Uitvoeringsnotitie beeldende kunst in de openbare ruimte

Transcriptie

1 Jan Ros Meetbaar water, 2004 Uitvoeringsnotitie beeldende kunst in de openbare ruimte Januari 2011

2

3 INHOUD SAMENVATTING INLEIDING AANLEIDING AFBAKENING DOEL LEESWIJZER VISIE EN BELEID BEELDENDE KUNST IN DE OPENBARE RUIMTE VISIE WATER, KERAMIEK EN MEDIAKUNST DOELSTELLINGEN KUNSTCOLLECTIE: ONTWIKKELING EN -BEHEER EENDUIDIGE COLLECTIE BUITENKUNST IN DE OPENBARE RUIMTE KOPPELING BUITENKUNST AAN RUIMTELIJKE ONTWIKKELING KUNSTCOLLECTIE: ONDERHOUD UITGANGSSITUATIE REGULIER ONDERHOUD WEGWERKEN ACHTERSTALLIG ONDERHOUD BEPERKEN EXPLOITATIELASTEN VASTLEGGING & REGISTRATIE KUNST IN DE WIJKEN TWEE INSPIRERENDE COMMUNITY ART PROJECTEN IN DE WIJK PER JAAR KUNST ALS WIJKIDEE KUNST IN DE ZUIDLANDEN KUNST IN CAMMINGHABUREN KUNSTPROMOTIE VERSTERKEN INTERACTIE TUSSEN BEELDENDE KUNST EN PUBLIEK COLLECTIE BEELDENDE KUNST IN DE OPENBARE RUIMTE IS ZICHTBAAR STRUCTUREEL ONTMOETING EN DEBAT ORGANISATIE AANJAAGTEAM SAMENWERKING, GEMEENTE, BEWONERS EN KUNSTVELD FINANCIERING & DEKKING FINANCIEEL OVERZICHT EXTRA (EXTERN) GELD GENEREREN PLANNING ACTIES

4 SAMENVATTING Deze uitvoeringsnotitie geeft nader invulling aan het door het college vastgestelde Beleidskader Beeldende Kunst en Vormgeving ( ). De uitvoeringsnotitie gaat specifiek over wat de gemeente gaat doen op het gebied van beeldende kunst in de openbare ruimte in de periode Ten eerste gaan we een samenhangende en specifieke collectie kunstwerken in de openbare ruimte opbouwen. De kwaliteit moet hoog zijn om de collectie ook een publiekstrekker van bovenregionale allure te laten zijn. Bij nieuwe opdrachten c.q. aankopen gaat de voorkeur uit naar werken waarbij water, keramiek en/of mediakunst een rol spelen. Ditzelfde geldt voor het aannemen van aangeboden werken en het afstoten van bepaalde werken. Een belangrijk actiepunt is het toetsen van de huidige collectie aan een aantal benoemde collectiecriteria. Ten tweede gaan we beeldende kunst in de openbare ruimte in een vroeg stadium en integraal inbrengen bij de ontwikkeling van (nieuwe) woonwijken, herinrichtingtrajecten, infrastructurele werken en groenprojecten die de komende tien jaar gepland staan. Het betreft de realisatie van autonome kunstwerken en toegepaste kunst ten behoeve van straatmeubilair, speelvoorzieningen, recreatieve voorzieningen en informatievoorziening (bewegwijzering). De focus ligt in de periode van op het toepassen van kunst op de locaties het Zaailand (binnenstad) en het Oostergoplein (toegangspoort tot de stad). Voor de overige toegangspoorten tot de stad (Groningerstraatweg, Europaplein, Drachtsterplein en Westelijke invalsweg) vindt planvorming plaats. In samenwerking met het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) wordt een kunstwerk gerealiseerd bij de nieuwbouw van het CJIB. Ten derde wordt er met zogeheten community art projecten reuring gebracht in de wijken Vlietzone, Valeriuskwartier, Nijlân, Schepenbuurt, Oldegalileën/Bloemenbuurt en de Zuidlanden. De projecten worden op locatie ontwikkeld en gepresenteerd. Ze kunnen een tijdelijk of permanent karakter hebben. De beeldende kunst moet mensen meenemen in ontwikkelingen en hen het gevoel geven dat zij mede-eigenaar zijn van hun wijk en de openbare ruimte. Een belangrijk actiepunt voor de eerst genoemde vijf wijken is het aantrekken van partijen die deze projecten kunnen begeleiden. Het project in de Zuidlanden is al in uitvoering. De realisatie van wijkideeën die permanente kunst in de openbare ruimte betreffen en die ondersteund worden door middel van de wijkwaardebonnen zorgt voor sociale cohesie en samenhang binnen de daarvoor geselecteerde wijken. Er kan in 2011 en 2012 een beroep gedaan worden op de regeling beeldende kunst en vormgeving: kunst als wijkidee, in aanvulling op de middelen die met de wijkwaardebonnen beschikbaar zijn gesteld. Ten vierde brengen we de gemeentelijke collectie buitenkunst op orde. We maken de collectie tegelijkertijd beter zichtbaar, virtueel en in de stad. Belangrijke actiepunten 4

5 zijn het wegwerken van achterstallig onderhoud, het opzetten van het structurele reguliere beheer en het realiseren van een publiekssite, waarop de kunstwerken te bekijken zijn op de kaart. Ten vijfde verbeteren we de interne organisatie en samenwerking. Dat is nodig om een samenhangende collectie buitenkunst op te kunnen bouwen. Dat is ook cruciaal om beeldende kunst integraal te kunnen toepassen in de stedenbouwkundige plannen. Belangrijke actiepunten zijn het instellen van een aanjaagteam beeldende kunst, dat ook een rol vervult in het uitvoeren van de percentageverordening beeldende kunst in de openbare ruimte. Voor alle activiteiten genoemd in deze uitvoeringsnotitie is in de periode een toereikend gemeentelijk budget beschikbaar van ,- per jaar en een onderhoudsbudget van ,- per jaar. Om financiële voorwaarden te scheppen voor vooral de periode na 2012 gaan we daarnaast actief op zoek naar extra (externe) financieringsmogelijkheden. Belangrijke actiepunten zijn de werving van Fondsen en middelen van derden voor financiering van kunstwerken in de openbare ruimte en het bij aankoop en nieuwe opdrachten direct reserveren van middelen voor toekomstig onderhoud. In deze uitvoeringsnotitie is met het oog op de op dit moment beschikbare financiën het midden gezocht tussen het realiseren van ambities van de gemeente en het noodzakelijk op orde brengen van de gemeentelijke collectie buitenkunst. De periode gebruiken we vooral ook om (financiële) voorwaarden te scheppen voor de periode daarna. 5

