Eindverslag Journalism Studies

Transcriptie

1 Eindverslag Journalism Studies De toekomst van de buitenlandcorrespondent Een bronnenonderzoek Jessy de Cooker Journalism Studies Wiel Schmetz Fontys Hogeschool voor de Journalistiek Cohort 2012 Studiejaar 2014/2015

2 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Aanleiding... 4 Centrale vraag en deelvragen... 5 Aanpak... 5 Bevindingen... 6 Conclusie en discussie Bronnenlijst De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 2

3 Inleiding De Nederlandse handelsgeest dreef ons naar verre oorden over de hele wereldbol. Er zaten Nederlanders in het hedendaagse Amerika, Indonesië om maar wat te noemen. Tegenwoordig kopiëren Nederlandse buitenlandcorrespondenten die drang naar het ontdekken van nieuwe werelden. Liefst 250 Nederlandse journalisten verblijven in een correspondentenrol in het buitenland. Maar de tijden veranderen. Waar het wereldnieuws er vroeger soms weken over deed om de andere kant van de wereldbol te bereiken, worden tegenwoordig al het belangrijke nieuws binnen enkele tellen de aardbol rondgetwitterd. Dat zorgt voor een concurrentieslag met de ouderwetse aan zijn bureau gekluisterde correspondent. Die moet veranderen. Tegelijkertijd is het veel eenvoudiger geworden om vanuit de Nederlandse redactie het wereldnieuws te volgen. Op het internet is informatie uit elke hoek van de wereld te vinden en op Twitter is het zoeken van een ooggetuigen een peulenschil geworden. Voor het vergaren van buitenlands nieuws hoeft een journalist niet meer de straat op. Dat maakt het wegbezuinigen van buitenlandcorrespondenten makkelijk. Want de journalistiek zit in zwaar economisch weer en het is aantrekkelijk om een dure correspondent te schrappen uit de financiële boeken. Het VRT-Nieuws is een pionier op dit vlak en heeft haar vaste correspondenten vervangen door parachutejournalisten, die van brandhaard naar brandhaard trekken. Betekent dit het einde van de buitenlandcorrespondent? En hoort een correspondent altijd een vast correspondentenbureau te hebben of heeft een parachutejournalist de toekomst? Dit bronnenonderzoek begint met het schetsen van de huidige situatie en het omkaderen van de aanleiding van dit rapport. Vervolgens wordt de methodische aanpak van het bronnenonderzoek uitgelicht. Dit onderzoek is namelijk gebaseerd op dit paper gebaseerd op vakliteratuur, scripties en wetenschappelijk onderzoek alsmede aangetroffen bronnen op het internet. Om de hoofdvraag te beantwoorden is er daarnaast een interview met Floris Akkerman gehouden, een buitenlandcorrespondent die op freelancebasis en vanuit Nederland een keer in de zoveel tijd de voormalige Sovjet-Unie rondtrekt. In het hoofdstuk Bevindingen worden de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd. Die worden herhaald in het hoofdstuk Conclusie en Discussie, waarin een antwoord wordt geformuleerd voor mijn onderzoeksvraag. Ook wordt er in dat laatste hoofdstuk aangegeven over de geldigheid van dit onderzoek. De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 3

