QUADRIFOLIA. Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging. kwartaalblad. afdeling Deventer. 17e Jaargang, nr. 1. Winter 2003.

Transcriptie

1 QUADRIFOLIA kwartaalblad Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging afdeling Deventer 17e Jaargang, nr. 1. Winter Mededelingen van het bestuur Van de voorzitter Al dat hout bij de haard voor één vuur. Warmte vergt.. Jaren groei. Willem Hussem Tot mijn schande - zie bovenstaande regels - moet ik bekennen dat ik dit schrijf gezeten bij de brandende open haard. Mijn enig excuus is dat mijn hout komt van omgevallen bomen die opgeruimd moesten worden, maar dat is een slap excuus, want ik ben gewoon dol op een open haard vuurtje. Toch is het wel goed er even bij stil te staan hoe nonchalant wij vaak omgaan met de natuur. Ik heb het al eens eerder gezegd: men praat zo makkelijk over een stukje nieuwe natuur maken, maar hoe "natuurlijk" is die natuur dan, want het komt nogal eens neer op het aanleggen van een parkachtig landschap. Ook mooi, daar niet van, maar heel iets anders dan hetgeen bij voorbeeld door een aantal van onze leden al is bereikt in het Oostermaet. Hans Grotenhuis heeft voor zijn inzet in het Oostermaet zelfs een prijs gekregen! Dat werk in De Slenk is natuurlijk nooit echt klaar, vandaar dat er in maart gehoopt wordt op een heleboel helpende handen bij noodzakelijke werkzaamheden. Verder zijn er een viertal interessante lezingen vastgelegd over uiteenlopende onderwerpen en er is een interessante gewestelijke excursie naar Schokland Zo hopen we dan de winter weer zinvol en aangenaam door te komen. Wij als bestuur wensen u heel plezierige en fijne kerstdagen, een rustige jaarwisseling en alle goeds voor het nieuwe jaar. Babs Heijungs-Hageman

2 Contributie 2003 U ontvangt bij deze Quadrifolia de acceptgiro voor het betalen van de contributie voor het jaar Zoals wij u begin 2002 reeds berichtten, is de afdracht die wij jaarlijks aan het hoofdbestuur moeten doen geïndexeerd. Wij zullen onze contributiebedragen jaarlijks met deze indexering aanpassen. De contributie bedraagt per 1januari 2003 voor leden 21,50 en voor huisgenootleden 8,00. De vrijwillige bijdrage voor Natuur en Milieu Overijssel is slechts 1,20. Deze overkoepelende organisatie, waarbij wij als KNNV afdeling ook zijn aangesloten, doet zeer veel goed werk voor natuur en milieu in Overijssel. Uw bijdrage wordt zeer op prijs gesteld. Wij vragen u uw betaling zo spoedig mogelijk aan ons te voldoen. Bestuurswisseling Sinds de algemene ledenvergadering van 24 oktober 2002, waarbij enkele nieuwe bestuursleden gekozen werden, is de samenstelling van het bestuur als volgt: Babs Heijungs (voorzitter), Jan Ossebaard (secretaris), Herman ten Grotenhuis (penningmeester), Mieke Geerlink (ledenadministratie en redactie Quadrifolia), Koos Anema (lid), Jan Oosterman (lid) en Paul Winkelman (lid). Bericht van de ledenadministratie Adreswijzigingen e.d. aan de afdelingsledenadministratie doorgeven: Mieke Geerlink-van der Gang, Klembergerweg 15,7214 BK Epse, tel , geerlink@euronet.nl. Nieuwe leden W~Ï..J~ê±-getJ,lGl-g~f}d nieuwe-lid -van-harte-welkorrr- Mevrouw B. Bremer, Berkenlaan 103, 7204 ED Zutphen. Lezingenzaal De lezingen vinden plaats in dorpshuis "De Pompe", Kerkstraat 25 te Wilp. De mogelijkheid bestaat om gehaald en gebracht te worden, wanneer u niet over eigen vervoer