Programmakrant FFZ januari 2015 Festival Forensische Zorg

Transcriptie

1 Programmakrant FFZ januari 2015 Festival Forensische Zorg Welkom Welkom op het Festival Forensische Zorg We verheugen ons op een energiek festival met een veelzijdig aanbod van interactieve workshops, talks en debatten. Nieuw tijdens deze zevende editie zijn de Cirkelgesprekken: in deze gesprekken pitcht één persoon een probleem waarna de overige deelnemers reflecteren op de casus. Uiteraard kunt u ook weer volop informatie halen en brengen op het Ervaringsterras. Maak uw keuze en laat u inspireren!

2 Goedemorgen festivalgangers, Met groot genoegen zie ik ernaar uit om jullie vandaag te ontmoeten tijdens het jaarlijkse Festival Forensische Zorg. Ook deze zevende editie belooft weer een dag vol informatie, inspiratie en ontmoeting te worden. Dit jaar hebben we gekozen voor het thema Kwaliteit in Praktijk. Daarbij sluiten we aan bij het vernieuwende programma Kwaliteit Forensische Zorg. Binnen dit programma werkt het forensische veld aan meer kwaliteit en effectiviteit van behandelingen. Met als hoofddoel betere zorg en een veiliger samenleving. Het KFZ is vandaag prominent aanwezig en laat de resultaten zien van verschillende lopende onderzoeken. Hoe werk jij aan kwaliteit? Die vraag stelden we voorafgaand aan FFZ De oproep om met ideeën te komen voor het programma van vandaag bracht vele enthousiaste reacties los. Al snel werd duidelijk dat er op allerlei manieren aan kwaliteit wordt gewerkt. Met innovatieve therapieën, nieuwe risicotaxatie-instrumenten of originele manieren van samenwerking in zorgketens. Dankzij de bijdragen van vele collega s in het veld kunnen we vandaag weer een interessant programma presenteren. Van de werking van muziektherapie bij PTSS en de inzet van ervaringsdeskundigen tot wetenschappelijk onderzoek naar het agressieve brein. Het geheel wordt afgesloten met een slotdebat over een actueel thema: welke rol heeft de forensische zorg bij patiënten die radicaliseren? We gaan vandaag niet alleen luisteren. Veel interactieve workshops bieden de gelegenheid zelf behandelonderdelen te ervaren en er is ook volop ruimte voor discussie en debat. Deel je kennis en ervaringen met collega s in het hele land, zodat we samen verder kunnen werken aan kwaliteit in de forensische zorg. Ik wens alle deelnemers een inspirerende dag. Goof van Gemert directeur Forensische Zorg Rode draad: Kwaliteit in Praktijk Het thema dit jaar is: Kwaliteit in Praktijk. Dagelijks werken honderden medewerkers in de forensische zorg aan de verbetering van kwaliteit. Bijvoorbeeld door gebruik van nieuwe behandelmethodes, door betere samenwerking en het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek. Zo zetten instellingen in het hele land stappen naar verbetering van zorg en een veilige samenleving. Hoe doen we dat en wat kunnen we daarbij van elkaar leren? En hoe brengen we onze professionele werkwijze nog beter op het netvlies van politici, zorginkopers en cliënten? Op deze vragen proberen we tijdens deze conferentie gezamenlijk een antwoord te formuleren. Plenaire opening: uur in de Perserij Het Festival Forensische Zorg 2015 staat in het teken van KFZ: kwaliteit forensische zorg. Tijdens de opening zal directeur forensische zorg Goof van Gemert een toelichting geven op KFZ en de eerste resultaten presenteren in samenwerking met Joep Verbugt (Voorzitter Raad van Bestuur GGzE) en Ruud Rutten (Bestuurder Tactus Verslavingszorg). Plenaire afsluiting: uur in de Perserij We sluiten het Festival gezamenlijk af met het debat: Radicalisering Het voorkomen en bestrijden van radicalisering is een actueel maatschappelijk onderwerp. Ook in situaties binnen de forensische zorg hebben hulpverleners te maken met deze problematiek. Hoe ga je om met patiënten die radicaliseren? Welke methodes en programma s bestaan er op dit moment om het risico op radicalisering te verkleinen, en welke ontwikkelingen maken deze methoden door? Hoe hoog is de kans eigenlijk op het rekruteren van terroristen in een detentie omgeving? Kortom: welke rol heeft de forensische zorg in het tegengaan van radicalisering en wat gaat de sector hierin doen? Deze vragen zijn leidend bij het ontwikkelen en implementeren van effectief beleid en werkzame methoden binnen de forensische zorg. Tijdens het debat Radicalisering wordt hierover gesproken met experts en professionals die dagelijks met deze problematiek bezig zijn. 3

3 Ervaringsterras Vanaf uur: Ervaringsterras (Loods 5, Loods 6 en Loods 7) Thema: Professionalisering op de werkvloer De Forensische Studiedag De Forensische Studiedag voor werkers in de forensische psychiatrie bestaat al 21 jaar. Ieder jaar wordt er een onderwerp behandeld dat de werkers van de werkvloer bezighoudt. Wat maakt deze dag zo uniek? Je krijgt het antwoord in een korte presentatie op het ervaringsterras. Je kunt ook ervaringen uitwisselen over verschillende werkmethodieken. Interessant omdat: de Forensische Studiedag al 21 jaar een succesvolle manier is om te praten over onderwerpen die medewerkers écht bezighouden. Ook de ónmogelijkheden komen ter sprake! Sprekers: Herbert Wemelink (GGZ Noord-Holland), Femmy Visser (GGZ Friesland) Mentale weerbaarheid en hartcoherentie Hoeveel medewerkers lopen op hun tenen in uw organisatie? Lukt het u om overeind te blijven in een organisatie die gekenmerkt wordt door reorganisaties, werkdruk en toegenomen agressie? Zo ja, voor hoelang nog? Bij de stand Mentale Veerkracht leren medewerkers zich te ontspannen, hun emoties en gevoelens te controleren en de regie te houden onder druk. Gebaseerd op de onderzoeken van Csikszentmihalyi gaan we op zoek naar flow. Het is de kunst om uitdagingen te blijven zoeken in combinatie met het continue ontwikkelen van vaardigheden. Dat kan onder andere met hartcoherentie. Bij de stand ervaar je dat je hart gevoelig is voor emotionele veranderingen. Lukt het jou om in het groen te komen en coherent rustig, helder, alert en gefocust te blijven onder druk? Doe de test! Interessant omdat: mentale veerkracht bijdraagt aan het gevoel van veiligheid, trots, werkplezier, balans en regie. Alleen met mentale veerkracht kun je voldoen aan de vragen vanuit privé- en werk-omgeving. Fit for the job & fit for life! Spreker: Jan Sleijfer (Opleidingsinstituut DJI) Inzet e-learning bij scholing medewerkers GGZ Ecademy is een coöperatieve vereniging, waarin 34 GGZ-instellingen samenwerken aan scholing van medewerkers door middel van e-learning. Ook verschillende instellingen voor forensische zorg doen mee. Naast modules over generieke GGZ-onderwerpen, zijn specifieke modules ontwikkeld voor de forensische zorg. Zo is een juridische module in ontwikkeling over de Wet forensische zorg. En in januari 2015 komt een module beschikbaar die zich richt op de implementatie van risicotaxatie-instrumenten. Interessant omdat: e-learning mogelijkheden biedt bij de scholing van medewerkers. In tijden van teruglopende opleidingsbudgetten biedt samenwerking kansen. Sprekers: Arjan Pronk (GGZ Ecademy), Kees van de Wal (GGZ Ecademy) Thema: Samenwerking (ook in de keten) Tactus denkt met u mee! Tactus kan u adviseren in de zoektocht naar een passend aanbod voor behandeling en begeleiding. Tactus heeft een uitgebreid forensisch circuit, met de Piet Roordakliniek en polikliniek JusTact. Daarnaast heeft Tactus reguliere (klinische) verslavingsbehandelingen in vele vormen en een Intensieve Behandelkliniek (IBK) voor dubbeldiagnose-problematiek. Interessant omdat: Tactus een zeer breed aanbod heeft en veel mogelijkheden biedt voor vervolgzorg (klinisch, wonen, ambulant) in passende combinaties. Sprekers: Tiemenna Oosterhof (Piet Roordakliniek, Tactus verslavingszorg), Agnes de Vries (Piet Roordakliniek, Tactus verslavingszorg) Het sociale netwerk opbouwen met vrijwilligers Vrijwilligers van Gevangenenzorg Nederland bezoeken al jaren gedetineerden en patiënten in penitentiaire inrichtingen en tbs-klinieken. Vrijwilligers werken samen met behandelaars aan het sociale netwerk van een patiënt, vooral van degenen die bijna geen bezoek ontvangen. In samenwerking met FPC De Oostvaarderskliniek doen we dit sinds 2014 binnen de pilot netwerkcirkels. Samenwerking met mensen in tbs-inrichtingen is voor ons erg belangrijk, omdat behandelaars beter kunnen inschatten welke patiënt gebaat is bij bezoek. Wij hebben veel ervaring opgedaan in de aansturing van vrijwilligers. Tijdens het festival ontmoeten we graag mensen van de werkvloer om ervaringen te delen rondom de inzet van vrijwilligers. interessant omdat: We informeren de professionals van de klinieken graag over de mogelijkheden van vrijwilligerswerk in de forensische zorg. Sprekers: Christiaan Verschoor (Gevangenenzorg Nederland), Kees van der Linden (Gevangenenzorg Nederland) Bouwen aan een zorgketen met perspectief Palier, Kijvelanden en Altrecht Aventurijn presenteren in een gezamenlijke stand hun samenwerking. De drie instellingen hebben de afgelopen jaren expertise ontwikkeld op het gebied van forensische en intensieve zorg. Ze hebben voorzieningen, personeel en kennis die goed bij elkaar passen. Met elkaar bouwen ze verder aan een zorgketen die perspectief biedt aan iedere patiënt en de zorg naar een nog hoger niveau tilt. Met daarin zowel poliklinische zorg, als diverse niveaus van beveiligde forensische zorg en zorg voor specifieke doelgroepen, zoals verstandelijk beperkten. De samenwerking maakt het mogelijk om de veranderingen in de markt goed op te vangen en een complete forensische zorgketen aan te bieden. Interessant omdat: drie organisaties samenwerken om een keten te vormen. Bezoekers van het festival kunnen langslopen en alle vragen kwijt over de forensische doelgroep. Sprekers: Marcel Woord (Palier), Floor van Dijk (Altrecht Aventurijn) Besef je wel wat je hebt gedaan? Heb je weleens last gehad van een schuldgevoel? Of je ergens voor geschaamd? Dan is denken aan wat je hebt gedaan soms al te veel. Daders van delicten vermijden of bagatelliseren de gevolgen vaak. Voor het herstel van een patiënt is inzicht in de gevolgen van het delict echter van wezenlijk belang. En voor de verwerking van het slachtoffer is het essentieel om een beeld van de dader te krijgen. Contact met het slachtoffer helpt de dader bij de verwerking van zijn schuldgevoel. Als medewerker in de forensische zorg kan je bijdragen door slachtofferdaderbemiddeling te integreren in je werk. Bij de stand van Slachtoffer in Beeld kun je een Hersteltest doen. Hoe herstelgericht ben je? Wat weet je over herstelbemiddeling? En hoe breng je dit ter sprake? Ga in gesprek met SiBbemiddelaars en ontvang adviezen hoe je herstelbemiddeling in de praktijk kan inzetten. Interessant omdat: het thema herstelbemiddeling voor veel medewerkers in de forensische zorg nog onbekend is; de inzet van herstelbemiddeling direct bijdraagt aan het zelfherstel van de patiënt; je praktische handvatten krijgt om slachtofferbewust te werken en bij te dragen aan maatschappelijk herstel. Sprekers: Marielle van den Berg (Slachtoffer in Beeld), Lily Gruitrooij (Slachtoffer in Beeld) Re-integratie van (ex-)gedetineerden DJI en gemeenten werken samen bij de nazorg van (ex-) gedetineerden die terugkeren naar de samenleving. In december 2014 maakten zij via een convenant nieuwe afspraken over de re-integratie van (ex-)gedetineerden. Elke gedetineerde die daarvoor in aanmerking komt kan met behulp van terugkeeractiviteiten werken aan de vijf basisvoorwaarden: werk/ inkomen, onderdak, schulden, zorg en identiteitsbewijs. Interessant omdat: alle bezoekers aan dit festival aan de terugkeer naar de samenleving en re-integratie van justitabelen werken. Vertel ons je ervaringen over de samenwerking met DJI en gemeenten. Wij zijn op zoek naar lokale best-practices voor een website van het convenant. Sprekers: Mascha Beentjes (DJI Hoofdkantoor Sectordirectie GW), Natascha de Raaf (DJI Hoofdkantoor Sectordirectie GW) 4 5

