Programmabegroting 2007

Transcriptie

1 Programmabegroting 2007 september 2006

2 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave: 1 PROGRAMMABEGROTING 2007, HOOFDLIJNEN Hoofdlijnen Leeswijzer BELEIDSBEGROTING Programmaplan Inleiding Stadsvisie, Grote Stedenbeleid, en convenanten MeerjarenInvesteringsProgramma Programma Cultuur (1) Programma Jeugd en Onderwijs (2) Programma Economie en Toerisme (3) Programma Zorg en Opvang (4) Programma Werk en Inkomen (5) Programma Wonen (6) Programma Infrastructuur/ Bereikbaarheid (7) Programma Dienstverlening (8) Programma Politiek Bestuur (9) Programma Veiligheid, openbare orde en handhaving (10) Programma Sport (11) Programma Ruimtelijke ordening, wijken en dorpen (12) Programma Milieu, Energie en Water (13) Programma Woon- en leefomgeving (14) Programma Algemene Dekkingsmiddelen (15) Programma Onvoorzien (16) De paragrafen Lokale heffingen Weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Strategisch Investerings- en OntwikkelingsFonds FINANCIËLE BEGROTING Overzicht Baten en Lasten en toelichting Het overzicht van baten en lasten Uiteenzetting financiële positie Ontwikkeling financiële positie Enkele specifieke onderwerpen Meerjarenraming Kerngegevens

4 Inhoudsopgave Overzicht bijlagen Overzicht bijlagen: Bijlage A Overzicht uitzettingen en inkrimpingen Bijlage B Formulieren en totaaloverzicht nieuw beleid Bijlage C Begrotingsbenchmark Bijlage D Meerjaren Investeringsprogramma (MIP) Overzichten MPI, ISV en MIP - Formulieren ISV en SIOF Bijlage E Overzichten MPI en formulieren MIP (niet openbaar; deze bijlage ligt voor raadsleden ter inzage) Bijlage F Verloop reserves en voorzieningen Bijlage G Uitbreidings- en vervangingsinvesteringen Bijlage H Overzicht vaste activa Bijlage I Overzicht opgenomen geldleningen Bijlage J Overzicht subsidies aan instellingen 4

5 1. Programmabegroting 2007, Hoofdlijnen 1.1 Hoofdlijnen 1 PROGRAMMABEGROTING 2007, HOOFDLIJNEN 1.1 Hoofdlijnen Voor u ligt de eerste begroting van het nieuwe college van B&W van de gemeente Leeuwarden. Vanzelfsprekend is de inhoud van het collegeprogramma met als motto Leeuwarden werkt! zeer bepalend geweest voor deze begroting. In het collegeprogramma worden, voor nagenoeg alle programma s in de begroting, beleidsaccenten gelegd. Deze hebben geleid tot voorstellen nieuw beleid en tot intensiveringen van bestaand beleid die allemaal terug te vinden zijn in deze begroting. In totaal is hiervoor in de periode ,9 mln structureel en 12,8 mln incidenteel aan extra middelen uitgetrokken. Deze middelen zijn als volgt verdeeld over de volgende programma s: Programma Incidenteel Structureel Jeugd en Onderwijs 0,200 0,928 Economie en Toerisme 0,235 0,638 Zorg en Opvang 1,813 0,075 Werk en Inkomen 3,000 1,360 Wonen 0,090 Dienstverlening 2,000 Infrastructuur en 0,800 Bereikbaarheid Politiek bestuur 0,400 Ruimtelijke Ordening, Wijken en Dorpen 2,800 Woon en Leefomgeving 0,554 0,145 Diversen 1,747 Totaal 12,839 3,946 De financiële ruimte voor het doen van de extra structurele uitgaven is o.a. gecreëerd door een balanssanering door te voeren waarvoor 10,0 mln is ingezet. Mede door het financiële beleid van de afgelopen jaren is de financiële positie van de gemeente Leeuwarden redelijk solide. Alle jaarschijven van de meerjarenbegroting zijn sluitend. Voor het tweede achtereenvolgende jaar is een ingrijpende bezuinigingsoperatie niet nodig en kan gelijktijdig worden vastgesteld dat we over toereikende financiële buffers beschikken om tegenvallers of financiële risico s op te vangen. De laagste stand van de Algemene Reserve in de meerjarenbegroting bedraagt 13 mln, 3 mln meer dan de afgesproken minimumstand. Eén van de risico s waarmee we geconfronteerd worden is de Wet werk en bijstand (Wwb). Het is nodig om op het terrein van de bijstandsverlening (Wwb-Inkomensdeel) maatregelen te treffen om de bijstandsuitgaven te verlagen zodat deze op termijn weer volledig gedekt worden door het rijksbudget. Voor het echter zover is moet het rijksbudget Wwb-Inkomensdeel de komende jaren aangevuld worden met eigen gemeentelijke middelen. Het rijksbudget Wwb-Inkomensdeel is een omvangrijke post in onze begroting, bijna 45 mln. De financieringssystematiek is zodanig dat het voorspellen van de omvang van dat budget voor de komende beleidsplanperiode buitengewoon lastig is. De onzekerheid is groot omdat de verdeling van het macrobudget niet alleen afhankelijk is van onze eigen prestaties en omstandigheden, maar ook van die van alle andere gemeenten. De onzekerheid wordt verder vergroot doordat het verdeelmodel zelf nog in ontwikkeling is en de komende jaren hoogstwaarschijnlijk nog zal worden aangepast. Kortom, een belangrijke begrotingspost die nauwlettend in de gaten gehouden moet worden en die risicovol is. Daarom wordt in 2009 dan ook 3,0 mln gestort in de betreffende risicoreserve. Het realiseren van de noodzakelijke kostenverlaging in de komende jaren zal de nodige inspanningen vragen en volledige zekerheid daaromtrent is er niet. In dat licht beschouwd is een iets hogere Algemene Reserve geen overbodige luxe. Het collegeprogramma is tot stand gekomen nog vóórdat de mei-cicurlaire was gepubliceerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Zoals bekend is die circulaire een belangrijk document voor het opstellen van de begroting omdat daarin de ontwikkeling van het Gemeentefonds wordt behandeld. De uitkomsten van de mei-circulaire zijn echter niet van dien aard dat de uitwerking en realisatie van de ambities van het collegeprogramma op dit moment gevaar loopt. 5