beschikt. U kunt tot uiterlijk de dinsdagavond voorafgaand aan de donderdag waarop de lezing gehouden wordt contact opnemen met secretaris J. Ossebaard, tel Hans Grotenhuis in het zonnetje gezet Misschien las u het al in het Deventer Dagblad, en viel u de feestelijke foto op waarop Hans Grotenhuis te zien is, temidden van een grote groep vrijwilligers met evenzoveel bossen bloemen: Hans Grotenhuis heeft onlangs de Witte Blom Prijs ontvangen. De Witte Blom Prijs is een van de jaarlijks uitgereikte vrijwilligersprijzen van de gemeente Deventer en is bestemd voor vrijwilligers die zich op een bijzondere manier hebben onderscheiden. Hans werd voor de Witte Blom Prijs genomineerd omdat hij zich al meer dan dertig jaar met hart en ziel inzet voor De Slenk in het landgoed Oostermaet. Het grootste deel van die periode heeft hij intensief samengewerkt met Gé Flint. Hun inspanningen en deskundigheid hebben ertoe geleid dat De Slenk inmiddels de status van Beschermd Natuurmonument heeft gekregen. De gemeente Deventer, waar het Oostermaet thans toe behoort, heeft dit werk op waarde weten te schatten en koos Hans uit wel 25 concurrenten! Wij feliciteren Hans van harte. Wilt u (een beetje) delen in de roem die Hans te beurt gevallen? Kom hem dan een handje 2

3 helpen in het Oostermaet op zaterdag 15 maart. Meer informatie over deze "vrijwilligersdag" vindt u in ons winterprogramrna. Hommelactie Samen met de NJN (Jeugdbond voor natuurstudie) organiseert de KNNV in 2003 weer een hommelactie. Heel Nederland wordt gevraagd vanaf begin februari tot begin oktober in tuin, bos en veld te kijken naar hommels en de waarnemingen op te sturen. De gegevens zullen gebruikt worden om net als in 1994/1995 de verspreiding van zes algemene hommelsoorten in kaart te brengen en de veranderingen te onderzoeken. Er zijn speciale waarnemingskaarten gemaakt, die aan te vragen zijn bij: KNNV Hoofdbureau, Postbus 19320,3501 DH Utrecht, met bij sluiting van een postzegel. Doe zelf mee en maak buren, vrienden en familie enthousiast voor deze hommelactie!,..' KNNV de vereniging (ij E E o s: C <I) Q) û5 Cursus wilde planten De KNNV -afdeling Arnhem organiseert weer een cursus wilde planten. De cursus biedt hulp bij het op naam brengen van wilde planten en geeft informatie over plantenfamilies, functie en vorm van planten, standplaatsen, voortplanting, bloemen en insecten. De cursus begint op 1 april en bestaat uit negen wekelijkse avondbijeenkomsten en drie ochtendexcursies. Voor nadere inlichtingen over kosten en data kunt u terecht bij Leen Kruithof, tel of Michel Zwarts, mzwáfts@euronet.nl. voor (ij E E o s: Q) Ü ~ KNNV -programma winter 2003 (januari-maart) veldbiologie Donderdag 9 januari 2003 Nieuwjaarsbijeenkomst Omdat de eerste donderdag in het nieuwe jaar - 2 januari - ons niet zo'n geschikte dag leek voor onze nieuwjaarsbijeenkomst zullen we elkaar pas op 9 januari een Gelukkig Nieuwjaar kunnen wensen. Na deze wensen en een praatje bij eeri kopje koffie of thee zullen Babs en Dick Heijungs een greep doen uit hun uitgebreide diaserierepertoire. Een aantal dingen die in de natuur voorkomen kunnen de revue passeren, zoals vogels, vlinders, bloemen, paddestoelen, maar ook andere onderwerpen komen mogelijk aan bod..7l Aanvang: uur in het dorpshuis "De Pompe" te Wilp. Donderdag 23 januari 2003 Planten en hun relaties - Over dit onderwerp vertelt de heer J. Bos uit Eindhoven aan de hand van zijn dia's. Planten en dieren hebben relaties. Soms zijn ze elkaars vijanden, soms versterken ze elkaars levenskansen of kunnen ze zelfs niet zonder elkaar. Vooral tussen planten en ongewervelde dieren zijn de relaties talrijk, denk maar aan de bestuiving door insecten. Al deze, vaak ingewikkelde, relaties houden het leven op onze groene aarde in stand. 3

