan er in hun onderzoek vanuit dat het intern werkmodel over hechting dat opgebouwd wordt in de ouder-kindrelatie van toepassing is op de romantische relatie. Treboux, Crowell en Waters (2004) vonden echter evidentie tegen deze continuïteit. Zij vertrokken voor hun onderzoek vanuit het idee dat de hechtingsband die iemand opbouwt met een romantische partner niet noodzakelijk gelijk moet zijn aan de hechtingsband met de ouders. Een individu kan bijvoorbeeld een veilige hechtingsstijl hebben ten opzichte van zijn ouders en een onveilige hechtingsstijl tegenover zijn romantische partner. In hun onderzoek vonden zij vier groepen terug: twee groepen die de conclusie van Hazan en Shaver (1993) bevestigen, waarbij de hechtingsband met de ouders gelijkaardig is aan de hechtingsband met de romantische partner, dit betrof 68% van de participanten in dit onderzoek. Daarnaast vonden zij ook twee groepen terug die de conclusie van Hazan en Shaver (1993) weerleggen, waarbij de hechtingsband met de ouders verschillend is van die met de romantische partner, hiertoe 5

12 behoort 32% van de participanten. Hieronder valt een groep waarbij de hechtingsband met de ouders veilig is maar die met de romantische partner onveilig en een groep met een onveilig hechting naar de ouders toe maar wel een veilige hechting met de romantische partner. Deze studie vormt evidentie voor het bestaan van een onderscheid in hechtingsstijl tussen verschillende relaties. Binnen het intern werkmodel voor hechting wordt dus informatie over verschillende individuen opgeslagen. Een laatste richting binnen dit onderzoeksterrein stelt dat er variaties kunnen optreden binnen eenzelfde hechtingsrelatie, op verschillende momenten doorheen de tijd. Het gaat over minder blijvende veranderingen in tegenstelling tot de verandering ten gevolge van bijvoorbeeld een traumatische ervaring, zoals door Bowlby (1973) voorgesteld. Er wordt aangenomen dat iemand die over het algemeen een veilige hechtingsstijl heeft, zich op specifieke momenten minder veilig kan voelen. Dit wordt verder benoemd als momentane hechting. Een mogelijke verklaring voor deze momentane hechting stelt dat de kenmerken van een bepaalde situatie specifieke elementen uit een intern werkmodel kunnen oproepen. Zo kan het dat een bepaalde situatie meer angstige hechtingsrepresentaties en een andere situatie meer vermijdende of veilige hechtingsrepresentaties oproept. Dit kan ook gekoppeld worden aan de dimensionele benadering van Bartholomew en Horowitz (1991). Vanuit deze benadering is het mogelijk af te leiden dat ook een veilige hechtingsrelatie niet 100 % veilig is. Een persoon kan van moment tot moment een beetje verschuiven op de assen voor hechtingsangst en hechtingsvermijding. Een responsieve moeder heeft ook momenten waarop ze, wanneer ze bijvoorbeeld een vermoeiende dag achter de rug heeft, minder responsief reageert. Op basis van dit gedrag van de moeder wordt het intern werkmodel deels herzien of vernieuwd, zonder het bestaande werkmodel aan te tasten (Fraley, Vicary, Brumbaugh, & Roisman, 2011). Evidentie voor fluctuaties binnen eenzelfde hechtingsrelatie. Vooral in de recente literatuur wordt onderzoek naar momentane hechting teruggevonden. Binnen dit onderzoeksdomein kunnen de studies opgedeeld worden naargelang de opzet van het design. In eerste instantie zijn er studies die gebruik maken van een experimenteel design waarbij de aanwezigheid van momentane hechting gemanipuleerd wordt. Ten tweede gebeurt er dagboekonderzoek waarbij hechting op verschillende dagen gemeten wordt. 6

13 Mikulincer, Gillath, en Shaver (2002) bevestigen in hun studie dat elke specifieke situatie een specifiek en verschillend deel uit het intern werkmodel kan oproepen. Deze auteurs onderzoeken dit aan de hand van hechtingsprimes. Hierbij gaat men het oproepen van momentane hechting en bijhorend intern werkmodel experimenteel manipuleren. Concreet wil dit zeggen dat een participant geconfronteerd wordt met een woord, een afbeelding of een situatie om verscheidene representaties van het intern werkmodel van hechting op te roepen Deze prime kan bewust of subliminaal aangeboden worden. