UITGEBREID BOSBEHEERPLAN OPENBARE BOSSEN PIDPA

Transcriptie

1

2 UITGEBREID BOSBEHEERPLAN OPENBARE BOSSEN PIDPA Brasschaat

3 Uitgebreid bosbeheerplan Openbare bossen Pidpa BRASSCHAAT Opdrachtgever: Pidpa Desguinlei Antwerpen 03/ Opdrachthouder: ESHER bvba Sint-Annaplein Gent 09/ Werkten mee: Bert Van der Auwermeulen Bart Opstaele Leen Martens Herman De Bruyne Redactie: Bert Van der Auwermeulen Bart Opstaele september 2008

4 De opmaak van dit uitgebreid bosbeheerplan werd begeleid door een stuurgroep. Hierin zetelden: Hilde Syen - Pidpa Bart De Jong - Pidpa Raf Rijmenants - Pidpa, winningsgroep Brasschaat Guy Heutz - Agentschap voor Natuur en Bos - regiobeheerder Els Wouters - Agentschap voor Natuur en Bos Marc Schuermans - Agentschap voor Natuur en Bos - beheerwachter Hierbij onze dank aan de leden van de stuurgroep voor hun medewerking.

5 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 4 Inhoud 1 Identificatie van het bos Eigendom, zakelijke en persoonlijke rechten Eigendom Zakelijke en persoonlijke rechten Huurpacht Erfdienstbaarheden Jachtrecht Kadastraal overzicht Situatieplan Situering Algemeen administratief Relatie met de andere groene domeinen Statuut van de wegen en waterlopen Wegen Buurtwegen Paden Waterlopen Bestemming volgens het geldende plan van aanleg of ruimtelijk uitvoeringsplan Ligging in speciale beschermingszones Internationale beschermingszones EU-Habitatrichtlijn EU-Vogelrichtlijngebied Nationale beschermingszones en regionale aandachtsgebieden Waterwingebied VEN Beschermde landschappen, stads- en dorpsgezichten Landschapsatlas Algemene beschrijving Cultuurhistorisch overzicht Historisch overzicht Historiek van De Inslag en De Mik Evolutie van het landschapsbeeld Huidige situatie Kenmerken van het vroegere beheer Beschrijving van de standplaats Reliëf en hydrografie Reliëf Hydrografie Oppervlaktewaterkwaliteit Bodem en geologie Geologie Hydrologie Bodem Beschrijving van het biotisch milieu Bestandskaart Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens Boomsoortensamenstelling Dendrometrische gegevens... 25

6 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Vegetatie Biologische Waarderingskaart Actuele bostypering Flora Bosdifferentiërende elementen Open plekken Dreven Solitaire en monumentale bomen Autochtone bomen en struiken Grachten en greppels Fauna Avifauna Zoogdieren Amfibieën Ongewervelden Opbrengsten en diensten Houtopbrengst Jacht Recreatie Knelpunten Beheerdoelstellingen Beheerdoelstellingen m.b.t. de economische functie Beheerdoelstellingen m.b.t. de ecologische functie Beheerdoelstellingen m.b.t. de sociale en educatieve functie Beheerdoelstellingen m.b.t. de milieubeschermende functie Beheerdoelstellingen m.b.t. de wetenschappelijke functie Beheermaatregelen Bosverjonging Natuurlijke verjonging Kunstmatige verjonging Bosomvorming Bebossingswerken Bosbehandelings- en verplegingswerken Exotenbestrijding Methodiek bestrijding Am. vogelkers Opvolging Kapregeling Bosexploitatie Brandpreventie Open plekken Bosranden Specifieke maatregelen ter bescherming van fauna en flora Dood hout en oude bomen Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. toegankelijkheid, recreatie en educatie Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de jacht Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de visserij Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. gebruik niet houtige bosproducten Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. cultuur-historische elementen Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de milieu-beschermende functie... 47