6 1. Programmabegroting 2007, Hoofdlijnen 1.1 Hoofdlijnen Ook omdat met een aantal mogelijke financiële ontwikkelingen al rekening was gehouden, zoals de herberekening van de uitname uit het Gemeentefonds in verband met het BTW-Compensatie Fonds. De gemeente Leeuwarden beschikt niet over substantiële eigen inkomstenbronnen anders dan de OZB en heeft bovendien een zwakke sociale structuur en een sterke centrumfunctie. Dat betekent dat de financiële afhankelijkheid van de rijksoverheid groot is, groter dan bij andere gemeenten. Dit kan geïllustreerd worden aan de hand van de volgende gegevens over de omvang van de Algemene Uitkering per inwoner: Gemiddelde soortgenoten per Leeuwarden Gemiddelde groottegroep per inwoner ( ) Verschil per inwoner inwoner (zwakke sociale structuur/sterke centrumfunctie a b a-b c a-c Verschil per inwoner Algemene Uitkering (bron: begrotingsanalyse 2006 Ministerie van BZK) Opvallend is natuurlijk dat de gemeente Leeuwarden, ten opzichte van gemeenten die in dezelfde groottegroep vallen, per inwoner een veel hogere algemene uitkering ontvangt. Binnen het cluster gemeenten met inwoners is de diversiteit natuurlijk heel groot. Maar ook binnen het meer specifieke cluster van gemeenten met een zwakke sociale structuur en een sterke centrumfunctie, waartoe ook Leeuwarden behoort, ontvangt Leeuwarden een relatief hoge algemene uitkering per inwoner; 77 per inwoner meer dan het gemiddelde. Uiteraard is en blijft het verwerven van extra inkomsten via financiële bijdragen van o.a. rijk en provincie noodzakelijk voor realiseren van de ambities van de gemeente Leeuwarden. Vooral voor de grote strategische investeringen op het gebied van o.a. infrastructuur, stedelijke economie, FEC-City zijn die bijdragen onmisbaar. Voor het binnenhalen van co-financiering zullen ook gemeentelijke bijdragen vanuit het Strategisch Investerinerings- en ontwikkelingsfonds (SIOF) noodzakelijk zijn. De bodem van het SIOF is echter in zicht. Dit betekent dat de komende jaren het SIOF substantieel gevoed zal moeten worden om de benodigde co-financiering binnen te halen. De komende 7 jaar is jaarlijkse voeding van ca. 4,5 mln nodig. Het is in dit verband verheugend dat de financiële positie het toelaat om naast de hiervoor al genoemde extra middelen voor nieuw beleid, 5,0 mln in het SIOF te storten. Niet alleen de financiële kant van de begroting ziet er goed uit. De begroting is de derde begroting die gebaseerd is op de programma-indeling waarbij per programma het stramien wat willen bereiken, wat gaan we daarvoor doen en wat mag dat kosten wordt gebruikt. Ten opzichte van de vorige begroting is er ten aanzien van de kwaliteit van de begroting wederom sprake van een stap voorwaarts. Er is veel tijd en energie gestoken in het beter formuleren van de gewenste doelen en effecten, het bedenken van aanvullende bruikbare indicatoren en het verbeteren van bestaande indicatoren aan de hand waarvan kan worden vastgesteld of de gewenste effecten gerealiseerd worden met de prestaties die het college laat uitvoeren. En dat is gelukt; deze begroting is weer een stuk smart-er dan de vorige. 6

7 1. Programmabegroting 2007, Hoofdlijnen 1.2 Leeswijzer 1.2 Leeswijzer Deze programmabegroting is als volgt samengesteld. Na de voorgaande beschouwing over de hoofdlijnen is in het eerste deel van hoofdstuk 2 het programmaplan, de beleidsbegroting opgenomen. Na de inleiding bij het programmaplan zijn de paragrafen Stadsvisie, Grotestedenbeleid en convenanten en Meerjareninvesteringsprogramma 2007 opgenomen. In de eerst genoemde paragraaf is het strategisch kader de Stadsvisie weergegeven waarbinnen deze programmabegroting is opgesteld. De paragraaf Meerjareninvesteringsprogramma 2007 bevat het Meerjarenprogramma Infrastructuur, het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (daarbij gaat het om de verdeling van de GSB middelen BDU-fysiek over de periode 2005 t/m 2009) en een overzicht van MIP-projecten waarover iets te melden is. Vervolgens zijn de programma s opgenomen. Inhoud van de programma s In ieder programma worden drie vragen beantwoord. 1. Wat willen we bereiken? Strategische doelen Algemeen doel: beschrijft de maatschappelijk gewenste toestand die met het programma wordt beoogd. Hoofddoelen: beschrijft maatschappelijk gewenste toestand die op een bepaald gebied wordt beoogd. Effecten Effect: welk (maatschappelijk) effect willen we realiseren. Overigens is het bereiken van een bepaald effect (outcome) vaak afhankelijk van verschillende (externe) factoren. informatie die iets zegt over het al dan niet bereiken van een effect en een kwantificatie c.q. een kwaliteitsoordeel van de ambitie op basis van bestaand beleid. De rol van de raad is te sturen en te controleren op basis van deze informatie. Zoals gezegd, spelen meerdere factoren een rol bij het realiseren van effecten. De controlerende taak op dit gebied zal kunnen worden ingevuld door de analyses in de jaarstukken. Hier zal worden aangegeven of een bepaald effect bereikt is en welke invloed de prestaties van de gemeente hierop hebben gehad. 2. Wat doen we er voor? Prestaties: de wijze waarop er naar gestreefd wordt de voorgenomen effecten te bereiken. De belangrijkste prestaties/activiteiten zijn weergegeven die uitgevoerd zullen worden voor het realiseren van de doelen uit het programma, met speciale aandacht en een nadere toelichting op het nieuwe beleid en de ombuigingen die betrekking hebben op het betreffende programma. In bijlage B zijn de ombuigingsvoorstellen en de voorstellen nieuw beleid in formulieren uitvoerig toegelicht en uitgewerkt. De systematiek is zo dat de consequenties van voorstellen nog niet zijn verwerkt in de effecten, maar deze consequenties worden na besluitvorming verwerkt in de volgende programmabegroting. Bij de andere systematiek (direct verwerken van consequenties in de effecten) zouden de consequenties minder inzichtelijk zijn. 3. Wat mag het kosten? Raming van baten en lasten (inclusief de uitzettingen, inkrimpingen, nieuw beleid en ombuigingen). Beïnvloedbare lasten per beleidsproduct zijn al verstrekt ten behoeve van het Informatiepakket voor de raad dat ten behoeve van de collegeonderhandelingen is opgesteld. Deze lasten zijn niet opnieuw in de programma s opgenomen. De beleidsproducten zijn voor de jaarschijf 2007 verdeeld in kapitaallasten, apparaatskosten en overige baten. Verder wordt per programma aangegeven voor welke projecten een bijdrage is verstrekt c.q. is gereserveerd uit het SIOF. In paragraaf wordt nog uitgebreid ingegaan op het SIOF. Tenslotte kan hier worden gemeld dat er per programma een overzicht van de GSB-middelen is opgenomen. Relatie tussen effecten en prestaties De effecten in de programma s zijn voorzien van letters. Deze letters zijn terug te vinden bij de prestaties. Zo wordt de samenhang getoond tussen de prestaties die de gemeente levert en de 7

8 1. Programmabegroting 2007, Hoofdlijnen 1.2 Leeswijzer effecten die hiermee beoogd worden. De letters zijn waar mogelijk eveneens weergegeven bij voorstellen nieuw beleid en ombuigingsvoorstellen. In het tweede deel van hoofdstuk 2 zijn de paragrafen opgenomen. Een paragraaf is een dwarsdoorsnede van de programma s op een bepaald gebied. De volgende paragrafen zijn opgenomen: lokale heffingen; weerstandsvermogen; onderhoud kapitaalgoederen; financiering; bedrijfsvoering; verbonden partijen; grondbeleid; Strategisch Investerings- en Ontwikkelingsfonds (SIOF). In hoofdstuk 3 wordt tenslotte een overzicht gegeven van de financiële baten en lasten en de ontwikkeling van de financiële positie. 8

