R E A D E R Cultuur & Media HvA - CMD Amsterdam - V

Transcriptie

1 R E A D E R Cultuur & Media HvA - CMD Amsterdam - V Docenten: Marie Meeusen Eva van den Eijnde Theo Ploeg 1

2 Cultuur & Media HvA - CMD Amsterdam - V Docenten: Marie Meeusen Eva van den Eijnde Theo Ploeg 2

3 VOORWOORD CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 Een mediaprofessional kan prima uit de voeten met mediatools. Website bouwen, kort marketingplan maken op basis van een eenvoudige briefing, daar draait hij of zij de hand niet voor om. Past uiteraard prima bij web 2.0, dat het idee voedt dat kennis eenvoudig is aan te leren nu technologie ervoor heeft gezorgd dat iedereen tools, cursussen en fora ter beschikking heeft. Weten hoe je in Flash een mooi website kan bouwen? Eenvoudig: software gratis en illegaal downloaden, tutorial scannen en aan de slag! Vragen zet je op een forum waarop je binnen een paar minuten antwoord hebt van de beste Flash-nerds die er op deze aardbol rondlopen. Waar hebben we in godsnaam nog onderwijs voor nodig? Ook die vraag is eenvoudig te beantwoorden: om een goede mediaprofessional te worden is meer nodig dan handige vingers of kennis van wat ontwerp- en programmeerstandaards. Wie goede mediaproducten wil maken, ontkomt niet aan een fikse dosis kennis van de mediacultuur. Waarom? Eenvoudig: wie weet hoe de wereld in elkaar zit, kan ook betere producten maken voor die wereld. Daarbij zit die wereld nooit zo in elkaar als je denkt. Dat betekent niet dat een goede mediaprofessional tevens een begenadigd socioloog, filosoof of psycholoog moet zijn. Zeker niet. Maar een globale kennis van de basisideeën van deze wetenschappelijke disciplines is uitermate handig. Zeg maar gerust: essentieel. Media staan immers niet op zichzelf, ze zijn onderdeel van de maatschappij. En dan nog: denken en nadenken zijn gewoon leuk. Je wordt er geen studiebol door. Eerder een IAM-professional die weet hoe de mediawereld in elkaar steekt. Precies ja, zoals het hoort. We wensen je in ieder geval veel plezier bij het uitdagende programma dat we voor je hebben samengesteld. Marie Meeusen, Eva van den Eijnde en Theo Ploeg 3

4 INHOUDSOPGAVE CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 BLOKMANUALTEKST! 6 OPDRACHTOMSCHRIJVING EN TOETSING! 10 OPDRACHT 1: HET MEDIUM IS DE BOODSCHAP, OF TOCH NIET?! OPDRACHT 2: DIT IS DE WAARHEID! OPDRACHT 3: DE GROTE PIRATENOPDRACHT! OPDRACHT 4: LEVE DE MEDIAREVOLUTIE!! TOETSFORMULIER! WAT IS EEN REFLECTIE?! CULTUUR EN MEDIA VAN WEEK TOT WEEK! 17 WEEK 1: ALLES IS CULTUUR!! 17 WEEK 2: HET MEDIUM IS DE BOODSCHAP.! 18 WEEK 3: DE WERELD IS MAAKBAAR.! 19 WEEK 4: DE WAARHEID BESTAAT NIET.! 20 WEEK 5: DE PIRATEN KOMEN!! 21 WEEK 6: MEDIA, OBJECTIVITEIT EN VERZET.! 22 WEEK 7: KINDEREN VAN DE REVOLUTIE.! 23 WEEK 8: TECHNOLOGIE VERSUS CULTUUR.! 24 ALGEMENE EISEN GESCHREVEN OPDRACHTEN! 25 LITERATUUR EN INSPIRATIE! 26 DE LITERATUURLIJST! 27 Verplicht! Keuzelijst! DE KEUZELIJST NADER TOEGELICHT! Thomas L. Friedman: The world is flat, the globalized world in the twenty-first century ( 2005)!29 Marshall McLuhan en Quentin Fiore: The medium is the massage (1967)!29 4

5 IAM - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2011 Nick Davies: Flat Earth News (2009)!30 Nicholas Negroponte: Being Digital (1995)!30 Lev Manovich: The language of new media (2001)! Henk Blanken en Mark Deuze: PopUp. De botsing tussen oude en nieuwe media (2007)! Andrew Keen: The Cult of the amateur (2007)! Rob Wijnberg: Nietzsche en Kant lezen de krant (2009)! Jaron Lanier: You are not a gadget (2010)! Douglas Rushkoff: Program or be Programmed (2011)! Evgeny Morozov: The Net Delusion (2011)!

