HOOFDSTUK 17 : VOICELEAD MET VIERKLANKEN

Transcriptie

1 HOOFDSTUK 17 : VOICELEAD MET VIERKLANKEN Net zoals bij de 3-klanken kunnen we ervoor zorgen dat de akkoordenopeenvolgingen harmonisch steeds zo dicht en snel mogelijk gebeuren. Bij de 3-klanken konden we 2 soorten opeenvolgingen onderscheiden : de stap en de sprong akkoorden. Deze regel vervalt bij de 4-klanken daar zowel de stap als de sprongakkoorden steeds minstens 1 gelijke toon zullen hebben : Zowel de stap- als de sprongakkooropeenvolgingen hebben gelijke akkoordnoten. We kunnen de akkoorden dus gaan verbinden startend met het eerste akkoord of de vingerzetting van het slotakkoord eerst nemen en dan terugwerkend de vingerzettingen gaan zoeken. Een voorbeeld : Je kiest een vingerpositie van het 'Am7' akkoord op de gitaar en werkt de voicelead van de andere akkoorden uit : Zo kan je ook de vingerpositie van het slotakkoord gebruiken om de andere posities te gaan verkrijgen. Belangrijke opmerking : we gebruiken de voicelead bij een 4-klank, dus gaan we steeds 4 opeenvolgende gitaarsnaren gebruiken (en geen extra akkoordnoten op de andere 2 snaren of een snaar tussen de harmonie dempen). De beste manier om de voicelead te gaan bestuderen is met de cadensen. 403

2 De Plagale cadens met vierklanken Hieronder vind je een invuloefening waarbij alle mogelijke startposities van een majeur 7 akkoord in alle toonaarden zijn aangegeven; vul zelf de plagale cadens aan met de juiste voicelead (opgelet : steeds beginnen met het eerste akkoord (IV): 6de snaar : 5de snaar : 404

3 5de snaar (2de mogelijkheid) : 4de snaar : The Rolling Stones 405

4 4de snaar (2de mogelijkheid) : 3de snaar : Muddy Waters 406

5 2de snaar : Opmerking : de 2de mogelijkheid met de grondtoon op de 3de en de 2de snaar wordt zelden genomen daar het fysisch zeer moeilijk is de akkoordenopeenvolging te maken. 1ste snaar : 407

6 De II-V-I cadens Dezelfde invuloefening met nu de uitgebreide authentieke cadens. We starten met de voicelead steeds vanaf het eerste akkoord (de IIde graad) 6de snaar : 5de snaar : 408

7 5de snaar (2de mogelijkheid) : 4de snaar : 409

8 4de snaar (2de mogelijkheid) : Gibson ES

9 3de snaar : Opmerking : de 2de mogelijkheid op de 3de en 2de snaar komt zelden voor. 2de snaar : 411

10 1ste snaar : John Mc Laughlin 412

11 Jazzstandarts Nu volgen enkele volwaardige jazznummers, waarbij je de akkoorden met voicelead moet uitwerken. Er zijn verschillende mogelijkheden; een tip : blijf zoveel mogelijk tussen de 5de en 9de fret op de gitaarnek, zodat je steeds voldoende bewegingsruimte blijft behouden. Het thema van elk nummer staat erbij uitgeschreven maar hoeft (voorlopig) niet worden geanalyseerd of gespeeld. Autumn Leaves (Johnny Mercer) 413

12 Black Orpheus (Louis Bonfi) 414

13 415

14 Summertime 416

15 Blue Bossa (Kenny Dorham) Rickenbacker 417

16 The girl from Ipanema (Jobim) 418

17 Larrivée 'Parlour' 419

18 Harmonisch mineur en de cadensen met vierklanken Ook de mineur diatonische akkoordenreeks kunnen we nu gaan herwerken met de vierklanken. Net als bij de majeurreeks gaan we bij elk diatonisch akkoord de 7de graad toevoegen om een vierklank te verkrijgen. De VI- Ide graad wordt De 'G' wordt in de harmonisch mineur 'G#', waardoor elk akkoord uit de diatonische reeks moet worden aangepast. Toonaard I II III IV V VI VII a AmM7 Bm7b5 C+7 Dm7 E7 FM7 G# 7 e EmM7 b BmM7 f# F#mM7 c# C#mM7 g# G#mM7 d# D#mM7 a# A#mM7 f FmM7 c CmM7 g GmM7 d DmM7 gx GXmM7 dx DXmM7 Gb GbmM7 bb BbmM7 e# E#mM7 b# B#mM7 cx CXmM7 ab AbmM7 420