4 Ervaringsterras Ervaringsterras Thema: Samenwerking (ook in de keten) Gesprekspartner op inspiratieterras Komt bij ons langs op het ervaringsterras! Wij vertellen je graag meer over ontwikkelingen op het gebied van ICT voor de GGZ en forensische zorg. Daarnaast tonen wij hoe onze slimme oplossingen in het elektronisch patiëntendossier (EPD) werkprocessen optimaal ondersteunen. Wij zijn dé gesprekspartner als het gaat over: - gestroomlijnde cliëntenlogistiek door de gehele keten; - cliëntparticipatie in het zorgproces door middel van e-health - kostenbeheersing door optimale financiële afhandeling - innovatieve tools voor juridische registratie / BOPZ De administratieve lasten in de zorg nemen toe en krimpende budgetten bij zorgverzekeraars dwingen instellingen ertoe nóg efficiënter te werken. Aan de hand van een cliëntcasus demonstreren wij graag hoe ons EPD behandelaars stimuleert om efficiënt te werken en optimale zorg te leveren. Interessant omdat: wij dé gesprekspartner zijn op het gebied van dossiervoering, zorglogistiek, juridische registraties, e-health en financiële afhandeling. De GGZ staat momenteel voor veel uitdagingen. Wij bieden hiervoor innovatieve oplossingen. Sprekers: Rens Eising (ChipSoft), Sicco de Vries (ChipSoft) New kid in town: Transfore Maak kennis met Transfore, een stichting voor forensische psychiatrie in Oost-Nederland. Door de sluiting van FPC Oldenkotte leek in deze regio een blinde vlek te ontstaan voor behandelmogelijkheden voor forensische patiënten. De missie van Transfore is het realiseren van een forensisch circuit Oost-Nederland. We ontwikkelen een nieuwe organisatie die in samenwerking met ketenpartners hoogwaardige behandelingen biedt aan patiënten met forensische problematiek. Op het ervaringsterras laten we zien hoe we onze missie samen met het forensische werkveld realiseren. Interessant omdat: Transfore een voorbeeld is van Forensische GGZ nieuwe stijl. De gedwongen sluiting van een FPC heeft ons niet bij de pakken neer doen zitten. Integendeel! Sprekers: Eric Stoppels (Transfore), Ilze ten Hove (Transfore) Vijf jaar PPC de brug tussen binnen en buiten Het penitentiair psychiatrisch centrum (PPC) is opgericht in 2009 en kent vier locaties: Amsterdam, Den Haag, Vught en Zwolle. De kerntaak is het bieden van verantwoorde tweedelijns forensische zorg aan gedetineerden met ernstige psychische problemen en psychiatrische stoornissen. De zorg wordt geboden binnen een penitentiaire setting. Het veiligheidsaspect is expliciet verweven in de zorgverlening. De kwaliteit van zorg is gelijkwaardig aan de zorg in de vrije samenleving, rekening houdend met de beperkingen van de detentie. De afgelopen zes jaar hebben alle PPC-medewerkers meegeholpen om onze kerntaak door te ontwikkelen. Door gedetineerde patiënten te motiveren voor verdere behandeling en voor te bereiden voor zorg na detentie, is het PPC een aanvulling op de reguliere zorg en geen vervanging daarvan. Het PPC is verbindend in een samenwerkingsverband en slaat een brug tussen binnen en buiten. interessant omdat: De PPC s werken nauw samen met elkaar en met de keten. Binnen onze gesloten omgeving willen we graag transparant zijn. Het PPC kijkt naar buiten, durf jij met ons naar binnen te kijken? Bezoek ons op het ervaringsterras! Sprekers: Wendy Voets (PPC Vught), Denise Kremers (PPC Vught) Forensische zorg binnen de Kessler Stichting De Kessler Stichting (maatschappelijke opvang in Den Haag) is in 2011 in samenwerking met Reclassering Nederland begonnen met het project Forensische Zorg. Per locatie zijn aandachtsfunctionarissen aangesteld en opgeleid. De afgelopen vier jaar is het aantal aanmeldingen van cliënten met een forensische indicatie toegenomen. Er is gewerkt aan meer deskundigheid in de begeleiding met de methodiek Competentie Gericht Begeleiden en de uitstroommogelijkheden van de cliënten is vergroot door de betere samenwerking met de reclassering. Interessant omdat: we zoveel mogelijk professionals in het forensische veld willen attenderen op ons aanbod en onze succesvolle manier van samenwerking in de regio. Sprekers: Wim van Lierop (Kessler Stichting), Erna de Leeuw (Kessler Stichting) Verdiepingsdiagnostiek: tussen reclassering en psychiatrie Verdiepingsdiagnostiek is uniek in het forensische veld. Sinds 2013 bestaat de mogelijkheid voor reclasseringsmedewerkers om DSM-classificatie, diagnostiek en een behandeladvies aan te vragen bij een instelling voor forensische zorg. Dat kan op verschillende momenten, bij zowel een adviesrapportage als lopend toezicht. Dit screenende onderzoek zorg voor meer probleembesef bij cliënten en reclassering en maakt forensisch psychiatrische behandeling toegankelijker. Vanuit de Pompestichting hebben we ervaring met een uiteenlopende populatie. De professionals bij onze stand werken in detentie en de tbs, bij een ambulante polikliniek en in dienst van een ForFACT-team. Wij lichten het idee achter Verdiepingsdiagnostiek graag toe aan bezoekers van het festival. Kom langs en we vertellen je meer over praktische werkwijze, de knelpunten en de vernieuwende aspecten. Interessant omdat: het project relatief nieuw is en daardoor ook nog vrij onbekend. Het ontwikkelt zich nog steeds en vult een leemte binnen het werkveld. Verdiepingsdiagnostiek bevindt zich op het snijvlak van recht en psychiatrie en is relevant voor medewerkers van allerlei instellingen. Sprekers: Philo Holvast (De Pompestichting / Kairos Nijmegen), Janneke Kemperman (De Pompestichting / Kairos Arnhem), Joeri Pisart (De Pompestichting / Kairos Nijmegen) Het WODC houdt je op de hoogte Het WODC presenteert zijn laatste onderzoeken op het gebied van de forensische zorg. Aan bod komen onder meer recidivecijfers en onderzoek naar de tbs-maatregel. Interessant omdat: je na een bezoek op de hoogte bent van het meest recente onderzoek op forensisch psychiatrisch gebied door het WODC. Sprekers: Marleen Nagtegaal (WODC), Cyril Boonmann (WODC) Bejegenen, behandelen, beveiligen bij De Borg Bejegenen, behandelen, beveiligen. Die elementen komen bijeen in de behandelmethoden die de instellingen van De Borg aanbieden aan SGLVG(+)-cliënten. Onder de vlag van De Borg doen zij onderzoek om nog betere behandelingen te ontwikkelen en te implementeren. Bij onze stand vind je informatie over: - behandelmethodieken forensische SGLVG-cliënten; - het nieuwe kwaliteitsnetwerk De Borg (samen met EFP); - in-, door- en uitstroom van cliënten; - onderzoek en kennisdeling? Ga in gesprek met medewerkers van De Borg en van de aangesloten instellingen Trajectum (Zwolle), Altrecht: Wier (Den Dolder), Ipse de Bruggen: behandelcentrum en dependance (Zwammerdam en Poortugaal), Dichterbij: Stevig (Venray). interessant omdat: een groot deel van de forensische cliënten een lichte verstandelijke beperking heeft en daarom baat heeft bij een gespecialiseerde behandeling. Sprekers: Pauline Olislagers (Ipse de Bruggen), Marja van Leeuwen (De Borg), Adri Benschop (De Borg) Beloningen in de forensische psychiatrie? Wat vind je werkelijk belonend aan je werk in de forensische psychiatrie? Bezoekers kunnen een cijfer geven aan verschillende beloningen. Aan het eind van de dag wordt duidelijk welke aspecten van het werk we het meest en het minst als belonend ervaren. Mogelijk kunnen we in die voorkeuren ook subgroepen van bezoekers onderscheiden. Deze resultaten koppelen wij uiteraard graag terug aan de deelnemers. Bij onze stand vertellen we ook graag over een wetenschappelijk onderzoek in de Pompestichting. In een reeks studies proberen wij relevante bekrachtigers voor patiënten te vinden die de kwaliteit van behandeling en zorg verbeteren. Wij geven informatie over de klinische en neurowetenschappelijke achtergrond en het verloop van deze studies. Interessant omdat: het natuurlijk razend interessant is om te ontdekken wat mensen drijft in hun werk in de forensische psychiatrie en hoe je eigen drijfveren zich verhouden tot die van anderen. Bovendien geven wij een inkijkje in ons onderzoek. Ervaar zelf wat we onze patiënten vragen! Sprekers: Michelle Janssens (Pompestichting), Johanna Glimmerveen (Pompestichting) Mesdag-onderzoek: verbeter de behandeling De afdeling Onderzoek van FPC dr. S. van Mesdag is gespecialiseerd in de ontwikkeling van methoden en technieken voor de forensische praktijk. De focus van ons onderzoek ligt op het transparanter maken van de behandelresultaten voor de patiënt en zijn netwerk, voor de individuele professional, voor het team en voor de instelling. Kernpunten uit onze aanpak zijn de ontwikkeling van statistische methoden ter ondersteuning van de klinische teambesluitvorming, de implementatie van een werkend patiëntvolgsysteem met de Instrument Forensische Behandel Evaluatie (IFBE: de HKT-ROM) en de Forensisch Sociale Netwerk Analyse (FSNA). De ondersteuning van personeel bij het gestructureerd denken over ethische vraagstukken en het onderzoek naar de bruikbaarheid van fysiologische parameters in risicomanagement passen goed in de traditie van het Mesdagonderzoek. Kom kennismaken met (de mensen achter) de HKT-R, IFBE, Verslaving&Neurofeedback, Moreel Beraad in een FPC en de FSNA! Interessant omdat: iedere aanbieder van klinische forensische zorg per 2015 verplicht is de K-items van de HKT-R aan te leveren. Hoe vang je risicosignalen uit het netwerk? Wat doet je brein als je verslaafd bent? Welke ethische vraagstukken kom je tegen? Wij delen onze ervaringen. Sprekers: Petra de Maar (FPC Dr. S. van Mesdag), Marinus Spreen (FPC Dr. S. van Mesdag), Sandra Fielenbach (FPC Dr. S. van Mesdag), Erwin Schuringa (FPC Dr. S. van Mesdag) Veiligheid binnen het wijkteam Binnen de forensische academie komen twee werelden samen: veiligheid en behandeling. Hoe kun je binnen een wijkteam het veiligheidsdenken integreren naast de principes van eigen kracht? Wij geven hierover advies op maat. Daarnaast kunnen we je onder andere meer vertellen over de uitvoering van risicotaxatie bij zedendelinquenten, stalking en psychopathie. We nemen je als behandelaar, recherche-psycholoog of werker binnen de gemeente mee in het perspectief van zowel behandeling als veiligheid. Kom langs en maak kennis met onze onderzoekers en docenten. Interessant omdat: er veel vragen zijn over veiligheidsenken in relatie met herstel en rehabilitatie (leefklimaat). Recent onderzoek heeft twee effectieve risicotaxatie-instrumenten opgeleverd. Vraag ernaar bij onze stand! Spreker: Roderick Jansen Jansen (RINO Groep), Anne Burer (RINO Groep) 6 7

5 Ervaringsterras Ervaringsterras Thema: Behandeling / Interventies Thema: Organisatie Thema: Anders De inzet van ervaringsdeskundigen Het landschap van de forensische tak binnen de geestelijke gezondheidszorg is sterk aan het veranderen. Om deze veranderingen het hoofd te bieden is de inzet van ervaringsdeskundigen nodig. Dankzij hun inzet kunnen we creatief blijven en het werk met plezier uitvoeren. Wij zijn er trots op dat binnen onze programmaraad een ervaringsdeskundige deelneemt. Hij denkt mee over ons beleid, inhoudelijke behandelaspecten en hoe we als professionals beter kunnen aansluiten bij onze cliënten. Tijdens het festival laten we zien hoe we binnen de GGZ Breburg werken aan de implementatie van ervaringsdeskundigheid. Interessant omdat: de inzet van ervaringsdeskundigheid een onderbelicht onderwerp is binnen onze sector. Wij kunnen er niet meer omheen. Ze hebben ons heel veel te bieden! Sprekers: Andy Schoutens (GGz Breburg), Sammy Peter (GGZ Breburg) Zorgvernieuwing in de forensische verslavingszorg Bij onze stand presenteren we de nieuwe mogelijkheden van neuromodulatie en andere neuropsychologische interventies in de forensische verslavingszorg (klinisch en ambulant). Deze worden onder andere toegepast bij de forensische keten van Bouman GGZ. Interessant omdat: het behandelaars aanspoort om nieuwe wegen te bewandelen in de behandelpraktijk van de forensische verslavingszorg. Sprekers: Diederik Geijs (Bouman GGZ), Ron van Outsem (Bouman GGZ) We bieden bezoekers een ervaring op het Hoe sta jij ten opzichte van behandeling? Binnen de Pompestichting werken we hard aan kwaliteitsverbetering. Zo ontwikkelen we innovatieve middelen voor verhoging van treatment readiness en onderzoeken we of deze middelen daadwerkelijk bijdragen aan verbetering van de zorg. Tijdens het festival kun je ervaren wat dit betekent. We bieden je de mogelijkheid om Keer je Kans te spelen. KJK is een e-health toepassing ontwikkeld voor het forensische veld. In een interactieve game worden patiënten uitgedaagd om na te denken over hun probleemgebieden, vaardigheden en hun doelen voor de toekomst. Probeer het zelf ook eens! Nog niet uitgespeeld? Dan dagen we je uit voor een Impliciete Associatie Test (IAT), die je eigen impliciete houding meet ten opzicht van behandeling. Interessant omdat: we bezoekers een echte ervaring bieden op het gebied van e-health en praktijkonderzoek. Sprekers: Meike de Vries (Pompestichting), Hans Hendriks (Pompestichting) Vaktherapie kan het! Vaktherapeuten behandelen patiënten met psychosociale problemen en psychiatrische stoornissen. Zij maken daarbij gebruik van onder andere dans, drama, beeldende therapie of muziek. Vaktherapie streeft gedragsverandering na langs de niet-cognitieve en non-verbale weg en doet minder een beroep op verbale en cognitieve vermogens. Uit onderzoek blijkt dat vaktherapie een grote bijdrage kan leveren aan de behandeling van licht verstandelijk gehandicapten (LVG) en de doelgroep SGLVG (sterk gedragsgestoord en licht verstandelijke gehandicapt). In de forensische setting zien we deze cliënten steeds vaker. Juist omdat vaktherapieën meer gericht zijn op ervaring dan cognitieve vermogens, zijn ze zo geschikt voor genoemde doelgroepen. Bij onze stand op het ervaringsterras vertellen we meer over recente onderzoeken en onze eigen ervaringen. Interessant omdat: vaktherapie werkt! Lang niet iedereen binnen de forensische zorg kent de kracht van vaktherapie bij moeilijke doelgroepen. Wij kunnen meer vertellen over de betekenis van non-verbale interventies voor verschillende doelgroepen in het forensische werkveld. Sprekers: Yvon Westerveld (FPC Veldzicht, FPC Oostvaarders), Gemmy Willemars (Hogeschool Utrecht en Polikliniek de Tender) Reclasseren met kwaliteit Sinds jaar en dag is de Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SVG) grootverbruiker van forensische zorg. Onze reclasseringswerkers doen jaarlijks duizenden plaatsingen en indicaties en leiden zo veel cliënten toe naar de zorg. Alles volgens het motto reclasseren met zorg. De afgelopen jaren werkte de reclassering aan een eigen kwaliteitssysteem, de HKZ-R. Tijdens het festival vertellen we bezoekers wat dit betekent voor de reclassering. Hoe borgen wij de kwaliteit van ons werk op het snijvlak van zorg en strafrecht? Karin Klaassen kan alle vragen over de reclassering in het algemeen en ons kwaliteitssysteem in het bijzonder beantwoorden. Interessant omdat: de verslavingsreclassering een bijzondere positie inneemt in de forensische zorg. Door kennis uit de werelden van zorg en strafrecht te bundelen leveren we kwaliteit. Dat delen we graag met de aanwezige festivalbezoekers. Sprekers: Karin Klaassen (Stichting Verslavingsreclassering GGZ), Ilonka Verkade (Stichting Verslavingsreclassering GGZ) Informatie NIFP Wil je nou eindelijk weleens weten wat het NIFP allemaal doet? Op het ervaringsterras krijg je alle informatie over de verschillende diensten van het NIFP. Interessant omdat: onze informatie een goed beeld geeft waar het NIFP voor staat. Sprekers: Fred Oudenbroek (NIFP), Marleen Omlo (NIFP) Maak kennis met het Dok Het Dok is een forensisch psychiatrische polikliniek, onderdeel van FPC De Kijvelanden, met vestigingen in Rotterdam, Dordrecht, Breda, Tilburg en Den Haag. Bij onze stand vind je uitgebreide informatie over ons behandelaanbod, gericht op het voorkomen van recidive in delictgedrag. Interessant omdat: wij graag onze ketenpartners willen laten kennismaken met het behandelaanbod en de werknemers van het Dok. Sprekers: Hans Vermeulen (Polikliniek het Dok), Jacobien van de Garde (Polikliniek het Dok) Leef. Veilig. Samen. De Forensische Zorgspecialisten (voorheen de Van der Hoeven Stichting) biedt menselijke oplossingen voor een veiliger samenleving. Hiervoor leveren we een breed palet aan kennis en diensten in de forensische zorg. Wij bieden onderwijs en training, we doen letseldiagnostiek bij kinderen, we bieden ambulante forensische zorg en we bieden klinische zorg aan TBS-gestelden en BOPZ-patiënten. Ook leveren we een bijdrage aan het voorkomen van kindermishandeling en het voorkomen van seksueel misbruik. Interessant omdat: de Forensische Zorgspecialisten op deze dag graag kennis maakt met bekende en nieuwe ketenpartners en collega s. Belangstellenden kunnen we informeren over de kennis en diensten van De Forensische Zorgspecialisten. Sprekers: Milo Oudenhoven (De Forensische Zorgspecialisten), Monique Uijen (De Forensische Zorgspecialisten) gebied van e-health en praktijkonderzoek 8 9