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek van Carnelly en Rowe (2007). Zij maakten gebruik van twee primes voor veilige hechting en één neutrale prime. De eerste hechtingsprime voor veilige hechting bestond uit het schrijven over een individu bij wie de participanten zich vertrouwd en veilig voelen. De tweede prime was het beschrijven van een situatie die ze meegemaakt hadden waarin ze gesteund en geholpen werden door anderen. De neutrale prime bestond uit het beschrijven van een situatie waarin ze bijvoorbeeld naar de supermarkt gingen. Het onderzoek toont aan dat bij het primen van een veilige hechtingscue de participanten positievere verwachtingen vertonen ten opzichte van hechtingsfiguren dan personen die geprimed worden met de neutrale hechtingscue. Momentane fluctuaties in hechting werden ook enkele malen onderzocht aan de hand van dagboekstudies. Een dagboekstudie is een onderzoek waarbij een participant op meerdere dagen deelneemt aan de studie en op verschillende dagen dezelfde vragenlijsten invult, waarbij de vragen betrekking hebben op de voorbije dag. Op basis hiervan wordt nagegaan of een variabele, hier onder andere hechting, op verschillende dagen een verschillende invulling krijgt. In dagboekonderzoek onderscheidde men een globale hechtingsstijl en tijdelijke variaties hierop, benoemd als momentane hechting (Bosmans, Van de Walle, Goossens, & Ceulemans, 2014; Davila & Sargent, 2003; Fraley et al., 2011). We gaan verder in op deze drie studies. Davila en Sargent (2003) onderzochten of dagelijkse levensgebeurtenissen en stressoren voor een verandering in momentane hechtingsveiligheid zorgen, gemeten aan de hand van vragenlijsten die acht weken lang dagelijks ingevuld werden. De resultaten bevestigen de hypothese dat dagelijkse gebeurtenissen invloed hebben op de mate waarin hechting als veilig ervaren wordt doorheen de dag. Er werd ook teruggevonden dat de interpretatie die een individu aan een gebeurtenis geeft, een groter effect heeft op momentane hechting dan de gebeurtenis zelf. Vooral interpretaties die te maken hebben met interpersoonlijke problemen en conflict, 7

14 zijn gelinkt aan momentane hechting. Die interpretaties kunnen als bevestiging gezien worden voor het oproepen van specifieke hechtingsrepresentaties uit het intern werkmodel. Fraley et al. (2011) onderzochten aan de hand van zelfrapportage of er evidentie is voor het bestaan van momentane hechting of enkel een globale hechtingsstijl bestaat die stabiel blijft over herhaalde metingen heen. Dit onderzochten ze bij universiteitsstudenten waarbij ze een groep dagelijks vragenlijsten lieten invullen gedurende 30 dagen en een andere groep wekelijks gedurende 45 weken. Ze vonden in hun studie bevestiging voor de hypothese dat elke persoon een globale hechtingsstijl heeft die kan verschillen tussen individuen. Ze vonden echter ook voldoende fluctuaties op deze hechtingsstijl terug in de metingen. De conclusie van Fraley et al. (2011) is dat er bovenop de globale hechtingsstijl momentane fluctuaties in hechting voorkomen. Deze worden door de auteurs geïnterpreteerd als een hechtingstoestand die op dat moment uitgelokt wordt door de situatie. Na die gebeurtenis neemt de hechting van een individu terug de vorm aan van de globale hechtingsstijl. Ten slotte onderzochten Bosmans et al. (2014) bij kinderen tussen 9 en 13 jaar oud associaties tussen een globale hechtingsstijl en momentane hechtingsfluctuaties. Dit werd onderzocht aan de hand van een zeven dagen durende dagboekstudie. Participanten beantwoordden dagelijks negen items, drie voor angstige momentane hechting, drie voor vermijdende en drie items voor de mate van vertrouwen in de moeder. Hun onderzoek vindt evidentie voor fluctuaties in momentane hechting op verschillende dagen. De participanten rapporteren meer momentane hechtingsangst en hechtingsvermijding en minder momentane hechtingsveiligheid op dagen waarop een conflict met de moeder heeft plaatsvond. Verder toont deze studie ook aan dat hoe veiliger de algemene hechtingsstijl is, hoe minder fluctuaties in momentane hechting er over de dagen heen optreden. Hoewel er dus evidentie is voor stabiliteit van de hechtingsrelatie die in de kindertijd gevormd wordt, tot in de volwassenheid, tonen verscheidene recentere studies ook aan dat die stabiliteit niet onder alle omstandigheden geldt. Variaties op die stabiliteit worden gevonden tussen relaties, binnen eenzelfde relatie onder ingrijpende levensgebeurtenissen en gerelateerd aan specifieke situaties. Eerder werd in deze literatuurstudie reeds besproken dat Bowlby (1973, 1982) het optreden van hechtingsgedrag in verband stelt met situaties van ongemak en hij legt later ook al de link 8