6 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding In de openbare ruimte van Leeuwarden staan, verdeeld over de wijken, 118 gemeentelijke beelden en monumentale kunstwerken 1. Deze collectie buitenkunst is eigendom en in beheer van de gemeente. De kunstwerken dateren, op één na, alle van na de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om vrijstaande kunstwerken en toegepaste kunst die onderdeel uitmaakt van de aanpalende bebouwing of de bestrating. De kunstwerken zijn vooral te vinden in de uitbreidingslocaties van de stad buiten de rondweg en in de binnenstad. De collectie buitenkunst is een staalkaart aan verschillende verschijningvormen en vormt de afspiegeling van het tijdsbeeld waarin de kunst tot stand is gebracht. Uit onderzoek door Kunstwacht 2 blijkt dat er sprake is van veel achterstallig onderhoud en dat veel kunstwerken groot onderhoud nodig hebben. In vergelijking tot veel gemeenten van dezelfde grootte kreeg in Leeuwarden het beheer en onderhoud van de gemeentelijke collectie buitenkunst weinig tot geen structurele en inhoudelijke invulling. In september 2009 kwam daar verandering in toen het college de beleidsnota beeldende kunst en vormgeving (beleidsnota BKV) vast stelde. Daarin staan de gemeentelijke visie, ambities, doelen en acties ten aanzien van beeldende kunst en vormgeving in Leeuwarden. De nu voorliggende notitie geeft nader uitvoering aan dit beleid voor het onderdeel beeldende kunst in de openbare ruimte. 1.2 Afbakening Naast de gemeentelijke kunstwerken kent de stad ook een niet nader vastgesteld aantal kunstwerken, zichtbaar in de openbare ruimte maar in het bezit van bedrijven of organisaties. Deze uitvoeringsnotitie gaat specifiek over: - autonome gemeentelijke buitenkunst - toegepaste kunst ten behoeve van straatmeubilair, speelvoorzieningen, recreatieve voorzieningen en informatievoorziening (bewegwijzering) - projecten op locatie, vernieuwende verschijningsvormen van kunst en kunst in de openbare ruimte die van tijdelijke aard is 1 Monumentale kunstwerken verwijzen naar geschiedkundige gebeurtenissen en leveren daarmee een bijdrage aan de culturele en historische identiteit van de stad. 2 Beheerplan in opdracht van de gemeente Leeuwarden, Kunstwacht, mei

7 Voor graffitikunst heeft de gemeente apart graffitibeleid. Deze vorm van kunst in de openbare ruimte en de gemeentelijke kunstcollectie binnenshuis maken geen deel uit van deze uitvoeringsnotitie. 1.3 Doel Het doel van de uitvoeringsnotitie is tweeledig. In de periode van : 1. de gemeentelijke collectie buitenkunst op orde brengen en houden, alsmede zichtbaar maken; 2. de interne organisatie en samenwerking verbeteren. In deze uitvoeringsnotitie staan de activiteiten en middelen die nodig zijn om dit voor elkaar te krijgen. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt de visie op beeldende kunst in de openbare ruimte gepresenteerd. In hoofdstuk 3 tot en met 6 volgt de uitwerking van deze visie, en worden concrete acties benoemd. Hoofdstuk 7 gaat in op de organisatie van het beleid en de acties uit de voorgaande hoofdstukken. In hoofdstuk 8 komt het financiële kader voor de periode aan bod. Hoofdstuk 9 is recapitulerend een overzicht met acties en de planning daarvan. 7

8 2 VISIE EN BELEID BEELDENDE KUNST IN DE OPENBARE RUIMTE 2.1 Visie In de beleidsnota BKV is de volgende visie op kunst in de openbare ruimte geformuleerd: 1. beeldende kunst in de openbare ruimte is van belang voor de visuele kwaliteit van de stad en de aantrekkingskracht van Leeuwarden als plek waar het prettig wonen, werken en recreëren is. Het zorgt voor meer waardering bij inwoners en trekt meer bezoekers; 2. beeldende kunst in de openbare ruimte is de creatieve motor voor participatie en sociale cohesie. De gemeente wil mensen de gelegenheid bieden om kennis te nemen van en betrokken te raken bij beeldende kunst in de openbare ruimte Water, keramiek en mediakunst Het beleid ten aanzien van kunst in de openbare ruimte richt zich specifiek op meer aandacht voor de drie thema s water, keramiek en mediakunst (beeld, licht en geluid). Keramiek en mediakunst zijn al veelbelovende technieken in de Leeuwarder beeldend kunst. De openbare ruimte is bij uitstek geschikt om gebruik van het element water in te brengen Doelstellingen De beleidsdoelstellingen ten aanzien van kunst in de openbare ruimte worden geschaard onder drie van de vier programmalijnen uit de beleidsnota BKV: positioneren en participeren, maar ook binnen de programmalijn presenteren als het om de promotie van en bekendheid met de collectie buitenkunst gaat. De programmalijn produceren blijft buiten beschouwing, omdat deze geen kunst in de openbare ruimte betreft. Doelstellingen: - positioneren: realiseren van beeldende kunst in de openbare ruimte geeft een impuls aan het verhogen van de kwaliteit van de stad. De focus ligt op de binnenstad en op de kwaliteit van de leefomgeving in wijken; - participeren: beeldende kunst zal op een inspirerende wijze ingezet worden voor wijkontwikkeling via zogenoemde community art projecten; - presenteren: betere promotie en bekendheid met beeldende kunst in de openbare ruimte. 5 3 Beleidsnota Beeldende Kunst en Vormgeving , p idem, p idem, p