6 IAM - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 BLOKMANUALTEKST 6

7 Cultuur & media Docenten: Theo Ploeg, Eva van den Eijnde, Marie Meeusen Studiejaar: V1 Blok: 1 Studiepunten: 3 LEERDOELEN De student is in staat de invloed van (interactieve) media op het alledaagse leven in onze westerse cultuur te begrijpen en te omschrijven De student is in staat kritisch na te denken over processen waarin (interactieve) media en cultuur elkaar beïnvloeden en deze van buitenaf te bekijken en te analyseren De student is in staat vakinhoudelijke gedachten te lezen, te formuleren en te verwerken en is in staat vakliteratuur toe te passen De student is in staat een onderbouwde mening te vormen over het vakgebied en deze helder en duidelijk te communiceren De student ontwikkelt een visie op de plaats die (interactieve) media innemen in onze huidige westerse cultuur KORTE OMSCHRIJVING De student onderzoekt onder welke omstandigheden drastische veranderingen in het medialandschap hebben kunnen plaatsvinden in de (westerse) wereld. Verder onderzoekt hij de invloed die die veranderingen hebben gehad op het denken en doen van de mens binnen die samenleving en de inrichting ervan. BEROEPEN Algemeen vormend en verdiepend voor alle beroepen. BEROEPSTAKEN Onderzoeken. CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 COMPETENTIES Competentie 2 - Onderzoeken Indicator 1 Motiveert waarom bepaalde methoden van gegevens verzamelen passen bij bepaalde onderzoeksvragen. Indicator 2 Beoordeelt de geraadpleegde en vermelde bronnen op kwaliteit. Indicator 3 Toont een kritische en maatschappelijk bewuste beroepshouding. Indicator 4 Analyseert ontwikkelingen in het interactieve media werkveld. INHOUD Aan de hand van theorieën en ideeën van mediawetenschappers en denkers over (nieuwe) media leert de student een visie te ontwikkelen over de invloed van media op cultuur en andersom. De behandelde theorieën en ideeën worden getoetst met behulp van meer of minder zichtbare ontwikkelingen en trends in onze huidige cultuur. Die ontwikkelingen en trends worden vertaald naar de omgeving van het CMDvakgebied. De student leert de verbanden tussen vakgebied, ontwikkelingen, trends, theorieën ideeën te leggen. 7

8 WERKWIJZE Het lesprogramma bestaat uit acht hoorcolleges en acht werkgroepen. In de hoorcolleges staan mediatheorieën, ideeën over (nieuwe) media en ontwikkelingen en trends in onze huidige cultuur centraal. In de werkgroepen wordt de stof uit het hoorcollege door middel van opdrachten vertaald naar het CMD-vakgebied. De student bereidt zich voor op de hoorcolleges en werkgroepen door wekelijks literatuur te lezen. Wekelijks voert de student opdrachten uit die gekoppeld zijn aan de lesstof en publiceert de resultaten op een blog. Tevens reflecteert de student op dit blog op de inhoud van de lesstof en op de gelezen literatuur. CRITERIA In de vier geschreven opdrachten toont de student aan de invloed van (interactieve) media op het alledaagse leven in onze westerse cultuur te begrijpen en te omschrijven en een visie te hebben op de plaats die (interactieve) media innemen in onze huidige westerse cultuur In de vier geschreven geschreven opdrachten toont de student aan kritisch na te denken over processen waarin (interactieve) media en cultuur elkaar beïnvloeden en deze van buitenaf te bekijken en te analyseren De student leest, formuleert, verwerkt en past vakliteratuur toe De student communiceert een tijdens het vak gevormde onderbouwde mening over het vakgebied helder, duidelijk en in foutloos Nederlands TOETSING EN FEEDBACK De studenten worden individueel getoetst op de opdrachten die ze gedurende het vak hebben gepubliceerd op het blog. De opdrachten zijn geschreven in correct en foutloos Nederlands. De opdrachten bestaan in ieder geval uit: Het samenvatten van en reflecteren op gelezen vakliteratuur. Aan het begin van het vak kiest de student één boek uit van de door de docenten opgestelde literatuurlijst. Een betoog waarin de stelling De vierde mediarevolutie heeft inmiddels plaatsgevonden wordt verdedigd of ontkracht met behulp van tijdens het vak gebruikte theorieën en ideeën. Na afloop van de gemaakte opdrachten, vier in totaal, krijgt de student feedback. HERKANSING Herkansing van de opdrachten die met een onvoldoende zijn afgesloten. LITERATUUR Verplicht: Reader, door de opleiding verstrekt. Wijk van, Kees. De Media Explosie - trends en issues in massacommunicatie. Den Haag: Sdu Uitgevers, Aanbevolen: Larnier, Jaron. You are not a Gadget. USA: Allen Lane (voormalige naam Penguin), Blanken, Henk en Deuze, Mark. Popup: de botsing tussen oude en nieuwe Cultuur. Schiedam: Atlas, Keen, Andrew. The Cult of the Amateur: How Today s Internet is killing our Culture and assaulting our Economy. Strawberry Hills (Australië): Currency Press,