6 Kalvermelk 1: KFZ Kwaliteitsnetwerken: een kijkje in elkaars keuken Het kwaliteitsnetwerk is een methode om kwaliteit van zorg te verhogen. Het wordt gedragen door professionals en leren staat voorop. In een kwaliteitsnetwerk ga je op zoek naar best practices ( parels ) in het veld. Het is een cyclische methode. Startpunt is het gezamenlijk bepalen van standaarden waarop professionals van instellingen elkaar bevragen. Op basis van die uitkomsten ga je aan de slag met verbeteringen en evaluatie, om vervolgens weer een nieuwe cyclus te starten. Het kwaliteitsnetwerk is een Engelse methode. De gezamenlijke FPA s hebben het vertaald naar de Nederlandse forensische context. Zij zijn daarbij ondersteund door het EFP, met budget van het programma KFZ. Iedereen in het veld kan de methode van het kwaliteitsnetwerk gebruiken. interessant omdat: De eerste ervaringen met het werken volgens de methode zijn erg positief zijn. Hoe het werkt, en of jij mogelijk iets aan deze methode hebt, kun je ervaren tijdens dit festival. Bezoek onze informatiebalie op het ervaringsterras van KFZ! Sprekers: Diewke de Haen (EFP), Jeantine Stam (EFP) De Lerende Praktijk Bij alle patiënten in de forensische psychiatrie worden risicotaxaties afgenomen. Sinds 2008 worden de risicotaxaties van de tbs-klinieken verzameld in een landelijke databank. Vaak blijft onduidelijk of onze voorspellingen van het delictrisico correct zijn. Ook missen we antwoord op de vraag waarom juist die ene persoon, in die context, met dat delict, op dat moment gerecidiveerd is, en een ander persoon niet. Dieper inzicht is nodig in de relatie tussen de geboden behandelcontext en recidivecijfers. Daarmee kunnen we leren van onze fouten en bekijken wat beter kan. De Lerende Praktijk kan de koppeling maken tussen de risicotaxaties en recidive per casus naar de directe inhoud van de behandeling. Met een kwalitatieve methodische blik op recidive verwerven we meer inzicht in de risicofactoren die hebben geleid tot het delict. Interessant omdat: deze feedback-lus uniek is in de wereld en van een grote innovatieve waarde voor de behandeling van deze moeilijke patiëntenpopulatie. Sprekers: Marenne de Boer (EFP), Denise van Eeden (EFP) E-learning voor risicotaxatie Om de kans op recidive in te schatten, wordt gebruik gemaakt van risicotaxatie-instrumenten. In het klinische forensische veld worden deze taxaties vanaf 2015 verplicht uitgevoerd met de gereviseerde versies van de HCR en de HKT, namelijk de HCR-20 V3 en de HKT-R. Daarnaast wordt het scoren van de K-items van de HKT-R voor de instellingen verplicht gesteld vanaf januari Door de overgang naar de nieuwe versie van de instrumenten en de toegenomen vraag naar de toepassing van dit instrumentarium is er veel vraag naar informatie over het gebruik. In opdracht van de programmacommissie KFZ ontwikkelen de GGZ-Ecadame en TinQwise een e-learning applicatie voor de HCR-20 V3 en de HKT-R. Op ons eigen ervaringsterras is al deze informatie beschikbaar. Interessant omdat: goed gebruik van risicotaxatieinstrumenten steeds belangrijker is voor de behandeling en het beperken van de risico s van patiënten. Sprekers: Inge Koomen (EFP), Arjan Pronk (GGZ E-cademy) E-Health: apps voor de forensische geestelijke gezondheidszorg Nederland is koploper in smartphonegebruik en is gidsland op het gebied van e-health. Toch komen mobiele internettoepassingen binnen zorg en welzijn nog nauwelijks van de grond. Apps kunnen veel te bieden hebben. Met zorg buiten de behandelkamer via e-health kan de cliënt in ambulante forensische zorg alternatieve gedragingen en oefeningen toepassen. De transfer naar de echte wereld wordt zo makkelijker. Uit onderzoek blijkt dat het op deze manier aanleren en oefenen van nieuw gedrag betrouwbare informatie verschaft en goede resultaten oplevert. Voor de ontwikkeling van apps is een KFZ-project opgezet. Op het ervaringsterras in de KFZ-zaal zijn ontwikkelaars en onderzoekers van deze e-health apps aanwezig om vragen te beantwoorden. Interessant omdat: op het gebied van e-health in combinatie met forensische behandeling nog een wereld te winnen valt. Sprekers: Ruud ter Horst (EFP), Malu Landman (EFP) Leren & Implementeren Alle vanuit het programma KFZ ontwikkelde producten zijn kosteloos beschikbaar voor het hele forensische veld. Om te zorgen dat de producten voor iedereen te gebruiken zijn, besteden we in 2015 meer aandacht aan de implementatie. Zo gaan we een toolkit inrichten voor de ondersteuning van implementaties. Er worden pilots uitgevoerd om (verschillende) implementatiemethodieken te testen voor een aantal concrete producten uit KFZ. We brengen de effectiviteit van diverse implementatiemethodieken in kaart en gaan inventariseren voor welke andere ontwikkelingen pilots gewenst zijn. Denk bijvoorbeeld aan de implementatie van zorgprogramma s en zorgpaden. Tijdens het KFZ ervaringsterras bespreken we alle mogelijkheden. Interessant omdat: we ervoor willen zorgen dat het hele veld profiteert van de KFZ-producten, zodat de kwaliteit van zorg verbetert. Sprekers: Inge Koomen (EFP), Riëlle Mohr (EFP) Vanaf uur: s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Professionalisering op de werkvloer Onderzoek je morele intuïtie WORKSHOP 11:45-12:45 uur In deze workshop bespreken we met behulp van het stappenplan van Dorine Bauduin een moreel dilemma. Een stappenplan helpt om gedachten te ordenen en om te komen tot de (minst kwalijke) oplossing voor een moeilijk probleem. Het gaat niet om goed of fout, maar om het structureren van het eigen denkproces. In FPC Dr. S. van Mesdag zijn in 2014 zestien medewerkers uit verschillende functies opgeleid tot gespreksleider moreel beraad. Vanaf 2015 begeleiden zij in ieder sociotherapeutisch team iedere zes weken tijdens een gangbare werkbespreking een moreel beraad. De nieuwe werkwijze wordt structureel ingebed in een reguliere vergadering. Doel is verdere professionalisering van de sociotherapie en daarmee verbetering van de patiëntenzorg. Interessant omdat: Altijd al benieuwd geweest of je morele intuïtie je goed advies geeft? Neem dan deel aan de workshop moreel beraad. Ter plekke denken we samen op een systematische manier na over een morele kwestie uit de dagelijkse forensische praktijk. Sprekers: Swanny Kremer (FPC dr. S. van Mesdag), Guy Widdershoven (VUmc) Zaal: Jutekelder Samen werken aan het leefklimaat in de justitiële jeugdinrichtingen WORKSHOP 11:45-12:45 uur Het leefklimaat is een belangrijk begrip geworden binnen de residentiële zorg. Instellingen streven naar een omgeving met voldoende ondersteuning van medewerkers voor de jongeren, mogelijkheden tot groei, een prettige sfeer en zo min mogelijk repressie. De JJI s voeren elk jaar onderzoek uit naar het leefklimaat. De resultaten kunnen aanleiding zijn voor nader onderzoek of verbeterplannen. In deze sessie gaan we in op deze leefklimaatonderzoeken en de inzichten die ze opleveren. Daarnaast vertellen we vanuit de praktijk hoe je met medewerkers kan werken aan een positief en open leefklimaat. Dit verkleint de kans op incidenten en vergroot de kans op een succesvol behandeltraject. Interessant omdat: het inzicht biedt in de toepasbaarheid van de resultaten van een leefklimaatonderzoek. Hoe breng je een proces op gang dat bijdraagt aan een positievere beleving van het klimaat? We praten erover in deze workshop. Sprekers: Ellen Eltink (Amsterbaken), Jaap Nagtegaal (Hunnerberg en Den Hey-Acker), Evelyn Heynen (Mondriaan kinderen en jeugdigen), Veronique van Miert (Hogeschool Leiden) Zaal: Kalvermelk 2c 10 11

7 s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Professionalisering op de werkvloer s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Professionalisering op de werkvloer Beschermende factoren voor geweld bij jongeren: de SAPROF jeugdversie WORKSHOP 13:45 14:45 uur Beschermende factoren zijn belangrijk in het voorkómen van gewelddadig gedrag bij jongeren. Het accuraat inschatten van beschermende factoren kan van grote waarde zijn in de behandeling van jongeren in de forensische psychiatrie. Veelgebruikte risicotaxatie-instrumenten, zoals de SAVRY, zijn hoofdzakelijk risicogericht. Terwijl juist bij jongeren nog veel positieve ontwikkeling mogelijk is. Om meer balans te brengen in de risicotaxatie en behandeling van jongeren in JJI s, jeugdzorg+ en ambulante behandelcentra is een nieuw instrument ontwikkeld: deze Structured Assessment of Protective Factors for violence risk - Youth Version. Deze SAPROF-YV is een positieve aanvulling op bestaande risicotaxatie-instrumenten. Het instrument bevat zestien beschermende factoren die waardevol zijn bij het voorkomen van gewelddadig gedrag. Alle factoren zijn dynamisch en kunnen dienen als positieve doelen in de behandeling van jongeren in de klinische en ambulante forensische psychiatrie. In deze workshop presenteren we de SAPROF-YV en oefenen we in het gebruik van het instrument. Interessant omdat: meer aandacht voor beschermende factoren in de risicotaxatie en behandeling van jongeren gewelddadig gedrag kan voorkomen. Sprekers: Miranda Geers (Parnassia Groep), Michiel de Vries Robbé (De Forensische Zorgspecialisten) Zaal: Silo61 Interculturalisatie in de geestelijke gezondheidszorg DEBAT UUR De toename van etnische- en culturele diversiteit in de bevolkingssamenstelling is ook merkbaar in de geestelijke gezondheidszorg. Niet alleen in omvang, maar ook in verscheidenheid neemt het aantal allochtone hulpvragers toe. Hoe om te gaan met deze verschillende culturele achtergronden is een zeer relevant vraagstuk voor professionals binnen de zorg. Verwaarlozing van dit vraagstuk kan ernstige gevolgen hebben. Zo wijzen onderzoeken uit dat allochtone patiënten bijvoorbeeld vaker het label crimineel toebedeeld krijgen, waar autochtone patiënten als ziek worden aangemerkt. Deze onbedoelde discriminatie heeft een grote impact op de behandeling en het leven van de patiënt. Hoe kunnen professionals binnen de forensische zorg deze onbedoelde discriminatie signaleren en tegengaan? Wat zijn de veelvoorkomende verschillen tussen patiënten van verschillende culturele achtergronden en moeten standaarden en richtlijnen voor diagnosestelling en behandeling aangepast worden aan deze verschillen? En wat kan er gedaan worden om de kwaliteit van zorg voor iedereen te garanderen? Over deze en andere vragen debatteren we binnen het debat Interculturalisatie in de geestelijke gezondheidszorg. Sprekers: Indra Boedjarath (MHC Beeklaan), Nienke Feenstra (FCP Veldzicht) Zaal: Perserij Kwaliteit begint bij jezelf WORKSHOP 14:45-15:45 uur Iedereen kan de kwaliteit van een appel inschatten. Het is een vaardigheid die je beheerst en die je verder kan ontwikkelen. Of je nu een appel bij de supermarkt koopt of een vis uitzoekt bij de visboer op de markt, je weet precies met welke appel of vis jij wilt thuiskomen. Je zoekt automatisch die appel of vis eruit, die jij het beste vindt. Maar hoe doe je dat op je werk en binnen je team? Hoe weet je waar daar de kwaliteit zit? En waaruit blijkt dan wat kwaliteit is? In deze workshop staan we stil bij de impliciete keuzes die je maakt in je werk als professional. Aan de hand van een casus gaan we oefenen om meer expliciete keuzes te maken. Door een relatief kleine verandering in je inzet kan je beter functioneren. En dan lever jij meer kwaliteit! Interessant omdat: de workshop je helpt na te denken over je eigen werkwijze en kwaliteiten. Nadenken over je handelen helpt en leidt tot meer kwaliteit. Sprekers: Tom Deenen (FPC Veldzicht), Rob Ziel (FPC Veldzicht) Zaal: Kalvermelk 2a Sociale media in de reclassering WORKSHOP 15:00-16:00 uur Hoe zet je sociale media in tijdens de begeleiding van forensische klanten? Voor die vraag staan vrijwel alle organisaties in het veld van de forensische zorg. De SVG Verslavingsreclassering begon in 2014 twee pilots om te testen hoe Facebook en Whatssapp kunnen bijdragen aan het reclasseringsproces. Anno 2015 móet je wel nadenken over het gebruik van nieuwe media in je primaire proces. Tegelijkertijd stellen de sociale media professionals ook voor nieuwe vragen. Wat kan je als reclasseringswerker met informatie die je online over een cliënt vindt? Hoe communiceer je met hem/haar via Facebook of Whatssapp? En op welke manier hou je daarbij de privacy in het achterhoofd? Tijdens een interactieve workshop vertellen reclasseringswerkers over de pilots en hun bevindingen. Interessant omdat: vrijwel alle (zorg)organisaties in de justitiële sector kampen met de vraag hoe ze sociale media kunnen inzetten. Deze workshop geeft inzicht over hoe de verslavingsreclassering daarmee om gaat. Sprekers: Jonathan Douma (Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SVG), Bouke Venema (Tactus) Zaal: Meelzolder Ethiek in de forensische zorg DEBAT 15:45-16:30 uur De commissie Ethiek in de forensische psychiatrie bevordert reflectie op ethische dilemma s in de forensische zorg. Tijdens dit festival staan we stil bij de nieuwe Wet forensische zorg en de betekenis hiervan voor de doorstroom van patiënten. De afstemming van forensische zorg en GGZ is de komende tijd een belangrijk onderwerp. Kan de GGZ forensische patiënten opvangen? Kan de forensische zorg profiteren van ontwikkelingen in de GGZ op het gebied van terugdringen van dwang? Wat kan de GGZ met patiënten met persoonlijkheidsstoornissen die gedeeltelijk toerekeningsvatbaar zijn? Weten strafrechters en officieren van Justitie dat de Wet verplichte GGZ in principe ambulant plaatsvindt? Welke afwegingen maakt de officier van justitie? Een debat tussen verschillende deskundigen met verschillende invalshoeken. Interessant omdat: dit debat de deelnemer meer zicht biedt op de mogelijke effecten en consequenties van de nieuwe Wet forensische zorg. Sprekers: Tineke Stikker (GGZ Nederland), Yvo van Kuijck (Gerechtshof Arnhem), Frans Koenraadt (UvU), Ton-Peter Widdershoven ( stichting PVP) Zaal: HetMagazijn Taskforce behandelduur TBS TALK 16:15-16:45 uur Bas Eenhoorn is voorzitter van de Taskforce TBS. Het doel van de taskforce is de verkorting van de gemiddelde behandelduur van de tbs-maatregel. De taskforce heeft een uitgebreide ronde door het forensisch veld gemaakt. De rapportage is opgeleverd en aangeboden aan de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie. De aanbevelingen zijn helder, nu gaan we over op de uitvoering. Tijdens het festival willen we de plannen graag toetsen aan alle ketenpartners en zo veel mogelijk ideeën verzamelen uit de zaal. Interessant omdat: kwaliteit van de behandeling een belangrijk onderdeel is van het succes van de Taskforce TBS. Bas Eenhoorn deelt vandaag zijn ervaringen na één jaar voorzitterschap. Sprekers: Rianne Kasander (GGZ Nederland), Sophie Koek (DForZo), Bas Eenhoorn (nvt) Zaal: Perserij Forensische zorg in RIBW s WORKSHOP 16:30-18:00 uur In detentie wordt veel voor een cliënt besloten: de bejegening is directief en gericht op beheersing en dwang. Er bestaat een sterke discipline en een dagstructuur waaraan gedetineerden zich niet kunnen onttrekken. Binnen RIBW s (begeleid wonen) is de werkwijze anders. Er is veel vrijheid. Uitgangspunt is de eigen verantwoordelijkheid van cliënten en de nadruk ligt op de toekomst, krachten en mogelijkheden. RIBW s boeken met deze aanpak successen bij forensische cliënten. Het brengt echter ook ingewikkeldheden met zich mee. Binnen deze interactieve workshop bespreken we de zorg binnen RIBW s. We doen dit aan de hand van twee vormen van opvang en begeleiding van forensische cliënten bij Lister Utrecht en HVO-Querido Amsterdam. Zowel de successen als de risico s en ingewikkeldheden komen aan bod. De resultaten van het onderzoek naar forensische zorg in RIBW s door het Trimbos Instituut komen ook aan bod. Interessant omdat: het voor medewerkers van Justitie én RIBW s inspirerend is om good practices binnen RIBW s te delen. Door vanuit onze eigen invalshoeken te kijken naar oplossingen voor eventuele risico s, versterken we de kwaliteit van RIBW s. Sprekers: Caroline Place (Trimbos Instituut), Harry Ietswaard (Lister), Martin Kok (Hvo-Querido) Zaal: Jutekelder Op weg naar een beter werkklimaat WORKSHOP 17:15-18:15 uur In deze workshop zoomen we in op een van de units van FPA Roosenburg. De patiënten zijn tevreden over het leefklimaat, maar de medewerkers ervaren een minder positief werkklimaat. Om dit te verbeteren vindt elke twee maanden een onderzoek plaats naar het werkklimaat. Het team gaat met de resultaten aan de slag en maakt verbeterplannen. Zo wordt het onderzoek ingezet als interventie. We kijken daarbij niet alleen naar de kritische factoren, maar vieren ook successen. Daarmee stimuleren we groei, betrokkenheid en de bereidheid tot ontwikkeling en reflectie. Hoe het werkt in de praktijk? Dat hoor je onder andere van een betrokken medewerker. Interessant omdat: het inzicht biedt in een nieuwe manier van reflecteren waarmee teams aan de slag kunnen. Sprekers: Veronique van Miert (Hogeschool Leiden), Henrike van Kruistum (FPA Roosenburg), Peer van der Helm (Hogeschool Leiden) Zaal: Douchelokaal 12 13