4 Aanleiding Buitenlandjournalistiek kreeg in Nederland pas na de Tweede Wereldoorlog voet aan wal. Voor de oorlog schonken de Nederlandse kranten wel aandacht buitenlands nieuws, maar dit waren meestal één op één overgenomen stukjes uit gerenommeerde buitenlandse bladen. Tijdens de oorlogsjaren ontstond de behoefte aan buitenlands nieuws vanuit een Nederlands perspectief. Dee kijk van de Nederlander verbreedde. Het werd voor de Nederlandse dagbladen een vereiste om berichten uit buitenlandse kranten eerst te interpreteren en analyseren voor ze te publiceren. Ook begon men met het sturen van eigen verslaggevers naar het nabije buitenland. Zo ontstond voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis een eigen buitenlandse nieuwsgaring. (Wijfjes 2005(2004): ) In de beginjaren is het buitenlandjournalistiek een dure operatie. Maar door de jaren heen ontwikkelt de bedrijfstak zich als een onmisbare pion in de Nederlandse journalistiek. Tijdens de Gouden Eeuw van de journalistiek in de jaren 90 bevinden zich 241 correspondenten voor Nederlandse media in het buitenland (Van der valk, Vasterman (2006)). Elf jaar later, ten tijde van het onderzoek van Van der Valk en Vasterman, is dit aantal gedaald tot 225. In 2006 was de verwachting dat het aantal correspondenten ( Van der Valk (2006)) zou gaan afnemen. Dat is niet gebeurd. Sterker nog, in 2012 zijn er zelfs iets meer correspondenten (250) dan in (Spierts, (2012)). Veruit de meeste correspondenten (204) werken op freelance-basis. Maar het is crisis in de journalistiek. Het medialandschap is voller dan ooit. De journalistiek is de afgelopen jaren aan verschillende veranderingen onderhevig. Sociale media als Twitter, Facebook en Instagram maken de wereld kleiner dan ooit tevoren. Maar in hoeverre verandert de wereld voor het aloude beroep van buitenlandcorrespondent? Kan hij wedijveren met deze nieuwe technologieën? Kan hij een balans vinden tussen burgerjournalistiek en het preken voor eigen parochie/capaciteiten? Of wordt deze gestationeerde journalist vervangen door een veel goedkopere stedenhopper, die met minder kennis meer moet produceren? Een logisch gevolg van het voller wordende medialandschap is dat het budget van de buitenlandredactie onder druk komt te staan. Hierdoor lopen buitenland- correspondenten het gevaar weg te worden bezuinigd (Kal, (2009): 8-9). Het net rond de unieke positie van de buitenlandjournalist sluit zich. De beslissing van het VRT Nieuws om de laatste vaste correspondenten te vervangen, getuigt hiervan. Afgelopen februari maakte VRT Nieuws het besluit vanaf januari 2015 te stoppen met de vaste buitenlandcorrespondenten in de Verenigde Staten en China en die te vervangen door zogeheten parachutejournalisten. (N.N, (2014), VRT stopt met vaste correspondenten in China en VS) Een gevarieerder aanbod zou dit moeten opleveren. Dit schept gelijk enkele vragen. Maar, hoort een correspondent altijd een vast correspondentenbureau te hebben of heeft een parachutejournalist de toekomst? De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 4

5 Centrale vraag en deelvragen Hoofdvraag Hoort een correspondent altijd een vast correspondentenbureau te hebben of heeft een parachutejournalist de toekomst? Deelvragen Hoe kan een correspondent het beste profiteren van burgerjournalistieke initiatieven? Hoe kan een correspondent zich handhaven in de bezuinigingsronde die door de journalistiek gaat? Welke invloed heeft de opkomst van sociale media en blogs op het werk van de correspondent? Aanpak Om de hoofdvraag van dit onderzoek Hoort een correspondent altijd een vast correspondentenbureau te hebben of heeft een parachutejournalist de toekomst? te kunnen beantwoorden en de herhaalbaarheid te kunnen waarborgen wordt in dit hoofdstuk de gebruikte methode uitgelegd. Dit onderzoek is gebaseerd op verzamelde literatuur, een zogenoemd literatuur/bronnenonderzoek. Literatuuronderzoek is een vorm van onderzoek waarbij het doel is om een betrouwbaar en volledig overzicht te krijgen van de literatuur die over een bepaald onderwerp is gepubliceerd. Het wordt gekenmerkt door een methodisch en systematisch proces van het vergaren van bronmateriaal. Er bestaan enkele drie soorten literatuuronderzoek. (Brand-Gruwel, S., & Wopereis, I. (2011)) Soorten literatuuronderzoek: Literatuuronderzoek als startfase voor nieuw onderzoek Literatuuronderzoek als wederkerende fase in (lang)lopend onderzoek Literatuuronderzoek als vorm van empirisch onderzoek in de literatuur met als observatieeenheid de resultaten van zelfstandige studie Dit onderzoek behoort tot de derde vorm van literatuuronderzoeken. In het hoofdstuk Conclusie en Discussie enkele conclusies getrokken met betrekking tot de verzamelde literatuur. De literatuur is op de volgende manieren gevonden. - Databank FHJ Mediatheek (zoektermen Buitenlandcorrespondenten, Buitenlandjournalistiek) - HBO Kennisbank (zoektermen Buitenlandcorrespondenten, Buitenlandjournalistiek) - Website De Nieuwe Reporter (zoektermen Buitenlandcorrespondenten, Buitenlandjournalistiek) - Zoekmachines op het internet als Google en Yahoo (zoektermen foreign correspondents) Het verzamelde en gebruikte materiaal voor dit onderzoek staan in de voetnoten in de tekst. Anders staan deze in de bronvermelding in de bronnenlijst op pagina 13. Hierdoor bestaat de mogelijkheid tot het herhalen van dit onderzoek. Daarnaast is er ook gesproken met Floris Akkerman, freelance correspondent. De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 5