4 -1? De diapresentatie van de heer Bos geeft een indruk van de ongelooflijk gecompliceerde samenhang in de natuur. De dia's, waarvan vele in macro, worden geprojecteerd met twee proj ectoren. Donderdag 13 februari 2003 Flora en fauna in het stroomdalgebied van de Drentse Aa Een dialezing door de heer Boele, bioloog uit Haren. De Drentse Aa is een verzamelnaam voor een stelsel van beken in het midden en noorden van Drenthe. Het is een van de laatste gave stroomdalen van ons land. Het totale stroomgebied is circa 3800 ha groot! Voor velen van ons is het gebied bekend door onze excursies en voor de heer Boele ligt het dicht bij huis. Hij kent het gebied -door en door, het is als het ware zijn achtertuin. In zijn lezing ligt de nadruk op flora 'en vegetatie. 'Î7Donderdag 6 mamt Ontwikkeling op de Velhorst I / De heer Job Teeuwen uit Lochem vertelt ons in zijn lezing over "Ontwikkeling op een waardevollandgoed, de Velhorst". Dit zeventiende-eeuwse landgoed aan de Berkel bij Almen bestaat uit akkers, bloemrijke schrale graslanden, houtwallen en bos. Sinds 1972 is het door een legaat eigendom geworden van Natuurmonumenten. Er groeien bijzondere planten als gagel, zonnedauw, orchideeën, melkviooltje, moerashertshooi en dwergzegge. Een waardevol landgoed dus! +:» erkdagtrrhet Oostermaet Op deze dag wordt u de gelegenheid geboden de handen uit de mouwen te steken en een bijdrage te leveren aan het beheer van het natuurgebied De Slenk in het Oostermaet te Lettele. Een klein groepje mensen onder leiding van Hans Grotenhuis voert al vele jaren beheerwerkzaamheden uit in de Slenk. Dit werkseizoen is er behoefte aan wat meer menskracht om de massale opslag van berkenzaailingen in het meest kwetsbare deel van het terrein te verwijderen. De meeste zaailingen zullen uitgetrokken kunnen worden en enkele moeten worden uitgespit. In ieder geval is het geen zwaar werk, maar er moet wel worden gebukt. Als u eens een dagedeel) lekker buiten wilt zijn en wat lichaamsbeweging wilt opdoen, is dit een uitgelezen kans om het nuttige met het aangename te verenigen. U kunt komen (niet tussen 12.30uur en uur)en gaan wanneer u wilt. Voor gereedschap wordt gezorgd. De Slenk ligt aan de weg van Lettele naar Okkenbroek. Enkele honderden meters na de bebouwing van Lettele ligt rechts van de weg een parkeerplaats. Daar kunt u parkeren en vervolgens loopt u het brede zandpad langs de Slenk in tot het infopaneel. Daar wordt u dan opgevangen. Afhankelijk van de tijd die u denkt te blijven, is het verstandig brood en koffie mee te nemen. Stevige schoenen, klompen of laarzen zijn aan te raden, evenals werkhandschoenen. In verband met de organisatie van het werk is het noodzakelijk even te bellen met Hans Grotenhuis; uiterlijk tot vrijdagavond 14 maart: tel. (na uur) Hij kan ook nadere informatie verschaffen. 4