8 s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Samenwerking (ook in de keten) Thema: Samenwerking (ook in de keten) FPT: spiegelen, inkleuren & combineren CIRKELGESPREK 11:45-12:30 uur Het succes van het forensisch psychiatrisch toezicht (FPT) lijkt weg te zakken. Dit is jammer! Dat blijkt uit de tussenevaluatie van het FPT die onlangs is afgerond. De reclassering (3RO) heeft daarvoor in samenwerking met DForZo en GGZ Nederland met een enquête het klinisch FPT onderzocht. Daarnaast loopt er een onderzoek van het EFP naar het FPT. Uit de evaluatie blijkt dat het beleidskader goede contouren geeft, maar dat de inkleuring niet voldoet. Zowel bij klinisch als bij ambulant FPT komt het neer op elkaar kennen en flexibel samenwerken. In deze workshop bespreken we de resultaten van deze evaluatie en gaan we in op werkafspraken die nodig zijn om invulling te geven aan het FPT. Ketensamenwerking staat centraal. Hoe doe je dit? Hoe kan het FPT goed tot zijn recht komen? Wat hebben ketenpartners nodig? Kom met ideeën hoe we het FPT weer kunnen aankleden! Interessant omdat: Het FPT is een succesvol instrument. De aandacht is echter wat weggezakt, doordat functionarissen elkaar minder makkelijk weten te vinden. Wij zijn benieuwd hoe dit komt en zoeken naar succesverhalen uit andere ketens. Sprekers: Sophie Koek (DForZo), Vanessa van Zaanen (Directie Sanctie en Preventiebeleid, ministerie van Veiligheid en Justitie), Roeland Driessen (3RO) Zaal: Douchelokaal Kwaliteitsnetwerk: kijkje in elkaars keuken WORKSHOP 11:45-12:45 uur Het kwaliteitsnetwerk is een positieve insteek voor en door professionals en met de patiënt als volwaardig partner. Kern is het reviewbezoek. Daarbij komt een reviewteam, bestaande uit één patiënt en vier professionals vanuit verschillende FPA s, een dag lang op bezoek. In gesprekken met patiënten, behandelaars, verpleegkundigen en managers gaan zij op zoek naar een antwoord op de vraag: wat doen jullie op deze FPA uitzonderlijk goed? Wat zijn parels waarvan andere FPA s kunnen leren? De FPA s hebben het afgelopen jaar proefgedraaid met het kwaliteitsnetwerk. In deze sessie geven we je een voorproefje en vertellen we meer over de methodiek en de eerste ervaringen. Interessant omdat: Het kwaliteitsnetwerk is als het FFZ: kennis en ideëen delen staat voorop. Wil je weten hoe je ook na het festival met andere professionals in contact kunt blijven? Kom naar de sessie! Sprekers: Karen Hermanns (Altrecht), Diewke de Haen (EFP) Zaal: Kalvermelk 2b De magie van transitie WORKSHOP 11:45-12:45 uur Komt dat zien! Tijdens deze workshop wordt je aan het denken gezet door een professioneel illusionist. Tijdens een levendige en humorvolle interactieve presentatie passeren actuele thema s de revue. Zoals de overgang van de klinische plaatsingstaak van het NIFP/IFZ naar het hoofdkantoor van DJI. Visuele, magische trucs illustreren het loslaten van oude patronen en het openstaan voor nieuwe uitdagingen. Je staat niet verwonderd aan de kant, maar het publiek doet mee! Interessant omdat: alle medewerkers binnen de forensische zorg met de transitie te maken krijgen. Deze magische, interactieve vorm spreekt tot ieders verbeelding. Spreker: Jan Reinder (Magic Minded) Zaal: Het Magazijn Keer je je wang nog een tweede keer toe? Debat 11:45-12:30 uur Het thema van deze gecombineerde lezing/debat is barmhartigheid in de strafrechtketen. Dit lijken twee tegengestelde grootheden te zijn. Historische gegevens zijn daar ambigue over. Bij de strafoplegging is altijd rekening gehouden met de context. In deze sessie lopen we door de geschiedenis heen van de verschillende antwoorden rondom criminaliteit en daarmee gerelateerde strafopleggingen. We eindigen bij het Exodus van vandaag. Daarbij zullen we zien dat de laatste tijd de barmhartigheid en rekening houden met de context van de gedetineerde onder druk staan. Is daar nog wat aan te doen? Interessant omdat: het een actueel thema betreft dat voor iedereen in de forensische zorg interessant is. Sprekers: Lara van Well (Exodus Nederland), Jan Molmans (Exodus Den Bosch) Zaal: Havenmeester Vrijwillige zorg DEBAT UUR Een vrijwilliger kan veel betekenen voor patiënten binnen de forensische zorg. Mensen die te maken hebben met langdurige opsluiting en isolatie kunnen hebben baat bij maatjesprojecten, waarbinnen er individuele begeleiding plaatsvindt tussen een vrijwilliger en patiënt. Maar ook de dagelijkse activiteiten, het geven van cursussen en hulp bij nazorg en re-integratie in de samenlevingen na detentie zijn activiteiten waarbij vrijwilligers waardevolle ondersteuning kunnen bieden. Dagelijks zetten vele vrijwilligers door het hele land zich in binnen de forensische zorg. Wat is de toekomst van vrijwilligerswerk in de forensische zorg en zal de inzet van vrijwilligers gaan toe- of afnemen de komende tijd? Waar ligt de grens tussen het ondersteunen van professionals en het overnemen van taken en hoe wenselijk is de inmenging van vrijwilligers in het dagelijks werk binnen de forensische zorg? En hoe garanderen vrijwilligersorganisaties en instellingen de veiligheid en professionaliteit van vrijwilligers? Over deze en meer vragen gaan we in gesprek binnen het debat Vrijwillige Zorg. Sprekers: Jacco Groeneveld (Reclassering Noord), Hans Barendrecht (Gevangenenzorg Nederland) Zaal: Perserij Triadisch werken met naastbetrokkenen als bondgenoot WORKSHOP 13:30-14:30 uur Naastbetrokkenen hebben een directe relatie met de cliënt. Dit kan een familielid of partner zijn, maar ook een goede vriend(in) of iemand anders die zich betrokken voelt bij de cliënt. Triadisch werken is het actief betrekken van naasten van de cliënt bij de samenwerking tussen de cliënt en de hulpverlener. Triadisch werken en denken betekent samenwerking van drie partijen: cliënt, hulpverlener én naastbetrokkene. Samen werken ze aan het herstel van de cliënt. Deze manier van werken heeft een positieve invloed op de kans van herstel, kwaliteit van leven, sociaal functioneren, integratie en therapietrouw. Een belangrijk onderdeel van triadisch werken is herstelgericht werken. Hoe werkt het precies? Je hoort het in deze workshop van een justitieel ervaringsdeskundige, een familielid en professional. Hun ervaringsverhalen laten het nut en de kansen zie van triadisch werken. Interessant omdat: triadisch werken binnen zorgpaden steeds zichtbaarder naar voren komt. Aan de hand van ervaringsverhalen laten we zien hoe waardevol de samenwerking met naastbetrokkenen is voor het herstel van cliënten. Sprekers: Tineke Welling (naastbetrokkene), Toon Walravens (De Woenselse Poort), Matty Timmermans (De Woenselse Poort) Zaal: Kalvermelk 2c Drempels weg WORKSHOP 13:30-14:30 uur De vissenkom. Zo noemen cliënten ons kantoor. Ze voelen zich bekeken en ervaren het verpleegkantoor als een enorme drempel tot contact met de medewerker. Om te onderzoeken hoe we hier anders mee kunnen omgaan is Inforsa begonnen met het project drempels weg. In deze interactieve workshop á la het Lagerhuis gaan we met medewerkers én cliënten in discussie. Wat zijn de drempels? Wat is de betekenis van de drempel voor mij en voor de ander? Wat houdt de drempels in stand? Is een kantoor opheffen een oplossing of slechts een lapmiddel? Dit thema gaat over laagdrempelige zorg, afstand en nabijheid, aansluiting. Maar ook over aanwezige drempels die we zelf creëren. Interessant omdat: zowel medewerkers als cliënten drempels kunnen ervaren. Wat houdt de drempels in stand? Welk belang hebben we erbij? Een oplossing kan bijdragen aan kwaliteitsverbetering van de zorg. Sprekers: Mart van Dongen (Inforsa), Minco Ruiter (Inforsa/ Arkin), twee cliënten Zaal: Kalvermelk 2a De ambulante FPA: kwaliteit van herstel CIRKELGESPREK 15:30-16:15 uur Een ambulante FPA: kans of kramp? Forensische ambulante zorg is heel belangrijk. Voor steeds meer cliënten is ambulante behandeling de optie bij uitstek. De klinische fase van behandeltrajecten is ondersteunend aan ambulante hulpverlening. De forensisch psychiatrische afdelingen hebben hierin een voortrekkersrol. In dit cirkelgesprek zetten we vanuit de FPA s van de Kijvelanden, Palier en Altrecht Aventurijn neer waar wij aan denken bij ambulante hulpverlening. Met de groep belangstellenden denken we na over dit probleem: hoe kun je als FPA de ambulantisering van forensische zorg mogelijk maken? Interessant omdat: ambulante zorg een speerpunt is, zowel vanuit zorginhoudelijk als beleidsmatig oogpunt. Alle werkers in de forensische zorg hebben ermee te maken, dus praat mee! Sprekers: Martijn Koerhuis (Palier), Jasper Schetters (De Kijvelanden), Marieke Raedts (Altrecht Aventurijn) Zaal: DeGarage 14 15

9 s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Samenwerking (ook in de keten) De zwakste schakel? CIRKELGESPREK 15:45-16:30 uur Inforsa (Arikin Amsterdam) werkt sinds een aantal jaren intensief samen met de forensische ambulante zorg (FAZ) en de verslavingsreclassering GGZ. We beginnen deze workshop met een inleiding over de obstakels die je tegenkomt op weg naar de forensische ketenzorg. Aan de hand van een voorbeeld laten we zien welke hobbels er allemaal zijn voordat een forensische cliënt is opgenomen in een kliniek. Daarna gaan we met deelnemers in discussie. Hoe verbeteren we de samenhang en samenwerking in het forensische proces? Hangt het af van de individuele medewerker? En als de forensische hulpverlening in gang wordt gezet, stopt dan de vrijwillige hulpverlening? Er liggen uitdagende stellingen klaar om tot een stevig debat te komen tussen de deelnemers. Interessant omdat: elke afdeling/medewerker/ketenpartner/ rechter/officier van justitie/politieagent zichzelf de deskundige vindt om een cliënt te verwijzen. Hoe gaat dat in de samenwerking met (al) die instellingen. En heeft de cliënt er baat bij? Sprekers: Joris Letanche (Triage & Zorgtoeleiding Arkin), Gea IJzerman (Verslavingsreclassering GGZ Inforsa), Robert Mandjes (Verslavingsreclassering GGZ Inforsa) Zaal: Postkamer Gezinsgericht werken in de forensische jeugdzorg WORKSHOP 16:30-17:30 uur De Academische Werkplaats Forensische Zorg voor Jeugd is een multidisciplinair samenwerkingsverband van twee GGZinstellingen, twee forensische praktijkinstellingen, twee universiteiten en twee hogescholen. Het doel is om met elkaar de zorg te verbeteren voor jongeren in de forensische jeugdzorg. Elk concreet resultaat, bijvoorbeeld een behandelmethode, wordt ondersteund door wetenschappelijk (promotie)onderzoek en vertaald naar onderwijs voor studenten en training voor personeel. In deze workshop staat het concrete resultaat centraal van de AWFZJ: een programma voor gezinsgericht werken in residentiële forensische jeugdzorg. Een workshop vol tips en tricks voor multidisciplinaire samenwerking. Interessant omdat: deelnemers worden geïnformeerd over de laatste stand van zaken van praktijk en onderzoek met betrekking tot gezinsgericht werken in de residentiële forensische jeugdzorg. Sprekers: Kees Mos (De Jutters), Eva Mulder (Intermetzo), René Breuk (Intermetzo), Inge Simons (Teylingereind) Zaal: Kalvermelk 2b Yes we can. Strategisch samenwerken binnen de Top600 TALK 16:45-17:15 uur Een aanpak voor jonge veelplegers: durf jij het aan? Echte veranderingen en oplossingen vragen om bondgenoten, creativiteit en voldoende middelen. Amsterdam heeft inmiddels drie jaar ervaring met de Top 600-aanpak voor deze moeilijke doelgroep. Zorgpartijen in de stad op het gebied van forensische zorg, kinder- en jeugdpsychiatrie en LVB hebben de handen ineen geslagen. Ons doel: door behandeling en begeleiding de recidivecijfers terugbrengen. De GGD voert bij alle Toppers een psychiatrische screening uit. Overleg tussen betrokken zorgpartijen leidt tot een behandeladvies. Daarna gaan de individuele GGZ-instellingen aan de slag met behandelinitiatieven die helemaal zijn toegespitst op de Top 600. Ende aanpak werkt! In deze FFZ-talk vertellen we meer over de resultaten van de screeningen en hoe we onze zorg speciaal anders hebben ingericht. Interessant omdat: de Top 600-aanpak laat zien dat strategische samenwerking tussen ketenpartners een meerwaarde heeft bij het behandelen van een moeilijke doelgroep. Met richtlijnen en protocollen alleen redden we het vaak niet. De aanpak laat zien hoe hete hangijzers als medisch beroepsgeheim een plaats kunnen krijgen in ketenzorg. Sprekers: Christel Grimbergen (GGD Amsterdam), Sifra Tigchelaar (Inforsa (onderdeel van Arkin) Forensisch Ambulante Zorg) Zaal: HetMagazijn Waar is het feestje? TALK 17:30-18:00 uur Sinds enkele jaren is de Wet voorwaardelijke sancties in werking. Een verandering van denken in het Nederlandse veiligheidsbeleid, met meer aandacht voor persoonsgerichte oplossingen en kwalitatieve zorginterventies. De verslavingsreclassering en de forensische zorg zijn hierdoor beiden succesvoller dan ooit. Maar in plaats van dit succes te vieren gaat het debat over geldgebrek, plaatsentekorten en enorme werkdruk. Waar we moeten kijken hoe we het succes kunnen voortzetten, gaat het onder druk van bezuinigingen over andere zaken. Tijdens deze workshop brengt de Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SVG) daar verandering in. Samen met ketenpartners, zoals het OM en zorgpartners, zorgen we een uur lang voor een positief geluid. In een mix van lezingen, stellingen en discussie vieren we het succes van de forensische zorg. Voor de workshop geldt één contraindicatie: over geld wordt niet gepraat. Interessant omdat: je na deze sessie de workshopruimte met een trots gevoel verlaat. Waar is het feestje? helpt je te herinneren en te vieren dat we de afgelopen jaren veel successen hebben bereikt. Sprekers: Erik Lanting (Openbaar Ministerie), Edwin ten Holte (Stichting Verslavingsreclassering GGZ), Ellen Verbeem (Openbaar Ministerie) Zaal: Meelzolder Zijn straffen binnen instellingen effectief? WORKSHOP 11:45-12:45 uur Medewerkers van (forensische) instellingen voor geestelijke gezondheidszorg hebben vaak te maken met patiënten die zich agressief en gewelddadig gedragen. Agressie heeft een grote impact op het professioneel handelen van medewerkers. Door agressie zijn medewerkers soms geneigd om beheersmatiger te gaan werken of zelfs patiënten te straffen om controle over de leefgroep te behouden. Bestraffing van gedrag van patiënten, zo denken medewerkers, werkt beter dan ondersteuning van patiënten in een moeilijke situatie. Dat leidt vaak tot negatieve reacties en contactafname bij patiënten. Waar komt het idee vandaan dat straffen helpt? Is er een alternatief? Aan de hand van uitdagende stellingen bespreken we de eerste resultaten binnen instellingen. Deelnemers doen actief mee met een stem-app. Interessant omdat: inzicht in eigen handelen en in alternatieve interventies straf kan voorkomen. Door patiënten te straffen wekken medewerkers mogelijk nog meer agressie op. Het is belangrijk deze negatieve spiraal te doorbreken. Sprekers: Marjorie Beld (Hogeschool Windesheim), Sophie de Valk (Hogeschool Leiden), Peer van der Helm (Hogeschool Leiden), Anna Dekker (Hogeschool leiden) Zaal: Silo61 Verslaafdenprotocol Leefstijltraining Justitiabelen (LSTJ) KFZ TALK 11:45-12:05 uur Cognitieve gedragstherapie is bewezen effectief voor de behandeling van middelengebruik en crimineel gedrag. De Leefstijltraining is gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en wordt in het justitiële veld wijdverbreid toegepast. Toch valt circa 50% terug. De Leefstijltraining Justitiabelen is daarmee voor verbetering vatbaar. Er zijn nieuwe gedragstherapeutische methodieken beschikbaar. De belangrijkste daarvan is contingency management. Dit gedragstherapeutische programma is gericht op systematische contingente bekrachtiging (met geld of vouchers) van vooraf vastgelegd doelgedrag. In deze presentatie laten we zien dat het toevoegen van contingency management aan een cognitief gedragstherapeutische interventie op diverse terreinen succesvol is gebleken. Wetenschappelijk onderzoek laat de meerwaarde in de praktijk zien. De therapietrouw stijgt, er is minder middelengebruik en daardoor minder recidive. Contingency management is in het bijzonder ontwikkeld voor ambulante situaties en vooral geschikt voor psychiatrische cliënten en justitiabelen. Interessant omdat: de evidentie over contingency management in kaart wordt gebracht. Met deze methode pakken we een belangrijk knelpunt aan in de behandeling van problematisch middelengebruik bij cliënten in een (ambulante) forensische setting. Spreker: Maarten Merkx (AMC/ UvA) 16 17

10 PROGRAMMA Professionalisering op de werkvloer Samenwerking (ook in de keten) Behandeling / Interventies Onderzoek / Kennis delen Organisatie Anders Perserij Plenaire Opening Vrijwillige zorg Uit hetzelfde hout gesneden? Genderverschillen in de forensische psychiatrie Interculturalisatie in de geestelijke gezondheidszorg Behandeling en Herstel kunnen samen door één deur Plenaire Afsluiting Debat Debat DeGarage Verhalen maken het leven Muziektherapie & PTSS: nieuwe inzichten Probleemgedrag in de context van de forensische zorg De ambulante FPA: kwaliteit van herstel 5 jaar ForCaobservatieafdeling Teylingereind Risicomanagement door het informeel netwerk Cirkelgesprek Douchelokaal FPT: spiegelen, inkleuren & combineren Cliënttevredenheid 2.0 Zedenbehandeling forensische LVB Perspectief op zorg Op weg naar een beter werkklimaat Cirkelgesprek Havenmeester Keer je je wang nog een tweede keer toe? Een dagindeling zonder drugs en delicten, het kan Muziektherapeutische woederegulatie voor forensisch psychiatrische patiënten Gaan dwang en zorg samen? Wetenschappelijk onderzoek naar agressief gedrag Kwetsbare mensen in transitie: een interventie voor ex-gedetineerden Debat HetMagazijn De magie van transitie Alle Dagen Heftig. Drugs, Drank & Drama: ADHDDD Nazorg: duurzame verbinding met de cliënt Ethiek in de forensische zorg Yes we can. Strategisch samenwerken binnen de Top600 FPC Gent: een uniek kijkje over de landsgrenzen Debat Jutekelder Onderzoek je morele intuïtie Verslaafde justitiabelen in een spiraal naar boven De 14 K-indicatoren: meer dan een invuloefening Forensische zorg in RIBW's Kalvermelk 1 KFZ > Verslaafdenprotocol Leefstijltraining Justitiabelen (LSTJ) De delictanalyse in de forensische zorg Psychoeducatie voor LVB Forensische sociotherapie, wat is dat? Richtlijn voor verslavingsproblemen voor forensische klinieken KFZ KFZ KFZ KFZ KFZ KFZ KFZ KFZ KFZ KFZ Ambulante verdiepingsdiagnostiek Rehabilitatie en herstel van forensische patiënten met een psychotische stoornis ARopMaat reguleert agressie Diagnose en delictgevaar van forensische patiënten met een ASS Meten en behandelen van seksuele preoccupatie bij zedendelinquenten Kalvermelk 2a Groepsbehandeling na winkeldiefstal Drempels weg Kwaliteit begint bij jezelf Leren & Implementeren Weet wat je kan: psycho-educatie over LVB Cirkelgesprek Kalvermelk 2b Kwaliteitsnetwerk: kijkje in elkaars keuken Metabole screening: aandacht voor voeding Sociaal maatschappelijk aanpassingsvermogen als voorspeller van recidive Het beste idee van het festival Gezinsgericht werken in de forensische jeugdzorg Een half jaar e-health: een sneller en beter intakeproces Kalvermelk 2c Samen werken aan het leefklimaat in de justitiële jeugdinrichtingen Triadisch werken met naastbetrokkenen als bondgenoot Voorwaardelijke beëindiging van dwangverpleging in de praktijk Maar dan anders: behandeling in de LFPZ Vagebonden als voorlopers van forensisch psychiatrische patiënten Krijgen ambulant behandelde delinquenten de zorg die ze nodig hebben? Meelzolder Interculturele communicatie: INTERCOM LVG en verslaving Sociale media in de reclassering Bestaat het agressieve brein? Waar is het feestje? Postkamer Zedendelinquenten: behandeling van dynamische risicofactoren Kwaliteit van leven: toespitsing op het individu Family Motivational Interviewing De zwakste schakel? Verandering na lange tijd: door persoonlijke of omgevingsfactoren? Cirkelgesprek Cirkelgesprek Cirkelgesprek Silo61 Zijn straffen binnen instellingen effectief? Beschermende factoren voor geweld bij jongeren: de SAPROF jeugdversie ForACT in beeld Taskforce behandelduur TBS Neurologische muziektherapie bij schizofrene tbs-patiënten Loods 5, 6 & 7 Ervaringsterras > Lunch Aangeklede Borrel