6 Bevindingen Tijdens de begindagen van internet keek de journalistiek vanuit een ivoren toren uit over de wereld. Journalisten waren poortwachters van de samenleving. Inmiddels is duidelijk dat het internet en de opkomst van de sociale media die positie aan het wankelen hebben gebracht. Bovenal is internet geen zegen voor de buitenlandcorrespondent. (Archetti (2012): 13: ) Dit gezien het feit dat bijna iedereen met toegang tot een computer verslag kan doen tot een wereldwijd publiek. De burgerjournalistiek en bloggers is een nieuwe uitdager van de professionele rol van de journalist. De online beschikbaarheid van het nieuws heeft zowel publiek en adverteerders gedreven tot het cyberspace. Christina Archetti De journalist kan zijn rol als directe nieuwsbrenger verliezen door de nieuwe mogelijkheden die zich de laatste jaren op het internet verspreiden. Desondanks opent het internet ook vele deuren, die vroeger gesloten bleven. Niet alleen is er door de digitalisering veel meer informatie beschikbaar, ook biedt digitalisering voor de media mogelijkheden om specifieke doelgroepen te bereiken en te bedienen (Waanders, L. (2014)). Digitalisering is een feest voor de buitenlandjournalistiek. Er komen steeds meer bronnen beschikbaar. Sociale media zijn een bron voor nieuwsgaring. De digitalisering biedt mogelijkheden om online netwerken en fora op te bouwen die uitkomst bieden bij het checken van feiten en het zoeken naar betrouwbare mensen: informanten, fixers en chauffeurs. Dieuwke van Ooij Nieuwe wereld Deze nieuwe wereld vraagt ook meer van de journalist. Hij dient zich op meerdere vlakken te ontwikkelen. Ook moet hij op meerdere vlakken inzetbaar zijn. Een enkele specialisatie in bijvoorbeeld het medium krant volstaat amper in een tijd van dalende oplagen en nieuwe technologieën. Daarbij dient een buitenlandcorrespondent zich nog meer te profileren als een alleskunner dan de gewone journalist. In zijn gereedschapskist zaten al multimediale tools als videobewerking en het werken als camjo. Buitenlandcorrespondenten runnen een multimediaal eenmanscircus. (Krul (2008)). Daar blijft het niet bij. Door de opkomst van de sociale media moet een journalist/buitenlandcorrespondent verbonden zijn met het publiek. Er is haast de verwachting dat ze minimaal op Twitter zitten. (Waanders, L. (2014)). Technologische veranderingen hebben invloed op de positie en het werk van de buitenlandcorrespondenten. Nieuwe manieren van informatieverzameling en communicatie hebben de nieuwscirkel versneld. Hierdoor is het buitenlandse nieuws sneller en makkelijker beschikbaar. De explosieve groei van diensten als 24/7 nieuwskanalen, nieuwssites en de nieuwsconsumptie via de mobiele telefoon stellen hogere eisen met betrekking tot de productiviteit van de buitenlandcorrespondent. Daniëlle Keilholz De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 6