15 tussen hechting en hoe men omgaat met emoties. In het volgende deel wordt dit verband uitgebreider besproken. Van Hechting naar Emotieregulatie Om de samenhang van hechting met eetgedrag te verduidelijken, wordt eerst iets dieper ingegaan op het concept emotieregulatie. Emotieregulatie wordt gedefinieerd als de pogingen van het individu om invloed uit te oefenen op welke emoties ze voelen, wanneer ze deze voelen en hoe de emoties worden ervaren en uitgedrukt (Gross, 1998, vertaald door Braet, Cracco & Thewis, 2013, p.7). De ontwikkeling van emotieregulatiestrategieën wordt reeds door Bowlby (1988) verbonden met hechting. Hij ziet hechting immers als een manier om met dreiging om te gaan, waarbij een individu in interactie met de ander leert om die dreiging te verlagen. Mikulincer et al. (2003) ontwikkelden een model dat het belang van hechting in de ontwikkeling van emotieregulatie verduidelijkt (zie figuur 1). Het model bevat drie belangrijke componenten: beoordelen of er bedreiging aanwezig is, beoordelen of de hechtingsfiguur beschikbaar is en uitmaken of nabijheid zoeken een optie is. Bij het ervaren van een prikkel is het in eerste instantie belangrijk om te evalueren of deze prikkel bedreigend is of niet. Bij bedreiging wordt het hechtingssysteem geactiveerd en probeert een individu zijn emoties te reguleren. Bij de tweede component van het model wordt beoordeeld of de hechtingsfiguur beschikbaar is. Indien dit het geval is, vraagt een individu steun aan de hechtingsfiguur om de bedreiging weg te nemen. Wanneer een individu vaak geconfronteerd wordt met een responsieve hechtingsfiguur, leert men het helpende gedrag van de hechtingsfiguur te internaliseren en zelf toe te passen om met emoties om te gaan. Indien de hechtingsfiguur niet beschikbaar wordt geacht, gaat men over naar de derde component van het model. Die component bestaat uit het beoordelen of het opzoeken van de hechtingsfiguur een zinvolle actie is. Indien men gelooft dat dit niet het geval is, gaat men bedreigende situaties zoveel mogelijk vermijden, dit wordt gekoppeld aan een vermijdende hechtingsstijl. Als gevolg van deze vermijding, schenkt men minder aandacht aan bedreigende informatie uit de omgeving of gaat men het belang van bedreigende situaties te devalueren. Indien men gelooft dat nabijheid opzoeken wel zinvol is, wordt een individu hypervigilant voor bedreigende situaties. Dit patroon wordt teruggevonden bij angstig gehechte individuen. Het individu richt de aandacht veel meer en veel sterker op bedreigende prikkels en de (on)beschikbaarheid van de hechtingsfiguur. 9

16 Als reactie hierop volgt overdreven aanhankelijk gedrag met als doel steun van de hechtingsfiguur te krijgen. Figuur 1.Het integratief model van activatie van het hechtingssysteem (Mikulincer et al., 2003; vertaald door Dhont, 2015). Bij angstige en vermijdende hechting helpt de internalisatie van de hechtingsfiguur niet bij het omgaan met emoties. De informatie uit het intern werkmodel wijst hen op de onbeschikbaarheid van de hechtingsfiguur en hoe ze geleerd hebben om 10

17 hiermee om te gaan in emotionele situaties. Bovenop de emotionele situatie komen bijkomende pijnlijke emoties ten gevolge van de onbeschikbaarheid van de hechtingsfiguur (Mikulincer et al., 2003). Hieruit volgt dat bij beide onveilige hechtingsstijlen, een individu andere strategieën ontwikkelt om met negatief affect om te gaan (Mikulincer et al., 2003). Dit zijn vaak externe zaken die het onbehagen tijdelijk verzachten maar op termijn voor negatieve gevolgen zorgen zoals middelengebruik, seksueel gedrag en eetgedrag (Maunder & Hunter, 2001). De Link tussen Hechting en Eetgedrag Eetgedrag wordt de laatste jaren steeds vaker in verband gebracht met hechting, vooral in de context van eetstoornissen (ColeDetke & Kobak, 1996; Mikulincer & Shaver, 2007; Tasca et al., 2009, Tasca & Balfour, 2014). Deze studies tonen aan dat zowel een vermijdende hechtingsstijl als een angstige