9 3 KUNSTCOLLECTIE: ONTWIKKELING EN -BEHEER Resultaat in 2012: beeldende kunst in de openbare ruimte geeft een impuls aan het verhogen van de kwaliteit van de stad. De focus ligt op de binnenstad en op de kwaliteit van de leefomgeving in wijken; financiële inzet voor kunstcollectie ontwikkeling en -beheer: Eenduidige collectie buitenkunst in de openbare ruimte De komende jaren richt de gemeente zich op het opbouwen van een samenhangende en specifieke collectie kunstwerken in de openbare ruimte. De kwaliteit moet hoog zijn om de collectie ook een publiekstrekker van bovenregionale allure te laten zijn. De collectie wordt aangevuld vanuit opdrachten en uit aankopen, via tentoonstellingen, manifestaties en projecten. Kunstwerken in de openbare ruimte voldoen bij voorkeur aan de volgende criteria Criterium water, keramiek en mediakunst Het collectiebeleid richt zich specifiek op de thema s water, keramiek en mediakunst (beeld, licht en geluid). Bij nieuwe opdrachten c.q. aankopen gaat de voorkeur uit naar werken waarbij deze drie thema s gezamenlijk of individueel een rol spelen. Ditzelfde geldt voor het aannemen van aangeboden werken. Ook speelt dit criterium een rol bij het oordeel over het afstoten van bepaalde werken Overige collectiecriteria Naast het doorstaan van de toets aan de driehoek water, keramiek en mediakunst voldoen gemeentelijke kunstwerken in de openbare ruimte ook aan de volgende criteria: - het ontwerp of kunstwerk is duurzaam: o.a. goed bestand tegen invloeden van weer en wind, vandalismebestendig, energiezuinig etc.; - er is een inschatting gemaakt van en een afspraak vastgelegd over de levensduur van het kunstwerk; - er is een inschatting gemaakt van de jaarlijkse kosten voor onderhoud van het kunstwerk. Bij nieuwe opdrachten en aankopen worden direct middelen gereserveerd voor toekomstig onderhoud; - bij het tot stand komen van nieuwe kunst wordt de werkwijze in de percentageverordening Kunst in de openbare ruimte gevolgd: o.a. advisering door begeleidingscommissie aan het college. Genoemde punten worden in iedere nieuwe opdrachtverlening of bij aankoop zwart op wit meegenomen. De afspraken gelden ook voor schenkingen en kunstwerken die in eigendom aan de gemeente worden overgedragen. 9

10 3.1.3 Verwijderen of teruggeven kunstwerken Op basis van de genoemde collectiecriteria is het gerechtvaardigd om kunstwerken te verwijderen of terug te geven aan de kunstenaar. Het nieuwe collectiebeheer zal in 2012 geleid hebben tot een iets aangepaste samenstelling en omvang van de gemeentelijke collectie kunstwerken in de openbare ruimte. Acties: - eenmalig de bestaande collectie kunst in de openbare ruimte toetsen aan de driehoek water, keramiek en mediakunst; - structureel nieuwe opdrachten c.q. aankopen, aangeboden kunstwerken toetsen aan de driehoek water, keramiek en mediakunst; - voldoen aan criteria bij opdrachtverlening en aankopen; - afspraken maken over levensduur alle gemeentelijke kunstwerken in de openbare ruimte met kunstenaar en nabestaanden, voor zover dat nog niet is gebeurd; - op basis van de genoemde criteria kunstwerken verwijderen of teruggeven. Door: beleidsmedewerker beeldende kunst, kunstenaars en nabestaanden van kunstenaars 3.2 Koppeling buitenkunst aan ruimtelijke ontwikkeling Het aanjaagteam (paragraaf 7.1) brengt beeldende kunst in de openbare ruimte in een vroeg stadium en integraal in bij de ontwikkeling van (nieuwe) woonwijken, herinrichtingtrajecten, infrastructurele werken en groenprojecten die de komende tien jaar gepland staan. Het betreft de realisatie van autonome kunstwerken en toegepaste kunst ten behoeve van straatmeubilair, speelvoorzieningen, recreatieve voorzieningen en informatievoorziening (bewegwijzering). In de periode gaat het naar verwachting om kunsttoepassingen op de volgende locaties Kunst in de Binnenstad Het centrum van Leeuwarden is een belangrijke plek die identiteitsbepalend is voor de stad. Een blikvanger in het centrum van Leeuwarden is Nieuw Zaailand. Op deze plek past toegepaste kunst of een spraakmakend kunstwerk van een (jonge) talentvolle kunstenaar of vormgever. De driehoek water, keramiek en mediakunst (beeld, licht en geluid) maken afzonderlijk of als geheel deel uit van het toekomstige kunstwerk. Het kunstwerk wordt ook getoetst aan de andere criteria (paragraaf 3.1.2) die vanaf nu voor de gemeentelijke beeldende kunst collectie in de openbare ruimte gelden Kunstwerken bij de toegangspoorten tot de stad De gemeente Leeuwarden heeft verder de ambitie om van de rondweg (stadsring) van Leeuwarden een stadskunstring te maken door middel van permanente kunstwerken in de openbare ruimte die fungeren als toegangspoorten tot de binnenstad. Het gaat om vijf locaties: Groningerstraatweg, Europaplein, Oostergoplein, Drachtsterplein, en de toekomstige Westelijke invalsweg. Op het Europaplein staat het vogelkunstwerk (fontein) van Chris Fokma. In verband met de eventuele herstructureringplannen voor het plein wordt in een vroeg stadium de mogelijkheid van een kunsttoepassing op het plein en de eventuele toekomst van het huidige kunstwerk meegenomen (zie ook paragraaf 4.4 Beperken exploitatielasten). In verband met de toekomstige werkzaamheden op het Drachtsterplein en de Westelijke invalsweg wordt ook hier gekeken welke kunsttoepassingen kunnen worden meegenomen. De planvorming moet hand in hand gaan met de zoektocht naar extra middelen voor de realisatie ervan (zie ook paragraaf 8.2 Extra (extern) geld genereren). Daadwerkelijke opdrachtverlening voor de locaties Groningerstraatweg, Europaplein, Drachtsterplein en de toekomstige Westelijke invalsweg is afhankelijk van deze extra middelen. De opdrachtverlening 10

11 voor het kunstwerk aan het Oostergoplein vindt in 2011 plaats. De overige kunstwerken bij de toegangspoorten kunnen naar verwachting pas na 2012 gerealiseerd worden, en is afhankelijk van de dan beschikbare middelen. De opdrachten moeten conform de collectiecriteria (paragraaf 3.1) verleend worden om zo de kwaliteit en samenhang van de gemeentelijke collectie kunstwerken te waarborgen Kunst ontstaan uit samenwerking tussen de gemeente en het CJIB De gemeente vindt het belangrijk om ten aanzien van realisatie van kunst in de openbare ruimte, waar mogelijk, samenwerking te zoeken met andere partijen (zie ook hoofstuk 8.2). Realisatie van een kunstwerk bij de nieuwbouw van het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB), die gesitueerd is in de Vosseparkwijk, is hier een goed voorbeeld van. Dit betreft een samenwerkingsverband tussen de gemeente en het CJIB. De driehoek water, keramiek en mediakunst (beeld, licht en geluid) maken zo mogelijk afzonderlijk of als geheel deel uit van het toekomstige kunstwerk. Actie: - opdrachtverlening kunstwerk Oostergoplein - planvorming kunsttoepassingen Groningerstraatweg, Europaplein, Drachtsterplein en Westelijke invalsweg - opdrachtverlening spraakmakend kunstwerk Nieuw Zaailand - opdrachtverlening kunstwerk CJIB Door: gemeentelijke aanjaagteam, fondsen, Stichting Kunst in de Openbare Ruimte (SKOR), CJIB, bedrijven, particulieren en de provincie Fryslân 11