9 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: Inleiding 2 BELEIDSBEGROTING 2.1 Programmaplan Inleiding De programma s en de paragrafen staan in hoofdstuk 2, beleidsbegroting centraal. De afgelopen jaren heeft zowel de raad als het college veel energie gestoken in het verder verbeteren van de kwaliteit van de programma s en de paragrafen. Vooral een goede kwaliteit van de programma s vergroot de sturingsmogelijkheid door de raad. Ten opzichte van de programmabegroting 2006 zijn de volgende verbeteringen aangebracht: Kennisateliers Een belangrijk doel van de programmabegroting is de raad een instrument in handen te geven waarmee zij haar kaderstellende rol en haar allocatie- en autorisatiefunctie kan vervullen. Daarom is het nodig dat dit instrument -de programmabegroting- toegankelijk en transparant is. Verdere kwaliteitsverbetering van de programmabegroting is noodzakelijk en zal een continu proces zijn. Deze notie is ook bij de vorige programmabegroting uitgesproken en heeft, in de loop van 2005/2006, ertoe geleid dat voor een aantal programma s kennisateliers zijn georganiseerd. De verbeteringen van het betreffende programma zijn via een proces van ambtelijke voorbereiding in kennisateliers besproken. Dit proces is erop gericht meer samenhang aan te brengen binnen een programma en tussen de programma s onderling en gericht op een scherpere formulering van doelen en effecten. Hierbij zijn vooral het algemene doel, de hoofddoelen, de effecten en de indicatoren onder de loep genomen. Er is naar gestreefd: de doelen zodanig te formuleren dat het volledige programma wordt omvat; de effecten (=maatschappelijke toestand) zo goed mogelijk te formuleren dat ze aansluiten bij de doelen en de indicatoren van de effecten SMART te beschrijven. De kennisateliers hebben voor de volgende programma s plaatsgevonden. Jeugd & Onderwijs Milieu, Energie en Water Cultuur Jeugd & Onderwijs Aan het bestaande programma Onderwijs (2006) is het beleidsterrein Jeugd van het programma Zorg en Opvang toegevoegd. De programmatische, integrale aanpak van het jeugdbeleid is hiervoor een belangrijke reden. Na de ambtelijke voorbereiding is een kennisatelier met de raad georganiseerd, ook deze inbreng is verwerkt in het verbeterde programma. De doelen en effecten van dit programma zijn opnieuw en scherper geformuleerd en als gevolg van de uitbreiding van het beleidsterrein Jeugd, zijn er nieuwe toegevoegd. Ook zijn diverse indicatoren van de effecten beter (SMART) geformuleerd. De effecten zijn onderverdeeld in vier nieuwe kopjes, te weten: Onderwijsvoorziening Jeugd algemeen Jeugd specifiek Kennisstad. Milieu, Energie en Water Aan de naam van dit programma zijn Energie en Water toegevoegd om het belang van deze twee thema s zichtbaar te maken. Na een intensief proces met de sector zijn de doelen en effecten opnieuw en scherper geformuleerd. Ook zijn diverse indicatoren van de effecten beter (SMART) geformuleerd. Het aantal effecten is sterk teruggebracht wat de transparantie verbetert. Ook voor dit programma is een kennisatelier met de raad georganiseerd en zijn haar bemerkingen verwerkt in het definitieve programma. Cultuur Voor het programma Cultuur is het nog een lopend proces dat in 2007 afgerond zal worden. 9

10 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: Inleiding Indicatoren De te realiseren effecten in de programmabegroting worden gemeten en uitgedrukt in indicatoren. Het belang van goed en scherp geformuleerde indicatoren wordt steeds evidenter. Op grond van de informatie ontleend aan de indicatoren ontstaat voor de raad inzicht of maatregelen aan de realisatie van beleidsdoelstellingen hebben bijgedragen en wordt de raad in staat gesteld om hierop bij te sturen. Hiervoor is al aangegeven dat de indicatoren van de twee programma s Jeugd & Onderwijs en Milieu, Energie en Water beter geformuleerd zijn. Hierdoor zijn is de meetbaarheid van de gewenste effecten duidelijk toegenomen. Voor het programma Economie & Toerisme waren de indicatoren al benoemd, maar deze zijn nu ook inhoudelijk ingevuld. Hierdoor neemt de sturings- en controlemogelijkheid van dit programma toe. Politiek Bestuur. In het programma Politiek Bestuur is een aantal indicatoren scherper geformuleerd en een enkele nieuw toegevoegd. Voor een deel van deze indicatoren zal een nulmeting in het najaar 2006 verricht worden en voor een deel zijn deze indicatoren concreet ingevuld. Op deze wijze wordt de monitoring verbeterd. Vervolg van het verbetertraject van de programmabegroting Hoewel de programmabegroting op een groot aantal punten is verbeterd, blijft verdere kwaliteitsverbetering noodzakelijk in een continue proces. Van de raad, het college en de organisatie zal dit de komende tijd nog de nodige inspanningen vergen. Ter bevordering van het programmatisch werken in de organisatie en ter verdere verbetering van de programmabegroting zal ook het komende jaar een aantal kennisateliers georganiseerd worden voor een aantal programma s. Het betreft hierbij programma s die nog niet in een raadscommissies behandeld zijn. Het is de bedoeling dat de verbetervoorstellen, die deze kennisateliers opleveren, ter behandeling voorgelegd worden aan de functionele raadscommissies. Voor 2007 gaat het dan in ieder geval om de volgende programma s. Cultuur Werk en Inkomen Cultuur Voor het programma Cultuur is gestart met het intensieve traject van analyse, ontwikkeling en herformulering gericht op verbetering van dit programma. Dit proces loopt nog. Het formuleren van een integrale visie die de verschillende onderdelen van dit programma met elkaar verbindt, is van evident belang. Naar verwachting zal al in het najaar van 2006 een apart kennisatelier Cultuur met de raad georganiseerd worden waarbij het streven is gericht op een gemeenschappelijke visie die handen en voeten geeft aan het strategisch concept Tijd voor schoonheid. Deze visie zal vervolgens vertaald kunnen worden in doelen en effecten. Werk&Inkomen Voor dit programma is een herijking van het beleidskader Werk & Inkomen voorzien. Deze herijking is noodzakelijk ten gevolge van de landelijke ontwikkelingen en het collegeprogramma, Leeuwarden werkt!. Een terugtredende rijksoverheid leidt tot gemeentelijke ruimte, in financiële zin en beleidsinhoudelijk. Tegelijkertijd brengt dit grote financiële consequenties met zich mee voor de gemeente. In het collegeprogramma is groot belang verbonden aan het doel het aantal bijstandsgerechtigden fors terug te dringen. De herijking van het beleidskader dat door deze ontwikkelingen noodzakelijk is, zal tevens herformulering van de doelen en effecten uit het programma tot gevolg hebben. Ook hiervoor zal het traject van een kennisatelier, ambtelijke voorbereiding en inbreng van de raad gevolgd worden. Om dit continue proces van verbetering van de programmabegroting te volgen, zal de Lokale Rekenkamer B.V. onderzoek uitvoeren naar de kwaliteit van de programmabegroting. Het gaat hierbij om de inhoud van de programmabegroting, de geformuleerde doelstellingen, effecten en indicatoren. Het onderzoek zal zich eveneens richten op de toegankelijkheid, de hanteerbaarheid van het instrument. 10