hechtingsstijl samenhangen met het ontwikkelen van een eetstoornis en dat emotieregulatie hier een rol in speelt. Met betrekking tot de huidige studie gaan we specifiek in op onderzoek naar emotioneel eetgedrag. In de literatuur wordt emotioneel eten gedefinieerd als de neiging om zich te overeten ten gevolge van negatieve emoties zoals angst of irritatie (van Strien & Ouwens, 2007), p. 106). Bij emotioneel eetgedrag wordt niet alleen gegeten wanneer men honger heeft, maar ook wanneer men negatieve emoties ervaart. Eten wordt gebruikt om emoties te reguleren maar dit is op lange termijn niet effectief omdat het gepaard gaat met een aantal negatieve consequenties zowel op fysiek, psychisch als op sociaal vlak. Zo gaat emotioneel eten vaak gepaard met sociale angst, een laag zelfbeeld, lage relationele tevredenheid (Van Strien, Schippers, & Cox, 1995). Emotioneel eten komt voor bij eetstoornissen, maar ook in niet-klinische populaties (Nguyen-Michel, Unger, & Spruijt- Metz, 2007; van Strien, Herman, Anschutz, Engels, & de Weerth, 2012; van Strien & Ouwens, 2007). Wanneer emotioneel eten vaak voorkomt kan dit leiden tot obesitas (Adriaanse et al., 2011). Emotioneel eetgedrag is bovendien vaak een voorloper van Binge Eating Disorder 1, een eetstoornis gerelateerd aan overgewicht en obesitas (Eldredge & Agras, 1996; Pinaquy, Chabrol, Simon, Louvet, & Barbe, 2003; Stice, Presnell, Shaw, & Rohde, 2005). Onderzoek naar emotioneel eten is vaak uitgevoerd in 1 Binge Eating Disorder wordt gedefinieerd als: Het voorkomen van episodes waarbinnen het nuttigen van een veel grotere hoeveelheid voedsel binnen een korte tijdsperiode, dan anderen zouden doen onder vergelijkbare omstandigheden optreedt en waarbij men het gevoel heeft geen beheersing te hebben over eten (American Psychiatric Association, 2013, ). 11

18 een klinische context, in onderzoek naar Binge Eating Disorder. Hoewel emotioneel eten sterk gelinkt is aan Binge Eating Disorder, valt dit er niet mee samen.. Om van een eetbuistoornis te kunnen spreken, moet een individu controleverlies ervaren tijdens het eten, hij of zij kan dan het gevoel krijgen niet te kunnen stoppen met eten of geen controle te hebben over wat of hoeveel je eet (American Psychiatric Association, 2013, p.489). Dit criterium is niet vereist bij emotioneel eetgedrag. Verder gaat een eetbuistoornis veelal gepaard met een bepaalde mate van lijden (American Psychiatric Association, 2013). Bij emotioneel eetgedrag is dit niet noodzakelijk het geval. De relatie tussen Binge Eating Disorder en angstige hechtingstijl is al een paar keer aangetoond, waarbij een angstige hechtingsstijl samenhangt met het voorkomen van meer kenmerken van Binge Eating Disorder (Boone, 2013; Brownstone et al., 2013; Han & Pistole, 2014; Kiang & Harter, 2006). De relatie met een vermijdende hechtingsstijl is minder vaak aangetoond, maar Han en Pistole (2014) vonden ook hiervoor significante resultaten. Han en Pistole (2014) onderzochten bij een groep vrouwelijke studenten zowel voor angstige als vermijdende hechtingstijl de relatie met Binge Eating Disorder aan de hand van vragenlijsten voor hechtingsstijl en Binge Eating Disorder. Hun onderzoek bevestigde de hypothese dat hechtingsstijl een invloed heeft op Binge Eating Disorder en dat het omgaan met emoties hier een rol in speelt. Bij een angstige hechtingsstijl veronderstellen zij dat voedsel fungeert als een bron voor emotieregulatie die in tegenstelling tot de hechtingsfiguur steeds beschikbaar is. Bij vermijdende hechtingsstijl interpreteren ze eten als een vlucht van negatieve emoties en frustraties die opgeroepen worden door de aan vermijdende hechtingsstijl gerelateerde representaties binnen het intern werkmodel van hechting. Alexander en Siegel (2013) hebben in een niet-klinische populatie bij 97 participanten vragenlijsten afgenomen die peilen naar hechtingsstijl en emotioneel eetgedrag. In de resultaten zijn significante effecten aangetoond voor de aanwezigheid van meer emotioneel eetgedrag bij een angstige hechtingsstijl. De relatie tussen vermijdende hechtingsstijl en emotioneel eetgedrag is niet significant in deze studie. Verder halen Alexander en Siegel (2013) ook aan dat vrouwen hogere scores behalen voor emotioneel eetgedrag dan mannen. Naast een effect voor hechtingsstijl kan ook preliminaire evidentie voor een verband tussen momentane hechting en eetgedrag gevonden worden, hetgeen ook de doelstelling is van het huidig onderzoek. De twee volgende studies deden onderzoek naar 12