9 Davis, Nick. Flat Earth News. New York (USA): Random House, Negroponte, Nicholas. Being Digital. New York (USA): Vintage Books (tegenwoordig onderdeel van Random House Group), Manovich, Lev. The Language of New Media. Cambridge (USA): The MIT Press, McLuhan, Marshall en Fiore, Quertin. The Medium is the Message. USA: Penguin (huidige naam: Allen Lane),

10 OPDRACHTOMSCHRIJVING EN TOETSING Gedurende het blok houd je individueel een blog bij waarop je wekelijks opdrachten post. Die opdrachten zijn iedere week dezelfde: reflecteer op het hoorcollege en de werkgroep. In week 9, aan het einde van het blok (het toetsingsmoment), moet je blog compleet zijn en dus acht reflecties bevatten op de hoorcolleges én acht op de werkgroepen. Niet compleet? Dan heb je niet aan de voorwaarden voldaan en ga je direct door naar de herkansing. Hoe je precies moet reflecteren? Dat lees je verderop in deze reader. Cultuur & Media heeft vier hoofdopdrachten. Deze hoofdopdrachten zijn gelijk verdeeld over het blok: om de twee weken is er een toetsingsmoment. Je opdracht dient dan ingeleverd te zijn. Mis je een toetsingsmoment? Dan ga je direct door naar de herkansing. Een uitgebreide omschrijving van de vier opdrachten tref je verderop in deze reader aan. Voor elke opdracht dien je minimaal een 5,5 te scoren. Je kunt een onvoldoende voor de ene opdracht niet compenseren met een voldoende voor een andere. Toetsingsformulieren voor de vier opdrachten tref je elders in deze reader aan. 10

11 OPDRACHT 1: HET MEDIUM IS DE BOODSCHAP, OF TOCH NIET? Schrijf een betoog van 600 woorden waarin je een standpunt inneemt en verdedigt voor of tegen de stelling: het medium is de boodschap. Het medium is de boodschap is een oneliner van mediawetenschapper Marshall McLuhan. Het betoog dient te voldoen aan de algemene eisen voor de geschreven opdracht (zie elders in deze reader) en aan de volgende inhoudelijke eisen: - leg duidelijk uit wat Marshall McLuhan bedoelt met de uitspraak het medium is de boodschap, - neem een duidelijk standpunt in (en laat dat blijken uit je betoog), - definieer alle begrippen die je hanteert in je betoog, - gebruik minimaal twee professionele bronnen en geef in je betoog duidelijk aan wanneer je die gebruikt, - geef duidelijke argumenten en versterk deze door het geven van voorbeelden, - zorgt dat het macro-, meso- en microniveau (trendpiramide) in je betoog zitten. 11

12 OPDRACHT 2: DIT IS DE WAARHEID CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 Zoek vijf media- of cultuuruitingen en -gebruiken. Plaatst ze op een as die loopt van modernisme naar postmodernisme (geen tijdlijn). Je staat volledig vrij in de vorm die je kiest. Leg in een begeleidend schrijven kort (rond de 150 woorden) bij elk van de gekozen uitingen en gebruiken aan de hand van de lesstof en de daar gehanteerde definities uit waarom je ze zo hebt geplaatst of doe dat aan de hand van de trendpiramide waarbij je het mesoniveau omschrijft met behulp van een oneliner. 12

13 OPDRACHT 3: DE GROTE PIRATENOPDRACHT Maak een groep van vier of vijf studenten. Kies een discours in onze maatschappij dat jullie willen ontmaskeren. Volg de volgende stappen: - omschrijf het discours zorgvuldig, - leg uit waarom het discours ontmaskerd dient te worden, - vul de trendpiramide voor het discours in, - kies een manier om het discours te ontmaskeren en beschrijf waarom, - werk de manier die jullie hebben bedacht uit, - voer jullie piratenactie uit, - rapporteer je bevindingen. In de hoorcolleges en werkgroepen van week 4 en 5 krijg je concrete aanwijzingen. 13