11 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: Stadsvisie, Grote Stedenbeleid en convenanten Stadsvisie, Grote Stedenbeleid, en convenanten Stadsvisie/Regiovisie In augustus 2002 verscheen de Stadsvisie Varen onder eigen vlag. Met die visie werd de verbinding gelegd tussen LEVI 2030 (doelen voor de lange termijn) en de concrete opgaven waar Leeuwarden mee bezig is en die eraan komen. Varen onder eigen vlag benadrukt de eigen identiteit van Leeuwarden. In nauwe samenhang met die eigen identiteit verwoordt en verbeeldt de Stadsvisie de ontwikkelingen die moeten waarborgen dat Leeuwarden haar positie van Friese hoofdstad en tweede stad van het noorden versterkt, in ruimtelijk, economisch en sociaal opzicht. Voor de samenwerking in de regio is het streven tot minder organisaties te komen voor hetzelfde werk. In die nieuwe structuur kunnen thematische werkgroepen (plattelandsprojecten, economie, wonen, infrastructuur, recreatie en toerisme, cultuur) een plaats krijgen. Actualisatie Stadsvisie In de Inleiding van het Collegeprogramma Leeuwarden werkt! staat, dat de Stadsvisie koersbepalend is geweest voor het beleid en dat dit zo zal blijven. De Stadsvisie wordt op een aantal punten geactualiseerd. Richtinggevende punten voor deze actualisatie zijn duurzaamheid, innovatie, stedelijke economie, externe gerichtheid en bereikbaarheid. De blik zal naar buiten gericht zijn; de banden met de regio, andere steden (GSB) en het buitenland (EU) zullen worden aangehaald, zodat elders ontwikkelde ideeën snel in Leeuwarden opgepakt en toegepast kunnen worden. Duurzaamheid is een centraal thema in het beleid dat gevoerd zal worden. Voor de verdere ontwikkeling van het bedrijfsleven in Leeuwarden biedt een koppeling van economie en milieu (inclusief water en energie) grote kansen op een voorspoedige ontwikkeling van de stad. Die kansen worden ook versterkt door een goede bereikbaarheid, een hoog niveau van (deelname aan) cultuur en sport, en onderwijs dat goed aansluit op en een intensieve, open relatie heeft met het bedrijfsleven. Uitgegaan wordt van een gezond, veilig en aangenaam leefmilieu met een passende woning voor iedereen en een optimale dienstverlening van de gemeente aan burgers en bedrijven. Deze actualisatie zal in het begrotingsjaar ter hand worden genomen, waarbij aangesloten kan worden op de uitkomsten van het maatschappelijk debat dat door het provinciaal bestuur wordt georganiseerd. De actualisatie zal aanleiding zijn voor nieuwe planvorming. Voor de uitvoering van die plannen zullen middelen gereserveerd moeten worden. Een jaarlijkse voeding van het SIOF met enkele miljoenen is daarvoor noodzakelijk. De gemeente moet blijven investeren in het sociaal en economisch draagvlak van de stad en dus in de kwaliteit van voorzieningen, de openbare ruimte en de gebouwde omgeving. De koersvastheid van de gemeente begint breder herkend en gewaardeerd te worden. Met de provincie wordt goed samengewerkt aan de uitvoering van het geactualiseerde Stadsconvenant. In het nieuwe Streekplan Fryslân wordt de functie van Leeuwarden voor regio, provincie en landsdeel erkend. Leeuwarden is voor Fryslân van groot economisch belang. Daarnaast vormt de concentratie van middelbaar en hoger beroepsonderwijs, de kenniscirculatie, en van financiële en zorginstellingen een belangrijke impuls voor het stedelijk klimaat. Met partners in Leeuwarden voeren we een stadsmarketingcampagne Expeditie Leeuwarden. Met de slogan Kijk, dat is t mooie van Leeuwarden wordt Leeuwarden nadrukkelijker en positief op de nationale kaart gezet. De culturele sector heeft behoefte aan een economische impuls, aan een versterking van het cultureel ondernemerschap. Jonge talenten dienen meer aan de stad en bestaande initiatieven gekoppeld en verder uitgebouwd te worden. Op basis van de beleidsnotitie Ons creatieve vermogen (OCW en EZ) worden gelden beschikbaar gesteld voor het organiseren van samenwerkingsverbanden, waarbij bedrijven en bij voorkeur ook gemeenten betrokken zijn. De kansen die er liggen dienen benut te worden om zo de creatieve industrie in de stad te stimuleren en ruim baan te geven aan cultureel/creatief ondernemerschap. Grote Stedenbeleid Leeuwarden participeert sinds 1995 in het Grote Stedenbeleid. In het kader van het partnerschap tussen Rijk en steden is voor de periode ( ) opnieuw een Meerjarenontwikkelingsprogramma opgesteld. Vanzelfsprekend is dit MOP in samenhang met de stadsvisie opgesteld. In het MOP wordt ingegaan op de, in het GSB stelsel benoemde, thema s die aansluiten bij de problematiek van de grote stad. De gemeente Leeuwarden heeft zich met het sluiten van een convenant met het Rijk vastgelegd op het behalen van de resultaten. De in het MOP opgenomen ambities en 11

12 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: Stadsvisie, Grote Stedenbeleid en convenanten afspraken zijn opgenomen in de programmabegroting. Daarin is aangegeven welke afspraken, doelen opgenomen zijn in het convenant met het rijk. In 2005 is een evaluatie gemaakt van de voorgaande convenantperiode. Hieruit blijkt dat het leefklimaat in Leeuwarden aantrekkelijker, socialer en iets veiliger is geworden. De Leeuwarder bewoner waardeert het sociale klimaat en het woonklimaat beter. Leeuwarden ligt hiermee op koers en gaat voortvarend door met GSB III. Het samenwerkingsverband van steden (G27) bereidt zich voor op een volgende periode van het GSB; d.w.z. de periode na In welke vorm het GSB in de periode na 2009 uitgevoerd zal gaan worden is op dit moment nog niet aan te geven. Stadsconvenant met provincie Het Stadsconvenant is een overeenkomst tussen de gemeente Leeuwarden en de Provincie Fryslân voor de periode en beoogt de positie van Leeuwarden als tweede hoofdstad van het Noorden en als centrumstad binnen Fryslân te versterken. Het is een instrument om uitvoering, sturing en samenhang te geven aan de versterking van de economische, ruimtelijke en sociale positie en structuur van de stad. In het convenant zijn afspraken vastgelegd over financiële en bestuurlijke inzet van beide partijen, evenals over maatregelen en acties die betrekking hebben op de convenantthema s bereikbaarheid, wonen, werken, kennis, cultuur en zorg. Kernpunten voor de komende jaren zijn: optimaliseren van bereikbaarheid en ontsluiting versterken van de economische positie van de stad met een accent op diensten en kennis zorgen voor een aantrekkelijke en goed functionerende woningmarkt gebruik maken van de kwaliteit en multifunctionaliteit van de binnenstad versterking van de sociale infrastructuur en verbetering van de afstemming van zorgvoorzieningen met de regio versterking van de culturele infrastructuur Het totale geschatte investeringsvolume van het Stadsconvenant bedraagt 195 mln. De gewenste gezamenlijk bijdrage van Provincie en Gemeente bedraagt ca. 107 mln. Europa Europa wordt steeds belangrijker. De ontwikkeling en uitbreiding van de Europese Unie bieden kansen, maar leveren ook beperkingen op. De alertheid op de kansen en mogelijkheden wordt bevorderd. Het voornemen is een band aan te gaan met één of meerdere steden in andere lidstaten van de EU, bij voorkeur in één van de nieuwe lidstaten. Daarmee wordt beoogd: een vergroting van de onderlinge betrokkenheid en het bekend worden met elkaars cultuur en gewoonten. De EU faciliteert internationale samenwerking in concrete projecten met extra middelen. 12