19 dit verband bij volwassenen. O'Connor, Jones, Conner, McMillan, en Ferguson (2008) maken een onderscheid tussen verschillende soorten stress, waaronder interpersoonlijke stress. Interpersoonlijke stress wordt gezien als een stressbron gelinkt aan gevoelens van eenzaamheid, er alleen voor te staan, gevoelens die nauw samenhangen met onveilige hechting. Interpersoonlijke stress kan dus gezien worden als een situatie die representaties van onveilige hechting oproept, zoals aangetoond door Bosmans et al. (2014) en Fraley et al. (2011). De studie van O'Connor et al. (2008) onderzoekt de relatie tussen interpersoonlijke stress en hoeveel de participanten snoepen, aan de hand van een zeven dagen durende dagboekstudie bij 422 participanten. Uit hun onderzoek komt naar voor dat interpersoonlijke stress effectief gelinkt is aan het eten van meer snacks. Verder vonden zij terug dat er een groter effect is van dagelijkse stress op de hoeveelheid snacks die gegeten worden voor de participanten met een hogere score voor emotionele eetstijl. Participanten met een emotionele eetstijl rapporteren over het algemeen een grotere neiging tot emotioneel eetgedrag. Wilkinson, Rowe en Heath (2013) onderzochten het verband tussen momentane hechting en eetgedrag aan de hand van primingonderzoek. In hun onderzoek maakten zij gebruik van primes om ofwel representaties van hechtingsangst op te wekken ofwel representaties van hechtingsveiligheid bij 21 vrouwelijke studenten met een gemiddelde leeftijd van 21 jaar. Voorafgaand aan het primeonderzoek werd bij elke participant de Experiences in Close Relationships afgenomen om een idee te krijgen van de algemene hechtingsstijl. Een week na deze screening vond de primingtaak plaats. De participanten kregen een beschrijving van een veilige of een angstige hechtingsrelatie. Er werd gevraagd te denken aan een relatie uit hun eigen leven waarbij ze die beschrijving herkenden en om hun gevoelens over deze relatie gedurende tien minuten neer te schrijven. Elke participant nam zowel deel aan de angstige als aan de veilige hechtingsconditie. Na het primen van hechting verliet de proefleider het lokaal en bleven de participanten alleen achter in de ruimte met een kom koekjes. De resultaten geven aan dat een algemene angstige hechtingsstijl in combinatie met een veilige prime gerelateerd is aan het eten van meer koekjes. Verder is er ook een hoofdeffect voor het primen van momentane angstige hechting. Onafhankelijk van de algemene hechtingsstijl, werden er meer koekjes gegeten na het primen van momentane hechtingsangst. 13

20 Onderzoek bij Kinderen en Adolescenten De studies die tot nu toe besproken werden, focussen op onderzoek bij volwassenen. Bij kinderen en jongeren werd het verband tussen hechting en emotioneel eetgedrag nog niet eerder onderzocht. Wel is er reeds evidentie voor het voorkomen van momentane hechting bij kinderen, zie de eerder besproken studie van Bosmans et al Studies naar emotioneel eetgedrag bij kinderen tonen aan dat emotioneel eten reeds voorkomt op jonge leeftijd, vanaf 6 jaar, wat wijst op de nood aan onderzoek naar de onderliggende mechanismen. Onderzoek stelt dat kinderen vanaf het midden van de kindertijd tot de vroege adolescentie in staat zijn om controle te hebben over hun eetgedrag en hun emoties te reguleren en dat deze taak niet meer volledig door de ouders vervuld wordt. Dit maakt het mogelijk om ook bij kinderen en jongeren te onderzoeken welke psychologische mechanismen een invloed uitoefenen op eetgedrag (Harrist, Hubbs-Tait, Topham, Shriver, & Page, 2013; Lytle, Seifert, Greenstein, & McGovern, 2000). Emotioneel eten is reeds meermaals onderzocht bij kinderen. Braet en Van Strien (1997) en Croker et al. (2011) tonen aan dat kinderen met obesitas hoger scoren voor emotioneel eetgedrag dan kinderen met een gezond gewicht. Tanofsky-Kraff et al. (2004) onderzochten emotioneel eten bij obese kinderen en bij kinderen met een gezond gewicht en vonden in beide groepen evidentie voor het voorkomen van emotioneel eten. Bijkomend