14 OPDRACHT 4: LEVE DE MEDIAREVOLUTIE! Schrijf een betoog van 600 woorden waarin je een standpunt inneemt en verdedigt voor of tegen de stelling: we zitten inmiddels in de vierde mediarevolutie. Ga in het betoog uit van de definitie van het begrip mediarevolutie zoals Kees Van Wijk hanteert in zijn boek De Media Explosie. Het betoog dient te voldoen aan de algemene eisen voor de geschreven opdracht (zie elders in deze reader) en aan de volgende inhoudelijke eisen: - leg duidelijk uit wat Van Wijk bedoelt met een mediarevolutie, - neem een duidelijk standpunt in (en laat dat blijken uit je betoog), - definieer alle begrippen die je hanteert in je betoog, - gebruik minimaal drie professionele bronnen en geef in je betoog duidelijk aan wanneer je die gebruikt, - minimaal een van deze professionele bronnen is een boek uit de keuzelijst op pagina 27, - geef duidelijke argumenten en versterk deze door het geven van voorbeelden, - zorgt dat het macro-, meso- en microniveau (trendpiramide) in je betoog zitten. 14

15 TOETSFORMULIER CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 Zie het blog voor dit vak: 15

16 WAT IS EEN REFLECTIE? CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 Een reflectie is een tekst van minimaal 150 woorden waarin je de volgende vragen beantwoordt: - Wat is je bijgebleven? - Heb je over de inhoud nagedacht? - Wat vind je ervan en waarom? - Waar zou je meer over willen weten? - Wat is het nut voor het CMD-vakgebied? Elke week dien je een reflectie te schrijven op je blog over zowel het hoorcollege als de werkgroep. Zestien (twee per week) in totaal. 16

17 CULTUUR EN MEDIA VAN WEEK TOT WEEK WEEK 1: ALLES IS CULTUUR! HOORCOLLEGE 1. Introductie: - wat is Cultuur & Media? - inhoud en structuur van het vak - uitleg opdrachten - verplichte en facultatieve literatuur 2. Terugblik naar propedeuse 3. Vooruitblik naar V2 en afstudeerjaar 4. Kaders, definities en hulpmiddelen - verschillen en overeenkomsten traditionele en nieuwe media - massamedia, cultuur en samenleving - waarden, normen en discours - wij zijn de media 5. Huiswerk voor werkgroep: lezen reader WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Uitleg essentie Cultuur & Media - opdracht: wat is nieuwe media, wat is oude en waarom? - opdracht: terug naar opdracht: nog maar een keer oefenen met de trendpiramide 3. Waarom is er een boekenlijst? 4. Huiswerk (verschijnt op het blog): - blog aanmaken en url doorgeven aan werkgroepdocent - reflectie op hoorcollege en werkgroep - lees en reflecteer op Interactieve media: iets met computers (van Theo Ploeg) en koppel dit aan je eigen verwachtingen van het vak (iedereen) 17

18 WEEK 2: HET MEDIUM IS DE BOODSCHAP. HOORCOLLEGE 1. Nadenken over media - invalshoeken en scholen - alles is media: remediatie 2. Denken over nieuwe media - Frankfurter Schule - (post)structuralisten - semantiek (betekenisleer) / semiotiek (iconisch/symbolisch) - netwerksamenleving en het einde van de hiërarchie WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Behandelen huiswerk: korte terugblik 3. Marshall McLuhan in praktijk - het probleem taal - McLuhan en de praktijk: radio versus televisie 4. Huiswerk (verschijnt op blog): - reflectie op hoorcollege en werkgroep 5. Eerste opdracht (1) het medium is de boodschap, of toch niet? : - Zie opdrachtomschrijving elders in de reader. Twijfel? Schroom niet te vragen. Deadline? Voorafgaand aan hoorcollege van volgende week. 18

19 WEEK 3: DE WERELD IS MAAKBAAR. HOORCOLLEGE 1. Modernisme - wat is modernisme? - waar komt het vandaan? 2. Modernisme en media 3. Vooruitgangsgeloof en nieuwe media WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Behandelen huiswerk 3. Modernisme in praktijk 4. Huiswerk (op blog): - reflecteer op hoorcollege en werkgroep 19

20 WEEK 4: DE WAARHEID BESTAAT NIET. HOORCOLLEGE 1. Postmodernisme - wat is postmodernisme? - waar komt het vandaan? 2. Postmodernisme en media 3. Het geloof is ons ontvallen: cynisme en nostalgie WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Behandelen huiswerk 3. Postmoderisme in opdrachten 4. Huiswerk (op blog): - reflecteren op hoorcollege en werkgroep 5. Tweede opdracht (2) dit is de waarheid : - Zie opdrachtomschrijving elders in de reader. Twijfel? Cchroom niet te vragen. Deadline? Voorafgaand aan hoorcollege van volgende week. 20

21 WEEK 5: DE PIRATEN KOMEN! CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 HOORCOLLEGE 1. Digitale media: vloek of zegen? 2. Matt Mason en andere evangelisten van nieuwe media en vrije cultuur 3. Piraterij als levensstijl 4. Hoe het ooit begon: wanderjugend, dada en futurisme 5. Adbusting en andere piratentactieken 6. mainstream versus underground 7. het begrip verandering WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Behandelen huiswerk 3. Even een uitstapje: sociale psychologie 4. Uitleg piratenopdracht 5. Huiswerk (op blog): - reflectie op hoorcollege en werkgroep 21

