Programma Sociaal Domein

Transcriptie

1 Programma Sociaal Domein Rhenen sociaal vitaal met ruimte voor maatwerk In dit programma wordt de koers uitgezet voor het sociaal domein van Rhenen: waar willen we staan in 2018 en hoe werken we daar programmatisch naar toe.

2 Programma Sociaal Domein Rhenen sociaal vitaal met ruimte voor maatwerk In ons visiedocument "Een vitale samenleving is nooit blut" heeft de gemeenteraad in 2014 twee hoofdopgaven voor het sociaal domein benoemd: 1. de organisatie van zorg op maat voor inwoners die dat nodig hebben (maatwerkondersteuning) en 2. organiseren van een grotere verantwoordelijkheid van inwoners voor het eigen en andermans welzijn en redzaamheid (de vitale samenleving). Om beide hoofdopgaven uit te voeren is het nodig om uiteenlopende inzet, kennis en kunde te bundelen en om samen te werken. In essentie gaat het om dezelfde ontschotting, ontkokering en integrale manier van werken waarmee we de hulpverlening binnen een gezin effectiever maken. Programmatisch werken helpt ons daarbij. De aanpak brengt mensen en middelen uit verschillende disciplines bij elkaar. En vanuit de strategische hoofdopgave redeneren we terug naar het uitvoeringsniveau en stellen vragen als: Welke projecten, trajecten en activiteiten zijn in samenhang tot elkaar nodig? Welke prioriteit en welk tempo kennen we toe aan de verschillende onderdelen? Hoe verdelen we de beschikbare middelen, menskracht en organisatiekracht? De hoofdopgaven Maatwerkondersteuning en Vitale Samenleving hebben we uitgewerkt in deelprogramma's die reiken tot het einde van deze bestuursperiode, halverwege Omdat we met ons beleid niet bij nul hoeven te beginnen - er is immers al veel bestaand beleid dat past binnen de hoofdopgaven - hebben wij in de deelprogramma's alleen de nieuwe ontwikkelopgaven opgenomen. Twee uitgangspunten zijn nog belangrijk om afzonderlijk te noemen: 1. Maatwerkondersteuning en de Vitale Samenleving zijn vastgestelde stippen op onze horizon. Ons vehikel, programmatisch werken, ligt ook vast. Maar de slimste route vinden we onderweg pas uit. We leren van de stappen die we zetten en de wereld die we tegenkomen. Het programma ontwikkelt zich dynamisch en maakt ons wendbaar als de omstandigheden er om vragen. 2. Wij realiseren onze doelen in het sociaal domein samen met onze inwoners, de maatschappelijke partners, ondernemers en vele andere spelers in en buiten onze gemeente. 1

3 Wij gaan - voorbereid zoals hierboven beschreven - met goede moed op weg. We zijn nieuwsgierig naar het onbekende, maar onze focus is helder: zorg voor wie dat nodig heeft en een samenleving waarin mensen verantwoordelijkheid willen en kunnen nemen. De wethouders voor het sociaal domein, Jolanda de Heer en Simone Veldboer 2

4 De hoofdopgaven en uitgangspunten van het programma sociaal domein Het Programma Sociaal Domein spitst zich toe op de ontwikkelopgaven die we zien voor de komende jaren. Ontwikkelopgaven gaan over maatschappelijke (inrichtings)vraagstukken waarvan we vinden dat we daar nog een slag in te maken hebben met het oog op de omslag van de verzorgingsstaat naar de gewenste participatiesamenleving. Het programma gaat niet over het beschikbaar houden van de huidige voorzieningen, producten en diensten, hoewel deze wel onderwerp kunnen zijn van een ontwikkelopgave vanuit het oogpunt van een gewenste of noodzakelijke verandering of verbetering. Als horizon is gekozen voor 1 januari Het programma sociaal domein zal echter een langere looptijd hebben en zal ook in de jaren erna nog als richtinggevend kunnen worden beschouwd. Met de datum van 1 januari 2018 wordt aangesloten bij de looptijd van het bestuursprogramma. Daarna wordt de balans opgemaakt en wordt de koers binnen de hoofdopgaven bestendigd of bijgesteld aan de hand van de actualiteit en hetgeen is bereikt. Het Programma Sociaal Domein kent twee strategische hoofdopgaven: - De vitale samenleving o Het vergroten van de betrokkenheid van de inwoners bij elkaar en hun leefomgeving, en de verantwoordelijkheid voor het eigen welzijn en zelfredzaamheid. - Maatwerkondersteuning o Het zorgen voor duurzaam beschikbare en betaalbare ondersteuning op maat, passend bij de persoonskenmerken en situatie van hen die daar een beroep op moeten doen. Voor elke hoofdopgave zijn strategische doelen bepaald. Vertrekpunt daarbij is het beeld van waar we nu staan met deze hoofdopgave en welke weg bewandeld moet worden om tot het realiseren van deze hoofdopgave te komen. Dat beeld is nu nog niet altijd even scherp en zal door overleg, onderzoek, analyse en monitoring werkende weg steeds scherper moeten worden. We willen dit samen met de maatschappelijke organisaties en inwoners doen en vanuit een onderzoekende en lerende houding met ruimte om te verkennen en experimenteren. Samen omdat we alleen vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid de gewenste resultaten kunnen boeken in het sociaal domein. Door te leren vinden we oplossingen en kunnen we onszelf verbeteren. 3