7 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de weten-schappelijke functie Werken die de biotische of de abiotische toestand van het bos wijzigen Subsidieerbare oppervlakte Planning van de beheerwerken Referenties Bijlagen Bijlagen Bijlage 1: Kadastrale legger Bijlage 2: Bijlage 3: Bosbouw- en Vegetatieopnames Verslag openbaar onderzoek Kaarten De kaarten zijn opgenomen in een afzonderlijke kaartenmap: Kaart 1.1: Kaart 1.2: Kaart 1.3: Kaart 1.4: Kaart 2.1: Kaart 2.2: Kaart 2.3: Kaart 2.4: Kaart 2.5: Kaart 4.1: Kadastraal plan Luchtfoto Gewestplan Beschermingszones Bosleeftijd Hydrografie Bodemkaart Bestanden en lokalisatie opnames Vegetatiekaart Beheerkaart

8 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 7 1 Identificatie van het bos 1.1 Eigendom, zakelijke en persoonlijke rechten Eigendom Dit uitgebreid bosbeheerplan behandelt de openbare bossen van de Provinciale en Intercommunale Drinkwatermaatschappij der Provincie Antwerpen (Pidpa) in Brasschaat, met een totale oppervlakte van 4,34 ha. Dit bos sluit aan bij het domeinbos De Inslag. Het bosgedeelte van Pidpa Brasschaat zal verder worden aangeduid als studiegebied. Bosnaam: Statuut: Eigenaar: Pidpa Brasschaat Miksebaan 2930 Brasschaat Openbaar Pidpa Desguinlei Antwerpen Contactpersoon: Hilde Syen hilde.syen@pidpa.be Uitvoerend beheerder: Pidpa Dit uitgebreid bosbeheerplan is geldig voor 20 jaar ( ) Zakelijke en persoonlijke rechten Huurpacht Er worden geen bestanden uit het studiegebied verpacht Erfdienstbaarheden In het studiegebied komen enkele Buurtwegen voor, zie Buurtwegen Jachtrecht Het jachtrecht wordt niet verhuurd in Pidpa Brasschaat.

9 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Kadastraal overzicht Een tabel met overzicht van de kadastrale percelen behorend tot het studiegebied, met vermelding van de overeenkomstige bestanden, is weergegeven in Tabel 1. Een uittreksel uit het recentste kadastraal plan van het gebied is weergegeven op Kaart 1.1. De kadastrale legger is weergegeven in Bijlage1. Bestandsnummer Perceelsnummer Oppervlakte (ha) Terreintype 2 e Afdeling, sectie C 1a 258, 259, 263, 262 0,65 bos 1b 259, 255X, 261B 0,63 bos 1c 263, 262, 262/2 0,63 bos 1d 264D, 266D 1,20 bos 1e 266D, 267A, 268L 1,23 bos Volgens eigen planimetrie is de oppervlakte van het volledige studiegebied 4,34 ha. 1.3 Situatieplan Figuur 1: Situering van Pidpa Brasschaat Het studiegebied bevindt zich op ongeveer 2,5 km ten noordoosten van het centrum van Brasschaat, net ten noorden van de E19. Het omvat een deel van de bossen rond de waterwinning van Brasschaat. Enkele bosgedeelten zijn uit het beheerplan weggelaten: de bosstrook ten zuiden van perceel 1e, omdat het in de toekomst gekapt zal worden (bovenop reinwaterkelder), en rond het droogbekken, omdat dit zal worden gerenoveerd. Enkele percelen liggen volledig geïsoleerd binnen