12 4 KUNSTCOLLECTIE: ONDERHOUD Resultaat in 2012: het onderhoud van de gemeentelijke kunstcollectie in de openbare ruimte is op orde; financiële inzet kunstcollectie onderhoud: Uitgangssituatie De kwaliteit van de kunstwerken is van groot belang voor de promotie van kunst. Vertonen langs een uitgestippelde wandelroute diverse kunstwerken roestplekken, is het brons aangetast en de naaste omgeving van het kunstwerk erg rommelig? Dan is dat geen visitekaartje voor de stad. De gemeente Leeuwarden bezit op dit moment 118 kunstwerken in de openbare ruimte. Veertig poëziestenen zijn in bezit van de stichting Poëziestenen. Deze stichting neemt vooralsnog tot en met 2012 het onderhoud van de poëziestenen en de kosten daarvan voor haar rekening. In de periode van is per jaar voor alle onderhoud, restauratie en exploitatie van kunstwerken in de openbare ruimte een onderhoudsbudget van beschikbaar. Uit onderzoek door Kunstwacht 6 naar de 118 kunstwerken, blijkt dat sprake is van veel achterstallig onderhoud. 55 kunstwerken hebben groot onderhoud of restauratie nodig. De rest heeft klein onderhoud nodig of moet worden schoongemaakt. De kosten worden geschat op eenmalig Als het onderhoud en beheer eenmaal op orde is, kan volgens Kunstwacht voor regulier onderhoud worden volstaan met een bedrag van (exclusief exploitatielasten waterkunstwerken) per jaar. Voor kunstwerken die als fontein zijn uitgevoerd worden exploitatielasten betaald. De waterkunstwerken kosten energie om te kunnen functioneren en nemen per jaar van het beschikbare onderhoudsbudget ( ) in beslag. Het vogelkunstwerk op het Europaplein kost per jaar maar liefst aan water, energie en extra onderhoud. 6 Beheerplan in opdracht van de gemeente Leeuwarden, Kunstwacht, mei

13 4.2 Regulier onderhoud Uitgangspunten De ervaring van Kunstwacht in verschillende gemeenten is dat kunstwerken die er goed en schoon uitzien, minder vandalisme aantrekken dan smerige, al deels kapotte objecten. Dat scheelt in de kosten. Reparaties zijn op termijn immers veel duurder dan ieder jaar goed onderhouden. De andere uitgangspunten die de gemeente voor reulier onderhoud hanteert zijn: - regelmatig klein onderhoud van materialen als hout en steen verlengt de levensduur en maakt groot onderhoud overbodig; - jaarlijks onderhoud en inspectie voorkomen veel problemen; - een goed onderhouden collectie buitenkunst komt de promotie van de stad ten goede Vormen van onderhoud - Schoonmaken. Het geheel hoeft alleen te worden schoongemaakt, waarbij ook een antigraffiti-, antialgen- en mosbehandeling wordt gegeven. - Klein onderhoud. Er dienen kleine correcties te worden gemaakt, bijvoorbeeld voegwerk herstellen, het aanbrengen van schroeven die weg zijn of het verwijderen van krassen. Altijd wordt het geheel na werkzaamheden schoongemaakt. - Groot onderhoud. Er zullen meer ingrijpende werkzaamheden moeten worden uitgevoerd, of er dienen bijvoorbeeld delen te worden vervangen of aangevuld. Vaak zijn deze werkzaamheden niet binnen een dag, of soms zelfs niet ter plaatse uit te voeren. - Restauratie. Kunstwerken die in deze groep vallen, moeten worden gerestaureerd, wat er op duidt dat er dingen ontbreken, of onherstelbaar zijn beschadigd. Vaak is overleg met de kunstenaar nodig om tot een goede oplossing te komen Werkzaamheden Het regulier onderhoud betreft de volgende werkzaamheden: - eenmaal per jaar wordt de toestand van alle kunstwerken in kaart gebracht en bijgewerkt in de database - ieder kunstwerk wordt schoongemaakt - indien nodig wordt ieder kunstwerk behandeld met een beschermende laag - klein onderhoud wordt direct uitgevoerd - er wordt een advies gegeven, inclusief kostenraming, voor kunstwerken die dat jaar iets extra s (groot onderhoud) nodig hebben - direct actie ondernemen in het geval van calamiteiten - publiciteit aan de activiteiten geven, bijvoorbeeld op scholen Opbouw regulier onderhoudsbudget Voor het reguliere onderhoud is een bedrag beschikbaar van per jaar (zie tabel 1). structureel ( ) schoonmaak en klein onderhoud: exploitatie van waterkunstwerken: (zie ook paragraaf 4.4 Beperken exploitatielasten) opbouw van een budget voor groot onderhoud na 2012: totaal Tabel 1 Opbouw regulier onderhoudsbudget 13

14 Zoals in paragraaf al is aangegeven worden in het vervolg bij nieuwe opdrachten en aankopen middelen gereserveerd voor eventueel onderhoud. Het aanjaagteam zoekt voor het reguliere onderhoud een geschikte partij. Sociale zaken (werkgelegenheidstraject of re-integratieproject) en Wijkzaken worden uitgenodigd te offreren voor schoonmaak en klein onderhoud. Daarnaast stelt de gemeente particulieren en stichtingen in de gelegenheid om een monument te adopteren om zelf schoonmaak en klein onderhoud uit te voeren. Denk bijvoorbeeld aan scholen. Actie: - partij zoeken voor regulier onderhoud kunstwerken - actie organiseren waarbij monumentale kunstwerken worden aangeboden ter adoptie Door: gemeentelijke aanjaagteam 4.3 Wegwerken achterstallig onderhoud Naar verwachting zal het nieuwe collectiebeheer op basis van de collectiecriteria (paragraaf 3.1) in 2012 hebben geleid tot een gewijzigde samenstelling en omvang van de gemeentelijke collectie kunstwerken in de openbare ruimte. We gaan er dus van uit dat weliswaar een groot deel, maar niet de volledige huidige collectie groot onderhoud behoeft. Voor het wegwerken van de achterstand in onderhoud van de gemeentelijke collectie buitenkunst neemt de gemeente de volgende maatregelen: a. de achterstand in onderhoud wordt in drie jaar tijd weggewerkt (zie tabel 2). jaar structureel ( ) totaal Tabel 2 Verdeling kosten wegwerken achterstallig onderhoud Het onderhoudsbudget ( ) is dan na 2012 toereikend voor regulier onderhoud. Voor een inschatting van de kosten is gebruik gemaakt van het al eerder genoemde beheerplan van Kunstwacht; b. de gemeente geeft prioriteit aan het wegwerken van achterstallig onderhoud aan monumentale kunstwerken (kunstwerk van Anne Vondeling, het Joods monument, het Verzetsmonument etc.) én vervolgens aan kunstwerken die aan alle collectiecriteria (paragraaf 3.1) voldoen. Het aanjaagteam zoekt voor het groot onderhoud en de restauratie van de kunstwerken een geschikte partij. Actie: partij zoeken voor groot onderhoud en restauratie van de kunstwerken Door: gemeentelijke aanjaagteam 14