5 Samenhangende ontwikkelopgaven zijn onder gebracht in een zogenaamd deelprogramma. Deze hebben we zodanig gekozen dat daarmee een belangrijke bijdrage wordt geleverd aan de beide strategische hoofdopgaven. We kennen er 8: 1. Deelprogramma infrastructuur Sociaal Domein 2. Deelprogramma Doe Mee in Rhenen 3. Deelprogramma Langer Zelfstandig Thuis 4. Deelprogramma: Tolerantie in de Openbare ruimte 5. Deelprogramma : Inwoners leven gezonder 6. Deelprogramma naar een eenduidige toegang voor maatwerk voor de inwoners van Rhenen 7. Deelprogramma Transformatie zorg en ondersteuning 8. Deelprogramma: Passend Onderwijs Alle ontwikkelopgaven zijn vertaald naar strategische en operationele doelen. Om deze te realiseren komt het erop aan om projecten, activiteiten en trajecten te kiezen die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de realisatie van de doelen. Prioriteiten stellen en faseren is daarbij van groot belang. En ook we starten niet vanaf het nulpunt. Er zijn de afgelopen jaren al vele projecten en activiteiten gestart. Een aantal van deze lopende activiteiten hebben we bij wijze van illustratie toegevoegd aan de strategische en operationele doelen. Van sommige activiteiten kan worden vastgesteld dat zij een bijdrage leveren aan meerdere doelen. Dit laat meteen de samenhang zien die er bestaat tussen de ontwikkelopgaven en daarmee ook de noodzaak tot afstemming. De ontwikkelopgaven laten ook zien dat de grenzen van het sociaal domein regelmatig worden overschreden en dat de doelen niet haalbaar zijn zonder ook het fysiek domein te betrekken in de oplossingen. Hieronder zijn de hoofdopgaven uitgewerkt naar deelprogramma s met strategische doelen en operationele doelen. De activiteiten moeten nog worden bepaald. De genoemde activiteiten in het schematisch overzicht in bijlage 1 en 2 zijn voorbeelden van lopende projecten en activiteiten en laten goed zien waar je aan kunt denken bij het betreffende deelprogramma. Zo onstaat een beter beeld van waar het programma over gaat. Onderstaand volgt een korte typering van de hoofdopgaven en deelprogramma s. 4