10 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 9 het 150 ha grote domeinbos De Inslag en zullen in de toekomst beheerd worden door ANB. Een situering op de luchtfoto is weergegeven op Kaart 1.2 Begrenzing Het bosgebied van Pidpa Brasschaat is gelegen binnen de volgende grenzen: de Miksebaan in het zuidoosten, de Pauwelslei in het zuidwesten, de Bredabaan langs de noordwestzijde en de Antitankgracht in het noordoosten. Geografisch Het studiegebied ligt in de ecoregio van de Kempen, op de grens van het Noord-Kempisch kleisubstraatdistrict met het Centraal-Kempisch rivier- en duinendistrict. Figuur 2: Ligging van Pidpa Brasschaat in de ecoregio 1.4 Situering Algemeen administratief Het technisch beheer van in het studiegebied gebeurt, overeenkomstig het bosdecreet, door het Agentschap voor Natuur en Bos: Buitendienst Bosbeheer: Agentschap voor Natuur en Bos, beheerregio Antwerpse Kempen Gebouw Anna Bijns Lange Kievitstraat 111/113 bus Antwerpen Telefoon: 03/ Fax: 03/ Verantwoordelijke houtvester: dhr. Guy Heutz Verantwoordelijke boswachter: dhr. Marc Schuermans guy.heutz@lne.vlaanderen.be marc.schuermans@lne.vlaanderen.be GSM : 0479/ Relatie met de andere groene domeinen In Brasschaat zijn verschillende grote groengebieden aanwezig, zoals weergegeven in Figuur 3:

11 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 10 Figuur 3: Groengebieden in beheer van ANB in de omgeving van Pidpa Brasschaat - In noordelijke richting sluit het staatsbos De Inslag onmiddellijk aan bij het studiegebied. De Inslag is een complex van naald- en eiken-berkenbossen, met verspreid nog enkele heidevegetaties. - Twee kilometer ten zuiden van de waterwinning bevindt zich het Fort van Schoten. Het maakt deel uit van de fortengordel rond Antwerpen, die op Europese schaal beschermd is als Habitatgebied voor vleermuizen. - Het Klein- en Groot Schietveld liggen beiden op 3 km ten noorden van het studiegebied. Hoewel bebouwing en wegen een harde fysische barrière zijn, zorgt de Antitankgracht toch voor een (geringe) ecologische verbinding met het Klein Schietveld, en is er via De Inslag, De Mik en de Rommersheide een bosverbinding met het Groot Schietveld. - Een kilometer ten zuiden van het bosgebied van Pidpa ligt de vallei van de Laarsebeek, deze loopt van noordoost naar zuidwest. Verder naar het zuidwesten toe bevindt zich het gemeentepark met aansluitend het Peerdsbos, samen een gebied van ongeveer 300 ha groot. De Mickse beek (die door het studiegebied stroomt) mondt na een paar kilometer uit in de Laarse beek en is er dus rechtstreeks mee verbonden.

12 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Statuut van de wegen en waterlopen Wegen Buurtwegen Op de Atlas der Buurtwegen (zie Figuur 4) zijn twee wegen vermeld die doorheen het studiegebied lopen. De weg met nummer 23 is momenteel de toegangsweg naar de gebouwen van Pidpa, deze loopt verder tussen bestand 1c en 1d. Deze weg is nog steeds aanwezig binnen de omheining van Pidpa, maar is niet meer publiek toegankelijk. De voetweg met nummer 43 is niet meer terug te vinden op terrein. Figuur 4: Buurtwegen in de omgeving van Pidpa Brasschaat Paden Door het studiegebied lopen verschillende onverharde paden die door Pidpa gebruikt worden voor het onderhoud van de watervangputten en de peilputten, deze paden zijn privéwegen Waterlopen Net ten noorden van het studiegebied loopt de Mickse Beek, een waterloop van 3de categorie.