7 Toch moeten buitenlandcorrespondenten en redacties niet bang zijn om sociale media te gebruiken. Terwijl vooral het lezersbestand van de kranten vergrijst, zit de jeugd massaal op Twitter, Facebook en Instagram. Door zich goed te profileren op deze platforms kunnen media weer binden met de jongeren. Twitter en Facebook zijn manieren om jongeren terug te lokken. Om jonge mensen opnieuw voor nieuws, actualiteit en achtergrond te interesseren. We posten berichten op hun sites, maar we laten ook jonge journalisten op een manier die jongeren aanspreekt items maken in het journaal. Björn Soenens Sociale media geven de correspondent de mogelijkheid om een informeel, doch inzichtelijk kijkje in de keuken te geven. Hierdoor kan hij/zij de jongeren interesseren en de correspondent kan door middel van sociale media een grotere levendigheid of diepte in hun verslaggeving aanbrengen. Daniëlle Keilholz Alleen verandert de werkwijze van de correspondent ook door de opkomst van het internet en sociale media. Zoals hierboven staat, ligt het nieuws op straat en is deze onderhevig aan globalisering. We zijn een druk op de muis verwijderd van de laatste nieuwtjes op Antartica. Steeds meer media beschouwen de correspondent als een overbodige luxe. Het is veel eenvoudiger geworden om vanuit de Nederlandse redactie het wereldnieuws te volgen. Via internet en satelliet komt non-stop buitenlands nieuws binnen op computer en televisie. Ooggetuigen ter plaatse kunnen gebeld worden op hun mobiel en via online buitenlandse media en blogs heeft de journalist ook toegang tot achtergronden en opinies. Op het internet is informatie uit elke hoek van de wereld te vinden. Voor het vinden van buitenlands nieuws hoeft een journalist de deur niet meer uit. Maarten Kal Maar om nu meteen te zeggen dat alle correspondenten nu massaal twitteren. Ik vind Twitter soms een overkill. Soms is er zoveel informatie op. maar over het algemeen vind ik het een plus. Ik ben er niet heel handig mee. Ik ben ook niet heel gevat op Twitter. Ik tweet eigenlijk alleen als ik in Rusland ben en vind het leuk om mijn ervaringen daar te delen. Ik ben freelancer, ik heb een winkel te runnen, dingen uit zoeken. Het kost je ook veel tijd wat je moet schijven of reageren. Dan denk ik vaak: Dan doe ik wel wat meer research. Floris Akkerman Al kan dat ook een persoonlijke keuze zijn, blijkt uit de negendelige-serie Toekomst van de buitenlandcorrespondent van De Nieuwe Reporter uit In een van de episodes bepleit freelance correspondent Peter Vermaas de positieve kanten van Twitter. s Avonds laat start ik nu niet meer de computer op om via het NRC-systeem de wires te checken, maar kijk ik tijdens het tandenpoetsen even snel of er op Twitter nog dingen staan die ik zou moeten weten. Peter Vermaas De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 7