6 Hoofdopgave Vitale Samenleving Inwoners gedragen zich gezonder, zijn meer zelfredzaam en beschikken over een groter zelfoplossend vermogen. Inwoners zijn meer onderling betrokken en bereid om elkaar te helpen en medeverantwoordelijkheid te dragen voor elkaars welzijn, de leefbaarheid en veiligheid van de woonomgeving. Deelprogramma 1 : Infrastructuur Sociaal Domein De ontwikkelopgave in dit deelprogramma gaat over de beschikbaarheid van accommodaties, professionals en informatie en communicatiekanalen als motor voor de vitale samenleving. Deelprogramma 2: Doe Mee in Rhenen De ontwikkelopgave in dit deelprogramma levert een bijdrage aan de vitale samenleving door de versterking van het rijke verenigingsleven, de ondersteuning van vrijwilligers, het stimuleren van ontmoeting, verbinding en burgerinitiatief en het maakt daarmee meedoen voor iedereen mogelijk. Deelprogramma 3: Langer Zelfstandig Thuis De ontwikkelopgave in deelprogramma omvat de inspanningen gericht op maatschappelijke behoefte en -noodzaak om langer vitaal en zelfstandig thuis en in de eigen omgeving te kunnen blijven functioneren. Dit deelprogramma omvat ook de ondersteuning van mantelzorgers waarmee rekening wordt gehouden met de maatschappelijke ontwikkeling dat mensen steeds vaker voor elkaar (moeten) zorgen als er problemen ontstaan in de zelfstandigheid, door hun behoeftes te signaleren en hiervoor de noodzakelijke ondersteuning te organiseren. Deelprogramma 4: Tolerantie in de Openbare ruimte De ontwikkelopgave in dit deelprogramma is gericht op de maatschappelijke ongewenste ontwikkeling van intolerantie in de openbare ruimte door hierover de dialoog aan te gaan, de onderlinge betrokkenheid en het wederzijds begrip en respect te vergroten. Deelprogramma 5 : Inwoners leven gezonder De ontwikkelopgave in dit deelprogramma betreft het stimuleren van sporten en bewegen voor groepen met een bewegingsachterstand. 5

7 Hoofdopgave Maatwerkondersteuning Het zorgen voor duurzaam beschikbare, betaalbare en kwalitatief verantwoorde ondersteuning afgestemd op de kenmerken en situatie van de inwoner met een ondersteuningsbehoefte en gericht op empowerment. Deelprogramma 6: Naar een eenduidige toegang voor maatwerk voor de inwoners van Rhenen De ontwikkelopgave in dit deelprogramma voorziet in de wens om voor de mensen die een beroep moeten doen op ondersteuning een zo eenvoudig mogelijke en zo integraal mogelijke toegang tot deze ondersteuning te bieden, gekenmerkt door het motto Geen gedoe voor de cliënt. Deelprogramma 7: Transformatie van Zorg en Ondersteuning De ontwikkelopgaven in dit deelprogramma zijn gericht op het beter functioneren van de zorg en ondersteuning door het aanbod beter af te stemmen op de persoonskenmerken en omstandigheden van de zorgvrager en zijn sociale omgeving. Daarbij wordt een extra accent gelegd bij de transformatie van de jeugdzorg omdat wij zien dat transformatie daar dringend noodzakelijk is en een belangrijke verbetering van de zorg en ondersteuning kan opleveren. Dit betekent echter niet dat er geen transformatieimpulsen worden gegenereerd voor de andere sectoren van het sociaal domein. Binnen dit deelprogramma willen we werken aan: a. Transformatie Jeugdzorg gericht op de verbetering van de organisatie van de jeugdhulp. b. Empowerment cliënt(netwerken) Gericht op het ontwikkelen van een aanpak en werkwijze (methodiek) waarbij het versterken van het zelfoplossend vermogen van de cliënt en zijn netwerken centraal staan. c. Versterking relatie professionele en informele ondersteuning en zorg Gericht op de verbetering in de relatie tussen professionele en informele zorg rond de cliënt, met als doel de ondersteuning lichter te maken, gemakkelijker vol te houden en elkaar meer te versterken/empoweren. d. Ontwikkeling duurzame oplossingen in maatwerk Gericht op de ontwikkeling om meer maatwerk in de ondersteuning mogelijk te maken, door met alle betrokkenen te zoeken naar mogelijkheden om in de (vorm van) ondersteuning meer rekening te houden met de persoonskenmerken, situatie en behoeften van de individuele cliënt. 8. Deelprogramma 8: Passend Onderwijs De ontwikkelopgave in dit deelprogramma is gericht op het creëren van geschikte plekken voor leerlingen die passend onderwijs nodig hebben door scholen. 6