13 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: Stadsvisie, Grote Stedenbeleid en convenanten Financiën MOP Ook in deze programmabegroting is het Meerjarenprogramma 2005 tot en met 2009 verwerkt. In onderstaand overzicht is per BredeDoeluitkering (BDU) aangegeven onder welk programma de aangegeven onderwerpen zijn terug te vinden en hoe het kasritme is van de beschikbaar gestelde middelen. BDU Fysiek Onderwerp Programma Totaal Geluidssanering Milieu Bodemsanering Milieu Energieprojecten Milieu Herstructurering VHW en AdH Wonen Particuliere woningverbetering Wonen Ontwikkelingssubsidie Wonen Communicatie Wonen Groen in en om de stad Woon- en leefomgeving Monumenten Cultuur Totaal BDU Ecoomie Onderwerp Programma Totaal Revitalisering en bereikbaarheid Economie en Toerisme Innovatie Economie en Toerisme ICT en Breedband Economie en Toerisme Promotie en Leisure Economie en Toerisme Startersklimaat Economie en Toerisme Totaal BDU BDU Sociale integratie en veiligheid Onderwerp Programma Totaal Veiligheid Veiligheid openbare orde en handhaving Maatschappelijke opvang/ Zorg en Opvang vrouwenopvang en verslavingszorg Inburgering en integratie * Zorg en Opvang nnb nnb nnb Gezond en wel in de stad Zorg en Opvang Jeugd en onderwijs: VSV Onderwijs Volwasseneneducatie ** Onderwijs Onderwijsachterstand *** Onderwijs Totaal Totaal GSB * De middelen voor Inburgering en integratie zijn afhankelijk van de nieuwe wet op de inburgering ** De WEB-middelen worden m.i.v aan de BDU-SIV toegevoegd *** De onderwijsachterstandmiddelen zijn m.i.v aan de BDU-SIV toegevoegd. De onderwijsachterstandmiddelen worden per schooljaar toegekend i.p.v. per kalenderjaar. Dit betekent dat het bedrag dat bij 2009 wordt genoemd ook benodigd is voor het eerste halfjaar van

14 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: MeerjarenInvesteringsProgramma MeerjarenInvesteringsProgramma a Inleiding Het MeerjarenInvesteringsProgramma (MIP) bestaat uit de volgende onderdelen: Meerjarenprogramma Infrastructuur (MPI). De bijlagen bij het MPI bevatten alleen de totaalbedragen (bijlage D). De bijlagen, met ook de bedragen per project, zijn niet openbaar en liggen ter inzage voor de raadsleden (bijlage E); De verdeling van de middelen die Leeuwarden ontvangt van het rijk voor het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV II); het rijk stelt deze middelen beschikbaar via de Brede Doeluitkering (BDU) Fysiek in het kader van de nieuwe GSB periode (2005 t/m 2009); MIP-formulieren van gewijzigde en nieuwe projecten die (mede) gefinancierd worden vanuit het Strategisch Investerings- en OntwikkelingsFonds (SIOF) en vanuit ISV-middelen (bijlage E); (Deze formulieren zijn niet openbaar en worden voor de raadsleden ter inzage gelegd); SIOF aanvraagformulier (bijlage D) voor de Westelijke Invalsweg. In deze paragraaf komen de volgende zaken aan de orde: Toelichting op het Meerjarenprogramma Infrastructuur (MPI); Verdelingsvoorstel Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV II); MIP projecten. De consequenties voor het Investeringsdeel van het SIOF van veranderingen ten aanzien van planning en hoogte van claims van projecten als gevolg van gewijzigde c.q. nieuwe MIP-projecten, zijn weergegeven in paragraaf In deze paragraaf zijn ook de SIOF-overzichten weergegeven b Meerjarenprogramma Infrastructuur Inleiding In het Collegeprogramma Leeuwarden werkt! is het strategische doel uit het Gemeentelijk Verkeeren Vervoerplan herbevestigd. Dit betekent dat als uitgangspunt van het verkeersbeleid een bereikbare stad met een doelmatig, veilig en duurzaam verkeer- en vervoersysteem centraal blijft staan. Het belang dat aan dit uitgangspunt wordt gehecht wordt onderstreept door het beschikbaar stellen van extra middelen voor investeringen in de infrastructuur bovenop de reguliere stelpost infrastructuur. In de nota Richtingwijzer Fiets in het onderdeel fiets uit het GVVP in 2006 nader uitgewerkt. Deze uitwerkingsnota ligt ten grondslag aan de maatregelen voor de fiets die in het MPI zijn opgenomen. Het MPI geeft een nadere prioritering van de maatregelen voor de fiets waarbij een afweging heeft plaatsgevonden met andere prioriteiten uit het GVVP. Het rioleringsprogramma voor de komende jaren is gebaseerd op het in 2004 vastgestelde Gemeentelijk Rioleringsplan In de Dorpennota uit 2002 is een uitvoeringsprogramma opgenomen dat is opgedeeld in twee perioden van vijf jaar. In 2007 gaat de tweede periode in. Om de projecten uit de periode uit te kunnen voeren zijn extra middelen beschikbaar gesteld. De inzet van deze middelen zal in overleg met de betrokken verenigingen van dorpsbelang nader worden geprioriteerd. Vooralsnog is om die reden in het MPI voor de maatregelen uit het uitvoeringsprogramma van de Dorpennota een stelpost opgenomen. Met de provincie zijn in het kader van de Actualisatie van het Stadsconvenant financiële afspraken gemaakt over de bereikbaarheid van Leeuwarden. Deze afspraken zijn in het meerjarenprogramma infrastructuur verwerkt. Programma Infrastructuur 2007 Bijlage I van Bijlage D, van het bijlagenboek, geeft een overzicht van de infrastructurele maatregelen die in 2007 worden voorbereid dan wel worden uitgevoerd. Verder is in deze bijlage aangegeven op welke wijze de kosten worden gedekt. Onderstaand wordt inhoudelijk kort ingegaan op de voorgestelde maatregelen. Bij de maatregelen uit het GVVP wordt uitvoeriger stilgestaan. 14