15 4.4 Beperken exploitatielasten De exploitatielasten moeten worden teruggebracht een tekort op het onderhoudsbudget te voorkomen. Als we dat niet doen, is het onderhoudsbudget de komende jaren ontoereikend voor adequaat regulier onderhoud (zie paragraaf 4.2 Regulier onderhoud). De oplossing is te vinden in het terugdringen van de grootste kostenpost: de fontein op het Europaplein. Voorgesteld wordt om advies te vragen aan een of meerdere partijen met als inzet om de fontein energiezuiniger te maken. Hiervoor is eenmalig een bedrag van beschikbaar. Op deze wijze worden verschillende ambities van de gemeente (Leeuwarden duurzaam, stad van watertechnologie) gecombineerd. Als het lukt, kunnen de exploitatielasten van waterkunstwerken in 2012 zijn teruggebracht tot Als het niet lukt, biedt de eventuele herstructurering van het plein alsnog kansen om de fontein te vervangen door een andere kunsttoepassing (zie paragraaf Kunstwerken bij de toegangspoorten tot de stad ). Actie: partij(en) benaderen in verband met het energiezuiniger maken fontein Europaplein Door: beleidsmedewerker beeldende kunst 4.5 Vastlegging & registratie De collectie buitenkunst van de gemeente Leeuwarden staat nu geregistreerd in twee verschillende databases, die van Kunstwacht en die van Keunstwurk. Onderzocht wordt welke database het beste bronbestand voor de collectie kan worden. In het bronbestand worden alle kunstwerkgegevens, onderhoudsgegevens en foto s beheerd, evenals kunsthistorische publieksinformatie. Het kan tevens gebruikt worden voor promotieactiviteiten (zie paragraaf 6.1 Versterken interactie tussen beeldende kunst en publiek) Actie: vastlegging informatie over kunstwerken en registratie van onderhoudswerkzaamheden in één bronbestand Door: beleidsmedewerker beeldende kunst, Kunstwacht, Keunstwurk 15

16 5 KUNST IN DE WIJKEN Resultaat in 2012: beeldende kunst zal op een inspirerende wijze ingezet worden voor wijkontwikkeling onder andere via zogenoemde community art projecten; financiële inzet kunst in de wijken: Twee inspirerende community art projecten in de wijk per jaar De gemeente realiseert per jaar twee zogenoemde community art projecten. Dit zijn projecten die op locatie worden ontwikkeld en gepresenteerd, startend vanuit de bijzondere kwaliteiten van mensen en de plek. We willen dit vooral doen in aandachtswijken en herstructureringswijken. Er is ruimte voor experimenten met vernieuwende verschijningsvormen van kunst. De projecten kunnen resulteren in een fysiek of virtueel kunstwerk dat opgenomen wordt in de collectie. Het project kan ook kunst van tijdelijke aard zijn, bijvoorbeeld een manifestatie. Leeuwarden is een van de weinige gemeenten met een dergelijke omvang die tijdelijke kunstprojecten in de openbare ruimte realiseert. De community art projecten worden in de periode uitgevoerd in de volgende vijf aandachtswijken: - Vlietzone en Valeriuskwartier: omdat daar al contact gelegd is met bewoners en verwachtingen zijn gewekt. - Nijlân: panel is actief bezig met (beeldende) kunst, community art zou een mooie nieuwe dimensie voor hen en de wijk kunnen betekenen. - Schepenbuurt en Oldegalileën/Bloemenbuurt: beide panels hebben weinig met kunst en de wijken zijn in het verleden slechts sporadisch in contact gekomen met beeldende kunst en performances. Een mooie uitdaging om juist in deze wijken kunst dichter bij de mensen te brengen. Bovendien kunnen beide wijken wel stimulansen bij het opbouwen van hun community gebruiken. De keus is niet op andere aandachtswijken gevallen omdat deze allemaal al in meer of mindere leuke kunstwerken hebben gerealiseerd met community art of binnen het project DOEN. Bijvoorbeeld de Gaudi-achtige bank in het Zamenhofpark (Tjerk- Hiddes/Cambuursterhoek) of de totempaal en muurschildering Kobbekooi (Wielenpolle). Water, keramiek en mediakunst kunnen deel uitmaken van de community art projecten. Het aanjaagteam gaat per community art project op zoek naar een geschikte partij die het betreffende project in de wijk kan aanjagen en begeleiden. 16

17 Actie: - selecteren partijen die kunst in de wijken kunnen aanjagen en begeleiden - uitvoering community art projecten Door: gemeentelijke aanjaagteam, externe partij, kunstenaars, bewoners, betrokkenen uit het culturele veld 5.2 Kunst als wijkidee Een van de uitgangspunten in de visie op kunst in de openbare ruimte is dat kunst kan leiden tot meer sociale cohesie in de wijken van de stad, en hiermee tot een verbetering van de leefbaarheid. Wijkideeën (voortkomend uit project DOEN) zijn daar een mooi voorbeeld van. De participatie van buurtbewoners wordt door de gemeente gestimuleerd en (financieel) gesteund door het uitreiken van zogenoemde wijkwaardebonnen, waarmee de gemeente in de daarvoor geselecteerde wijken middelen beschikbaar stelt om de wijkideeën uit te kunnen voeren. Dit kan ook om het realiseren van een permanent kunstwerk gaan. Vaak zijn bij dit soort wijkinitiatieven de wijkwaardebonnen niet toereikend om een permanent kunstwerk te kunnen realiseren. Als dan een beroep wordt gedaan op reguliere middelen voor beeldende kunst bij de gemeente, en de wijkbewoners dienen daarvoor een ontwerp in, is dat strijdig met de voorschriften in de Percentageverordening kunst in de openbare ruimte van de gemeente (vanuit de gemeente opdrachtformulering, aanbesteding op uitnodiging, instellen van een begeleidingscommissie). Om in dit manco te voorzien is de regeling beeldende kunst en vormgeving: kunst als wijkidee gemaakt, die het mogelijk maakt om wijkideeën die permanente kunstwerken in de openbare ruimte betreffen financieel en in aanvulling op de bijdrage van de wijkwaardebonnen, te ondersteunen. Het aanjaagteam wordt in een vroeg stadium betrokken bij een wijkidee en zorgt voor een vlotte afhandeling van benodigde gemeentelijke acties in het kader van het beeldende kunstbeleid (o.a. instellen begeleidingscommissie). Voor een aanvullende bijdrage bij het realiseren wijkideeën op het gebied van beeldende kunst in de openbare ruimte is in beschikbaar en in De regeling subsidie beeldende kunst en vormgeving: kunst als wijkidee biedt criteria ter besteding van de genoemde middelen. Actie: begeleiding wijkideeën Door: gemeentelijke aanjaagteam 5.3 Kunst in de Zuidlanden In de Zuidlanden wordt in 2010 het project Down South 2010 uitgevoerd. Daarbij wordt onder andere creatief gebruik gemaakt van nieuwe media. Het programma van Down South 2010 bestaat uit: - Drive-in bioscoop - Locatievoorstelling Down South - Kunstroute in samenwerking met Keunstwurk - Educatief programma in samenwerking met het Natuurmuseum Voor het project wordt ,- extra geld uit de reserve beeldende kunst in de openbare ruimte gehaald. Het project Zuidlanden is daarom in het financieel overzicht opgenomen als PM (zie hoofdstuk 8.1). Actie: uitvoering project Down South 2010 Door: Tryater, Keunstwurk, Natuurmuseum 17