13 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Bestemming volgens het geldende plan van aanleg of ruimtelijk uitvoeringsplan BPA s (Bijzondere Plannen van Aanleg), APA s (Algemene Plannen van Aanleg) of RUP s (Ruimtelijke UitvoeringsPlannen) zijn momenteel niet van kracht binnen het studiegebied. De ruimtelijke bestemmingen van het studiegebied werden vastgelegd in het gewestplan Antwerpen (KB ). Een uittreksel van het gewestplan is weergegeven op Kaart 1.3. De volledige oppervlakte van het studiegebied is aangeduid als Gebied voor gemeenschapsvoorziening en openbaar nut met overdruk Waterwinning. De omliggende gebieden zijn voornamelijk Natuurgebied. 1.7 Ligging in speciale beschermingszones Internationale beschermingszones Het studiegebied valt niet binnen een bepaalde internationale beschermingszone en grenst er ook niet aan EU-Habitatrichtlijn In de ruime omgeving zijn drie gebieden aangeduid door de Europese Richtlijn 92/43/EEG (Habitatrichtlijn). - Het habitatgebied Klein en Groot Schietveld bevindt zich op 3 km ten noorden van het studiegebied. Er zijn acht habitats van Bijlage I van de EU-Habitatrichtlijn aanwezig, daarvan is er één prioritair, namelijk Relictbossen op alluviale grond (Alnion-glutinoso-incanae). Er komen twee soorten van de Bijlage II van de EU-Habitatrichtlijn voor, namelijk Meervleermuis en Kamsalamander. De populatie van Adder behoort tot de belangrijkste van Noordwest-Europa. - De vallei van de Laarsebeek maakt deel uit van het Habitatrichtlijngebied Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen. Een belangrijk element is de visfauna van de beek, met een populatie van Kleine modderkruiper en Rivierdonderpad (Bijlage II, EU-Habitatrichtlijn). De vallei ligt één kilometer ten zuiden van Pidpa Brasschaat. - In de Historische fortengordel van Antwerpen als vleermuizenhabitat met o.a. het Fort van Schoten (1,5 km ten zuiden) overwinteren ieder jaar een groot aantal vleermuizen, met in het bijzonder de Meervleermuis en de Ingekorven vleermuis (Bijlage II, EU-Habitatrichtlijn) EU-Vogelrichtlijngebied - Het Klein- en Groot Schietveld (3 km ten noorden van studiegebied) zijn opgenomen in de Europese vogelrichtlijn 79/409/EEG, en maken onderdeel uit van het meer dan ha grote gebied De Maatjes, Wuustwezelheide en Groot Schietveld. Belangrijke broedvogels van het gebied zijn o.a. Nachtzwaluw en Wespendief.

14 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Nationale beschermingszones en regionale aandachtsgebieden Waterwingebied Bij Besluit van de Vlaamse Regering van 3 december 1991 werden het waterwingebied en de beschermingszones van de waterwinning Brasschaat officieel afgebakend, zoals weergegeven in Figuur 5. Figuur 5: Beschermingszones van de waterwinning VEN Het studiegebied zelf is niet aangeduid als GEN- of als GENO-gebied, en in de onmiddellijke omgeving zijn geen gebieden in het VEN opgenomen (Besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2003) Beschermde landschappen, stads- en dorpsgezichten In het studiegebied zijn geen beschermde landschappen, stads- of dorpsgezichten aanwezig. In de omgeving (zie Figuur 6) bevindt zich de Antitankgracht op een kilometer ten noord(oost)en van het studiegebied, en ook het domein De Mik met Engelse tuin is als beschermd landschap opgenomen.

15 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 14 Bestanden Beschermd landschap Figuur 6: Beschermde landschappen in de omgeving van Pidpa Brasschaat Landschapsatlas De landschapsatlas (zie Figuur 7) geeft aan waar de historisch gegroeide landschapstructuur tot op vandaag herkenbaar gebleven is en duidt deze aan als relicten van de traditionele landschappen. Het is een inventaris van alle landschapskenmerken met erfgoedwaarde die op mesoniveau (1/50.000) relevant zijn. Zowel puntvormige, lijnvormige als vlakvormige relicten van bovenlokaal belang werden gebiedsdekkend gekarteerd. - Samenhangende gehelen met belangrijke erfgoedwaarden en een vrij hoge gaafheid werden gewaardeerd via aanduiding als relictzone met bijbehorende beschrijvingsfiche. - De meest waardevolle ensembles die zowel historisch als genetisch samen horen, werden ankerplaatsen genoemd. Voor ankerplaatsen en relictzones, kortom gave landschappen, worden specifieke beleidswenselijkheden geformuleerd. - Daarnaast werden ook lijnsegmenten gewaardeerd die een waardevol lijnvormig element voorstellen. Deze worden lijnrelicten genoemd. De relictzone Bosgebied Mik (R10018) Het studiegebied maakt deel uit van de relictzone Bosgebied Mik. Dit gebied is 714 ha groot en bevat de bossen van De Inslag, het Hof ter Mik en omgeving, Sanatorium De Mik, een gedeelte van de vallei van de Laarse beek, en het Kloosterveld. Ankerplaats Domein Ter Mik (A10005) De belangrijkste argumenten om dit gebied als ankerplaats aan te duiden, waren: - Domein Ter Mik vertegenwoordigt een belangrijke historische waarde als voorbeeld van de aanleg van een Engelse tuin. Het kasteel en de parkstructuur zijn nog relatief gaaf en zeer goed herkenbaar.