11 s s Debatten Cirkelgesprekken s s Debatten Cirkelgesprekken De delictanalyse in de forensische zorg KFZ TALK 12:15-12:35 uur Impulsiviteit, verslaving, stress, depressie, het wegvallen van een partner. Dit zijn slechts enkele factoren die kunnen bijdragen aan het plegen van een delict. Hoe maak je in deze veelvoud van factoren een verantwoorde keuze voor behandeling? Welke factoren speelden voor de patiënt een rol en welke niet? Om antwoord te geven op dit soort vragen, maakt de forensische zorg onder andere gebruik van de delictanalyse. Hoewel dit klinkt als een eenduidig begrip, blijkt de delictanalyse in de praktijk bijna net zo divers te zijn als verscheidenheid aan risicofactoren. Verschillende werkwijzen, begrippen en definities worden gehanteerd en we weten niets over de effectieve bijdrage hiervan aan behandeling. Hoe kunnen we dit in de toekomst (beter) aanpakken? Interessant omdat: de gehele forensische zorg te maken heeft met de uitdagingen omtrent delictanalyse. In dit KFZ-project wordt een richtlijn ontwikkeld voor het eenduidiger opstellen van de delictanalyse. Sprekers: José Muller (FPC Pompestichting), Manouk Vrinten (FPC Pompestichting) Psycho-educatie voor LVB KFZ TALK 13:30-13:50 uur Het bespreken van beperkingen is niet eenvoudig, zeker niet met personen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Maar voor een goede toekomst (zonder recidive) is het belangrijk dat de cliënt weet wat hij kan en waarbij hij hulp nodig heeft. In opdracht van KFZ hebben Trajectum en De Tender een module psycho-educatie voor LVB ontwikkeld. De module richt zich tot de cliënt en zijn naasten en begeleiders. Tijdens dit festival hebben we de primeur met twee presentaties over de resultaten van het project: op deze plek, en in een uitgebreide workshop. In de workshop kun je oefenen met de module, en ervaren hoe het is om op beperkingen te worden aangesproken. Zowel in de talk als in de workshop leggen we het gebruik van deze module uit. Interessant omdat: deze module de (on)mogelijkheden bij de LVB-populatie inzichtelijk kan maken. Dit biedt handvatten voor het omgaan met beperkingen en de behandeling van LVB-cliënten. Spreker: Marsja Mulder (Kenniscentrum Trajectum) Muziektherapie & PTSS: nieuwe inzichten. TALK 13:30-14:00 uur Hoe is muziektherapie inzetbaar bij de behandeling van een posttraumatische stress-stoornis (PTSS)? In deze talk hoor je de (promotie)onderzoeksresultaten uit PPC Vught. Het onderzoek richt zich op de ontwikkeling van een kortdurende traumagerichte muziektherapie voor volwassen, mannelijke patiënten. Binnen een PPC is de behandelduur kort en niet alle patiënten zijn geschikt voor EMDR, een behandeling voor traumaverwerking. Daarom is er behoefte aan andere kortdurende behandelinterventies voor PTSS. De muziekinterventie is losjes gebaseerd op het neurosequential model of therapeutics van Bruce Perry. Voor de interventie is ook gebruik gemaakt van inzichten vanuit de muziekneurowetenschappen en de kennis over het effect van PTSS op het brein. Interessant omdat: onbehandelde PTSS een hoog recidiverisico met zich meebrengt, zowel binnen de PI (agressie en middelenmisbruik) als na detentie. Muziektherapie biedt mogelijkheden. Sprekers: Clare Macfarlane (PPC Vught), Maartje Lavrijsen (PPC Vught) Zaal: DeGarage Kwaliteit van leven: toespitsing op het individu CIRKELGESPREK 13:30-14:15 uur Twee psychologen leggen kort uit hoe het onderzoek naar de kwaliteit van leven vorm krijgt binnen de langdurig forensisch psychiatrische zorg van de Pompestichting (FPC). Wat zijn hun bevindingen en hoe dragen deze bij aan het vergroten van de kwaliteit van leven van de individuele bewoners? Hoe kan dit onderzoek naar kwaliteit van leven vorm krijgen in andere forensische psychiatrische instellingen? Waar lopen de onderzoekers in de praktijk tegenaan? Met de discussie in dit cirkelgesprek hopen we te komen tot prikkelende en innovatieve ideeën en adviezen voor andere instellingen. Interessant omdat: deelnemers op de hoogte raken van de voordelen en kansen die onderzoek naar kwaliteit van leven met zich meebrengt. Samen komen we tot nieuwe ideeën en inzichten. Sprekers: Sandra Schel (Pompestichting), Mareike Eckert (Pompestichting) Zaal: Postkamer Cliënttevredenheid 2.0 WORKSHOP 13:30-14:30 UUR GGZ Noord-Holland Noord wil graag weten of en in welke mate onze cliënten tevreden zijn over hun behandeling. Metingen met de cliëntthermometer leverden te weinig op: er kwam onvoldoende respons en de vraagstelling bleek in het algemeen te ingewikkeld voor onze doelgroep. Bovendien verliep de terugkoppeling traag. In een pilot binnen het ambulante forensische veld is onderzoek gedaan naar een nieuwe manier van het meten van cliënttevredenheid. Dit gebeurde met Voyse, een tablet app die een korte digitale vragenlijst toont. De app kan heel snel data genereren en deze aantrekkelijk presenteren. In de workshop kijken we terug op de pilot. We horen graag van deelnemers of deze meetmethode voldoet, of ze aansluit bij de forensische populatie en waar kansen liggen. Interessant omdat: je kennis maakt met een vernieuwende manier om cliënttevredenheid te meten. Bovendien is er gelegenheid om met elkaar te sparren over wat we willen weten van onze cliënten, waarom we dat willen en hoe vraagstelling er idealiter uitziet. Sprekers: Jade van der Woude (GGZ Noord-Holland-Noord), Gert Franke (Ontwerpbureau CLEVER FRANKE), Bianca Roelofsen (GGZ Noord-Holland-Noord) Zaal: Douchelokaal Uit hetzelfde hout gesneden? Genderverschillen in de forensische psychiatrie TALK 13:30-14:30 uur Onderzoekers uit verschillende forensische instellingen werken sinds 2012 samen om de relatief kleine, maar groeiende groep vrouwen in de forensische psychiatrie beter in beeld te krijgen. Om te beginnen zijn aan de hand van een uitgebreide vragenlijst en diverse risicotaxatie-instrumenten dossiers gescoord. Het gaat om dossiers van meer dan 300 vrouwen en 275 mannen die tussen 1984 en 2014 zijn opgenomen in één van vijf forensische instellingen (Van der Hoeven Kliniek, Oldenkotte, FPK Assen, Woenselse Poort en Trajectum). Met de verzamelde gegevens worden diverse deelonderzoeken uitgevoerd, onder andere naar delicttypen en psychopathologie. In deze talk presenteren we de resultaten van drie deelonderzoeken: 1. Genderverschillen in slachtofferschap zowel tijdens als na de kindertijd en de relatie met persoonlijkheidsstoornissen. 2. Risicofactoren (slachtofferschap) bij vrouwen met een licht verstandelijke beperking (LVB). 3. Genderverschillen in motieven voor delicten. Bij deze laatste studie wordt een innovatieve methode ontwikkeld om motieven te categoriseren. Interessant omdat: deze talk unieke nieuwe onderzoeksbevindingen levert en voortkomt uit een bijzondere samenwerking tussen onderzoekers van verschillende instellingen. Er is bijvoorbeeld niet eerder onderzoek gedaan naar risicofactoren bij vrouwen met LVB of naar de relatie tussen slachtofferschap en persoonlijkheidsstoornissen. Sprekers: Marjolijn de Jong (Trajectum), Susanne de Haas (Van der Hoeven Kliniek), Vivienne de Vogel (De Forensische Zorgspecialisten), Anouk Bohle (Van der Hoeven Kliniek) Zaal: Perserij Forensische sociotherapie, wat is dat? KFZ TALK 14:00-14:20 uur Centraal in deze talk staat een literatuurstudie naar de werkzame elementen van sociotherapie. Zijn er modellen die werken? Wat is het belang van de therapeutische relatie? En in hoeverre zijn overige afdelingsfactoren van invloed? Tijdens de presentatie gaan we samen aan de slag met de bevindingen uit het onderzoek. Welke elementen werken en wat is hierin voornamelijk van belang? En als we dat weten of niet (kunnen) weten, welke initiatieven heeft ons vak dan nodig? Op zoek naar manieren om de kwaliteit van de 24-uurs forensische zorg verder te verbeteren. Interessant omdat: over sociotherapie en de begeleiding van cliënten weinig eenduidigheid bestaat. Invulling en werkwijze zijn vaak verschillend er is geen sociotherapeutische richtlijn. Meer focus en inzicht in de werkzame elementen van sociotherapie kan de zorg mogelijk verbeteren. Spreker: Petra Schaftenaar (Arkin/Inforsa) Sociaal maatschappelijk aanpassings vermogen als voorspeller van recidive TALK 14:15-14:45 uur De mate waarin iemand zich in onze moderne samenleving kan handhaven en zo nodig kan ontwikkelen wordt gezien als een positief equivalent van de kans op recidive. Iemand met meer sociaal maatschappelijk aanpassingsvermogen zal minder snel recidiveren. Deze hypothese is in de penitentiaire psychiatrische centra (PPC s) getoetst tijdens een vierjarig onderzoek ( ). Vanuit vijf dynamische persoonlijkheidskenmerken is een meetinstrument ontwikkeld: de Maatschappelijk Aanpassingsvermogen Lijst- observatie. Dit instrument is vervolgens gebruikt om de relatie tussen sociaal maatschappelijk aanpassingsvermogen en gangbare recidivemarkers vast te stellen. In deze talk staan we stil bij de resultaten en de mogelijke implicaties. Het onderzoek draagt bij aan het kerndoel van de forensische psychiatrie: het verminderen van recidive in crimineel en gewelddadig gedrag. Interessant omdat: je inspiratie opdoet voor lopende behandelingen en interventies. Daarnaast maak je kennis met een kort en eenvoudig te hanteren meetinstrument dat de mate van sociaal maatschappelijk aanpassingsvermogen meet. Spreker: Ilona De Boer (Penitentiair Psychiatrisch Centrum Haaglanden) Zaal: Kalvermelk 2b 20 21

12 s s Debatten Cirkelgesprekken s s Debatten Cirkelgesprekken Richtlijn voor verslavingsproblemen voor forensische klinieken KFZ TALK 14:30-14:50 uur Middelenproblematiek komt veel voor onder forensische patiënten en gewelddadig delictgedrag hangt nauw samen met middelengebruik. Een dubbele diagnose waar middelengebruik onderdeel van is, kan de behandeling van patiënten bemoeilijken. Het kan leiden tot een langere opnameduur, een hoger risico op recidive en een snellere terugval in criminaliteit. Voor het verkleinen van het recidiverisico van patiënten is inzicht in de relatie tussen middelengebruik en delictgedrag van groot belang. Daarvoor is allereerst een betrouwbare en valide assessment van de middelenproblematiek nodig en inzicht in het recidiverisico. Vervolgens is het zaak te bepalen wat de consequenties zijn voor de verdere behandeling en inzet van de verloffase bij patiënten. Dit KFZ-project moet een eenduidige benaderingswijze rond middelenproblematiek opleveren voor klinieken. Interessant omdat: problematisch middelengebruik bij forensische patiënten de behandeling bemoeilijkt en gepaard gaat met een hoger recidiverisico. Deze richtlijn helpt de praktijk om op eenduidige wijze middelengebruik en de verslavingsbehandeling te integreren bij diagnostiek, risicotaxatie, behandeling en verlof, afgestemd op het individu. Sprekers: Elske Wits (Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen en Verslaving (IVO), Marije Lans (Victas verslavingszorg) Muziektherapeutische woederegulatie voor forensisch psychiatrische patiënten TALK 14:45-15:15 uur Laurien Hakvoort werkte jaren als muziektherapeut met daders van gewelddadige misdrijven. Een forensisch psychiatrisch patiënt leert tijdens muziektherapie onder andere hoe hij woede kan hanteren en agressieve impulsen kan ombuigen. Laurien is in april gepromoveerd aan de Universiteit van Tilburg op een studie naar de invloed van muziektherapie op woederegulatie en coping gedrag bij forensisch psychiatrische patiënten. Dit onderzoek heeft zij uitgevoerd met financiële ondersteuning vanuit ArtEZ conservatorium en FPC Oostvaarderskliniek. Vijf muziektherapeuten uit het forensisch werkveld deden mee aan dit onderzoek (vanuit De Oostvaarderskliniek, Kijvelanden, Veldzicht en Oldenkotte). In deze talk licht Laurien de resultaten van het promotieonderzoek toe. Daarnaast vertelt ze waar en wanneer muziektherapie een bijdrage kan leveren aan de behandeling van forensisch psychiatrische patiënten. Interessant omdat: het praktijk met onderzoek verbindt. Het onderzoek komt daarmee onder de aandacht van de mensen die (niet) dagelijks met muziektherapie te maken hebben. Er zit muziek in muziektherapie. Sprekers: Laurien Hakvoort (ArtEZ Conservatorium / FPC Oostvaarderskliniek) Zaal: Havenmeester Voorwaardelijke beëindiging van dwangverpleging in de praktijk TALK 14:45-15:15 uur Uitvoeringsinstanties in het forensische veld, vooral de reclassering, ervaren problemen bij de tenuitvoerlegging van de contraire voorwaardelijke beëindiging van de tbs met dwangverpleging (VB). Daarnaast kan de rechter sinds medio 2013 in een verlengingszitting na vordering van de officier van justitie niet meer tot onvoorwaardelijk ontslag beslissen: er moet ten minste een jaar VB hebben plaatsgevonden. Het aantal (contraire) VB s neemt hierdoor naar verwachting toe. Deze ontwikkelingen vormden de aanleiding voor een onderzoek naar VB, de relatie met strafrechtelijke recidive en de uitvoeringspraktijk. In deze FFZ-talk worden de resultaten van dit recente onderzoek gepresenteerd. Het onderzoek is gebaseerd op 447 dossiers van tbs-gestelden en verschillende werkbezoeken, onder meer aan de reclassering. De resultaten zijn interessant voor beleidsmakers, maar bieden ook handvatten voor forensische zorgaanbieders in de praktijk. Interessant omdat: het inzicht geeft in de contraire voorwaardelijke beëindiging van de tbs met dwangverpleging (VB) en de relatie met recidive. We staan stil bij feiten en cijfers, maar zeker ook bij de praktische tenuitvoerlegging, inclusief problemen en oplossingen. Sprekers: Cyril Boonmann (WODC), Marleen Nagtegaal (WODC) Zaal: Kalvermelk 2c Ambulante verdiepingsdiagnostiek KFZ TALK 15:00-15:20 uur Voor het adviesproces bij de reclassering is tien jaar geleden de RISc (Recidive Inschattingsschalen) ingevoerd. De RISc maakt criminogene factoren van verdachten inzichtelijk en laat zien welke factoren een hoofdrol spelen in herhaald daderschap. Wanneer sprake is van psychiatrische- of verslavingsproblematiek, is verdiepingsdiagnostiek nodig om tot een onderbouwd oordeel en advies te komen. Hoe moeten professionals uit forensische poliklinieken invulling geven aan vragen vanuit de reclassering? Dit vraagt om een nadere uitwerking, normering en standaardisering van de verdiepingsdiagnostiek, die voldoet aan de eisen van de diverse stakeholders. De diagnostiek moet van gedegen forensisch-psychiatrische kwaliteit zijn, voldoen aan de behoeften van de reclassering en in lijn zijn met eisen vanuit DForZo. Dit KFZ-project werkt aan de uitwerking, normering en standaardisering van deze verdiepingsdiagnostiek. Interessant omdat: verdiepingsdiagnostiek reclasseringswerkers de mogelijkheid biedt om voor de rechtszitting meer kennis te krijgen van psychopathologie van de verdachte (buiten een PJ-rapportage). Tijdens het reclasseringstoezicht kunnen zij adviezen ontvangen omtrent bejegening. Spreker: Eric Blaauw (Verslavingszorg Noord Nederland) Nazorg: duurzame verbinding met de cliënt TALK 15:00-15:30 uur Onze forensische cliënten die zijn opgenomen met een artikel 37, hebben in hun leven veel hulpverlenerscontacten gehad. De geboden zorg is vaak gefragmenteerd en sluit niet op elkaar aan. Wanneer een behandeling stopt, begint ergens anders een nieuwe. Uit eerder onderzoek is bekend dat recidive onder deze groep cliënten hoog is. Sinds 1 september 2012 spant FPK Inforsa Arkin zich maximaal in om met iedere ontslagen patiënt contact te houden. Zo brengen we duurzame verbindingen tot stand. Het opgebouwde vertrouwen tijdens de behandelrelatie zetten we daarna vrijwillig voort om de moeilijke periode van opnieuw beginnen te overbruggen. In deze sessie presenteren wij de eerste resultaten van deze nieuwe werkwijze en kun je vragen stellen aan cliënten die nazorg ontvangen. Interessant omdat: we laten zien wat de toegevoegde waarde is van nazorg voor de cliënt en welk effect het heeft op de recidive. Sprekers: Susan Boogaard-Klinkien (FPK Inforsa Arkin), Anique Jansen (FPK Inforsa Arkin) Zaal: HetMagazijn De 14 K-indicatoren: meer dan een invuloefening WORKSHOP 15:00-16:00 uur Behandelinstellingen zijn vanaf 1 januari 2015 verplicht ieder jaar de veertien klinische indicatoren van de HKT-R te scoren. Tijdens deze sessie introduceren we de nieuwe K-indicatoren en lichten we deze toe. In hoeverre kunnen deze klinische indicatoren behandelprogressie meten en recidivisten van niet-recidivisten onderscheiden? De veertien K-indicatoren van de HKT-R zijn niet alleen voor risicotaxatie geschikt maar ook voor behandelevaluatie. Er komen twee casussen aan de orde. De eerste casus, uit de Woenselse Poort, gaat over de terugkoppeling van de K-indicatoren naar patiënten (HKT-spin). De tweede casus, uit de Mesdag, gaat over het gebruik van de K-indicatoren in behandelbesprekingen als onderdeel van een ROM-systeem (Instrument voor Forensische Behandel Evaluatie). Interessant omdat: alle instellingen moeten leren omgaan met de K-indicatoren uit de nieuwe HKT-R. Deze zijn niet alleen geschikt voor risicotaxatie maar ook voor behandelevaluatie. Sprekers: Marinus Spreen (FPC dr S. van Mesdag), Paul ter Horst (FPK De Woenselse Poort), Erwin Schuringa (FPC dr S van Mesdag) Zaal: Jutekelder Rehabilitatie en herstel van forensische patiënten met een psychotische stoornis KFZ TALK 15:30-15:50 uur Binnen de psychiatrie is van oudsher herstel gelijkgesteld aan genezing van de stoornis en primair gezien als wenselijke uitkomst van behandeling. In de jaren tachtig ontstond vanuit de cliëntenbeweging een tweede betekenis. Herstel moet niet alleen gericht zijn op behandeling van de stoornis, maar ook op het goed invulling kunnen geven aan het leven met een stoornis. Herstel en herstelondersteunende zorg zijn inmiddels leidend principe geworden binnen de GGZ en verslavingszorg en deden recentelijk hun intrede in de maatschappelijke opvang en binnen justitie. Herstelondersteunende zorg dient bij te dragen aan een waardevol leven en de vervulling van betekenisvolle rollen. Ondersteuning bij het algemeen functioneren en functioneren in sociale en maatschappelijke rollen is hier onderdeel van. Hierbij wordt de omgeving van de patiënt actief betrokken. Bij de behandeling van forensische patiënten met psychotische stoornissen is echter nog onvoldoende kennis voorhanden over effectieve herstelondersteunende (behandel) interventies. Interessant omdat: het de wetenschappelijke kennis vergroot op het terrein van rehabilitatie en herstel van forensisch psychiatrische patiënten met psychotische stoornissen. Het is een aanvulling op het huidige Zorgprogramma Psychotische Stoornissen. Sprekers: Sonja van Rooijen (Trimbos Instituut), Hanneke van Gestel (GGzE) Als je PTSS niet behandelt is de kans op recidive hoog. Muziektherapie biedt mogelijkheden 22 23