15 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: MeerjarenInvesteringsProgramma 2007 Maatregel Omschrijving Grondexploitatiegebieden: Binnenstedelijk gebied: Hofsingel Woonrijp maken Arendstuin, bodemsanering en woonrijpmaken Oostersingel W. Loréstraat/Vliet Woonrijpmaken Kop van het Vliet Vrijheidswijk-Zuidwest Bouwrijp maken Vrijheidswijk-Centrumgebied Bouwrijp maken Vegelinwijk Woonrijp maken Voormalig.AZC-terrein Bouwrijp maken Uitbreidingsgebieden: Zuiderburen Wirdum Hekkemieden Wytgaard De Zuidlanden Blitsaerd Maatregel Bedrijfs- en kantoorgebieden: Bodeterrein/Marnixveld Hemrik Newtonpark I Newtonpark II Newtonpark III Newtonpark IV Businesspark I+IIA Businesspark Fase III Businesspark Fase IV Bijdragen projecten: Elfstedenvaarroute Centrale As Noordwesttangent Dorpennota: Uitvoeringsprogramma 2007 Rioleringen: Tesselschadestraat Spanjaardslaan-noordzijde Vrijheidswijk Leeuwarden West Overige infrastructuur: Stelpost openbaar vervoer Stelpost verkeersveiligheid Kleine aanpassingen Woonrijpmaken en bouwrijp maken restant kantoorlocaties Bouwrijp maken Bouwrijp maken Werkzaamheden Techum en Jabikswoude (afhankelijk van verloop planologisch-juridische procedures) Afronden bouwrijp maken fase A; start bouwrijp maken fase B Omschrijving Afwerken gebied Afvoer grond en afwerking gebied Afwerken gebied Afwerken gebied P.m. Aanleg persleiding, riolering en infrastructuur Afwerken gebied Afronden bouwrijp maken en afwerken gebied Bouwrijpmaken Bijdrage in bevaarbaar maken van het gehele tracé van de route met een doorvaarthoogte van 2,50 meter Bijdrage van de gemeente Leeuwarden gedurende een periode van 10 jaar Gemeentelijke bijdrage in uitvoeringskosten van provinciaal project Stelpost die in overleg met verenigingen van dorpsbelang nader wordt ingevuld op basis van het uitvoeringsprogramma van de Dorpennota Vervangen riolering aan noordzijde tussen Brederodestraat en Vondelstraat en aan zuidzijde tussen Reviusstraat en Vondelstraat; gaat om riolering in trottoir zodat niet gewacht behoeft te worden op herinrichting. Vervangen riolering van Joubertstraat tot Singelstraat en van Rengerslaan tot Camstraburen; uitvoering in combinatie met kruispuntaanpassingen Vervangen riolering in Gebr. Wierdastraat, Invasiestraat, Konvooistraat, Krijn van der Helmstraat, Leendert Sinnemastraat, Verzetsstraat en Victoriestraat; uitvoering in combinatie met stedelijke vernieuwing Vervangen riolering Zwettestraat (gedeelte ten zuiden van spoorlijn Leeuwarden- Sneek), Marconistraat, Lorenzkade en James Wattstraat; uitvoering in combinatie met rivitalisering van het bedrijventerrein Stelpost t.b.v. kleine aanpassingen infrastructuur openbaar vervoer Stelpost t.b.v. kleine aanpassingen op gebied van verkeersveiligheid Stelpost t.b.v. onvoorziene kleine aanpassingen in de infrastructuur 15

16 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: MeerjarenInvesteringsProgramma 2007 GVVP 2007 Hoofdinfrastructuur Stadsring West 1 e fase De voorbereidingen in 2006 van de uitbouw van de kruispunten in de stadsring west (gedeelte ringweg van Valeriusplein tot en met Oostergoplein) vergen meer tijd dan was voorzien. De oorzaak van de langere voorbereidingstijd ligt in een noodzakelijk gebleken bredere en gedetailleerdere studie naar de verkeersafwikkeling in het invloedsgebied van de kruispunten (interactie van verkeersafwikkeling met bijvoorbeeld de andere kruispunten in de stadsring) in combinatie met de stedenbouwkundige inpasbaarheid van de kruispunten en een stedenbouwkundige visie op de stadsring in zijn volle omvang. Deze bredere studie is noodzakelijk om te komen tot een duurzaam inrichtingsvoorstel voor de kruispunten in de stadsring die zijn berekend op de toekomst. Eind 2006 bestaat meer duidelijkheid over het gewenste pakket aan samenhangende maatregelen voor de aanpak van de kruispunten in de stadsring. Dit is de basis voor een nieuwe prioriteitsafweging voor de volgorde van de uitvoering. Die prioriteitsafweging zal vervolgens tot uitdrukking komen in de programma s infrastructuur vanaf Voor het programma infrastructuur 2007 wordt hangende het onderzoek naar de ruimtelijke inpassing van maatregelen aan de stadsring ingezet op het inplannen van uitvoeringsmaatregelen die los staan van de integrale studie naar de stadsring. Hierover kan worden opgemerkt dat het vooral gaat om maatregelen op het vlak van de verkeersveiligheid. Westelijke invalsweg In 2006 is door de raad het voorkeurstracé en de fasering voor de Westelijke Invalsweg vastgesteld. De volgende stap is de verdere uitwerking van de eerste fase en het invulling geven aan de financieringsstrategie. De eerste fase betreft de aanpak van de herinrichting kruispunt Zwettestraat/Fahrenheitweg/Marshallweg (in combinatie met het verdiepen van de Zwettetunnel in het kader van het project revitalisering Industrieterrein-West) tot en met de aansluiting op de RW 31 (De Haak). Het project Westelijke Invalsweg is één van de topprioriteiten voor de bereikbaarheid van Leeuwarden zoals deze staan verwoord in de Strategie Bereikbaarheid Leeuwarden en het geactualiseerde Stadsconvenant. Het belang van deze verbinding tussen De Haak en het FEC-Citygebied is nogmaals onderstreept door de uitkomsten van de Netwerkanalyse Leeuwarden Westergozone A7 Zone (de samenwerkende Friese steden). Drachtstercomplex Het Drachtstercomplex bestaat uit het Drachtsterplein, de Drachtsterbrug en de aansluiting Goutum/Zuiderburen. Dit geheel is in toenemende mate onvoldoende vormgegeven om de zich aandienende verkeersdruk te kunnen verwerken. De verkeersdruk op de invalswegen van Leeuwarden neemt de komende 15 tot 20 jaar met meer dan 60% toe. Door de bundeling van verkeer op de hoofdwegen zal de toename op de Drachtsterweg nog hoger uitvallen. De verkeersafwikkeling op het Drachtstercomplex zal uitgaande van de huidige vormgeving dramatisch verslechteren. Aangezien de files nu al in de ochtendspits terugstuwen naar de Wâldwei is aanpak van dit knelpunt gewenst. De oplossing van deze problematiek is nog niet geheel duidelijk. Een structurele oplossing zou zijn een ingrijpende herinrichting van het Drachtsterplein, gericht op capaciteitsverruiming, in combinatie met een verdubbeling van de capaciteit van de kruising weg met het water, bij voorkeur onderlangs het kanaal. Andere structurele oplossing zijn ook denkbaar. In het kader van het Stadsconvenant zijn met de provincie afspraken gemaakt over nadere studie naar de mogelijke oplossingen voor dit knelpunt. Deze studie is in 2006 gestart en zal in 2007 worden afgerond. Aanpak van het Drachtstercomplex behoort tot de vier topprioriteiten in de verbetering van de bereikbaarheid van Leeuwarden. Net als voor de WIW geldt voor het Drachtstercomplex dat de noodzaak van maatregelen wordt onderbouwd door de in 2006 op verzoek van het rijk uitgevoerde netwerkanalyse. 16