8 ORGANISATIE In de gemeentelijke organisatie Om resultaatgericht en in verbinding met de inwoners te kunnen werken aan de complexe hoofdopgaven in het sociaal domein is gekozen voor programmasturing. Goed programmatisch werken vraagt een daarop toegesneden organisatie en cultuur. De huidige organisatiestructuur van de gemeente Rhenen is daarbij vertrekpunt. Het college is de bestuurlijke opdrachtgever van het programma. De directie is de ambtelijk opdrachtnemer van het bestuur en op haar beurt opdrachtgever richting de programmaorganisatie. Binnen de directie is de manager sociaal domein de eerstverantwoordelijke. De spil in de programmaorganisatie is een programmamanager. Hij/zij organiseert die processen die binnen de organisatie en met de buitenwereld nodig zijn om aan de hoofdopgaven te werken, bevordert en bewaakt de voortang daarvan en draagt zorg voor het stellen van prioriteiten in en de samenhang tussen het werk dat in het kader van de operationele doelen wordt ondernomen: de initiatieven, projecten en trajecten. Daarbij houdt hij/zij goed in de gaten de beschikbare middelen en de mensen organisatiekracht. Hij/zij draagt ook bij aan de teamspirit onder alle betrokkenen bij het programma sociaal domein. De programmamanager werkt samen met een programmateam. Dit bestaat uit deelprogrammatrekkers en een strategisch adviseur. Ieder deelprogrammatrekker is verantwoordelijk voor één of meerdere deelprogramma s. Hij/zij draagt zorg voor het opstellen van een plan van aanpak voor het realiseren van de strategische doelen en organiseert ook voor het desbetreffende deelprogramma de samenwerking met inwoners. De programmaorganisatie beschikt ook over een strategisch adviseur. Deze adviseur heeft verschillende taken. Als eerste draagt hij/zij zorg voor een lerende wijze van werken aan het programma sociaal domein in binnen- en buitenwereld en organiseert daarop gerichte activiteiten. Ook vervult de strategisch adviseur een belangrijke inhoudelijk beleidsadviserende rol richting de deelprogrammatrekkers en denkt mee over de wijze waarop de voortgang met een ontwikkelopgave gemeten en anderszins gevolgd kan worden. De strategisch adviseur volgt ook de bewegingen in het Rhenense speelveld en de landelijke ontwikkelingen in het sociaal domein en komt zo nodig met adviezen hoe hierop in te spelen. De strategisch adviseur is ook de sparringpartner van de programmamanager. Samen met het programmateam werkt de programmamanager aan de hand van plannen van aanpak een planning uit voor het programma en bepaalt een aantal mijlpalen. 7

9 De programmamanager heeft samen met het programmateam ook tot taak de samenwerking met de bewoners en maatschappelijke partners invulling te geven. De programmamanager rapporteert aan de ambtelijk opdrachtgever. Samen met de manager sociaal domein rapporteert de programmamanager aan het bestuur. De rapportagemomenten volgen zoveel mogelijk de p&c cyclus. Waar nodig komt de programmamanager ook met voorstellen om de planning aan te passen, bij te sturen. Samenwerking met bewoners en maatschappelijke partners De gemeente kan de hoofdopgaven in het sociaal domein niet alleen realiseren. De gewenste kwaliteit van de samenleving is een gedeelde verantwoordelijkheid. In de vastgestelde Visie Sociaal Domein en de uitwerking daarvan in een Integraal Beleidskader heeft de gemeente deze gedeelde verantwoordelijkheid aangekondigd. De voorgestelde wijze van werken binnen het Programma Sociaal Domein trekt die lijn dan door: samen met bewoners en maatschappelijke partners wordt invulling gegeven aan de verdere uitwerking van het programma, maar ook het samen verantwoordelijkheid nemen in de uitvoering ervan. Dat betekent dat de gemeente op basis van haar wettelijke verantwoordelijkheid op hoofdlijnen de koers uitzet, maar dat de invulling van de deelprogramma s door het bepalen van projecten en activiteiten in co-creatie gebeurt. De gemeente oefent daarin met zijn rol als regisseur -verbinder en zoekt in de samenwerking met bewoners en maatschappelijke partners het vertrouwen om de haar zo vertrouwde beleidsbepalende rol met besef van verantwoordelijkheid geleidelijk los te laten. Het programmatisch werken biedt hier een prima basis voor. In de uitvoering treedt de gemeente op als partner en zo nodig facilitator om de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het programma in te vullen. Voorzieningen, producten, diensten en activiteiten zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid van inwoners, maatschappelijke organisaties en de gemeente. De gemeente creëert een structuur en cultuur om dit mogelijk te maken en faciliteert waar nodig. De gemeente wil de hoofdopgaven samen met haar bewoners en maatschappelijke partners uitwerken binnen de deelprogramma s met daarbij behorende projecten en activiteiten die de gewenste verandering dichterbij kunnen brengen. Belangrijk is dat de inwoners en de maatschappelijke partners de realisatie van de deelprogramma s samen met de gemeente dragen en zich gemeenschappelijk verantwoordelijk voelen voor het behalen van de resultaten. Schematisch geven we de organisatie aan gemeentelijke zijde en de samenwerking met de bewoners en de maatschappelijke partners als volgt weer: 8