13 s s Debatten Cirkelgesprekken s s Debatten Cirkelgesprekken ARopMaat reguleert agressie KFZ TALK 16:00-16:20 uur In deze inspirerende talk krijg je informatie over de voorlopig erkende gedragsinterventie ARopMaat Ambulant voor Volwassenen. Dit behandelprogramma is ontwikkeld door de Waag, het DOK en de Universiteit van Tilburg met ondersteuning van KFZ. Het is bedoeld voor mannen en vrouwen met (ernstige) agressieproblematiek binnen een forensische setting. De ARopMaat bestaat uit verschillende zinvolle, leuke en boeiende oefeningen en modules die je afhankelijk van de soort problematiek van de cliënt, kunt aanbieden. Er zijn elf modules, onder andere gericht op stressreductie, versterking van de impulscontrole en vermindering van huiselijk geweld (partner in beeld). Tijdens deze talk krijg je in vogelvlucht informatie over de inhoud van dit programma. Daarna volgt een impressie van de oefeningen aan de hand van voorbeelden en korte filmfragmenten. Tot slot gaan we in op de effectiviteit. Interessant omdat: Met dit project voorziet KFZ in een volledig en erkend zorgprogramma voor de behandeling van agressieregulatieproblematiek, op maat en voor een brede doelgroep. Het materiaal is prettig in gebruik en zowel individueel als systemisch gericht. Daarnaast zijn onderzoeksresultaten over de werking van het programma bij jongvolwassenen veelbelovend. Spreker: Larissa Hoogsteder (De Waag) Leren & Implementeren CIRKELGESPREK 16:15-17:00 uur Hoe geven we het opleidingsaanbod voor sociotherapeuten vorm en hoe verhogen we de kwaliteit van hun werk? Die vraag staat centraal in dit cirkelgesprek. Aanleiding is de werkconferentie over Leren & Implementeren op 31 oktober. Het Forensisch Netwerk heeft het advies dat daaruit is gekomen overgenomen. Over onderdelen is nadere input nodig uit het zorgveld. Er komen vragen aan de orde als: - Over welke competenties beschikt de ideale sociotherapeut? - Welke standaardtrainingen en opleidingen zijn nodig naast de verplichte bij- en nascholing? - Hoe breng je kennis en vaardigheden uit een training in de praktijk? Schuif aan en praat mee! Interessant omdat: iedereen kan meepraten over het vormgeven van opleidingsaanbod voor sociotherapeuten en verhoging van de kwaliteit van hun werk. Spreker: Inge Koomen (Expertisecentrum Forensische Psychiatrie (EFP) Zaal: Kalvermelk 2a Bestaat het agressieve brein? TALK 16:30-17:00 uur Mensen met afwijkingen in het voorste gedeelte van de hersenen hebben moeite met het beheersen van gedrag, zo blijkt uit onderzoek. Veel onderzoekers denken dan ook dat een afwijking in het voorste gedeelte van de hersenen, het remmen, plannen en organiseren van gedrag bemoeilijkt. Dat kan leiden tot agressieproblemen en impulsief gedrag. Toch is weinig onderzoek gedaan naar de directe relatie tussen agressieproblemen, impulsief gedrag en de hersenwerking. Het FMRI-onderzoek meet de hersenactiviteit tijdens de provocatie van agressie. Bestaat het agressieve brein? Is er een verschil in reactie tussen forensische patiënten met agressieproblemen en gezonde mensen? Welke hersengebieden spelen hierin een rol en wat kunnen we hiervan leren? Tijdens dit festival hoor je de eerste resultaten van dit baanbrekende onderzoek. Het is gericht op de mechanismen van impulsieve agressie, maar ook op de regulatie ervan. Interessant omdat: er nog nooit eerder agressie is geprovoceerd in een hersenscanner bij forensische patiënten. Wat betekenen de unieke resultaten voor toekomstige behandeling? Vandaag hoor je het. Sprekers: Franca Tonnaer (FPC De Rooyse Wissel/Universiteit Maastricht) Zaal: Meelzolder 5 jaar ForCa-observatieafdeling Teylingereind TALK 16:30-17:00 uur Korte presentatie over ontstaan, multidisciplinaire werkwijze, ervaringen en ontwikkelingen van de observatieafdeling (ForCa) in Teylingereind. De sprekers gaan in op de bouwstenen in de observatie van jeugdigen en adolescenten, waaronder onderwijs, groepsobservatie in gezelschap van leeftijdgenoten en systeemobservaties. De ForCa-observatieafdeling heeft inmiddels ruim 250 onderzoeken verricht. De verkregen kennis en ervaring delen is een van de doelstellingen. Daarmee helpen we mee aan de kwaliteitsverbetering van vervolgtrajecten en behandeling van jeugdigen en adolescenten. Interessant omdat: het voor kwaliteitsverbetering van behandeling van jeugdigen en adolescenten belangrijk is om kennis en ervaring te delen. ForCa draagt daar haar steentje aan bij. Sprekers: Mick Haveman (Forensisch Centrum Teylingereind), Medy Hulshof (Forensisch Centrum Teylingereind) Zaal: DeGarage Diagnose en delictgevaar van forensische patiënten met een ASS KFZ TALK 16:30-16:50 uur Binnen de forensische psychiatrie zien we steeds meer het belang van het adequaat diagnosticeren van een autismespectrumstoornis (ASS). Personen met ASS hebben vaak een hoogontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel, zijn recht door zee, kunnen zich met volle overtuiging voor iets inzetten. Aan de andere kant hebben ze moeite met overzicht houden, zijn ze onhandig in sociale contacten en hebben ze vaak een opvallend beperkt aantal interesses of activiteiten. De aanwezigheid van ASS heeft belangrijke implicaties voor de inschatting en management van het delictrisico en voor de indicatiestelling voor therapie en begeleiding. De diagnostiek moet nauwkeurig gebeuren. In dit KFZ-project heeft een groep experts een handelingsprotocol geformuleerd voor de diagnostiek van ASS in de forensisch psychiatrische setting. Voorts is onderzocht hoe specifieke criteria van ASS samenhangen met het delictrisico. Zij presenteren in deze talk de resultaten. Interessant omdat: ASS vaak te laat wordt onderkend. Hierdoor krijgen patiënten niet altijd de juiste behandeling. Belangrijk is de gevoeligheid voor de stoornis te vergroten, evenals de kennis in het veld over de beste individuele zorg en begeleiding bij ASS. Spreker: Robbert-Jan Verkes (FPC Pompestichting en Radboudumc) Meten en behandelen van seksuele preoccupatie bij zedendelinquenten KFZ TALK 17:00-17:20 uur Seksuele preoccupatie of hyperseksualiteit is één van de belangrijkste risicofactoren voor recidive bij zedendelinquenten. Nog niet duidelijk is wat seksuele preoccupatie precies is en hoe je dit het beste kunt meten en behandelen. In de praktijk staat bij het meten van preoccupatie het verhaal van de patiënt centraal. Als behandeling wordt regelmatig libidoremmende medicatie ingezet. Dit onderzoek gaat over een alternatieve manier om seksuele preoccupatie te meten en te verminderen: door een approach/avoidance taak. Hiermee worden mensen getraind om seksuele prikkels (plaatjes) van zich af te bewegen en neutrale plaatjes naar zich toe te halen. Deze methode is eerder succesvol toegepast bij mensen met een langdurige alcoholverslaving. De methode kan relatief gemakkelijk ingepast worden in de behandeling van zedendelinquenten. Interessant omdat: deze gericht is op een gedegen assessment en behandeling van een zeer belangrijke risicofactor, wat onze core-business is. Bovendien leunt de assessment niet op zelfrapportage en is de ontwikkelde behandeling vrij van negatieve bijwerkingen. Spreker: Wineke Smid (De Forensische Zorgspecialisten) Wetenschappelijk onderzoek naar agressief gedrag TALK 17:00-17:30 uur Ongepast agressief gedrag is één van de belangrijkste redenen voor verwijzing naar forensisch psychiatrische instellingen. Agressie zorgt jaarlijks voor veel slachtoffers en brengt veel kosten met zich mee. De behandeling van agressie is doorgaans effectief maar niet iedereen heeft er evenveel baat bij. Wij onderzoeken daarom voor wie deze behandeling het meest geschikt is. Bij deze doelgroep is echter vaak sprake van persoonlijkheidsproblematiek. Patiënten komen vaak niet opdagen bij afspraken en hebben een geringe motivatie voor verandering. Hoe voer je wetenschappelijk onderzoek uit met deze doelgroep? Waar lopen we tegenaan? Hoe kunnen resultaten in de praktijk worden gebruikt en hoe kan een klinische indruk leiden tot nieuwe onderzoeksinstrumenten? Ben je nieuwsgierig naar deze praktische kant van onderzoek, dan geven wij graag een kijkje in deze wonderlijke wereld. Interessant omdat: het een kijkje geeft in een praktijkgericht onderzoek naar een complexe doelgroep. Deelnemers horen hoe ze de resultaten kunnen gebruiken in de praktijk en hoe een klinische indruk kan leiden tot nieuwe onderzoeksinstrumenten. Sprekers: Danique Smeijers (Pompestichting Nijmegen / Radboud UMC), Kirsten Smeets (Radboud UMC / Karakter Nijmegen) Zaal: Havenmeester Vagebonden als voorlopers van forensisch psychiatrische patiënten TALK 17:00-17:30 uur Zwerven (landlopen), bedelen en openbare dronkenschap worden door de eeuwen heen als hinderlijk en soms gevaarlijk gezien. Dit trio komt ook in de beeldende kunst regelmatig voor. Het gaat om deviant gedrag dat afwisselend gezien wordt als delinquentie of psychische afwijking. De ene keer wordt zo n persoon opgenomen in een gevangenis, de andere keer in een krankzinnigengesticht. In de loop der tijd tekent zich een kentering af: waar de armen, bedelaars en landlopers in de Middeleeuwse samenleving nog aanvaard werden, ontwikkelt zich nadien een vroegmoderne afkeuring en uitsluiting. Marginalisering leidt aanvankelijk tot een grootschalige opsluiting, later tot een differentiatie in afzonderlijke instellingen. Meer weten over de wortels van de hedendaagse forensische GGZ? Deze talk biedt je een historische en culturele achtergrond. Interessant omdat: Wars van de hedendaagse waan van de dag wordt een indringend beeld geschetst van de voorlopers van delinquenten en patiënten. Dat gebeurt onder meer aan de hand van beeldmateriaal uit criminologie, forensische gedragskunde en (kunst)historische bronnen. Spreker: Frans Koenraadt (UU / NIFP / PBC / FPK Assen) Zaal: Kalvermelk 2c 24 25