19 De diatonische akkoordenreeks met de harmonische mineur wordt zelden volledig gebruikt in de pop- en rockmuziek. In de klassieke muziekcompositie wordt hier veel uitgebreider van gebruik gemaakt, omdat de composities meer tijd hebben om uitgewerkt te worden (een klassiek muziekstuk heeft meestal enkele honderden maten), in tegenstelling met een pop- of rockcompositie, waar er meestal met 'thema's' van 8 tot 16 maten wordt gewerkt. Belangrijk om te weten is dat de Iste graad (mm7) zelden in deze vorm wordt gebruikt, men schakend meestal over naar de natuurlijke (natural) mineur, waarbij de Iste graad een m7 akkoord wordt. We gaan dan met de harmonische mineurakkoorden enkel de cadensen gaan bestuderen op de gitaarnek. De plagale cadens in harmonisch mineur met voicelead 6de snaar : 5de snaar : 421

20 5de snaar (2de mogelijkheid) : 4de snaar : 422

21 4de snaar (2de mogelijkheid) : 3de snaar : De 2de mogelijkheid van de 3de en 2de snaar wordt opnieuw zelden gebruikt. Larrivée OM

22 2de snaar : 1ste snaar : James Goodall - Koa 424

23 De II-V-I cadens in harmonisch mineur met voicelead 6de snaar : 5de snaar : 425

24 5de snaar (2de mogelijkheid) : 4de snaar : 426

25 4de snaar (2de mogelijkheid) : Rickenbacker - John Lennon 427

26 3de snaar : 2de snaar : 428

27 1ste snaar : Buddy Guy 429

28 Toevoegen van begeleidings- en spanningstonen Ook bij de vierklanken kunnen er extra tonen worden aan toegevoegd (bv. C7#9). Praktisch staan we wel voor een probleem; de meeste vierklanken worden niet in barrée gespeeld, zodat het toevoegen van een extra toon fysisch niet neembaar wordt. We zullen dan een toon van de vierklank moeten vervangen door de toegevoegde toon (iets wat we met de 3klanken al hebben toegepast).we kunnen een regel gaan toepassen; bekijk even volgende akkoordvormen : Enkel de 3de en 7de graad van de akkoordvorm bepalen de klankkleur; de 1ste en 5de graad blijven gelijk in elke vorm. Dit gegeven kunnen we gebruiken als we een extra toon aan het akkoord moeten toevoegen. We vervangen de 1ste of 5de toon door de extra toon (bv. '9'). Opmerking : bij andere akkoordvormen (zoals m7b5) zullen we wel de 5de graad moeten gebruiken, daar deze de klankkleur van het akkoord mee bepaald. We kunnen dan wel de 1ste graad gaan verhogen of verlagen (indien fysisch mogelijk). In de praktijk zullen enkel de M7, m7 en 7 akkoordvormen een bijgevoegde toon krijgen. Deze aangepaste akkoorden zullen dan ook worden verwerkt in een voicelead, waarbij er een harmonische regel wordt gehanteerd : DE TOEGEVOEGDE TOON KAN ENKEL ALS HOOGST KLINKENDE TOON OF TUSSEN DE ANDERE AKKOORDTONEN; NOOIT ALS LAAGSTKLINKENDE TOON. De laatste mogelijkheid wordt niet gebruik, daar de klankleur te veel verwijderd is van het origineel akkoord Volgende oefening toont je stap voor stap hoe je een akkoord moet vormen : 1. Schrijf het akkoord volledig uit : 430

29 2. Haal de belangrijkste tonen uit het akkoord en zoek ze op de gitaarnek in een fysisch neembare greep : Mogelijke posities zijn : IV 3. Voeg een 1ste of 5de graad aan de greep toe indien fysisch mogelijk : 431

30 De mogelijke oplossingen zijn : Alle mogelijke vormen in alle toonaarden uitwerken zou van deze cursus een encyclopedie maken. Je zoekt best zelf de akkoordvormen als je ze in de praktijk tegenkomt. Hieronder vind je enkel oefeningen waarbij je minstens 3 vormen van het gevraagde akkoord moet opzoeken : 432