8 Parachutejournalisten: Geen uitgemaakte zaak In hoeverre loopt de traditionele buitenlandcorrespondent met de introductie van de zogeheten parachutejournalist. Dat is een journalist die speciaal naar een land wordt gevlogen waar er een groot nieuwsfeit heeft plaatsgevonden. Hij parachuteert als het ware van brandhaard naar brandhaard. NRC Handelsblad en het Journaal zijn trots op hun correspondentennetwerk. Maar ook deze media kunnen onmogelijk in elk land ter wereld een correspondent stationeren. Andere media, zoals de achtergrondenrubriek EenVandaag, heeft helemaal geen correspondenten. Om in het buitenland toch zelf verslag te kunnen doen, sturen deze media vanuit Schiphol hun verslaggevers de wereld in (Kal,(2009) 16-17). Maar kan een parachutejournalist zich de situatie snel genoeg eigen maken om een goed product af te leveren of zal hij het altijd verliezen van de doorgewinterde gestationeerde buitenlandcorrespondent? Critici maken bezwaar dat parachutejournalistiek gewoon een manier zijn om de kosten te drukken om het permanent plaatsen van correspondenten in het buitenland te voorkomen. Wat de verdiensten van dat argument voor netwerken en grote kranten ook zijn; parachutejournalisten zijn wel degelijk een toevoeging aan de buitenlandse nieuwsdekking, in plaats van afbreuk ervan. John Maxwell Hamilton Het niet kennen van de cultuur en taal van een land/gebied kan zelfs de meest doorgewinterde journalist ondermijnen zijn werk voldoende te doen. Hij kan dan niet effectief uitdrukken wat er gaande is. Hierdoor komt de solide en onafhankelijke berichtgeving in gevaar. Want pas als je ergens een tijdje verblijft, kan je pas goed het onderscheid maken tussen echt nieuws en propaganda. Danikka Lewis Een parachutejournalist kan door een gebrek aan kennis in de val lopen en niet de noodzakelijke nuance in zijn verhaal aanbrengen. Maar een vaste correspondent kan na verloop van tijd zijn focus verliezen. Een parachutejournalist kan bijvoorbeeld met een frisse blik een nieuwe situatie stappen en een situatie met een hele nieuwe, frisse manier benaderen. Het is natuurlijk een handicap als je niet goed geïnformeerd bent, maar het kan je ook een frisse blik bezorgen. Je bent niet gehinderd door allerlei kennis. Je kan bevangen naar iets kijken. Ik kan me voorstellen als je al 20 jaar in Moskou woont en je moet op reportage, dat je het dan al hebt gezien. Mark van Assen Je ziet wel dat al die mensen die worden ingevlogen lokaal iemand in proberen te huren die hen wegwijs kan maken om de zaken te regelen. Natuurlijk is dat vaak een rompslomp. Vanwege de taalprobleem hebben journalisten vaak assistentie nodig om zich te kunnen bewegen. Op zich kan het natuurlijk wel. Ik heb het ook vaak gedaan in landen waar ik nog nooit geweest was. Je kan je inlezen met documentatie, via via een lokale kracht inhuren en toch een heel eind komen. Ideaal is het natuurlijk niet, ideaal blijft mensen ter plekke hebben die meteen weten waar ze het over hebben, die hun contacten voortdurend bijhouden en die een gebied onder controle hebben, om het zo maar eens te zeggen. Peter d Hamecourt De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 8

9 Het VRT-Journaal heeft recent besloten door herschikking van middelen haar laatste twee vaste correspondenten in Washington en Peking af te schaffen. oor vaste en overheadkosten uit te sparen kantoorkosten, kosten die het gemaakt worden omdat een vaste correspondent veelal in gezinsverband in het buitenland verblijft is er nu de mogelijkheid om te herinvesteren. Wij kiezen voor het pop-up correspondentschap. We gaan ons richten op brandhaarden. We blijven langer dan de brandhaard duurt en zullen naarmate we ergens langer zitten onze aandachtcirkel verruimen. Björn Soenens Maar je moet wel opnieuw kijken hoe je het correspondentschap invult. Een voorbeeld:de keuze om niet langer een man/vrouw in Brussel te stationeren, maar in te zetten op het Europees correspondentschap. Veel duurder dan een correspondent die vanuit Brussel verslag doet, maar wel flexibeler en het doet meer recht aan het streven om meer verhalen te brengen over de gevolgen van beleid. Dieuwke van Ooij Het is wel goedkoper dan een vaste correspondent ter plekke. NRC Handelsblad had tijdens mijn tijd in Moskou Michel Krielaars als correspondent. Hij was iemand van de oude stempel: goed betaald met assistent. Die assistent maakte zijn afspraken. Ik was daar stiekem jaloers op, want dan kan je je focussen op je eigen werk. Maar je wordt ook wijzer van het zelfstandig maken van afspraken. Je leert nieuwe mensen kennen en leert gebruiken doorgronden. Floris Akkerman Of het een verstandige keuze is, zal moeten uitblijken. Maar één ding is zeker. Een buitenlandcorrespondent is niet meer een buitenlandcorrespondent, maar is veel meer dan dat geworden. Bijgevolg heeft het beroep zich ontwikkeld op een zodanige wijze zodat dat de term buitenlandcorrespondent slechts een verzamelnaam is geworden. Een buitenlandcorrespondent kan een freelancecorrespondent, multimediacorrespondent of videocorrespondent zijn, maar ook alternatieve vormen van communicatie, zoals het reizende parachutecorrespondent en themacorrespondent Daniëlle Keilholz Door het afvloeien van de traditionele correspondenten zullen freelancers en lokale mensen, die aanzienlijk goedkoper zijn, meer kansen krijgen. Dit zijn de nieuwe correspondenten: Zij hebben meerdere deadlines per dag voor meerdere mediumtypen, werken vooral vanaf huis en voor verschillende werkgevers, hebben een enorm online netwerk en hadden al specifieke kennis van een regio of een onderwerp dat belangrijk is voor die regio voordat ze correspondent werden. Melvin Captein De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 9