14 s s Debatten Cirkelgesprekken Verandering na lange tijd: door persoonlijke of omgevingsfactoren? CIRKELGESPREK 17:15-18:00 uur Hoe verbetert de situatie van langverblijvende tbs ers: door de patiënt of door de omgeving? Deze vraag staat centraal in dit debat. Hoe komt het dat een langverblijvende tbs-patiënt soms na vele jaren alsnog in beweging komt? Milieufactoren? Therapeutische vernieuwingen? Ouderdom? Wie het weet mag het zeggen. Waarom wordt dat niet onderzocht? Hoe zou je dat kunnen onderzoeken? Wij hebben daar ideeën over maar horen graag ideeën uit het veld. Tijdens dit debat verdelen we de zaal in twee groepen. De ene groep verdedigt de omgevingsfactoren, de andere de persoonlijke factoren in de vorm van een cirkelgesprek. Waar denk jíj dat het vooral aan ligt? Verdedig je keuze en word je bewust van de mogelijkheden en beperkingen. Interessant omdat: we een internationaal onderzoeksnetwerk hebben opgezet waaraan in negentien Europese landen forensische instituten deelnemen. Doel is de mogelijkheden te bezien om in de praktijk onderzoek te doen naar verbetering voor langverblijvende forensische patiënten. Sprekers: Peter Braun (Pompestichting), Erik Bulten (Pompestichting) Zaal: Postkamer Kwetsbare mensen in transitie: een interventie voor ex-gedetineerden. TALK 17:45-18:45 uur Critical Time Intervention (CTI) is een evidence based interventie voor sociaal kwetsbare mensen die een kritische transitie doormaken. Een voorbeeld van een kritische transitie is de overgang van een institutionele setting, zoals de gevangenis, naar begeleid of zelfstandig wonen. Een transitieperiode kan veel spanning veroorzaken, maar het kan tegelijkertijd de bereidheid om te veranderen vergroten. CTI biedt cliënten in deze periode emotionele en praktische steun. Daarnaast is CTI erop gericht om verbindingen van de cliënt met zijn sociaal en professioneel steunsysteem te ontwikkelen en te versterken. Uit onderzoek blijkt CTI effectief te zijn. Een pilot naar CTI bij de begeleiding van ex-gedetineerden leverde positieve resultaten op. In deze talk een toelichting van de uitgangspunten en kenmerken van CTI toe. Daarnaast een presentatie van de belangrijkste bevindingen van de onderzoeken uit Nederland. Interessant omdat: CTI aantoonbaar effectief en toepasbaar is. Ook begeleiders en cliënten zijn enthousiast: Dat bij mekaar heeft er eigenlijk voor gezorgd dat ik het laatste half jaar de beste hulpverlening heb gehad die ik me kon denken. Als ik haar een cijfer moet geven: een tien-plus! Sprekers: Judith Wolf (Radboud UMC), Renée de Vet (Radboud UMC) Zaal: Havenmeester Krijgen ambulant behandelde delinquenten de zorg die ze nodig hebben? TALK 17:45-18:15 uur De RNR-principes (risk, need, responsivity) worden steeds belangrijker geacht voor effectieve forensische zorg. In theorie klinkt het logisch dat hoog risico delinquenten langer en intensiever behandeld moeten worden (risicoprincipe). En dat de behandeling gericht moet zijn op risicofactoren die samenhangen met delictgedrag (needprincipe). Maar gebeurt dat ook in de praktijk? Om deze vraag te kunnen beantwoorden houden we de recidiverisico inschattingen en de criminogene factoren van recidiverende en niet-recidiverende delinquenten tegen het licht van deze twee principes. Het indexdelict wordt daarbij gebruikt om onderscheid te maken in delinquenttypen. De resultaten zullen uitwijzen of ambulant behandelde delinquenten de zorg krijgen die ze nodig hebben (matched care). Het onderzoek laat zien waar de zorg onvoldoende aansluit bij het risico- en needprincipe. Hierdoor krijgen behandelaars meer zicht op de vraag bij welke type delinquenten de zorg kan worden verbeterd. Interessant omdat: Ben je geïnteresseerd hoe matched care is toegepast bij ambulant behandelde delinquenten? En wil je weten bij welke type recidiverende en niet-recidiverende delinquenten dat beter kan? Luister dan naar deze talk! Sprekers: Mara Eisenberg (De Waag, onderdeel van De Forensische Zorgspecialisten) Zaal: Kalvermelk 2c Wij zetten ons maximaal in om met iedere ontslagen patiënt contact te houden. Zo komen duurzame verbindingen tot stand Thema: Behandeling / Interventies Zedendelinquenten: behandeling van dynamische risicofactoren WORKSHOP 11:45-12:45 uur De What Works-principes zijn gemeengoed geworden binnen het forensische veld en risicotaxatie-instrumenten zijn niet meer weg te denken. Maar hoe kunnen we deze kennis en instrumenten concreet toepassen in de behandeling van zedendelinquenten? Deze workshop gaat in op deze veel gestelde vraag. Na het volgen van deze workshop: - Ben je op de hoogte van de voor zedendelinquenten specifieke dynamische risicofactoren. - Ben je nog beter in staat om behandeldoelstellingen voor de dynamische risicofactoren te formuleren. - Ken je een aantal concrete (psychotherapeutische) interventies om deze doelstellingen te bereiken. Tijdens deze workshop bespreken we een casus en twee recent in Nederland verschenen instrumenten (STATIC-99R en STABLE-2007). Deze brengen de statische en dynamische risicofactoren van zedendelinquenten in kaart. Interessant omdat: de toewijzing van behandeling en de behandeling van zedendelinquenten relatief eenvoudig te verbeteren is. In deze workshop krijg je hiervoor concrete handvatten. Sprekers: Marloes Vos (Van der Hoeven Kliniek), Jan Willem van den Berg (Van der Hoeven Kliniek) Zaal: Postkamer Interculturele communicatie: INTERCOM WORKSHOP 11:45-12:45 uur In deze workshop presenteren wij de ervaringen en bevindingen van het project INTERCOM. Dit project heeft als doel om de (interculturele) communicatie tussen sociotherapeut en patiënt te verbeteren en zodoende de behandeling. INTERCOM staat onder andere stil bij je eigen cultuur in de communicatie met patiënten. Allochtone patiënten worden uitgenodigd om deel te nemen aan het trainingsprogramma om ervaringen te delen. Zij moeten zich vaak aanpassen aan de westerse bejegening in de tbs-klinieken. Hoe sluiten we beter aan bij de achtergrond van allochtone patiënten, zodat we elkaars taal leren spreken en elkaar beter leren begrijpen? Interessant omdat: meer begrip voor tbs-patiënten met een niet-westerse achtergrond een boeiend onderwerp is voor een boeiende workshop. Sprekers: Folkert Helmus (Expertisecentrum Pompeii, Pompestichting), Diana Thomas (Expertisecentrum Pompeii, Pompestichting) Zaal: Meelzolder 26 27

15 s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Behandeling / Interventies s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Behandeling / Interventies Groepsbehandeling na winkeldiefstal WORKSHOP 11:45-12:45 uur De Waag Rijnmond is begonnen met een aparte groepsbehandeling voor vrouwen die winkeldiefstal plegen. Onderwerpen die binnen deze behandeling onder andere aan de orde komen zijn: risicofactoren, denkfouten, ontremmers en achterliggende factoren. Zowel de deelnemers als de groepstrainers zijn enthousiast over deze behandeling. De deelnemers geven aan dat ze er veel van leren en minder stelen. De groepstrainers merken op dat er al lange tijd vraag was naar een dergelijke groepsbehandeling. Eindelijk is deze er nu. Interessant omdat: het gaat om een unieke, succesvolle groepsbehandeling. Mogelijk is hier ook op andere plaatsen in het land vraag naar. Sprekers: Nyomi Cairo (De Waag Rijnmond), Floor Frederix (De Waag Rijnmond) Zaal: Kalvermelk 2a Een dagindeling zonder drugs en delicten, het kan WORKSHOP 13:30-14:30 uur De ergotherapeut is de specialist in het handelen van de mensen. Deze unieke discipline in het werkveld van de forensische psychiatrie levert een belangrijke bijdrage aan het proces van resocialisatie. Centraal staat een delict- en verslavingsvrije dagindeling. In alle behandelfasen is zowel aandacht voor het vaardigheidsniveau en wordt gewerkt aan inzicht. Het uiteindelijke doel is dat de cliënt zo zelfstandig mogelijk kan participeren in de samenleving. Uitgangspunten hierbij zijn drie levensgebieden: wonen, werken en vrije tijd en het evenwicht tussen deze drie. We vragen van cliënten geen drugs meer te gebruiken en geen delicten meer te plegen. Dit betekent dat zij een dag van 24 uur heel anders moeten invullen. Hoe doe je dat als je nooit anders hebt gekund? Kom naar onze presentatie en maak kennis met een nog (helaas!) onbekende discipline in het forensische werkveld. Interessant omdat: ergotherapie wel de missing link in het behandelaanbod wordt genoemd. Door de praktische insteek kan ergotherapie de behandeling optimaliseren. Na deze presentatie weet je hoe en waarom. Sprekers: Marlou Stijnen (Radix - onderdeel van Mondriaan), Bjorn Frissen (Radix - onderdeel van Mondriaan) Zaal: Havenmeester Metabole screening: aandacht voor voeding TALK 13:30-14:00 uur Antipsychotica worden frequent voorgeschreven aan forensisch psychiatrische patiënten. Ze zijn vaak een belangrijk onderdeel van de behandeling, maar zoals alle geneesmiddelen hebben ze ook bijwerkingen. Sommige antipsychotica kunnen het metaboolsyndroom veroorzaken. Deze patiënten hebben een toegenomen eetlust, worden zwaarder en vertonen bij bloedonderzoek een verhoogd cholesterol en verhoogde bloedsuiker. Hierdoor lopen deze patiënten op termijn een sterk verhoogd risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten. Ernstige bijwerkingen voor chronische psychiatrische patiënten die toch vaak al meer lichamelijke ziekten hebben dan anderen. PPC Vught heeft een protocol ontwikkeld om deze bijwerkingen tijdig in beeld te brengen en te bestrijden. In de praktijk blijkt het grootste probleem de motivatie en samenwerking van de vele disciplines die bij dit complexe probleem zijn betrokken. Interessant omdat: het de kennis vergroot over een belangrijk probleem. Deze talk draagt bij aan de gezondheid van forensisch psychiatrische patiënten en nodigt uit tot reflectie over de problemen bij het in de praktijk brengen van goede voornemens. Sprekers: Roxane Scholten (medische dienst PI Vught), Hans Hulsbos (PPC Vught), Toos Franken (medische dienst PI Vught) Zaal: Kalvermelk 2b Alle Dagen Heftig. Drugs, Drank & Drama ADHDDD WORKSHOP 13:45-14:45 uur Volwassenen met ADHD hebben een lager opleidingsniveau en een lager inkomen en maken vijf keer zo vaak gebruik van een zorgvoorzieningen dan volwassenen zonder ADHD. Daarnaast bestaat er een duidelijk verband tussen ADHD en criminaliteit: 25% van de gedetineerden heeft ADHD Sterker, de ernst van de ADHD en de aanwezigheid van gedragsproblemen bepalen mede de mate van criminaliteit. ADHD combineert moeiteloos met MDMA, XTC en GHB, maar ook met cocaïne, cannabis en craving. Volwassenen met ADHD hebben 100% meer kans op een stoornis in het gebruik van middelen. Kortom, ADHD, criminaliteit en verslaving vormen een gevaarlijke driehoek met een potentieel ontwrichtende uitwerking op de cliënt en zijn omgeving. Deze workshop confronteert de aanwezigen met de maatschappelijke gevolgen van ADHD én confronteert hen met de ADHD er in zichzelf: immer op jacht naar een kick Interessant omdat: een beter begrip van de ADHD-patiënt hard nodig is. Deelnemers van deze workshop werken actief mee via hun smartphone of tablet. Het doel is om de kwaliteit van diagnostiek en behandeling van ADHD te verbeteren, met speciale aandacht voor verslaving en agressieregulatie. Sprekers: Fleur de Reus (Forensisch Psychiatrische Polikliniek het Dok), Marijn du Prie (Forensisch Psychiatrische Polikliniek het Dok) Zaal: HetMagazijn LVG en verslaving WORKSHOP 13:45-14:45 uur Middelengebuik is bij de groep cliënten met een (licht) verstandelijke beperking een (extra) risico met kans op problematisch gebruik en afhankelijkheid. Hoe behandelen we deze doelgroep? Wat zijn de mogelijkheden en beperkingen? Landelijk erkende centra (verenigd in de Borg) voor mensen met SGLVG-problematiek (sterk gedragsgestoord licht verstandelijk gehandicapt) bieden de modules Middelengebruik en Verslaving. In deze workshop krijg je een kijkje in de keuken. Interessant omdat: de modules Middelengebruik en Verslaving meehelpen in de problematiek van problematisch gebruik en afhankelijkheid binnen de SGLVG-doelgroep. Ervaar mee! Sprekers: Geertje Valkenburg (Aventurijn B.V. Afdeling Wier), Carina Middelburg (Aventurijn B.V. Afdeling Wier), Irene Lesterhuis (Aventurijn B.V. Afdeling Wier) Zaal: Meelzolder Verslaafde justitiabelen in een spiraal naar boven WORKSHOP 13:45-14:45 uur Het programma In een spiraal naar boven gaat over meer zelfcontrole bij alcohol- en druggebruik. In het programma staat het begrip kwaliteit van leven centraal. We vragen deelnemers hoe ze tegen de kwaliteit van hun huidige leven aankijken en hoe hun toekomstige leven eruit zou moeten zien. Samen bekijken we welke regels en afspraken ze, vaak onbewust, met zichzelf gemaakt hebben over hun gebruik. Hoe kunnen ze geleidelijk veranderingen aanbrengen in de kwaliteit van hun leven? Tijdens deze workshop laten we zien hoe je mensen tijdens zo n ontdekkingsreis kunt begeleiden naar een nieuw leefregelpatroon. We nemen kort de ontwikkelingsgeschiedenis van het programma onder de loep en doen verslag van diverse onderzoeken. Vervolgens gaan we in op praktijkervaringen binnen de ISD Tafelbergweg en het woonzorgcomplex Domus Plus. Interessant omdat: het handvatten biedt om je eigen kwaliteit van werken in de forensische zorg op een vrij eenvoudige manier te verhogen. Sprekers: Hans Oud (ISD-inrichting Tafelbergweg), Lousje Koning (Domus Plus Amsterdam), Nienke Krugers (Inforsa), Edith Cramer (AMC / AIAR), Xander de Visser (Inforsa) Zaal: Jutekelder Probleemgedrag in de context van de forensische zorg WORKSHOP 14:15-15:15 uur Het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) heeft ruime ervaring en expertise opgebouwd met consultatie in de langdurige zorg. Een externe blik van deskundige consulenten kan helpen om vastgelopen situaties weer vlot te trekken en onbegrepen functioneren van cliënten te (leren) begrijpen. Het CCE ziet probleemgedrag als het resultaat van een verstoorde, negatieve interactie tussen de cliënt en zijn context. De problemen zijn vaak een wisselwerking tussen cliëntfactoren én omgevingsfactoren. Onze deskundigen kijken breed en meervoudig naar alle factoren. Zo ontstaat een beeld van deze unieke cliënt in deze unieke situatie. In deze workshop illustreren we het gedachtegoed van het CCE aan de hand van casuïstiek. We zijn consulenten met ervaring in de forensische zorg en CCE-coördinatoren. Je kunt ook zelf situaties inbrengen waarin je bent vastgelopen. Interessant omdat: binnen de forensische zorg risico s vaak worden gewogen vanuit de stoornis van de cliënt. Dit kan het zicht op de achtergrond van de problematiek en de invloed van de context op het voorkomen van probleemgedrag vertroebelen. Het CCE helpt je blik te verbreden. Sprekers: Erwin van Huigenbosch (CCE / Oostvaarderskliniek), P.A. van Lier (CCE: Centrum voor Consultatie en Expertise), Paul Vleeshouwers (CCE), Eline Muller (CCE / NIFP) Zaal: DeGarage Family Motivational Interviewing WORKSHOP 14:30-15:30 uur De Divisies Forensische Psychiatrie en Maatschappelijke Psychiatrie van de GGZ Noord-Holland Noord hebben gezamenlijk een nieuw groepsaanbodontwikkeld voor familie en andere betrokkenen van patiënten: Family Motivational Interviewing (FMI). De methode bestaat uit een cursus (twee uur per week, gedurende zes weken), waarin deelnemers gespreksvaardigheden leren vanuit de motiverende gespreksvoering. De cursus helpt de communicatie met familieleden sterk te verbeteren, zo blijkt uit feedback van deelnemers. Interessant omdat: FMI een goede manier is om familie te ondersteunen en te betrekken bij de behandeling. Sprekers: Jeroen Oomen (FPA De Hooge Venne), Marry Blank (For ACT GGZ NHN) Zaal: Postkamer 28 29