5 9; Donderdag 27 maart 2003 De wondere wereld van de korstmossen Korstmossen groeien vaak op dezelfde plaatsen als mossen, maar daar houdt de,~ overeenkomst dan ook mee op. Het zijn absoluut geen mossen, ze zijn lang niet -9 allemaal korstvormig en mosgroen zijn ze ook al niet, integendeel! Sierlijke ;; vormen en heldere kleuren zijn eerder regel dan uitzondering. Biologisch zijn " korstmossen verwant aan paddestoelen! Het zijn schimmels die samenleven met algen. Over deze merkwaardige symbiose, de voortplanting, de invloed van luchtvervuiling en nog veel meer vertelt Jan Ossebaard in zijn dialezing. Korstmossen zijn uitermate interessante organismen en ze zijn nog mooi ook! Aanvang: uur in het dorpshuis "De Pompe" te,wilp. Zaterdag 29 maart 200,3,Gey.'estelijke excursie naar Schokland in de Noo~d~o~tPolder' ' Het Gewest IJsselstreek organiseert een excursie naar het voormalige "eiland Schokland. De excursie is een mix van geologie, archeologie, landschap en cultuurhistorie. De excursie or t geleid door Bauke Terpstra en Hans Grotenhuis. We ezoeken het museum van Schokland (toegang 2,50) en de voormalige haven van Ou -Emmeloord. Daarnaast hebben we een speciaal geologisch onderwerp: een bezoek aan d gesteentetuin in het Schokkerbos. Daar zijn zwerfstenen bijeengebracht die in de ijstijd et het landijs vanuit Zweden hierheen zijn getransporteerd. Bauke Terpstra houdt hier een r ndleiding en geeft deskundige uitleg over samenstelling en herkomst van de stenen. ~sde tijd het nog toelaat is er gelegenheid voor een gemarkeerde rondwandeling rond Middelbuurt, de plaats waar het museum is gevestigd. l::ietis een zeer afwisselend programma waarbij we wel de gehele dag in de benen zijn, maar waar we geen grote afstanden hoeven te lopen. Bij het museum is een restaurant dat is geopend, maar waar je niet je eigen brood kunt eten. Schokland was een langgerekt eiland in de voormalige Zuiderzee. Bij de inpoldering van de Noordoostpolder in 1942 kwam Schokland, evenals Urk, "droog" te liggen. Schokland is ontstaan in de nadagen van de laatste IJstijd als onderdeel van een lage heuvelrug. Het was nog geen eiland; dat werd het pas rond 1400 toen de het water steeds verder opdrong. Het eiland was veel groter dan nu en er leefden vele honderden mensen. Het eiland moest echter permanent verdedigd worden tegen het water, maar dat was niet altijd succesvol. Door afslag werd het eiland steeds kleiner. In 1859 gaf men de strijd op; het eiland werd definitief ontruimd en vanaf dat moment werd het ook niet meer verdedigd. Door beplanting zijn de contouren van het eiland nu herkenbaar in het landschap. Maar er zijn ook onderdelen bewaard gebleven: Middelbuurt en de haven van Oud-Emmeloord. Middelbuurt was één van de laatste bewoonde plekken op het eiland. Het kerkje, enkele huisjes en de zeewering zijn nog aanwezig. In Middelbuurt is het museum van Schokland gevestigd waar aan de hand van gebruiksvoorwerpen het leven op Schokland herleeft. Er zijn ook fossiele resten van pleistocene zoogdieren te zien evenals keien die te maken hebben met het ontstaan van Schokland. In het noorden van Schokland zijn de resten van de voormalige haven van Oud-Emmeloord nog aanwezig. Het geheel is van groot internationaal belang en daarom is Schokland opgenomen op de lijst van werelderfgoed van de UNESCO. We verzamelen om 8.15 uur op de parkeerplaats bij het Mercure Hotel in Deventer. Opgave is noodzakelijk voor 20 maart bij secretaris Jan Ossebaard, tel