10 Burgerjournalistiek Naast de introductie van parachutejournalisten en bloggers heeft de burgerjournalist zich de afgelopen jaren meer en meer gemengd op het journalistieke toneel. De burgerjournalistiek en bloggers zijn een nieuwe uitdager van de professionele rol van de journalist. De online beschikbaarheid van het nieuws heeft zowel publiek en adverteerders gedreven tot het cyberspace. Christina Archetti Alleen rest de vraag of het wel ethisch verantwoord is om onopgeleide burgers journalistiek te laten bedrijven. Misschien is een opleiding wel het beste. Buitenlandcorrespondenten zonder buitenlandervaring zullen minder capabel zijn om de nodige nuances te plaatsen bij deze buitenlandse zaken. En doe-het-zelf buitenlandcorrespondenten/burgerjournalisten kunnen dat niet omdat ze de opleiding niet gehad hebben. We moeten serieus nadenken over hoe mannen/vrouwen te trainen om deze nieuwe correspondentrol te vervullen. Niet langer kan een beginnende reporter denken dat hij of zij alleen het Amerikaanse nieuws kan gaan verslaan. Pas bij een goed opgeleide buitenlandcorrespondent kan het de bovengenoemde evolutie plaatsvinden. Blogs John Maxwell Hamilton Zoals gesteld is de digitale renaissance waarin we ons bevinden tweeledig voor de buitenlandjournalistiek. Aan de ene kant hebben ze het werk van de buitenlandcorrespondent versimpelt. Van het genereren van tips, het controleren van achtergrondinformatie, het bewerken van nieuwsberichten, het snel transporteren van een beeldrapportage of het nieuws op de voet volgen door middel van een liveblog. Het is allemaal zoveel makkelijker. Maar aan de andere kant brengt deze wereld kapers op de kust met zich mee. Online nieuwsbronnen, burgerjournalisten, weblogs, overheidsites, NGO's, bedrijven en sociale media concurreren allemaal om de greep van de publieke aandacht met de correspondent (Sambrook, 2010). Maar er zijn voor de buitenlandcorrespondent genoeg mogelijkheden om gebruik te maken blogs. De nieuw opkomende blogosfeer is een potentiële goudmijn van informatie. Blogs kunnen en moeten worden gebruikt als bron van informatie, maar ze dienen ook in een context geplaatst te worden. Het publiek moet zich goed bewust zijn dat blogs het verstrekken van informatie die niet is geverifieerd mogelijk maakt, en dat de journalisten alle pogingen doen om de informatie zo goed mogelijk te controleren en er zeker van zijn dat de bron geloofwaardig is. Dannika Lewis Een blog kan een cursiefje zijn, een klein inkijkje in de samenleving waarin de correspondent zich bevindt, iets opvallends dat hij heeft meegemaakt, of een eigenaardigheid die typerend is voor zijn gastland. Geen uitgebreid krantenartikel. Een blog kan ook een stukje film zijn of een stukje audio. Gerard van den Broek De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 10