16 s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Behandeling / Interventies s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Behandeling / Interventies Zedenbehandeling forensische LVB WORKSHOP 14:45-15:45 uur In de forensische SGLVG hebben we goede behandelprogramma s op het gebied van verslaving en agressie (ontwikkeld vanuit de Borg). Op het gebied van zedenproblematiek bleek geen up-to-date evidence based behandelprogramma aanwezig. In de zoektocht hiernaar kwamen we op een geschikt programma ontwikkeld aan de universiteit van Kent (Engeland). We hebben dit programma naar Nederland gehaald en zetten dit nu om naar een in Nederland werkzaam programma. In het afgelopen jaar hebben we een trial gedaan. Momenteel zijn we bezig met de doorontwikkeling van dit programma. Tijdens deze workshop delen we onze ervaringen. De workshop is interactief: denk en praat mee over verdere ontwikkeling van dit nieuwe behandelprogramma. Interessant omdat: binnen het forensische veld de LVBpopulatie ruim vertegenwoordigd is en veel instellingen stoeien met het behandelen de zedenproblematiek. Dit nieuwe programma kan behandeling weer op een hoger plan brengen. Sprekers: Vera Schmidt (Ipse de Bruggen), Freek Möhlmann (Ipse de Bruggen) Zaal: Douchelokaal Het beste idee van het festival WORKSHOP 15:00-16:00 uur Welkom bij Het beste idee van het festival! Patiënten optimaal betrekken bij de behandeling en specifiek bij de delictanalyse. Hoe doen we dit? Tijdens deze interactieve werkvorm spelen we Het beste idee van het festival. Een panel beoordeelt de gepresenteerde ideeën van de deelnemers. Wie heeft het beste idee en gaat er met de prijs vandoor? Het beste idee van het festival is een initiatief van de projectgroep van het KFZ-project De invulling en het gebruik van delictanalyse in de forensische zorg. Binnen dit project is een richtlijn ontwikkeld voor delictanalyse. In dit model? dat we voorafgaand kort presenteren - is de participatie van de patiënt van groot belang: de delictanalyse is immers zijn product. Samen met de deelnemers van het festival hopen we tot een mooi idee te komen voor optimale participatie. Interessant omdat: het betrekken van patiënten bij behandeling iedereen aangaat. Zeker bij deze complexe, niet altijd gemotiveerde doelgroep is dit van belang. De ideeën uit de workshop kunnen we gebruiken voor verbetering van de richtlijn. Van meerwaarde voor het hele veld! Sprekers: Katinka von Borries (Pompestichting), Manouk Vrinten (Pompestichting) Zaal: Kalvermelk 2b ForACT in beeld WORKSHOP 15:00-16:00 uur GGZ Noord-Holland Noord heeft een Forensisch Assertive Community Treatment-team (ForACT). Het ForACt is gecertificeerd en werkt modelgetrouw. Tijdens deze sessie wordt eerst een documentaire-achtige film vertoond van ongeveer 20 minuten. De film geeft een goed beeld van de werkzaamheden, de inzet van de ervaringsdeskundigen, de IPS-begeleider (plaatsing en steun) en andere teamleden. Na de film gaan deelnemers met elkaar in gesprek. Interessant omdat: het letterlijk een goed beeld geeft van de werkzaamheden van het ForACT. Vergelijkbare teams kunnen zich spiegelen en vragen stellen over opzet en implementatie van ForACT. Sprekers: René Mooij (GGZ-NHN), Diana Polhuis (GGZ-NHN), René Wubs (GGZ-NHN) Zaal: Silo61 Maar dan anders: behandeling in de LFPZ WORKSHOP 15:30-16:30 uur In deze interactieve workshop bespreken we drie casussen. Voorafgaand aan dit festival hebben we interviews gehouden met patiënten en leden van het multidisciplinaire behandelteam. Deze voorbeelden belichten succesvolle behandeltrajecten in en uit de langdurige forensisch psychiatrische zorg (LFPZ). De filmpjes laten zien dat ons aanbod soms werkt zonder dat we exact weten wat de werkzame factoren zijn. Over dat punt willen we graag in discussie met de zaal. Interessant omdat: er nog steeds een beeld bestaat over de LFPZ dat niet strookt met de realiteit. De LFPZ hoeft niet het einde te zijn. Is het dat wel, dan is het nog mogelijk om de kwaliteit van leven te vergroten. Sprekers: Wendy Ceelen (Pompestichting, LFPZ), Sharon Gaab (Pompestichting, LFPZ) Zaal: Kalvermelk 2c Gaan dwang en zorg samen? WORKSHOP 15:30-16:30 uur Minder dwang en minder opsluiten. In navolging van de reguliere GGZ, beweegt ook de forensische psychiatrie zich in deze richting. Inforsa is hier al enkele jaren met succes mee bezig. De focus is inmiddels verbreed. We proberen dwang te beschouwen als het eindpunt van de escalatie en het beginpunt van contactherstel. Met hulptroepen als de de-escalatieondersteuner en de aparte 1op1-begeleider ondersteunen we de behandelteams. Daardoor wordt dwang ook weer zorg en ligt de focus niet op minder, maar op meer. We leggen deze werkwijze uit en gaan in gesprek over de mogelijkheden en de beperkingen hiervan en de effecten op organisatie en zorg. Kortom, een interactieve workshop over de verschillende facetten van dwang en veiligheid. Interessant omdat: er kansen liggen om de zorgrelatie te verbeteren. Bij agressie biedt een goede zorgrelatie meer perspectief dan alleen opsluiten uit veiligheid. Sprekers: Paul Groothedde (KIB Inforsa), Minco Ruiter (Inforsa) Zaal: Havenmeester Behandeling en Herstel kunnen samen door één deur WORKSHOP uur Ervaringsdeskundigen Stephanie Burrie (FPA Heiloo) en Peter Fischer (Forensisch Assertive Community Treatment team Heiloo) verzorgen samen een inspirerende workshop over herstelgerichte trainingen en de kracht van ervaringen. Behandeling en herstel zijn twee processen met een eigen karakter. Beide vragen om hun eigen tools, klimaat en expertise. De training De weg naar Herstel en het zelfhulpinstrument WRAP (Wellness Recovery Action Plan) bieden cliënten een uitdaging en laten ze het belang van eigen verantwoordelijkheid zien. De trainingen kenmerken zich door openheid en er wordt gebruik gemaakt van de kracht van de groep. De drie-eenheid cliënt-ervaringsdeskundige-hulpverlener vinden samen de weg naar herstel. Interessant omdat: een ervaringsdeskundige een brugfunctie kan vervullen tussen cliënt en hulpverlening. Dit kan leiden tot evenwichtige zorg op maat. Sprekers: Stephanie Burrie (GGZ-NHN), Peter Fischer (GGZ-NHN) Zaal: Perserij Neurologische muziektherapie bij schizofrene tbs-patiënten WORKSHOP 17:00-18:00 uur 25% van de tbs-patiënten lijdt aan schizofrenie. De meest recente theorie beschrijft een model waarin verschillende domeinen? het cognitieve domein, de negatieve symptomen, de positieve symptomen en het sociaal disfunctioneren? elkaar beïnvloeden en uiteindelijk de mate van functioneren bepalen bij schizofrene patiënten. Muziektherapie heeft positieve effecten op schizofrene patiënten. Vooral improvisatie laat verbetering zien op verschillende negatieve symptomen. Verschillende technieken uit de neurologische muziektherapie (NMT) zorgen ervoor dat de concentratie en aandacht verbeteren bij niet aangeboren hersenletsel. Werken deze technieken ook bij schizofrene patiënten? En zal de praktijk de theorie bevestigen of ontkrachten? In deze workshop ervaar je of jouw concentratie en aandacht verbeteren door NMT-technieken en hoor je meer over het Masteronderzoek van Gerben. Interessant omdat: je als deelnemer niet alleen hoeft te luisteren, maar ook mag meedoen; het over de muziektherapeutische praktijk gaat; het over evidence-based werken gaat; het over kwantitatief onderzoek gaat;het een omvangrijke patiëntengroep betreft; je zelf ervaart hoe neurologische muziektherapie ingezet kan worden bij schizofrene patiënten. Sprekers: Gerben Roefs (FPC de Kijvelanden), Simone Pouwels-Janssen (FPC de Kijvelanden) Zaal: Silo61 Weet wat je kan: psycho-educatie over LVB WORKSHOP 17:15-18:15 uur Het zal je maar gezegd worden: Je bent beperkt Het bespreken van beperkingen is niet eenvoudig, zeker niet als het een lichte verstandelijke beperking (LVB) betreft. Bij naar schatting 30% van de cliënten in het forensisch veld is daar sprake van. Voor een goede toekomst zonder recidive is het belangrijk dat de cliënt weet wat hij kan en waarbij hij hulp nodig heeft. In opdracht van het KFZ hebben Trajectum en De Tender een module psycho-educatie LVB ontwikkeld. De module richt zich tot de cliënt en diens naasten en begeleiders. Vandaag krijg je de primeur met twee presentaties: een korte talk en een workshop. In de workshop kun je oefenen met de module. Ervaar zelf hoe het is om te worden aangesproken op je beperkingen. Interessant omdat: deelnemers na afloop weten hoe ze aan de slag kunnen met de (kosteloze) module psycho-educatie LVB. Sprekers: Ragna Plomp (De Tender), Marsja Mulder (Trajectum) Zaal: Kalvermelk 2a Risicomanagement door het informeel netwerk WORKSHOP 17:15-18:15 uur Veranderingen in recidiverisico s worden doorgaans gemeten met de klinische items van risicotaxatie-instrumenten. Het zijn professionals (het formeel netwerk) die deze klinische items scoren. Het ligt echter voor de hand om deze klinische items ook door netwerkleden (het informeel netwerk) te laten inschatten. Daarmee krijgen professionals informatie over risicogedragingen die buiten hun blikveld vallen. De FPC Dr. S. van Mesdag is bij een beperkt aantal patiënten begonnen met de bevraging van het informeel netwerk. We vragen de netwerkleden ieder jaar hoe zij de veertien klinische items van de HKT-R bij betreffende patiënt inschatten. De vragenlijsten zijn gebaseerd op de Forensisch Sociaal Netwerk Analyse (FSNA). Uit deze follow-ups blijkt ook dat informeel netwerken veranderen, zowel kwalitatief als kwantitatief. In deze workshop willen we je enthousiasmeren om de rol van netwerkleden in kaart te brengen en netwerkleden actief te betrekken bij de behandeling. Interessant omdat: uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat een goed ondersteunend netwerk leidt tot minder kans op recidive. De Mesdag heeft een manier gevonden netwerkleden stelselmatig bij de behandeling te betrekken. Sprekers: Marlies van den Berg (FPC Dr. S. van Mesdag), Marion Bruijn (FPC Dr. S. van Mesdag) Zaal: DeGarage 30 31

17 s s Debatten Cirkelgesprekken Thema: Organisatie Thema: Anders Thema: Organisatie FPC Gent: een uniek kijkje over de landsgrenzen TALK 17:30-18:00 uur Parnassia Groep, Sodexo en FPC de Kijvelanden wonnen een Belgische tender om een FPC in Gent te exploiteren. Het FPC Gent levert zorg op maat aan geïnterneerden in een klinische setting. Behandelen en beveiligen gaan daarbij hand in hand. FPC Gent heeft de eerste patiënten inmiddels ontvangen. In het centrum is ruimte voor 264 patiënten. In één jaar wordt de instroom van patiënten opgebouwd naar de volledige bezetting. Wij gunnen u een kijkje in de keuken bij dit unieke project, Het opzetten van een FPC met Nederlandse tbs-kennis in een Belgisch detentiesysteem. Wat valt hier van te leren? Wat zegt dit over kwaliteit? Welke hobbels zijn genomen bij de opbouw? Ontdek verschillen tussen België en Nederland en kijk wat we van elkaar kunnen leren. Interessant omdat: het laat zien hoe je kwaliteit toevoegt in een nieuwe kliniek. Alles is volledig van de grond opgetuigd: opleiding van personeel opleiden, ontwikkeling van zorgbeleid ontwikkelen, de organisatie van veiligheid en bewaking, schoonmaak, catering, enzovoort. Sprekers: Angretha Wongsowikromo (Kijvelanden), Carl de Wert (Kijvelanden) Zaal: HetMagazijn Thema: Anders Verhalen maken het leven WORKSHOP 11:45-12:45 uur Deze workshop biedt je een handreiking om met literaire beschrijvingen je werkervaringen een plek te geven in een eigen levensverhaal. Met verschillende literaire stijlvormen kan je fictie, wensen, realiteit en informatie beschrijven in korte leesbare essays. Om te delen of om ervaringen voor jezelf op een rijtje te krijgen, niet gebonden aan de realiteit. De stijl van het verhaal? vanuit de ik-figuur of juist vanuit de derde persoon? geeft een bepaalde afstand tot het onderwerp, maar de inhoud blijft persoonlijk. Zo kun je ervaringen verwerken en exploreren. Je kunt ook anderen de mogelijkheid geven om op het verhaal te reageren of ter overdenking mee te nemen. Een speelse wijze om kwetsbare ervaringen, kennis te delen en bespreekbaar te maken. Interessant omdat: het belangrijk is je ervaringen een plek te geven en te delen. In het directe werkcontact met forensische patiënten ontstaan veel (soms beklemmende) levensverhalen. Door een literaire beschrijving kun je hier vanuit een andere optiek naar kijken.. Spreker: Hans Lubbers (Pompestichting) Zaal: DeGarage Perspectief op zorg WORKSHOP 16:00-17:00 uur Wat als we elkaar een spiegel voor houden? Hoe is het om door de ogen van de ander te kijken en durf je je ogen open te houden voor wat je ziet? Wat vinden de cliënten van de zorg die wij leveren? Zorgverleners willen altijd de cliënt centraal stellen, maar gebeurt dit ook? In deze interactieve workshop wisselen deelnemers van perspectief met medewerkers en cliënten van Inforsa over diverse onderwerpen in de praktijk. Wat zijn botsende logica s? Hoe is het voor een cliënt om behandeld te worden? Laat je verrassen door deze workshop met een twist. Interessant omdat: deze workshop een echte kijk biedt op de zorg en de kwaliteit van de geleverde zorg vanuit het gezichtspunt van de cliënt. In de workshop zijn cliënten aanwezig die hún verhaal vertellen. Dat maakt het bijzonder en leuk! Sprekers: A. Koningstein (Inforsa), C. Zwart (Inforsa), twee cliënten Zaal: Douchelokaal Een half jaar e-health: een sneller en beter intakeproces TALK 17:45-18:15 uur FPC de Kijvelanden en Het Dok kozen in 2012 voor digitalisering van de intakeprocedure. In deze presentatie blikken we terug op het succesvolle verloop van dit proces. Implementatie en evaluatie komen voorbij, maar we staan ook stil bij nieuwe ontwikkelingen op het gebied van e-health en de poliklinische werkomgeving. Wat is nodig voor een succesvolle invoering van e-health? Het benoemen van ambassadeurs, het belang van informeren en communiceren, én het herkennen en gebruiken van aanwezige talenten van de organisatie. Door deze variabelen in te zetten en te verschuiven lukt het om het eindproduct, de digitaal ondersteunde intake, kwalitatief op een hoger plan te trekken. Interessant omdat: voor hulpverleners, omdat digitalisering zorgt voor een sneller en beter intakeproces. Voor managers, omdat de gehele polikliniekorganisatie in één keer in het veranderproces is meegenomen. Met aandacht voor logistieke verbeteringen en lagere tijdsinvestering. Sprekers: Hans Vermeulen (FPC de Kijvelanden), Martine Krekt (FPC de Kijvelanden, forensisch psychiatrische polikliniek het Dok), Jan Wouter van der Doel (FPC de Kijvelanden, forensisch psychiatrische polikliniek het Dok) Zaal: Kalvermelk 2b KFZ bij het FFZ Het programma Kwaliteit Forensische Zorg (KFZ) is dit jaar groots aanwezig tijdens het Festival Forensische Zorg. Tijdens de opening, en gedurende de hele dag, zal er op veel plekken en op veel manieren aandacht worden besteed aan dit belangrijke initiatief waarmee gezamenlijk gewerkt wordt aan het verhogen van de kwaliteit van zorg. Wat is KFZ? Door kennis te delen kan betere kwaliteit worden geleverd wat ten goede komt aan betere zorg en een veilige samenleving. Vanuit die gedachte is het programma KFZ in 2011 gestart. De gehele forensische zorgsector is bij het programma KFZ betrokken vanuit de gedeelde wens om gezamenlijk te werken aan de ontwikkeling van kwaliteit en transparantie van de zorg en daarmee de positie van de sector te versterken. Het programma wordt gesubsidieerd door de innovatiesubsidie van de Directie Forensische Zorg. Doelen KFZ De kwaliteit van de forensische zorg ontwikkelen en verbeteren. De kwaliteit van de forensische zorg zichtbaar maken aan de hand van objectieve en eenduidig gedefinieerde indicatoren op het punt van recidive, incidenten, instroom, doorstroom en uitstroom. Het scheppen van voorwaarden voor en het stimuleren van de implementatie van de producten die binnen het KFZprogramma zijn ontwikkeld. Lopende projecten & Resultaten Sinds 2013 zijn er diverse projecten gestart, waarvan een aantal inmiddels zijn afgerond. Elk jaar komen er nieuwe projecten bij. Voor een compleet overzicht kunt u kijken op FFZ-talks en KFZ ervaringsterras Tijdens het festival zullen aaneensluitend prikkelende TED-talks worden gegeven over de KFZ projecten in de zaal Kalvermelk 1. Daarnaast kunt u meer te weten komen over de mogelijkheden die het programma KFZ uw instelling biedt bij de stand van KFZ in Kalvermelk1! 32 33

18 Locatie & Route Plattegrond DeFabrique Vanaf uur: Aangeklede borrel Na de plenaire afsluiting kunt u voor een aangeklede borrel terecht in Loods 6 en 7. DeFabrique Evenementenlocatie Westkanaaldijk DA Utrecht T - (030) DeFabrique ligt op 15 minuten lopen van NS Station Maarssen. Tussen en uur en tussen en uur rijden er pendelbusjes tussen het Station Maarssen (aan de kanaalzijde van het station) en DeFabrique. Er is een groot parkeerterrein waar gratis geparkeerd kan worden. Kijk voor een route op: DePostkamer DeMeelzolder DeHavenmeester Kalvermelk 2c HetDouchelokaal Kalvermelk 2b Kalvermelk 2a Magazijn Programma & Colofon Garage Organisatie Festival Forensische Zorg: Ministerie van Veiligheid en Justitie, directie Forensische Zorg: Sylvia van Paassen, Rachel Geense Expertisecentrum Forensische Psychiatrie: Renske de Zwart Programmaraad: - Peter Braun, Pompestichting - John Cordia, NIFP - Barbara Keuning, Reclassering Nederland - Erwin Pietersma, FPA Roosenburg - Petra Schaftenaar, Inforsa - Petra van der Veer, EFP Conceptontwikkeling en organisatie: SPITZ, congres & event: Marianne Dijkmans, Karin Boers &Maes: Ruben Maes Tekstredactie: TBAR, Anje Romein Vormgeving: STROES.INFO, Bart Stroes Kalvermelkfabriek 1 WC Loods 7 Loods 6 Entree & Registratie Loods 5 Silo 61 DeJutekelder WC DeFoyer DePerserij 34 35

19 Meer informatie Heeft u naar aanleiding van het Festival nog vragen? Neem gerust contact op met: SPITZ congres & event Karin Boers E - ffz@spitz.nu T Dank! Na zeven jaar begint het een vertrouwd begrip te worden: het jaarlijkse Festival Forensische Zorg in januari. We merken dit onder anderen aan de vele reacties op onze oproep voor programmavoorstellen. Ook dit jaar dachten velen weer enthousiast mee. Dankzij deze medewerking waren we in staat een gevarieerd programma van hoog niveau samen te stellen. Onze hartelijke dank voor al jullie inzet! FFZ 2015 De programmakrant is een uitgave van: Dienst Justitiële Inrichtingen Directie Forensische Zorg Postbus GC Den Haag