16 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 15 - In het zuidelijke deel bevindt zich 'Hoeve de Mick', omringd door landbouwgronden. De hoeve en omliggende landbouwgronden zijn reeds herkenbaar op de Ferraris-kaart (± 1770). - Opmerkelijke ruimtelijk-structurerende elementen zijn de talrijke dreven, het centraal gelegen kasteel met vijver, alsook de opvallende percelering van het zuidoostelijke naaldbos. Een aantal bomen in het park hebben een enorme omvang en hoge ouderdom, wat hen waardevol maakt als verblijfplaats voor vogels en vleermuizen. Puntrelict Het Ankerhof (P10084) Het Ankerhof grenst aan perceel 1e, en is aangeduid als puntrelict. Relictzones Bestanden Brasschaat # Puntrelict Lijnrelict Relictzone Ankerplaats Figuur 7: Landschapsatlas van Pidpa Brasschaat en omgeving

17 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 16 2 Algemene beschrijving 2.1 Cultuurhistorisch overzicht Historisch overzicht Historiek van De Inslag en De Mik. Op het einde van de laatste ijstijd ( jaar geleden) werd door krachtige noordenwinden een dekzandpakket aangevoerd van enkele meters dik. Na de ijstijd verminderde het hogedrukgebied boven de noordelijke ijskappen, en de noordenwinden maakten plaats voor westenwinden. Vanuit de (toen nog droogliggende) Noordzee werd zandig materiaal aangevoerd dat in de Kempen werd afgezet onder de vorm van landduinen. Bij verder uitwaaien van de duinen tot op de watertafel werden vennen gevormd. Met de geleidelijke opwarming van het klimaat nam ook de vegetatiebedekking toe. De duingebieden ontwikkelden naar Eiken-berkenbossen, en de beekdalen naar Rietmoerassen en Wilgen- of Elzenbossen. Hier kwamen de afgestorven plantenresten in een waterrijk, zuurstofarm milieu terecht, en zo ontwikkelden zich veenlagen in de beekdalen. Rond 3000 vc had de mens vooral een semi-nomadische levenswijze, waarbij kleine stukjes bos gekapt werden voor akkerbouw, en men verder trok na uitputting van de grond. Wanneer de struikachtige heidevegetatie die zich op dergelijke plaatsen ontwikkelde later begraasd werd als weiland, werd de regeneratie van bos onmogelijk. Vanaf 1000 vc was er een gestage ontbossing van heel West-Europa, en in de Middeleeuwen werden de Kempen massaal ontbost. Er werden dichte drainagestelsels aangelegd, het veen in de beekdalen werd op grote schaal ontgonnen, en de valleigronden kwamen in gebruik als weiland. De naam Micke is ouder dan die van Brecsgata (Brasschaat 1267) en werd voor de eerste maal vermeld in In 1280 schonk Isabella van Breda de boerderijen Micke en Bremdonck (nu Peerdsbos) aan het Gasthuis van Antwerpen. Deze hoeve is dus ongetwijfeld een van de oudste vestigingsplaatsen uit de omgeving. De Inslag (of Inslaen ) werd reeds vernoemd rond De naam verwijst naar de ingebruikname of ontginning. Het oorspronkelijke heidegebied werd ontgonnen als akker- en weiland. In 1768 ontving Baron De Beelen-Berthoff ongeveer ha heideland, gelegen in het noordoosten van Brasschaat. Een groot deel van het huidige Schietveld, geheel Maria-ter-Heide en zowel het toenmalige Bellenhof, als de Mik en De Inslag behoorde hiertoe (hoewel de juiste grenzen niet bekend zijn). In de eeuwen die erop volgden vond er een gestage bebossing plaats. Tijdens beide wereldoorlogen werd echter grote schade aangebracht door kaalkappen (omwille van de zichtbaarheid) en door het graven van schutterskuilen en loopgrachten. In 1949 begon men de oorlogsschade te herstellen door herbebossing, voornamelijk met Japanse Lariks en Grove den. De grondwaterwinning door Pidpa werd aangevangen in 1939.