11 Correspondenten hebben blogs, die vaak gevuld worden met posts die lagen toevoegen aan de producten die verschenen zijn via de andere mediakanalen. Daarnaast vullen de correspondenten hun blogs met producten die niet voorbij de redactionele poortwachters zijn gekomen. Simpelweg omdat ze de verhalen waardevol achten te zijn voor hun publiek. Christina Archetti Ik denk dat het voor freelancers, zoals mijzelf, een zegen is. Je kan je meer uiten. Ik had een weblog toen ik als correspondent in Moskou zat. GPD zag dat weblog en vroeg me of ik voor hen wilde werken. Conclusie en discussie Floris Akkerman De journalistiek is een diverse wereld. Maar het gaat zoals gesteld in de inleiding van dit verhaal slecht met de journalistiek. Traditionele nieuwsmedia zijn de concurrentieslag met nieuwe technologieën aan het verliezen, wat financieel lastig is, en zijn op zoek naar nieuwe verdienmodellen, of een goedkopere wijze van het produceren van nieuws. Buitenlands nieuws is dan ook nog eens relatief duur is om te maken. Het is dan ook niet meer dan logisch dat er bij (gedwongen) bezuinigen al snel wordt gekeken naar de eigen productie van buitenlands nieuws. De internationale persbureaus overnemen is immers stukken voordeliger dan een eigen correspondent de nieuwsvoorziening over, bijvoorbeeld, Syrië te laten verzorgen. (Captein, (2011)) In dat gat springt de freelancecorrespondent. Deze specialist is goedkoper dan een gestationeerde correspondent. Doorafgenomen honoraria staat hun financiële positie enigszins onder druk, maar dat compenseren ze door het vinden van veel opdrachtgevers. Daarnaast moet deze correspondent om kunnen gaan met de veranderde mediawereld. Hij moet op de hoogte zijn van de laatste technologische trends. Hij moet goed overweg kunnen met het werken op multimediaal vlak. Door middel van sociale media als Twitter en Facebook kan de correspondent zich profileren. Niet alleen richting zijn publiek, maar ook richting mogelijke opdrachtgevers. Een ander voorbeeld daarvan is het bijhouden van een blog. Daar kan de correspondent artikelen kwijt die hij niet kon slijten bij opdrachtgevers of hij kan er extra inzichten bieden op geplaatste artikelen. Daarnaast kan de opkomende bloggerswereld een nieuwe nieuwsbron zijn. Kortom, een potentiële goudmijn van informatie. Maar tegelijkertijd ook een valkuil, want de journalist raakt zijn nieuwsmonopolie kwijt aan diezelfde bloggers en twitteraars. Daarnaast valt te concluderen dat burgerjournalistieke initiatieven de journalistiek alert houdt. Mits goed opgeleid, kunnen burgerjournalisten dienstbaar zijn. Veel traditionele media moeten bezuinigen en zullen snijden in de uitgaven voor hun buitenlandberichtgeving. Maar er zijn kostenbesparende alternatieven voor de buitenlandcorrespondent. De verwachting is dat media meer gebruik zullen gaan maken van het invliegen van journalisten op de VRT-manier en het vergaren van buitenlandse bronnen vanuit het Nederlandse bureau. Maar het is niet duidelijk of dit de trend wordt. Toch zijn invliegende correspondenten als Floris Akkerman goedkoper dan de ouderwetse gestationeerde journalist. Maar het is desondanks niet te zeggen of de ouderwetse vorm zal verdwijnen. De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 11