18 5.4 Kunst in Camminghaburen Het kunstwerk De Boom, in 1973 gemaakt door Herman van der Heide, wordt in 2010 verplaatst naar de Anna Vondelingweg in de wijk Camminghaburen. De Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) schenkt het werk aan de gemeente Leeuwarden. De NHL, het wijkpanel van Camminghaburen en de gemeente hebben afgesproken dat gezamenlijk wordt bijgedragen aan het verplaatsen, plaatsen en opknappen van het kunstwerk. Actie: verplaatsen kunstwerk De Boom naar Camminghaburen Door: beleidsmedewerker beeldende kunst, NHL, wijkpanel Camminghaburen 18

19 6 KUNSTPROMOTIE Resultaat 2012: betere promotie van en bekendheid met beeldende kunst in de openbare ruimte; financiële inzet kunstpromotie: Versterken interactie tussen beeldende kunst en publiek De gemeente maakt informatie over beeldende kunst in de openbare ruimte beter toegankelijk en brengt het actief onder de aandacht van een breed publiek. Op een publieksite kunnen burgers (bewoners en bezoekers) interactief de kunsthistorische informatie raadplegen en tevens de poëzieroute, een route langs beelden van bekende Leeuwarders of andere routes langs kunst in de openbare ruimte vinden. Onderzocht moet worden of hiervoor gebruik gemaakt kan worden van de database kunsthistorische publieksinformatie van Kunstwacht of de database van Keunstwurk. Acties: - een publiekssite creëren, waarop kunstwerken zijn te bekijken in een plattegrond en loop-, fiets- of rijroutes kunnen worden uitgestippeld. - beeldende kunst in openbare ruimte opnemen in fiets- en/of stadswandelroutes. Door: beleidsmedewerker beeldende kunst, Kunstwacht, Keunstwurk, Marketing Leeuwarden en VVV. 6.2 Collectie beeldende kunst in de openbare ruimte is zichtbaar De gemeente maakt haar collectie beeldende kunst in de openbare ruimte beter zichtbaar in centrum en wijken. Ze doet dit door bij alle gemeentelijke kunstwerken in de openbare ruimte goed zichtbaar kunsthistorische informatie te plaatsen. Het aanjaagteam gaat ook aandacht besteden aan de jaarlijkse schoonmaak ronde, zodat ook voor de inwoners duidelijk is dat de gemeente met zorg omgaat met de kunstwerken. Acties: - bij alle gemeentelijke kunstwerken vandalisme bestendige bordjes met informatie over het kunstwerk plaatsen. - aandacht besteden aan jaarlijkse schoonmaakronde Door: gemeentelijke aanjaagteam, VVV. 19

20 6.3. Structureel ontmoeting en debat Jaarlijks organiseert de gemeente een expertmeeting over kunst in de openbare ruimte. Tijdens die bijeenkomst wordt gedebatteerd door organisaties die zich bezig houden met kunst in de openbare ruimte in Leeuwarden, alsook beeldend kunstenaars, vormgevers en architecten en stedenbouwkundig supervisor van de gemeente. Acties: organiseren jaarlijkse expertisebijeenkomst kunst in de openbare ruimte Door: beleidsmedewerker beeldende kunst, Keunstwurk, Stichting Voorheen De Gemeente, SKOR, en andere organisaties die zich bezig houden met kunst in de openbare ruimte, alsook beeldend kunstenaars, vormgevers en architecten. 20

21 7 ORGANISATIE Om de doelstellingen op het gebied van kunst in de openbare ruimte in 2012 te bereiken is goede samenwerking nodig tussen: a. verschillende disciplines binnen de gemeentelijke organisatie b. gemeente, bewoners en kunstveld 7.1 Aanjaagteam Om uitvoering te geven aan verschillende acties uit deze uitvoeringsnotitie wordt een multidisciplinair aanjaagteam kunst in de openbare ruimte samengesteld. Dit team bestaat uit een vaste kern van drie personen: - Lisa van Hijum (voorzitter), beleidsmedewerker beeldende kunst en vormgeving - Homme de jong, projectcontroller - Jos van Langen, senior adviseur Stedenbouw en twee adviserende/meelezende leden: - Jurjen van de Weg, Wijkmanager - Roelof Bos, medewerker Vastgoedbeheer Het team heeft de volgende taken: - Kunsttoepassingen in een vroeg stadium inbrengen bij de ontwikkeling van (nieuwe) woonwijken, herinrichtingtrajecten, infrastructurele werken en groenprojecten formuleren projectplannen individuele opdrachten. - Vlot laten verlopen uitvoering van de werkwijze als voorgeschreven in de percentageverordening Kunst in de openbare ruimte. o.a. door voorbereiden collegeadviezen tot instelling begeleidingscommissie, formuleren opdrachten en projectplannen. - Fondsen werven en derden benaderen voor financiering kunstwerken in de openbare ruimte - Formuleren opdrachten voor (achterstallig) onderhoud collectie buitenkunst - Monitoren planning (achterstallig) onderhoud beeldende kunst in openbare ruimte en uitvoering daarvan. - Toezien op voortgang acties voortkomend uit deze uitvoeringsnotitie. - Opstellen jaarlijkse rapportage (in woord en beeld). De vaste kern vergadert ongeveer zes keer per jaar. De adviserende/meelezende leden schuiven afhankelijk van de agenda aan. Voor de extra inzet van interne capaciteit uit de dienst Stadsontwikkeling en -beheer is een budget van beschikbaar. 21