18 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Evolutie van het landschapsbeeld Op de beschikbare historische kaarten is er een grote evolutie van het landschapsbeeld te constateren. Op de kaart van Graaf de Ferraris zien we dat het aandeel bos in de omgeving zeer gering was. Het studiegebied bestond uit zandige heide met verspreide struiken en kreupelhout. We herkennen reeds Hoeve De Mick met omliggende landbouwgronden en vele hagen en dreven; en ook de Mickse beek die nog steeds door het studiegebied loopt, maar waarvan de loop inmiddels is gewijzigd. Op de Ferrariskaart zijn geen van de huidige paden of dreven terug te vinden. Figuur 8: de Ferrariskaart ( ) en het aandeel bos ten tijde van Ferraris

19 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 18 Tussen 1770 en 1850 werd de omgeving van het studiegebied sterk ontgonnen. Er werden veel paden en dreven aangelegd. De heide verdween grotendeels, en in de plaats werd bos aangeplant, vooral naald-, maar ook wat loofhout. De loop van de Mickse beek werd gewijzigd en is sindsdien ongewijzigd gebleven. Figuur 9: Vandermaelenkaart (1850)

20 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 19 Op de kaart uit 1909 (hoewel pas gedrukt in 1948) zien we dat het areaal bos sinds 1850 verder werd uitgebreid, en dat zowat alle toenmalige paden nu nog steeds aanwezig zijn. Opvallend is ook de geringe bebouwing in de onmiddellijke omgeving. De slechte kwaliteit van de kaart is te wijten aan de schaal van de kaart (1/40.000), de onduidelijke kleuren en de weinig gedetailleerde intekening. Figuur 10: Topografische kaart 1909 (Militair Geografisch Instituut) Huidige situatie (zie Kaart 2.4) Sinds 1909 is het aandeel bos verder toegenomen, want ook de percelen in het zuiden van het studiegebied werden (her)bebost. Een groot deel van het studiegebied is dus ongewijzigd bos gebleven sinds De bosleeftijdskaart (zie Kaart 2.1) geeft hiervan een overzicht. Volgens de kaart zijn de oudste bospercelen 1c en 1d. Perceel 1a, 1b en 1e zijn recenter aangeplant, hoewel een kleine strook bebost is gebleven sinds Ferraris Kenmerken van het vroegere beheer Er zijn weinig gegevens over het vroegere beheer voorhanden. De bossen werden destijds ongetwijfeld aangeplant met het oog op houtproductie, zodat de arme zandgrond toch nog voor een zekere (maar beperkte) opbrengst zorgde. De voorbije 20 jaar werden de meeste bestanden regelmatig gedund.