12 Eén ding staat buiten kijf. De werkwijze van de buitenlandcorrespondent an sich moet gaan veranderen. De term buitenlandcorrespondent is in de toekomst slechts een verzamelnaam geworden. Een buitenlandcorrespondent kan een freelancecorrespondent, multimediacorrespondent of videocorrespondent zijn, maar ook alternatieve vormen van communicatie, zoals het reizende parachutecorrespondent en themacorrespondent. Discussie De traditionele correspondenten worden vaak omschreven als journalisten met één of twee deadlines per dag voor een specifiek mediumtype. Ze krijgen salaris en onkosten van één vaste opdrachtgever, hebben een relatief klein netwerk van betrouwbare mensen en hadden oorspronkelijk weinig voorkennis van het land waar ze gestationeerd werden, maar hebben via veldwerk een regionaal specialisme afgedwongen. Deze groep is een uitstervend ras. Er gaat in deze groep journalisten gesneden worden. Een voorbeeld is zoals eerder vernoemd het VRT-Nieuws. Om te overleven zal de buitenlandcorrespondent zich moeten omscholen. Het takenpakket van correspondenten zal dus aardig op de schop gaan. In de toekomst zullen zijn nog drie belangrijke functies blijven vervullen: - Het produceren van specialistische content, - Het vergaren en verifiëren van andere bronnen, - Het coveren van brekend nieuws en live evenementen. Daar komt een gereedschapskist Social Media Skills bij. De correspondent zal onder meer Twitter moeten gebruiken als nieuwsbron én als een nieuwe versie van Linkedin. Als dat lukt is de buitenlandjournalistiek zo levend als een pasgeboren baby. De oude buitenlandcorrespondent is dood, leve de buitenlandcorrespondent! Geldigheid Dit gedane kwalitatieve onderzoek is niet gebonden aan het verzamelen van cijfermatige gegevens. Dit vergroot de aanpassingsmogelijkheden van de onderzoeker tijdens het onderzoek. Hierdoor is een kwalitatief onderzoek interpretatief van aard. (N. Verhoeven, 2011, p. 141) De lezingen die dit onderzoek heeft opgeleverd zijn een interpretatie van de voor het onderzoek verzamelde bronnen. Van een literatuuronderzoek wordt gezegd dat het een methodisch proces van het verzamelen van nuttige bronnen is. Een nadeel kent het literatuuronderzoek wel. Het kan voorkomen dat deze opportunistisch van aard is (Brand-Gruwel, S., & Wopereis, I. (2011)). Dit onderzoek beweert geen bundeling van alle meningen rond buitenlandjournalistiek te zijn. Het is slechts een afspiegeling van de onderzochte bronnen. In het hoofdstuk Aanpak is een modus operandi gegeven zodat dit onderzoek herhaald kan worden. Dit hoofdstuk is opgenomen in dit onderzoek zodat er intersubjectiviteit kan ontstaan over deze gedane onderzoeksmanier; dit allemaal zodat dit onderzoek mogelijk nog een maal herhaalbaar is. De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 12

13 Bronnenlijst Gesproken bronnen Floris Akkerman, Café Dauphine, Amsterdam, 16 januari 2015 Geschreven bronnen Archetti, C., (2012), Which Future for Foreign Journalism?,Journalism Studies, Leeds University, via: _Correspondents_in_the_Age_of_Global_Media_Journalism_Studies_Special_Issue_on_The_Future_ of_journalism_13_5-6_ Brand-Gruwel, S., & Wopereis, I. (2011). Het doen van literatuuronderzoek. Workshop Miniconferentie Kritisch denken in de wetenschap. Captein, M. (2011), De toekomst van de correspondent: Van jager naar hoeder?, De Nieuwe Reporter, via: Jong de, E. (2011), Ik kan als correspondent niet meer zonder Facebook en Twitter, De Nieuwe Reporter, via: Kal, M. (2009), Het einde van de buitenlandcorrespondent?, Universiteit van Amsterdam, via: Keilholz, D., (2012), The Pressures and Challenges of Dutch Foreign Correspondence, Universiteit van Amsterdam, via: Krul, R. (2008), Camjo: een multimediaal eenmanscircus,nrc.nl, via: (N.N, (2014), VRT stopt met vaste correspondenten in China en VS, HLN, via: Sambrook, R. (2010), Are foreign correspondents redundant?, Oxford: Reuters Institute at Oxford University via: Spierts, T. (2012), Aantal buitenland-correspondenten blijft op peil, aantal opdrachtgevers stijgt, via: De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 13

14 Van der Valk, L., Vasterman, P., (2006), De Nederlandse correspondenten: witte vlek in Afrika, Azië en Arabische wereld populairder, via: Verhoeven, N. (2010). Wat is onderzoek. Praktijkboek methoden en technieken voor het hoger onderwijs. Den Haag: Boom, pagina 141 Waanders, L. (2014), De toekomst van de buitenlandjournalistiek, Hanta.nl, via: Wijfjes, H (2004), Journalistiek in Nederland : Beroep, cultuur en organisatie. Amsterdam: Uitgeverij Boom. De Toekomst van de buitenlandcorrespondent Pagina 14