stelden zij vast dat emotioneel eten vaker voorkomt bij kinderen die meer controleverlies over eten rapporteren. Bij adolescenten is teruggevonden dat emotioneel eten samen gaat met hoeveel de adolescent eet en de mate van overeten (Van Strien, Engels, Van Leeuwe, & Snoek, 2005). Het samengaan van emotioneel eten met overeten en controleverlies kan wijzen op een voorspellende waarde van emotioneel eten bij het ontwikkelen van Binge Eating Disorder (Stice, Presnell & Spangler, 2002). Binge Eating Disorder, de klinische variant van emotioneel eten, wordt al bij kinderen tussen de 6 en 10 jaar oud teruggevonden (Spurrell, Wilfley, Tanofsky, & Brownell, 1997). Gezien emotioneel eetgedrag ook bij kinderen reeds voorkomt en kan samengaan met overgewicht, overeten en controleverlies, is het belangrijk na te gaan hoe emotioneel eetgedrag bij kinderen tot stand komt en of bij kinderen en jongeren evidentie gevonden wordt voor een verband tussen hechting en emotioneel eetgedrag. 14

21 Besluit en Onderzoeksvragen De recente literatuur naar hechtingsonderzoek vindt steeds meer bevestiging voor het bestaan van momentane hechting. Naast de globale hechtingsstijl die een individu ontwikkelt in de vroege kindertijd en die kan verschillen tussen individuen in de mate waarin deze als veilig, vermijdend of angstig bevonden wordt, worden ook verschillen gevonden binnen een individu (Bosmans et al., 2014; Fraley et al., 2011). Hechting en eetgedrag zijn reeds van bij Bowlby (1982) met elkaar verbonden. De ontwikkeling van de hechtingsband start immers bij de zuigreflex. De invloed van een globale angstige hechtingsstijl op emotioneel eten werd meermaals aangetoond bij volwassenen, dit vooral in de context van Binge Eating Disorder (Eggert et al., 2007; Kiang & Harter, 2006, Alexander & Siegel, 2013). Eén studie vond een verband tussen vermijdende hechtingsstijl en emotioneel eetgedrag terug (Han & Pistole, 2014). Het onderzoek naar momentane hechting maakt het mogelijk te onderzoeken of hechting een rol speelt bij emotioneel eetgedrag op de momenten waarop emotioneel eetgedrag voorkomt. In de literatuur vonden we slechts twee studies terug die aanwijzing geven voor dit verband bij volwassenen. O Connor et al. (2008) tonen aan dat interpersoonlijke stress, gelinkt aan momentane hechting (Fraley et al.2011), in verband staat met emotioneel eetgedrag. Wilkinson en Rowe (2013) vinden terug dat angstige hechtingsprimes een invloed hebben op hoeveel iemand eet. Bij kinderen en adolescenten is nog heel weinig onderzoek gebeurd naar het verband tussen hechting en eetgedrag. Wel werd in deze populatie aangetoond dat emotioneel eetgedrag reeds op die leeftijd voorkomt. Studies bij volwassenen en kinderen tonen aan dat emotioneel eten een impact kan hebben op de fysieke en psychische gezondheid. Emotioneel eten kan bijdragen in de ontwikkeling van obesitas en Binge Eating Disorder. Gezien het reeds voorkomen van emotioneel eetgedrag op jonge leeftijd en het gebrek aan onderzoek bij die leeftijdsgroep, willen we in deze studie nagaan of hechting ook bij jonge adolescenten een invloed heeft op emotioneel eetgedrag. Hierbij onderzoeken we zowel hechtingsstijl via vragenlijsten als momentane hechting via dagboekmethodologie. Onderzoeksvraag 1: Is er een samenhang tussen globale hechtingsstijl en emotioneel eetgedrag? 15

22 De samenhang tussen een angstige hechtingsstijl en een emotionele eetstijl is meermaals aangetoond in de context van Binge Eating Disorder (Eggert et al., 2007; Han & Pistole, 2014; Kiang & Harter, 2006). We vinden slechts één onderzoek terug dat uitgevoerd werd in een niet-klinische populatie (Alexander & Siegel, 2013). Bij kinderen is dit verband nog niet onderzocht, ondanks evidentie voor het voorkomen van emotioneel eetgedrag bij kinderen (Tanofsky-Kraft et al., 2007). In deze studie is het de bedoeling het verband tussen hechtingsstijl en emotionele eetstijl te onderzoeken bij jonge adolescenten. Vanuit het onderzoek bij volwassenen wordt vooral verwacht dat een angstige hechtingsstijl samengaat met een emotionele eetstijl. Vermijdende hechtingsstijl wordt mee onderzocht omdat hiervoor ook enige evidentie teruggevonden werd in het onderzoek van Han en Pistole (2014) en we nog te weinig onderzoek terugvinden in de literatuur om deze variabele uit te sluiten. Onderzoeksvraag 2a: Is er een samenhang tussen momentane hechting en verschil in eetgedrag? Uit de studies van O'Connor et al. (2008) en Wilkinson et al.