21 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Beschrijving van de standplaats Reliëf en hydrografie Reliëf Zowel het Noord-Kempisch kleisubstraatdistrict als het Centraal Kempisch rivier- en duinendistrict worden gekenmerkt door een hoofdzakelijk vlak uitzicht, met hoogtes van 15 tot 20m, enkele heuvelruggen reiken tot 25m boven zeeniveau. De voormalige landduinen zorgen plaatselijk voor een golvend reliëf, maar binnen het studiegebied zelf zijn deze afwezig. Het meest opmerkelijke reliëfverschil vinden we terug in perceel 1e. Hier bevindt zich een droge gracht die tot ruim twee meter onder het maaiveld reikt. Deze gracht maakt deel uit van een ringgracht die het restwater van het productieproces infiltreert Hydrografie Het hydrografisch stelsel in en rond het studiegebied is weergegeven op Kaart 2.2 Het studiegebied behoort tot het stroomgebied van de Beneden-Schelde. Door het studiegebied loopt de Mickse beek van oost naar west. Deze beek wordt voornamelijk gevoed met het restwater van het infiltratieproces, en staat veelal droog. Het water stroomt via de Laarse beek en de Groot Schijn naar de Schelde. Er stroomt een irrigatiegracht door alle bestanden, waar dagelijks tot 500m³ rest- en spoelwater in terecht komt. Deze gracht wordt jaarlijks tot 2-jaarlijks geruimd. Wijzigingen in de natuurlijke hydrografie: De meest opmerkelijke wijziging in de hydrografie is ongetwijfeld de Antitankgracht, die werd aangelegd in 1939 ter verdediging van de stad Antwerpen. De wijziging van de loop van de Mickse beek gebeurde al voor 1850, en de oude loop van de beek is niet meer in het landschap terug te vinden. In functie van de waterwinning zijn er verschillende irrigatiegreppels en bezinkingsbekkens in de omgeving van het studiegebied aangelegd Oppervlaktewaterkwaliteit De VMM heeft geen metingen van het oppervlaktewater uitgevoerd op waterlopen die het studiegebied doorkruisen Bodem en geologie Geologie Het studiegebied behoort tot het geologische Centraal Kempisch Systeem. Door tektonische processen werden de oude geologische lagen scheefgesteld met een dalende helling naar het noordoosten. De afgezette sedimentenpakketten werden bijgevolg in die richting geleidelijk aan dikker, waarbij de jongere lagen steeds verder naar het noordoosten gelegen zijn. (zie Figuur 11)

22 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 21 Figuur 11: Lithostratigrafische kaart De geologische ondergrond in het ecodistrict bestaat uit verschillende mariene sedimentenpakketten, die tijdens het Tertiair en het Vroeg-Pleistoceen (Kwartair) werden afgezet. Het betreft een dik pak zandige en soms kleihoudende formaties met een lichte helling naar het noord(noord)oosten. Daar bovenop bevindt zich de dunne fluviale en eolische afzetting uit het Kwartair. In Figuur 12 is de opbouw van de ondergrond in het studiegebied voorgesteld. Het Tertiair De ondoorlatende laag uit het vroeg-oligoceen, de Formatie van de Rupel (Boomse klei), vormt de basis van een omvangrijk pakket zandige en poreuze lagen die een belangrijke grondwaterreserve bevatten. Deze zijn dus van groot belang voor de drinkwaterwinning in Antwerpen. De poreuze lagen zijn achtereenvolgens de Formatie van Berchem, een zandpakket van 10 tot 25m; de Formatie van Diest, een formatie met een dikte tot 25m; en de ongeveer 10m dikke Zanden van Kattendijk. Bovenop deze doorlatende lagen bevindt zich de Formatie van Lillo, die matig waterdoorlatend is omwille van het wisselende aandeel klei. Afhankelijk van de doorlaatbaarheid van deze laag wordt meer of minder freatisch grondwater afgevoerd naar de onderliggende lagen, die semi-artesisch zijn. Het Kwartair De Formatie van Brasschaat ligt bovenop de Formatie van Lillo en vormen een goede waterdoorlatende laag. Daar bovenop ligt een dunne laag (max. 5m) die voor het grootste deel het reliëf in Brasschaat (en ook de rest van de Kempen) bepaalt. De laag bestaat uit (leemhoudende) dekzanden en recent alluvium van kleine waterlopen, in dit geval de Laarse beek en de Groot Schijn.