22 WEEK 6: MEDIA, OBJECTIVITEIT EN VERZET. HOORCOLLEGE 1. Piraterij in theorie: is verzet mogelijk? 2. Objectiviteit en media 3. Falsificatie als houding 4. Gevestigde orde, subcultuur en tolerantie 5. Amusement als politiek instrument 6. Hallo (post)modernisme! WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Behandelen huiswerk 3. Piratenopdracht en theoretische uitwerking 4. Aan de slag! 5. Huiswerk (op blog): - reflectie op hoorcollege en werkgroep 6. Derde opdracht (3) de grote piratenopdracht : - zie opdrachtomschrijving elders in de reader. Twijfel? Schroom niet te vragen. Deadline? Voorafgaand aan hoorcollege van volgende week. 22

23 WEEK 7: KINDEREN VAN DE REVOLUTIE. HOORCOLLEGE 1. Over revoluties, innovatie, hypes en trends 2. Van Wijk en zijn mediarevoluties 3. Inrichting van de samenleving? Wat is dat? WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Behandelen huiswerk 3. Mediarevoluties van Van Wijk 4. Huiswerk (op blog): - reflectie op hoorcollege en werkgroep 23

24 WEEK 8: TECHNOLOGIE VERSUS CULTUUR. HOORCOLLEGE 1. Technologische vooruitgang en cultuur 2. Wat is vooruitgang? 3. Revoluties: vooruitgang of achteruitgang? 4. Utopieën en dystopieën WERKGROEP 1. Vragen naar aanleiding van het hoorcollege 2. Behandelen huiswerk 3. Technologie of cultuur? 4. Huiswerk (op blog): - reflectie op hoorcollege en werkgroep 5. Derde opdracht (3) de grote piratenopdracht : - Zie opdrachtomschrijving elders in de reader. Twijfel? Schroom niet te vragen. deadline? Voorafgaand aan hoorcollege van volgende week. 24

25 ALGEMENE EISEN GESCHREVEN OPDRACHTEN Drie van de vier opdrachten voor Cultuur & Media zijn geschreven betogen. Hoe je een betoog moet schrijven heb je vorig jaar geleerd bij het vak Maatschappij & Media. Die theorie geldt nog steeds als basis. In je betogen onderbouw je een stelling met argumenten. Dat vereist een goede voorbereiding. Pak het schrijven van een betoog aan alsof het een kleinschalig, kwalitatief onderzoek is. Let daarbij op de volgende zaken. - Wat is het doel en relevantie van je betoog? - Wat wil je precies gaan betogen? - Hoe ga je dat doen? - Wat is de hoofdstelling van je betoog en welke afgeleide stellingen kun je definiëren? - Welke argumenten voor en tegen kun je vinden? - Welke literatuur en andere gebruik je om je argumenten mee te ondersteunen? Maak voor elk betoog een trendpiramide. In een goed betoog zijn macro-, meso- en microniveau te herkennen. Je betoog heeft een duidelijke indeling, is begrijpelijk en geschreven in correct Nederlands. Zie de reader Maatschappij & Media van vorig jaar. Bronvermelding dient te gebeuren volgens de door MLA-standaard. Meer informatie daarover vind je op 25

26 LITERATUUR EN INSPIRATIE 26

27 DE LITERATUURLIJST CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 Verplicht Wijk van, Kees. De Media Explosie - trends en issues in massacommunicatie. Den Haag: Sdu Uitgevers, 2001 (druk 4, 2011). Keuzelijst Larnier, Jaron. You are not a Gadget. USA: Allen Lane (voormalige naam Penguin), Blanken, Henk en Deuze, Mark. Popup: de botsing tussen oude en nieuwe Cultuur. Schiedam: Atlas, Keen, Andrew. The Cult of the Amateur: How Today s Internet is killing our Culture and assaulting our Economy. Strawberry Hills (Australië): Currency Press, Davis, Nick. Flat Earth News. New York (USA): Random House, Negroponte, Nicholas. Being Digital. New York (USA): Vintage Books (tegenwoordig onderdeel van Random House Group), Manovich, Lev. The Language of New Media. Cambridge (USA): The MIT Press, McLuhan, Marshall en Fiore, Quertin. The Medium is the Message. USA: Penguin (huidige naam: Allen Lane), Rushkoff, Douglas. Program Of Be Programmed, Ten Commandments for a Digital Age. New York: OR Books, Morozov, Evgeny. The Net Delusion, how not to liberate the world, How not to liberate the World. London: Allen Lane,