22 7.2 Samenwerking, gemeente, bewoners en kunstveld Werkwijze opdrachtverlening Voor de opdrachtverlening van projecten en kunsttoepassingen in de openbare ruimte volgt de gemeente de werkwijze als voorgeschreven in de percentageverordening Kunst in de openbare ruimte. Deze werkwijze bevordert niet alleen de kwaliteit van de kunsttoepassing, maar ook de betrokkenheid bij de totstandkoming ervan. Door vertegenwoordiging in de begeleidingscommissie wordt draagvlak gecreëerd bij zowel bewoners als kunstveld. 1. Per kunsttoepassing doet het aanjaagteam een voorstel aan het college voor samenstelling van een begeleidingscommissie. 2. Het college stelt begeleidingscommissie vast. In deze commissie hebben tenminste zitting: - een onafhankelijk inhoudelijke deskundige uit het kunstveld; - een vertegenwoordiger van de gemeentelijke dienst die verantwoordelijk is voor de locatie waar de kunsttoepassing wordt gerealiseerd; - de ambtenaar van de sector Cultuur die belast is met de begeleiding van de realisatie van de kunsttoepassing/het kunstwerk; - een vertegenwoordiging van de omwonenden van de locatie waar de kunsttoepassing wordt uitgevoerd. 3. De begeleidingscommissie adviseert over: a. de wijze van besteding van het vastgestelde budget voor een kunsttoepassing en/of kunstopdracht; b. de wijze van toepassing en integratie van kunst ten behoeve van het desbetreffende gebouw of bouwobject; c. de formulering van de opdracht; d. de verstrekking van de definitieve opdracht aan een bepaalde kunstenaar. De beide ambtenaren in de begeleidingscommissie dragen zorg voor toepassing van het beleid en de collectiecriteria (paragraaf 3.1) Werkwijze uitvoering De uitvoering van het onderhoud van de gemeentelijke buitenkunst wordt qua regulier onderhoud zoveel mogelijk in gemeentelijk beheer gedaan. Het klein onderhoud aan kunstwerken valt goed te combineren met andere onderhoudswerkzaamheden in de wijken. Als dat lukt wordt het lichte schoonmaakwerk van enkele monumentale kunstwerken uitbesteed aan scholen. Dit kan een educatief doel dienen en interesse voor kunst stimuleren. Het wegwerken van achterstallig onderhoud laat de gemeente over aan een deskundige partij. Het aanjaagteam zorgt voor opdrachtverlening en het monitoren van de onderhoudswerkzaamheden. In de uitvoering van opdrachten en projecten vervult het aanjaagteam een aansporingrol door partijen met elkaar in contact te brengen die een project kunnen vormgeven en financieren. Bij community art projecten vervult een externe partij die aanjaagrol en brengt gemeente, bewoners, betrokken organisaties uit het culturele veld en kunstenaars samen. 22

23 8 FINANCIERING & DEKKING 8.1 Financieel overzicht In totaal zijn in de periode 2009 tot en met 2012 de volgende bedragen beschikbaar voor het beleid op het gebied van beeldende kunst en vormgeving ( ) 2010 ( ) 2011 ( ) 2012 ( ) Rijksbijdrage BKV Matching gemeente reserve 1 (nieturen uit structurele 50000) Matching gemeente reserve II (specifiek voor BKV-programma) Onderhoud kunst in de openbare ruimte Totaal Om verschillende redenen is in 2009 de onttrekking van ,- uit de reserve uitgebleven. Het beleid dat is neergelegd in het beleidskader beeldende kunst en vormgeving wordt onverkort uitgevoerd. Dit betekent dat in de periode jaarlijks ,- extra aan de reserve onttrokken wordt en dat het volgende financiële kader relevant is voor de periode ( ) 2010 ( ) 2011 ( ) 2012 ( ) Rijksbijdrage BKV Matching gemeente reserve 1 (nieturen uit structurele 50000) Matching gemeente reserve II (specifiek voor BKV-programma) Onderhoud kunst in de openbare ruimte Totaal Beeldende kunst in de openbare ruimte vormt een deel van het totale beleid op het gebied van beeldende kunst en vormgeving. Voor dit deelprogramma is in de periode jaarlijks ,- beschikbaar. Voor het boekjaar 2010 geldt dat dit nog niet afgesloten is. Dit heeft mogelijk tot gevolg dat bepaalde restposten van 2010 verschoven worden naar Voor het hier neergelegde beleid en het in de periode te besteden budget heeft dit geen consequenties. 23

24 In de hoofdstukken 3 t/m 7 staat een toelichting op de uitgaven genoemd in tabel ( ) 2011 ( ) 2012 ( ) totaal ( ) Beschikbaar voor BKV in de openbare ruimte Onderhoudsbudget BKV in de openbare ruimte totaal beschikbaar Kunstcollectie ontwikkeling CJIB Europaplein Oostergoplein Zaailand PM (project Zaailand) subtotaal collectieontwikkeling Kunstcollectie onderhoud Achterstallig/groot onderhoud Schoonmaak en klein onderhoud Exploitatielasten subtotaal onderhoud Kunst in de wijken Community art projecten Wijkideëen Down South 2010 Zuidlanden PM Verplaatsing kunstwerk Cammingaburen subtotaal kunst in de wijken Kunstpromotie & organisatie Publiekssite en bordjes bij collectie Ontmoeting en debat Interne capaciteit aanjaagteam subtotaal kunstpromotie Eindtotaal Tabel 3 Financieel overzicht kunst in de openbare ruimte