17 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: MeerjarenInvesteringsProgramma 2007 Fietsprojecten In het in 2006 vastgestelde GVVP-uitwerkingsplan voor het fietsverkeer is een uitvoeringsprogramma opgenomen dat loopt tot Prioritering van de fietsmaatregelen vindt plaats in samenhang met andere GVVP-maatregelen, op basis van kosteneffectiviteit en op grond van ruimtelijke inpasbaarheid van de voorgestelde maatregelen. In het uitwerkingsplan ia aangegeven dat de besluitvorming van de uitvoering van de fietsmaatregelen onderdeel uitmaakt van het meerjarenprogramma infrastructuur. Voor 2007 zal een aantal maatregelen daadwerkelijk worden uitgevoerd en anderen worden voorbereid dan wel in studie worden genomen. Binnenstad - Noord (tussen Leeuwarder bos en de binnenstad) 2 e fase In 2005 is de 1 e fase van deze route uitgevoerd. De 2 e fase behelst een logisch vervolg op de 1 e fase en bestaat uit twee onderdelen. Het ene deel betreft het opwaarderen van de route langs de Dokkumer Ee (Camstraburen en Dokkumertrekweg) en sluit aan op de route langs Eeskwerd. Het andere deel betreft het gedeelte tussen de fietstunnel onder de Dammelaan (bij de Kinderboerderij) en de Dokkumer Ee/Noorderbrug. Onderdeel van de maatregelen is de aanpassing van de fietsoversteek bij de Noorderbrug. Aangezien dit deel via het toekomstige kenniscampusterrein loopt, vindt afstemming plaats met het project Kenniscampus. De voorbereidingen voor dit project zijn in 2006 gestart. Uitvoering vindt plaats in samenhang met aanpassing van het kruispunt Spanjaardslaan/Rengerslaan en de in de Spanjaardslaan uit te voeren rioleringswerkzaamheden. Fietspad aquaduct Langdeel - Zuiderburen Door de aanleg van een aquaduct ter plaatse van het Langdeel bestaat de mogelijkheid voor een verbetering van de fietsverbinding met Warten. De fietsroute over het aquaduct dient daartoe aangesloten te worden op bestaande (fiets)infrastructuur in Zuiderburen en aan de oostzijde van de Drachtsterweg (De Houn). Ten behoeve daarvoor wordt een beweegbare fietsbrug aangelegd over de nieuwe Nauwe Greuns tussen Zuiderburen en het aquaduct. Verder wordt een verbindend fietspad aangelegd tussen aquaduct en De Houn. Aan de zuidzijde van de Waldwei wordt de fietsroute van Warten kortgesloten met de Mardyk. Hiertoe kan deels gebruik gemaakt worden van het huidige tracé van de Waldwei omdat deze weg in verband met het aquaduct in noordelijke richting wordt verlegd. Deze route sluit ook aan op de fietsverbinding die langs de weg onder het aquaduct door wordt aangelegd. Gezien het regionale belang van deze fietsverbinding wordt vanuit het Fonds Stadregio Leeuwarden een financiële bijdrage beschikbaar gesteld. Dekking wordt verder gevonden in de Reserve Bovenwijkse Voorzieningen. Ongelijkvloerse fietsvoorziening Oostergoplein In het uitwerkingsplan voor het fietsverkeer is aangegeven dat de kruisingen van de hoofdfietsroutes met de stadsring vormgegeven kunnen worden als fietstunnel/fly-over mits (ruimtelijk) inpasbaar en kosteneffectief. De belangrijkste fietsverbinding in zuidelijke richting loopt via het Oostergoplein. De kruising fietsverkeer met autoverkeer is hier geregeld met verkeerslichten. Door de aanleg van een ongelijkvloerse fietsvoorziening bij het Oostergoplein wordt de doorstroming van zowel het autoverkeer als het fietsverkeer bevorderd. De voorbereiding wordt in 2007 ter hand genomen. Daarbij zal tevens worden onderzocht wat technisch bezien de beste wijze van aanleg is die tot het minste overlast leidt tijdens het bouwproces. Voor de uitvoeringskosten is in het meerjarenprogramma infrastructuur uitgegaan van een voorlopige raming. De daadwerkelijke kosten zijn afhankelijk van het ontwerp en de keuze van de uitvoeringstechniek. Vooreerst is rekening gehouden met een kostenverhogend effect door uitvoering met de minste hinder voor het bestaande verkeer van 30%. Binnenstad De Zuidlanden 1 e fase De ontwikkeling van De Zuidlanden brengt met zich mee dat er een tweede fietsverbinding met dit woongebied moet komen naast de route via de Overijsselseweg. Hiertoe zal een aantal knelpunten moeten worden opgelost. Daarbij kan gedacht worden aan de kruisingen met Van Harinxmakanaal, met de stadsring, met het spoor en eventueel de Zuiderstadsgracht. Om knelpunten en oplossingen duidelijk in kaart te brengen zal in 2007 een studie worden uitgevoerd. Onderdeel van deze studie is tevens kosten en dekkingsmogelijkheden. De daadwerkelijke uitvoering van de benodigde maatregelen zal gefaseerd gebeuren en naar verwachting niet voor 2010 starten. 17

18 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: MeerjarenInvesteringsProgramma 2007 Voorrang fietsers op minirotondes In de richtlijnen van het landelijk kennisplatform CROW voor de vormgeving van minirotondes is aangegeven dat in de bebouwde kom de fietsers in de voorrang dienen te zijn opgenomen. Uit oogpunt van verkeersveiligheid staan de drie noordelijke provincies op het standpunt dat de fietser, als kwetsbare verkeersdeelnemer, op minirotondes voorrang aan het gemotoriseerde verkeer moet verlenen. Dit standpunt is tot nu toe door de gemeente Leeuwarden gedeeld. Slechts bij twee minirotondes, het Vliet en in de Vrijheidswijk, heeft de fietser in de huidige situatie voorrang. Het gemeentelijk standpunt is in het kader van het uitwerkingsplan voor het fietsverkeer heroverwogen. Op grond van ervaringen elders is geconstateerd dat het verkeersveiligheidsaspect minder zwaarwegend is dan gedacht. De verkeersveiligheid voor fietsers bij voorrang op minirotondes is nauwelijks minder dan bij een omgekeerde voorrangssituatie. De verkeersveiligheid is in ieder geval beduidend beter dan in vergelijking met traditionele kruisingen. In de loop der jaren zijn er ook in het noorden steeds meer gemeenten toe overgegaan om de minirotondes conform de richtlijnen aan te leggen, dus binnen de bebouwde kom met de fietsers in de voorrang. In gemeenten als Groningen, Zwolle en Smallingerland komen beide soorten minirotondes dan ook binnen de stad voor. Uit onderzoek van TNO is gebleken dat er twee aspecten zijn waarop de weggebruiker bij een minirotonde bepaalt welk gedrag van hem wordt verwacht met betrekking tot de voorrang, te weten: - de markering (haaientanden) met bijbehorende verkeersborden; en - het doorlopen van de rode kleur van het fietspad over de oversteek. Uit de ervaring elders blijkt dat bij het juist toepassen van bovengenoemde kenmerken er geen problemen op het gebied van de verkeersveiligheid ontstaan. In het uitwerkingsplan is de afweging gemaakt bij welke minirotondes gekozen kan worden voor voorrang voor de fietser. Bij de minirotondes in de stadsring ligt de prioriteit op de doorstroming van het autoverkeer zodat hier de voorrangsituatie opgewijzigd blijft. Hetzelfde argument geldt voor de oostelijke rondweg (wegen tussen Vrijheidsplein en Drachtsterplein). In het kader van de aanpassing van de westelijke stadsring wordt bovendien studie gemaakt van andere kruispuntoplossingen. Op de minirotondes binnen de stadsring kan de voorrangssituatie worden aangepast. Het gaat hierbij in eerste instantie om totaal tien minirotondes. De uitvoering hiervan zal in 2007 plaatshebben. Bij de uitvoering zal extra aandacht worden besteed aan communicatie over de gewijzigde situatie. Daar waar mogelijk zullen overige minirotondes binnen redelijke termijn volgen. Fietsenstallingen binnenstad Het zorgen voor voldoende fietsenstallingen is naast infrastructuur een van de twee peilers van het uitwerkingsplan voor het fietsverkeer. Voor het kernwinkelgebied gaat het om het realiseren van minimaal 1300 overdekte en bewaakte fietsenstallingen met daarbij de mogelijkheid tot een capaciteitsuitbreiding tot 2000 plaatsen. Geopteerd wordt voor twee locaties. In 2007 zal een start worden gemaakt met een onderzoek naar de mogelijkheden voor bewaakte en overdekte fietsenstallingen in de binnenstad. Projecten parkeren Onderdeel van het project Nieuw Zaailand is de grootschalige renovatie en uitbreiding van de parkeerkelder onder het Wilhelminaplein. De planvoorbereiding loopt door in Vanaf 2008 is de uitvoering van de werkzaamheden voorzien. Verkeersveiligheid In het gemeentelijk wegennet is op een aantal plekken sprake van (potentieel) verkeersonveilige situaties voor met name het langzame verkeer. Wordt gekeken naar daadwerkelijke letselongevallen dan springt het kruispunt Vlietsterbrug/Nieuwekade/Tuinen met zes ongevallen in drie jaar hier duidelijk bovenuit. Om deze reden heeft aanpak van deze kruising de eerste prioriteit. Andere verkeersonveilige kruisingen zijn het Spanjaarsplein en Rengerslaan/Spanjaardslaan. Deze twee kruisingen zullen in 2007 in combinatie met de rioleringswerkzaamheden worden aangepast. De aanpak van het knelpunt voor de fietser bij de Noorderbrug maakt al onderdeel uit van de maatregelen in de hoofdfietsroute Binnenstad Noord. Voor het autoverkeer is sprake van een (potentieel) onveilige verkeerssituatie bij de kruisingen Aldlânsdyk/Stinzenflorea en Aldlânsdyk/dr. Jacob Botkeweg. Het doortrekken van de middenbermen biedt hiervoor een oplossing. 18