28 DE KEUZELIJST NADER TOEGELICHT 28

29 Thomas L. Friedman: The world is flat, the globalized world in the twenty-first century ( 2005) In dit boek beschrijft de bekende Amerikaanse journalist Thomas Friedman de economische opkomst van vooral India en China en de invloed die deze opkomst zal hebben op de wereld, waarbij hij zich vooral richt op de Verenigde Staten. Deze economische opkomst is mogelijk gemaakt door de verbeterde communicatiemogelijkheden. Volgens Friedman hebben deze nieuwe communicatiemogelijkheden (nieuwe media, dus) en het goedkoper worden van vervoer van reizigers en goederen de wereld 'plat' gemaakt. Friedman legt aardig wat verbanden. Zo haalt hij er de val van "de Muur" op 9 november 1989 bij en beschrijft hij de veranderingen in het economisch denken (de opkomst van het neoliberalisme en De Derde Weg). Ook worden hierbij de opkomst van computers, Windows, internet en het World Wide Web in perspectief geplaatst. Belangrijke boodschap is het anders denken over de inzet van arbeidskapitaal. Het gaat daarbij niet alleen om "goedkope" arbeid. Friedman gaat uit van (economische) kansen en laat de bedreigingen voor wat ze zijn. Kortom, interessant boek over globalisering van media en arbeid, maar Friedman laat de schaduwzijde niet zien. Lees daarvoor met name de boeken van Richard Sennett, Anthony Giddels en Ulrich Beck. Moeilijkheidgraad: ++ (van +++++) Tags: globalisering, post-2001, nieuwe media, economie, arbeid, specialisatie Marshall McLuhan en Quentin Fiore: The medium is the massage (1967) Meer dan veertig jaar oud en nog steeds actueel. De Canadese mediawetenschapper McLuhan voorspelde in de jaren zestig eigenhandig web 2.0. Quentin Fiore zorgde voor de plaatjes. Die vormen een onlosmakelijk geheel met het verhaal van McLuhan dat lekker wegleest maar toch behoorlijk ingewikkeld is. McLuhan beschrijft hoe de opkomst van nieuwe media - in zijn tijd met name de televisie - zorgt voor een andere manier van kijken naar de wereld. Letterlijk, want de beeldcultuur, die eeuwenlang werd verdrongen door het alfabet en het schrift, komt weer terug. McLuhan vindt dat een zegen. Hij heeft het niet zo op het geschreven woord. Lees zelf maar waarom. Op onnavolgbare wijze beschrijft McLuhan wat media eigenlijk zijn en hoe zij, als extensies van ons lichaam, de maatschappij veranderen. Nogmaals, lastig sociologisch boek, maar eigenlijk een standaardwerk dat iedere mediastudent gelezen moet hebben. Moeilijkheidsgraad: (van +++++) Tags: mediatheorie, sociologie, globalisering, innovatie, web 2.0, creativiteit, taal 29

30 Nick Davies: Flat Earth News (2009) CMDA - V1 - BLOK 1 & 2 - CULTUUR & MEDIA /2012 Jarenlang werkte de Britse topjournalist voor kranten als The Guardian, algemeen gezien als een van de beste kranten ter wereld. In Flat Earth News beschrijft hij hoe de media in het Westen allang niet meer worden geleid door journalistieke principes (zoals waarheidsvinding, kritische beschouwingen, etc). Nee, media draaien alleen nog maar het maken van winst. Dat zorgt ervoor dat de journalistiek uitsterft. Ach, laat ik maar Nick Davies zelf maar gewoon zijn boek aanprijzen. Dit zei hij tegen De Volkskrant: De journalistiek sterft uit door de commercie. De belangrijkste taak van journalisten is te proberen mensen de waarheid te vertellen. Maar keer op keer maken we verhalen die verdraaid zijn en onwaarheden bevatten, of die propaganda zijn. O, zeggen mensen dan, dat moeten jullie zeker schrijven van jullie rijke bazen. Maar dat was vroeger. Het echte probleem is de nieuwe generatie krantenbazen die niet uit is op propaganda, maar op winst. Deze eigenaren hebben verschrikkelijke schade toegebracht aan de redacties. Ze hebben hun kosten verlaagd door te bezuinigen, en hun inkomsten verhoogd door steeds meer pagina s en bijlagen te eisen. Journalisten hebben dus geen tijd meer om hun werk te doen. Ze praten niet meer in het café met politieagenten en leraren. En vooral: ze hebben geen tijd meer om de feiten te checken, de basis van het vak. Flat Earth News (of Gebakken Lucht in het Nederlands) is een verpletterend boek dat inzicht geeft in de propaganda van regeringen, de wijze waarop kranten zonder inhoudelijke check gevuld worden, en het opblazen door de media van verhalen tot mythische proporties: zo bleek de millennium bug een zeepbel, massavernietigingswapens onvindbaar en heroïne lang niet zo schadelijk als je denkt. Moeilijkheidsgraad: + (van +++++) Tags: journalistiek, web 2.0, nieuwe media, oude media, kranten, internet, waarheid Nicholas Negroponte: Being Digital (1995) Lang niet zo voorspellend als het werk van McLuhan, waar ook een boek van op deze lijst staat, toch is Being Digital een boek dat het nodige stof heeft doen opwaaien. De auteur? Nicolas Negroponte, de directeur van het MIT in Boston. Je weet wel, die universiteit die naar eigen zeggen vanaf het begin voorop loopt als het over nieuwe media en technologie gaat. Being Digital (of Digitaal Leven) combineert technologie, management en samenleving op een interessante manier. De manier waarop Negroponte over ingewikkelde technieken schrijft is zelfs voor een digibeet te begrijpen. Managers liepen in de jaren negentig van de vorige eeuw met zijn boek weg. Op zich terecht. De meeste ontwikkelingen die Negroponte beschrijft zin in theorie heel belangrijk. Zo gaan digitale media, volgens hem, zorgen voor decentralisatie, globalisatie en harmonisatie. Kortom, de wildgroei van standaarden zal wegvallen en er zullen ontelbare bedrijven ontstaan die bijdragen aan internet. Het grote aantal monopolies in de internetwereld bewijst dat managers dit boek toch niet zó goed gelezen hebben. Moeilijkheidsgraad: +++ (van +++++) Tags: digitale media, bits, atomen, techniek, innovatie, revoluties, management 30