10 Gemeenteraad Kaders sociaal domein Platform(s) Sociaal Domein opdrachtroute Vraag/signaleringsroute Netwerken van professionals, inwoners, verenigingen etc. Vraag/signaleringsroute Vragen van burgers Burgerinitiatieven Maatschappelijke Vraagstukken 9

11 FINANCIERING De activiteiten en inspanningen die in 2016 in het kader van de deelprogramma s worden ondernomen en die voor rekening van de gemeente komen, zullen moeten worden gefinancierd uit de reguliere begrotingsposten voor jeugd, wmo en werk&inkomen. In de uitwerking van de ontwikkelopgaven naar activiteiten en inspanningen zal steeds duidelijk bepaald moeten worden uit welke begrotingsposten deze worden gefinancierd en of binnen deze begrotingsposten daarvoor ook de ruimte bestaat. De optelsom van de inzet van gemeentelijke middelen kan worden beschouwd als het (gemeentelijk) budget gemoeid met het programma sociaal domein. Echter, in lijn met de gedeelde verantwoordelijkheid die wordt voorgestaan, zullen de activiteiten en inspanningen in het kader van het programma niet alleen worden ondernomen met gemeentelijke financiering. Ook financiële (en andere) middelen van inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers zullen worden ingezet om de inspanningen en activiteiten te realiseren. In de huidige programmabegroting is geen onderscheid gemaakt in reguliere taken en ontwikkelopgaven. Voor de programmabegroting kan mogelijk dit onderscheid in de programma s voor het sociaal domein (Jeugd, Maatschappelijke Ondersteuning en Participatie en Inkomensondersteuning) wel worden gemaakt, ook budgettair. Echter, dit vraagt een aanzienlijke investering en de vraag is of de energie die daarmee gemoeid is opweegt tegen de voordelen die het zo uitwerken van de programmabegroting met zich meebrengt. 10

12 MONITORING EN VERANTWOORDING Voor de inhoudelijke verantwoording over de voortgang van het programma wordt aangesloten bij de bestaande p&c cyclus. In de najaarsrapportage en bij de jaarrekening vraagt dit het toevoegen van een zogenaamde paragraaf sociaal domein. De verantwoording geschiedt op een beschrijvende, verhalende wijze, aan de hand van de ontwikkeling van de sleutelindicatoren die voor elke hoofdopgave worden bepaald en op basis van de mijlpalen die opgenomen zijn in de planning van de realisatie van de doelen. De programmamanager zal elk kwartaal rapporteren aan het college en het management over de voortgang met de uitvoering van het programma aan de hand van de opgestelde plannen van aanpak (inclusief de uitnutting van de begrote inzet van gemeentelijke middelen), de planning, en de bepaalde mijlpalen per deelprogramma. COMMUNICATIE Het regelmatig informeren en communiceren over de vorderingen met het programma sociaal domein is belangrijk. Vooral aandacht voor het bereiken van mijlpalen en de start van goede nieuwe initiatieven, zal energie en inspiratie geven om weer volgende stappen te zetten en inspanningen te leveren, zowel binnen als buiten de organisatie. Om de gedeelde verantwoordelijkheid tastbaar en voelbaar te maken, is het ook van belang om zichtbaar te maken wie inspanningen levert, wie initiatieven onderneemt. De bestaande kanalen bieden voldoende mogelijkheden, maar zullen mogelijk wel enige aanpassing behoeven. Dit geldt o.a. voor de website van de gemeente Rhenen. 11

13 Bijlage 1 - Hoofdopgave 1: Vitale Samenleving Bijlage 2 Hoofdopgave 2: Maatwerkondersteuning 12

14 13