(2013) kunnen we preliminaire evidentie afleiden voor een verband tussen momentane hechtingsangst en eetgedrag bij volwassenen. Wilkinson et al. (2013) onderzoeken dit door momentane hechting experimenteel te manipuleren en na te gaan hoeveel er gesnoept wordt bij een angstige hechtingsprime. O Connor et al. (2008) onderzoeken de samenhang tussen hoeveel er dagelijks gegeten wordt en interpersoonlijke stress, gelinkt aan momentane hechting. In deze studie willen we zowel hoeveel doorheen de dag gegeten wordt, als een dagelijkse maat voor emotioneel eetgedrag opnemen. Emotioneel eetgedrag meet immers eten in relatie tot emoties, terwijl de hoeveelheid die dagelijks gegeten wordt, een ruimere maat is. Er wordt verwacht dat er meer gegeten wordt en meer sprake is van emotioneel eetgedrag op dagen waarop meer angstige hechtingsrepresentaties gerapporteerd worden. Onderzoeksvraag 2b: Is de samenhang tussen momentane hechting en verschil en eetgedrag groter bij participanten met een emotionele eetstijl? Gezien een emotionele eetstijl niet bij elk individu voorkomt, gaan we ervanuit dat de impact van momentane hechting verschillend zal zijn voor individuen met een hoge score voor emotionele eetstijl dan bij individuen met een lage score. O Connor et al. 16

23 (2008) vonden evidentie voor een groter verband tussen momentane hechting en hoeveel er gesnoept wordt, bij participanten met een hogere score voor emotionele eetstijl. In de huidige studie is het de bedoeling na te gaan of emotionele eetstijl als moderator optreedt bij het verband tussen momentane hechting en dagelijks verschil in eetgedrag. Hierbij wordt een sterker verband tussen momentane hechting en verschil in eetgedrag verwacht bij kinderen met een hogere score voor emotionele eetstijl. Methode Steekproef De uiteindelijke steekproef van dit onderzoek wordt gevormd door 56 participanten, waaronder 28 meisjes en 28 jongens. In de oorspronkelijke steekproef bevonden zich 60 participanten, 4 participanten zijn niet opgenomen in de analyses wegens incorrect invullen van een deel van het dagboek, verschillende dagen werden tegelijk ingevuld. De leeftijd van de participanten varieert van 11 tot 14 jaar (M=12.4, SD=0.9). Adjusted BMI en Sociaal Economische Status (SES) zijn berekend. De adjusted BMI is een aanpassing op de Body Mass Index (BMI) die gebruikt kan worden bij kinderen en jongeren. BMI is een maat om te bepalen of iemand een gewicht heeft dat te laag of te hoog is voor zijn of haar lengte en wordt berekend door het gewicht van een persoon te delen door zijn lengte in meter in het kwadraat. De adjusted BMI wordt berekend door de huidige BMI te delen door de norm BMI, bepaald op basis van normtabellen voor leeftijd en geslacht, en dit te vermenigvuldigen met 100 (Frederiks, van Buuren, Wit, & Verloove-Vanhorick, 2000). Een adjusted BMI lager dan 75, wijst op klinisch ondergewicht. Een adjusted BMI tussen de 75 en 85 geeft ondergewicht aan. Bij een adjusted BMI tussen de 85 en 120, spreekt men over een normaal gewicht. Voor overgewicht moet de adjusted BMI tussen de 120 en 140 liggen en voor obesitas moet de adjusted BMI hoger zijn dan 140 (Van Winckel & Van Mil, 2001). De adjusted BMI van de participanten varieert tussen en (M=102.7, SD=18.6). SES is berekend aan de hand van de hollingsheadindex. Deze index wordt berekend op basis van het beroep en de hoogst behaalde opleiding van de ouders (hollingsheadindex = (beroep x 7) + (opleding x 4)). Het beroep en de opleiding van de ouders worden gecodeerd aan de hand van een lijst met beroepen. In twee-oudergezinnen wordt de index voor beide ouders 17