25 Voor de uitvoering van de activiteiten in de voorgaande hoofdstukken is voor de periode een gemeentelijk budget beschikbaar van per jaar en een onderhoudsbudget van per jaar. 7 Voor het project Down South 2010 wordt in ,- extra uit de reserve beeldende kunst in de openbare ruimte gehaald. Dit leidt van 2010 tot en met 2012 niet tot knelpunten in de reserve. Voor de periode na 2012 is het van belang dat de reserve gevoed blijft worden door de percentageregeling. 8 Als het niet lukt om in 2012 de exploitatielasten van de waterkunstwerken te hebben teruggebracht, dan vormt het budget achterstallig onderhoud voldoende buffer. 8.2 Extra (extern) geld genereren Voor opdrachten, aankopen en onderhoud van kunstwerken in de openbare ruimte gaat de gemeente zoveel mogelijk allianties aan met partners uit het private circuit, bedrijven, fondsen en andere overheden. Op die manier kan met de bestaande gemeentelijke middelen meer bereikt worden. Een voorbeeld van samenwerking is de financiering door gemeente en Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) van de aankoop van een nieuw kunstwerk bij de nieuwbouw van het CJIB aan de Tesselschadestraat. Overigens gelden ook voor dit kunstwerk de collectiecriteria (paragraaf 3.1) en procedure zoals vastgelegd in de percentageverordening Kunst in de openbare ruimte. Omdat het bedrijfsleven door de crisis steeds minder sponsort, vormen overheden, fondsen, particulieren en stichtingen voorlopig de grootste bron van financieringsmogelijkheden. Het aanjaagteam gaat extra extern geld genereren door actief fondsen te werven en stichtingen en particulieren te benaderen financiering opdrachten, aankopen en onderhoud kunstwerken in de openbare ruimte. Bij nieuwe initiatieven kijkt het aanjaagteam ook of deze kunnen aansluiten bij andere ambities van de gemeente. Zodat mogelijk ook geput kan worden uit financieringsbronnen die in een ander kader beschikbaar zijn. Denk bijvoorbeeld aan de uitvoering van wijkideëen (paragraaf 5.2) of marketingactiviteiten. En tot slot, bij nieuwe opdrachten en aankopen, alsook bij schenkingen, gaat de gemeente in het vervolg middelen voor onderhoud reserveren (10% van het totale bedrag van het kunstwerk). Dat kan door de onderhoudskosten in te schatten op basis van de levensduur van een kunstwerk. Actie: - fondsen werven en derden benaderen om gezamenlijk voor financiering kunstwerken in de openbare ruimte - aansluiting zoeken bij andere ambities van de gemeente - bij nieuwe opdrachten en aankopen, alsook bij schenkingen middelen reserveren voor onderhoud Door: beleidsmedewerker beeldende kunst, aanjaagteam, private circuit, fondsen 7 Dit is conform wat is vastgesteld in de Beleidsnota Beeldende Kunst en Vormgeving , p is in 2009 niet uitgegeven en toegevoegd aan het budget beeldende kunst in de openbare ruimte voor de periode De percentageregeling houdt in dat bij bouwprojecten die in opdracht van de gemeente worden gebouwd of verbouwd, een deel van het budget wordt aangewend voor kunst. 25

26 9 PLANNING ACTIES Acties incidenteel gerealiseerd initiatief bij 1. Partij zoeken voor regulier onderhoud okt aanjaagteam (AT) kunstwerken. 2. Partij zoeken voor groot onderhoud en restauratie okt AT van de kunstwerken. 3. Selecteren partij die kunst in de wijken nov AT Vlietzone en Valeriuskwartier kan aanjagen en begeleiden. 4. Eenmalig de bestaande collectie kunst in de openbare ruimte toetsen aan de driehoek water, keramiek en mediakunst. dec beleidsmedewerker beeldende kunst (BBK) 5. Partij(en) benaderen in verband met het dec BBK energiezuiniger maken fontein Europaplein. 6. Vastlegging informatie over kunstwerken en dec BBK registratie van onderhoudswerkzaamheden in één bronbestand 7. Uitvoering project Down South 2010 dec externe partij 8. Verplaatsen kunstwerk De Boom naar dec BBK Camminghaburen. 9. Opdrachtverlening kunstwerk CJIB dec.2010 BBK 10. Organiseren jaarlijkse expertisebijeenkomst maart 2011 BBK kunst in de openbare ruimte 11. Opstellen jaarlijkse rapportage (in woord en maart 2011 AT beeld). 12. Afspraken maken over levensduur alle juni 2011 BBK gemeentelijke kunstwerken in de openbare ruimte met kunstenaar en nabestaanden, voor zover dat nog niet is gebeurd. 13. Actie organiseren waarbij monumentale juni 2011 AT kunstwerken worden aangeboden ter adoptie. 14. Aandacht besteden aan jaarlijkse juni 2011 AT schoonmaakronde 15. Bij alle gemeentelijke kunstwerken vandalisme bestendige bordjes met informatie over het kunstwerk plaatsen. juni 2011 BBK 16. Opdrachtverlening kunstwerk Oostergoplein aug BBK 17. Een publiekssite creëren, waarop dec BBK kunstwerken zijn te bekijken in een plattegrond en loop-, fiets- of rijroutes kunnen worden uitgestippeld. 18. Beeldende kunst in openbare ruimte opnemen dec BBK 26

27 Acties incidenteel gerealiseerd initiatief bij in fiets- en/of stadswandelroutes. 19. Opdrachtverlening spraakmakend kunstwerk jan BBK Nieuw Zaailand. 20. Organiseren jaarlijkse expertisebijeenkomst maart 2012 BBK kunst in de openbare ruimte 21. Opstellen jaarlijkse rapportage (in woord en maart 2012 AT beeld). 22. Op basis van de genoemde juni 2012 BBK kunstcollectiecriteria kunstwerken verwijderen of teruggeven. 23. Planvorming kunsttoepassingen Europaplein, dec AT Drachtsterplein en Westelijke invalsweg. 24. Opstellen jaarlijkse rapportage (in woord en maart 2013 AT beeld). Tabel 4 Overzicht incidentele acties en planning Acties doorlopend realisatie initiatief bij 25. Kunsttoepassingen in een vroeg stadium doorlopend AT inbrengen bij de ontwikkeling van (nieuwe) woonwijken, herinrichtingtrajecten, infrastructurele werken en groenprojecten formuleren projectplannen individuele opdrachten. 26. Vlot laten verlopen uitvoering van de doorlopend AT werkwijze als voorgeschreven in de percentageverordening Kunst in de openbare ruimte. o.a. door voorbereiden collegeadviezen tot instelling begeleidingscommissie, formuleren opdrachten en projectplannen. 27. Structureel nieuwe opdrachten c.q. aankopen, doorlopend BBK aangeboden kunstwerken toetsen aan de driehoek water, keramiek en mediakunst. 28. Voldoen aan kunstcollectiecriteria bij doorlopend BBK opdrachtverlening en aankopen. 29. Bij nieuwe opdrachten en aankopen, alsook doorlopend BBK bij schenkingen middelen reserveren voor onderhoud 30. Uitvoering community art projecten doorlopend externe partij 31. Begeleiding wijkideëen doorlopend AT 32. Fondsen werven en derden benaderen om doorlopend AT gezamenlijk voor financiering kunstwerken in de openbare ruimte. 33. Aansluiting zoeken bij andere ambities van doorlopend AT de gemeente. 34. Monitoren planning (achterstallig) doorlopend AT onderhoud beeldende kunst in openbare ruimte en uitvoering daarvan. 35. Voorbereiding voor mogelijk te realiseren doorlopend BBK kunst- en cultuurmanifestatie in Toezien op voortgang acties voortkomend uit doorlopend AT deze uitvoeringsnotitie. Tabel 5 Overzicht doorlopende acties en planning 27