19 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: MeerjarenInvesteringsProgramma 2007 Meerjarenprogramma infrastructuur In Bijlage II van Bijlage D, van het bijlagenboek, is een overzicht gegeven van de infrastructurele projecten voor de periode 2007 t/m De invulling voor de jaren ná 2007 heeft vooral een indicatief karakter. Het overgrote deel van de beschikbare algemene middelen voor infrastructuur in de komende jaren is bestemd voor de uitvoering van het GVVP. Een overzicht van de projecten waarvoor in de periode 2007 t/m 2010 dekking vanuit de algemene middelen (stelpost infrastructuur, reserveringen GVVP en Dorpennota) beschikbaar komt, is opgenomen in Bijlage III van Bijlage D van het bijlagenboek. Financiering Het programma infrastructuur maakt gebruik van verschillende dekkingsbronnen ter financiering van de projecten. Vanuit de algemene middelen is jaarlijks een stelpost beschikbaar ter dekking van de eigen gemeentelijke bijdrage in de kosten van infrastructurele projecten. Het gaat hierbij om de dekking van kapitaallasten behorend bij een investeringsvolume van ca. 1,9 mln per jaar (exclusief BTW). Voor 2007 is verder nog een saldo beschikbaar uit het Programma Infrastructuur 2006 van Daarnaast is bij de vaststelling van de Programmabegroting 2006 eenmalig een investeringsruimte beschikbaar gekomen voor maatregelen uit het GVVP van Hiervan is in 2006 een bedrag van ingezet zodat van dit bedrag nog resteert voor GVVP-maatregelen uit de programma s vanaf Het saldo van mee- en tegenvallers van afgesloten projecten met een bijdrage uit de stelpost infrastructuur bedraagt Dit bedrag wordt in 2007 opnieuw ingezet voor infrastructurele projecten. Voor de uitvoering van maatregelen uit het GVVP zijn voor de periode 2007 tot en met 2010, naast de stelpost infrastructuur, ook middelen nieuw beleid beschikbaar voor de afdekking van een investeringsvolume van 2,4 mln per jaar. Ook voor de maatregelen uit de Dorpennota zijn dekkingsmiddelen in de programmabegroting opgenomen. Voor de beleidsperiode 2007 tot en met 2010 gaat het om de dekking voor een investeringsvolume van jaarlijks 0,2 mln. Vanuit de algemene middelen is voor 2007 derhalve dekking aanwezig voor een gemeentelijke bijdrage in investeringen ten bedrage van Van het voor 2007 beschikbare budget zal worden gebruikt voor de dekking van maatregelen na Bijlage IV van bijlage D, van het bijlagenboek, geeft een overzicht van het verloop van de algemene middelen in de periode 2007 tot en met De kosten van de infrastructurele maatregelen in de inbreidings- en uitbreidingsgebieden waarvoor een grondexploitatie is opgezet, worden ten laste gebracht van de betreffende exploitaties. De bijdrage van de gemeente Leeuwarden in de uitvoeringskosten van de Noordwesttangent wordt gedekt vanuit het SIOF. Het gaat hierbij om een gemeentelijke bijdrage van totaal 2 mln die over twee jaar is verdeeld. Ook de bijdrage van Leeuwarden in de noordelijke elfstedenvaarroute is verdeeld over de jaren 2006 en Voor een deel wordt deze bijdrage gedekt uit de budgetten voor toerisme. Met de provincie zijn als onderdeel van de actualisatie van het Stadsconvenant, onder het thema Leeuwarden bereikbaar ontsloten, afspraken gemaakt over provinciale financiële bijdragen voor infrastructuur in de periode 2006 tot en met Aan subsidiemogelijkheden resteert de komende jaren vooral de BDU-regeling en de Stimuleringsregeling Fiets. De insteek van de gemeente Leeuwarden is om met de provincie Fryslân te komen tot langjarige afspraken over de inzet van de BDU-middelen voor de uitvoering van het GVVP. Voor 2007 komen ook middelen beschikbaar uit het Fonds Stadsregio Leeuwarden (FSL). Deze zijn vooral bestemd voor fietsmaatregelen. Als onderdeel van de financieringsstrategie voor de bereikbaarheid van Leeuwarden hebben de gemeente Leeuwarden en de provincie in 2006 samen een Regionaal Mobiliteitsfonds ingesteld met het oogmerk extra rijksgelden te genereren voor het oplossen van stedelijke knelpunten. Hierin zullen de gelden worden ondergebracht voor de grootschalige ingrepen in de infrastructuur waarvan de uitvoering veelal jaren vergt zodat de dekking over meerdere jaren uitgesmeerd dient te worden. 19

20 2. Beleidsbegroting 2.1 Programmaplan: MeerjarenInvesteringsProgramma 2007 De kosten van de aanleg van parkeervoorzieningen ten behoeve van de binnenstad worden gedekt uit de Reserve Parkeren. Ook de voorbereidingskosten voor overdekte en bewaakte fietsenstallingen in de binnenstad zullen uit deze reserve worden bekostigd. Aan de aansluiting van de fietsroutes door Zuiderburen op het aquaduct Langdeel wordt bijgedragen uit de Reserve Bovenwijkse Voorzieningen. Dekking voor de stelpost voorzieningen openbaar vervoer wordt gevonden in de Egalisatiereserve Openbaar Vervoer. Het gaat hierbij om een bestemmingsreserve die wordt gevoed uit de rijksbijdrage exploitatie stadsdienst. De rioleringswerkzaamheden worden gedekt uit het daarvoor geoormerkte deel van de OZBinkomsten en uit de Reserve Rioleringen. Het gaat hierbij om de kosten voor vervanging van rioleringen, evenals de kosten voor beheer en onderhoud. 20