31 Lev Manovich: The language of new media (2001) Standaardboek bij Media Studies van de Universiteit van Amsterdam. Dat is, ondanks de kleine tak nieuwe media, toch vooral een filmstudie. Lev Manovich heeft het dus vooral over film en nieuwe media. Geen wonder, hij is professor in beeldende kunst aan de Universiteit van Californië. In The Language Of New Media vergelijkt hij nieuwe media met oude media. Het boek is in 2001 onthaalt als de nieuwe heilige graal. Sterker nog: Manovich, overigens geboren in Moskou, werd vergeleken met McLuhan. Is The Language Of New Media net zo baanbrekend als The Medium Is The Massage? Helemaal niet. Het boek komt niet eens in de buurt. Toch op deze lijst? Jazeker, want interessant en boeiend is het boek wel. Met name de door Manovich benoemde principes van nieuwe media (numerical representatie, modularity, automation, variability en transcoding) zijn interessant. De essentie van nieuwe media heeft volgens The Language Of New Media sterk te maken met het visuele karakter ervan. Dat is een nogal beperkte visie, maar desalniettemin een interessante om je eigen te maken. Moeilijkheidsgraad: ++++ (van +++++) Tags: beeldcultuur, nieuwe media, oude media, film, techniek, basisregels Henk Blanken en Mark Deuze: PopUp. De botsing tussen oude en nieuwe media (2007) Niemand vroeg erom, maar toch hebben we dagelijks met dit fenomeen te maken: de popup. Ongewenste reclame in een tijd waarin de consument juist zelf wil bepalen welke informatie hij tot zich neemt. Het is één van de oplossingen voor de dalende advertentieinkomsten waar adverteerders mee worden geconfronteerd. Maar ook op andere gebieden staat het medialandschap volledig op zijn kop. In Pop-Up vertellen Henk Blanken en Mark Deuze hoe de wereld sinds de opkomst van de nieuwe media ingrijpend aan het veranderen is. De schrijvers proberen antwoord te geven op de vraag: hoe nu verder? Is er nog hoop voor de krantenindustrie? Buigt de waakhond van de democratie inmiddels voor de commercie en wie ziet er in deze nieuwe tijd eigenlijk toe op de waarheidsvinding? Worden we overgeleverd aan de grillen van de broodje-aap verkondigende blogger? En hoe moet de moderne politicus zich een weg banen in deze nieuwe wereld waar de waan van de dag bepaalt wie het voor het zeggen heeft? Moeilijkheidsgraad: ++ (van +++++) Tags: (burger)journalistiek, waarheidsvinding, politiek 31