24 berekend en het gemiddelde hiervan genomen. Een gezin wordt op basis van die score ingedeeld in een klasse (1=laag, 2=lage middenklasse, 3=middenklasse, 4=hoge middenklasse, 5=hoog) (Hollingshead, 1975). De grootste groep participanten bevindt zich in de middenklasse (62%), in de hoge middenklasse bevindt zich 28.6 % van de participanten, 7.1% behoort tot de lage middenklasse en 1.8% tot de lage klasse. Metingen Binnen dit onderzoek kan een onderscheid gemaakt worden tussen vragenlijsten die voorafgaand aan het online dagboek zijn afgenomen en vragenlijsten die deel uitmaken van het dagboek. Vragenlijsten vooraf. Hechtingsstijl: Experiences in Close Relationships Scale Revised Child version (ECR-RC). De Experiences in Close Relationships Scale Revised Child version (ECR-RC (Brenning, Soenens, Braet, & Bosmans, 2011) werd afgenomen om een beeld te krijgen van de hechtingsstijl. Dit is een Nederlandstalige versie van de Experiences in Close Relationships Scale-Revised vragenlijst die aangepast werd voor gebruik bij kinderen en in de vroege adolescentie (ECR-R; Fraley, Waller, & Brennan, 2000; Nederlandse vertaling door Buysse & Dewitte, 2004). De ECR-RC bevat 36 items en ondervraagt de hechtingsstijl in de relatie met een specifiek individu, hier de moeder. De ECR-RC bevat twee subschalen, elk bestaande uit 18 vragen, die de dimensies angstige en vermijdende hechtingsstijl bevragen. Beide subschalen hebben een sterke validiteit en interne consistentie (Brenning et al., 2011). De subschaal angstige hechtingsstijl bevat items zoals ik ben bang dat mijn moeder mij niet meer graag zou zien en ik maak me zorgen dat mijn moeder me niet even graag ziet als ik haar. Items uit de subschaal vermijdend hechtingsstijl zijn onder andere ik zeg liever niet aan mijn moeder hoe ik me diep vanbinnen voel en ik vind het moeilijk om toe te geven dat ik hulp van mijn moeder nodig heb. Elk item wordt gescoord op een 7-puntenschaal, waarbij 1 staat voor helemaal niet akkoord en 7 voor helemaal akkoord. Hoe hoger de score op één van de subschalen, hoe hoger een individu zich bevindt op de desbetreffende dimensie. In deze studie is de interne consistentie van de subschaal angstige hechtingsstijl hoog (Cronbach s alpha.85) en voor vermijdende hechting is de betrouwbaarheid ook hoog (Cronbach s alpha.93). 18

25 Eetgedrag: Nederlandse Vragenlijst voor Eetgedrag (NVE). De NVE (Van Strien et al., 2005) bestaat uit 33 items die drie eetstijlen onderzoeken. Een eerste subschaal is emotioneel eten, een tweede meet extern eetgedrag en een laatste lijngericht eten. In dit onderzoek wordt gefocust op de subschaal emotioneel eten, bestaande uit 13 items. Deze subschaal heeft een goede validiteit en betrouwbaarheid (Van Strien et al., 2005). Voorbeelden van items uit deze subschaal zijn als je boos bent, heb je dan zin om iets te eten en als je alleen bent, heb je dan zin om iets te eten. De antwoorden worden gescoord op een 5-puntschaal waarbij 1 staat voor nooit en 5 voor altijd. Hoe hoger de score, hoe meer aanwijzingen er zijn voor emotioneel eetgedrag. Deze subschaal heeft een hoge betrouwbaarheid binnen de studie (Cronbach s alpha.92). Dagboek. Momentane hechting tegenover de moeder. De momentane hechting ten opzichte van de moeder werd dagelijks bevraagd aan de hand van een aanpassing op een aantal items uit de ECR-RC. Deze vragen bestaan telkens uit drie items per hechtingsdomein: drie vragen over vermijding, drie vragen over angstige hechting en drie vragen die peilen naar veilige hechting. De drie vragen die veilige hechting meten, werden afgeleid uit de People In My Life (PIML) (Ridenour, Greenberg, & Cook, 2006). Bosmans et al. (2014) maakten in hun dagboekstudie voor het eerst gebruik van deze negen items en vonden evidentie voor een goede constructvaliditeit. De items voor momentane hechtingsangst zijn: op dit moment voel ik dat als ik aan mijn mama toon dat ik haar graag zie, ik bang ben dat zij me niet even graag ziet, op dit moment voel ik dat ik bang ben dat mijn mama mij minder goed vindt dan andere kinderen, op dit moment voel ik dat mijn mama mij niet meer graag zal zien, als ze weet wat ik echt denk en voel. Voor momentane hechtingsvermijding zijn dit: op dit moment voel ik dat ik mijn problemen liever zelf oplos, op dit moment voel ik dat ik liever geen hulp vraag aan mijn mama en op dit moment voel ik dat het niet helpt om met mijn mama te praten. Vragen die momentane hechtingsveiligheid meten zijn: op dit moment voel ik dat mijn mama aandacht heeft voor mij, op dit moment voel ik dat ik op mijn mama kan rekenen als ik een probleem heb en op dit moment voel ik dat ik goed overeen kom met mijn mama. De antwoorden op de items worden gescoord op een 10 puntschaal 19