31 Als je de voicelead toepast in een akkoordensequens, moet je bij gealtereerde akkoordvormen ook rekening houden met de toegevoegde tonen. Zorg er dan steeds voor dat je de toegevoegde toon NOOIT als laagste toon op de gitaarnek zoekt en speelt. In jazznummers kan het interessant zijn om tonen aan het akkoord toe te voegen, zelfs al wordt dit niet gevraagd in de akkoordensymbolen. In jazzmuziek zijn de akkoorden meestal ondergeschikt aan het thema (zie vorige 5 jazzstandaards). Een thema bestaat uit een melodie (tonen) die gespeeld wordt over een akkoordenschema. Deze tonen zullen niet altijd deel uitmaken van de gebruikte akkoordtonen van het begeleidend akkoord. De uitvoerder heeft dus de keuze om de opgelegde akkoorden te gebruiken, of de akkoorden aan te passen op de melodie. Een voorbeeld : Door het analyseren van de melodie t.o.v. de harmonie zie je dat sommige melodienoten begeleidingsnoten zijn en andere akkoordnoten. Vooral op de sterke tijden (1ste en 3de tel) kan het interessant zijn om de begeleidingsnoten ook in het akkoord te verwerken, zodat de melodie extra ondersteuning krijgt (bv als de melodie door een zanger of zangeres wordt gezongen). Deze vorm van aanpassen krijgt in de muziektheorie een speciale naam : REHARMONISATIE van een akkoordenschema. 433

32 Bij de reharmonisatie van een akkoordenschema zal men steeds de melodienoot als HOOGST KLINKENDE NOOT schrijven en spelen; zodat deze door het gehoor beter wordt opgenomen. In de praktijk betekend dit dat je de melodienoot steeds op de 1ste of 2de snaar zoekt, zodat de rest van het akkoord 'lager' klinkt. Een mogelijke uitwerking van het voorbeeld kan dus als volgt zijn : De melodie wordt op de 2de en 3de snaar gespeeld, daar je anders alles één octaaf moet gaan verhogen en je dan rond de 12de fret moet gaan spelen, waardoor je buiten het bereik van de zanger/zangeres gaat (en het ook niet zo muzikaal klinkt). Je kan dus de 5 jazzstandaards opnieuw gaan bekijken en ze reharmoniseren met een goede voicelead!! Hier volgen nog enkele standaards : All of Me (Simone & Marks) 434

33 435

34 My Funny Valentine (Rodgers & Hart) 436

35 Jimmy Page 437

36 How High the Moon (Morgan Lewis) 438

37 : : : Rory Gallagher 439

38 Tritonus substituut voor dominant akkoorden Het dominant 7 akkoord is het belangrijkste akkoord uit de mineur- en majeur diatonische reeks. Het is het enigste akkoord dat een sterke klankkleur heeft en steeds naar een (mineur of majeur) oplossing zoekt. De reden van deze 'spanning' moeten we zoeken in de inwendige struktuur van het akkoord : 3 halve tonen 3 halve tonen 4 halve tonen 6 halve tonen 7 halve tonen Het is vooral de afstand tussen 'B' en 'F' die de spanning veroorzaakt. Deze afstand (6 halve tonen of 3 hele tonen) noemt met ook een TRITONUS. Een tritonus heeft naast de eigenschap van erg spanningsvol te klinken ook de mogelijkheid om een octaaf perfect in 2 gelijke delen te verdelen : 3 hele tonen 3 hele tonen Dit betekent dat, indien we beide tonen tegelijk laten klinken, onafhankelijk van de ligging, de klankkleur steeds wil oplossen naar de toon 'C' : In ons voorbeeld van het 'G7' akkoord betekent dit dat we beide tonen ('B' = 3 en 'F' = b7) kunnen wisselen van plaats zonder de oplossingsklankkleur te verliezen. Door het omwisselen kunnen we ook de analyse gaan wisselen en zo een nieuw dominant akkoord maken : 440

39 Doordat we de 3de en 7de graad van het nieuwe akkoord kennen kunnen we de andere graden (1ste en 5de) gaan zoeken : We nemen de enharmonische toon van 'B' om de juiste 'b7' te benoemen van het nieuwe dominant akkoord. In de praktijk betekent dit dat we het 'G7' akkoord kunnen vervangen door zijn TRITONUS substituut akkoord 'Db7'. Als je de afstand tussen beide grondnoten ('G' en 'Db') berekent merk je dat ze 3 hele tonen (tritonus) van elkaar verwijderd liggen. Dit nieuwe akkoord benoemen we in de analyse als een 'bii7' : Ook in de voicelead heeft deze omwisseling voordelen; de vingerposities van alle akkoorden liggen dichter bij elkaar : Als je de vorige jazzstandaards bekijkt zal je merken dat deze reharmonisatietechniek veelvuldig voorkomt. Ook in blues, pop- en rockschema's wordt dit gebruikt. Het is dan ook belangrijk deze akkoordenopeenvolgingen in alle toonaarden (majeur en mineur) in te oefenen met voicelead op de gitaarnek. 441