32 Andrew Keen: The Cult of the amateur (2007) Monkeys on typewriters, aldus Andrew Keens opinie over de gebruikers van het net. Als we de auteur van The Cult of the Amateur. How Today s Internet Is Killing Our Culture mogen geloven, vernietigt Web 2.0 niet alleen onze Westerse cultuur, maar de economie bovendien. Door Web 2.0 raken wij zo in de ban van onszelf en andere amateurs dat we de traditionele media links laten liggen. User generated content is er, volgens Keen, de oorzaak van dat in alle traditionele mediabedrijven arbeidsplaasten verloren gaan. Ook worden we massaal dommer. We zetten onze privacy op het spel en verliezen het vertrouwen in gespecialiseerde kennis en expertise. Op Wikipedia krijgt de eerste de beste nitwit bijvoorbeeld net zo veel waardering als een hoogleraar. Keen richt in dit zwartgallige boek zijn pijlen op ieder denkbaar digitaal domein. Zijn doemscenario is onmisbaar voor een ieder die geïnteresseerd is in de invloed van het web op ons leven. Moeilijkheidsgraad: + (van +++++) Tags: (burger)journalistiek, waarheidsvinding, politiek, amateurs, muziekindustrie, 1984, de porno-industrie, online gokken, de teloorgang van de kranten, Second Life en nog heel veel meer Rob Wijnberg: Nietzsche en Kant lezen de krant (2009) Pas benoemd tot hoofdredacteur van NRC Next, maar deze jonge ex-filosofiestudent heeft in zijn korte carrière al veel meer bewerkstelligd. Nietzsche en Kant lezen de krant is een bundeling van de essays die Wijnberg eerder voor NRC Next schreef. Aan de hand van de theorieën van grote filosofen, fileert hij uiteenlopende actuele vraagstukken. Op heldere (en zeker niet kinderachtige) wijze, zet hij uiteen wat mensen als Rorty, Popper en Kant over (vaak ondoordachte) stellingen van politici en journalisten gezegd zouden kunnen hebben. Ideaal voor studenten die wel eens een gefundeerde uitspraak willen doen aan de toog! Moeilijkheidsgraad: ++ (van +++++) Tags: filosofie, identiteit, journalistiek, mensenrechten, Plato, Wilders, Joran van der Sloot 32

33 Jaron Lanier: You are not a gadget (2010) Volgens Jaron Lanier, internetgoeroe en pionier, ondergaat internet een gedaanteverandering die mens en samenleving op termijn zal veranderen. Waar hebben we dat toch eerder gehoord? Net als Andrew Keen is Lanier kritisch over web 2.0, maar - in tegenstelling tot Keen getuigt zijn werk van een behoorlijke dosis technische kennis. Lanier understands every bit of it. In zijn boek bediscussieert hij de technische en culturele beperkingen die voortkomen uit het (gebrekkige) ontwerp van de digitale wereld. Lanier begrijpt als geen ander de interactie tussen technologie en cultuur. Machines (internet) zijn niet langer extensies van het menselijk brein (zoals McLuhan ons heeft geleerd), maar streven ons langzaam aan voorbij. Welkom in de digitale revolutie. Zeg maar dag tegen het individu en de privacy. Individuele creativiteit is passé. The wisdom of the crowd is het helemaal. In dit manifest probeert Lanier een lans te breken voor de mens. Voordat het te laat is Moeilijkheidsgraad: +++ (van +++++) Tags: bits, clouds, de ondergang van de creatieve middenklasse, het individu, wisdom of the crowds, vrije markteconomie Douglas Rushkoff: Program or be Programmed (2011) Is het internet goed of slecht? Die vraag is niet relevant, betoogt Douglas Rushoff in zijn boek. Het internet is er. Overal. En het gaat niet weg. Daarbij: het internet zelf is niets. Het gaat erom hoe je het internet gebruikt. Daar zit m nu juist het probleem, meent Rushkoff. Dat weten we niet meer. We gebruiken iets zonder te weten hoe het functioneert, waarvoor het is bedoeld en waarom het nuttig is. Kortom: we laten ons programmeren in plaats van dat we zelf programmeren en het initiatief nemen. In zijn boek geeft Rushkoff een aantal stappen aan die nodig zijn om als individu weer controle te krijgen over het leven. Leest lekker weg, maar Rushkoff gaat behoorlijk diep. Een boek dat iedere mediaprofessional zou moeten lezen (met McLuhan, uiteraard). Moeilijkheidsgraad: ++ (van +++++) Tags: vrijheid, internet, software, verlichting, taal, DIY, specialisatie 33

34 Evgeny Morozov: The Net Delusion (2011) Zorgt nieuwe technologie, zoals internet, tot meer vrijheid? Nee, meent Morozov. Nieuwe technologie zorgt er namelijk ook voor dat machthebbers, grote bedrijven en bijvoorbeeld de overheid in staat zijn individuen beter te beheersen. Daar komt bij dat die individuen steeds lakser en gemakkelijker worden. Technologie maakt het leven immers schijnbaar eenvoudiger. De boodschap van Morozov is hard, ongenuanceerd ook. Iedereen die gelooft in de kracht van nieuwe media wordt door dit boek op de proef gesteld. Moeilijkheidsgraad: +++ (van +++++) Tags: internet, vrijheid, filosofie, overheid, individu, wikileaks, big brother, totalitair bewind 34