23 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 22 Figuur 12: Geologische doorsnede van het studiegebied Hydrologie De waterwinning is een element binnen het hydrologisch systeem. De vergunde onttrekking is afgestemd op de draagkracht van de watervoerende laag zodat een nieuwe evenwichtssituatie ontstaat. In Pidpa Brasschaat wordt jaarlijks ongeveer 3 miljoen m³ water opgepompt verspreid over 24 putten, en de vergunning staat toe om tot 5,5 miljoen m³/jaar op te pompen verspreid over 25 putten. Een deel van het opgepompte water is afkomstig uit de semi-artesische laag, een ander deel stroomt toe uit de bovenliggende freatische laag. Het substraat, gevormd door de Boomse klei, kan als ondoorlatend worden beschouwd. Het restwater van het productieproces wordt geherinfiltreerd in de ondergrond via de bezinkings- en infiltratiebekkens die gelegen zijn in het studiegebied. Op jaarbasis bedraagt dit ongeveer m³ Bodem Het studiegebied is gelegen in de Kempen en bestaat enkel uit zand- en zandleemgronden. Bij de drainageklassen moet worden opgemerkt dat dit een toestand weergeeft uit de jaren 60. Mogelijk is deze situatie intussen gewijzigd onder invloed van de waterwinning of andere hydrologische maatregelen in de omgeving.

24 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 23 In Pidpa Brasschaat komen volgende bodems voor (zie Kaart 2.3): o De matig droge tot natte zandgronden met drainageklasse c, d en e (Zcg, Zdg, Zeg) komen voor in heel het studiegebied. Zcg: matig droge zandgronden met duidelijke humus en/of ijzer B-horizont Zdg: matig natte zandgronden met duidelijke humus en/of ijzer B-horizont Zeg: natte zandgronden met duidelijke humus en/of ijzer B-horizont 2.3 Beschrijving van het biotisch milieu Bestandskaart De bestandskaart met locaties van de proefvlakken is weergegeven op Kaart 2.4. Een tabel met weergave van de dominerende boomsoort is opgenomen in Tabel 1. Tabel 1: Bestanden in Pidpa Brasschaat Bestandsnummer Opp. (ha) Aanplantjaar Boomsoort 1a 0, Do 1b 0, gd 1c 0, wd 1d 1, gd 1e 1, B Totaal = 4,34 ze=zomereik / B=Beuk / Do=Douglas / gd=grove den / cd=corsicaanse den / wd = Weymouthden Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens Bestand 1a De boomlaag bestaat voornamelijk uit goed productiehout van Douglas, met een lichte bijmenging van Grove den, Sitkaspar, Fijnspar en langs de W-zijde een smalle strook Zomereik. De Douglas is ongeveer 80 jaar oud en zal waardevol hout opleveren. De struiklaag is nagenoeg afwezig, met enkel langs de randen en langs de irrigatiegreppel wat Spork, Wilde lijsterbes en Europese Vogelkers. In de kruidlaag vinden we vooral de massale Douglasverjonging en wat Bochtige smele, Brede stekelvaren en Vingerhoedskruid. De irrigatiegrepppel zorgt voor een belangrijke gradiënt in het droge gebied. Planten als Grote wederik, Mannetjesvaren, Brede wespenorchis, Bosviooltje sp. en Tongvaren profiteren van het beschikbare water, verder staat er ook Adelaarsvaren, Pitrus en Pijpenstrootje langs de randen. Bestand 1b We vinden veel verschillende soorten terug in de boomlaag, voornamelijk Grove den, maar ook Zomereik, Ruwe berk, Am. eik, Weymouthden en Europese lariks. De Weymouthden is in zeer

25 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 24 slechte conditie en niet meer vitaal. De boomkruinen zijn niet gesloten (door ziekte, windval en onregelmatig plantverband) en er komt veel licht door tot op de bodem. In de stuiklaag staat opslag van Am. vogelkers, verder ook Spork, Wilde lijsterbes, Zomereik en enkele exemplaren van Europese Vogelkers en Beuk. De kruidlaag wordt gedomineerd door ruigtekruiden als Brandnetel en Kleefkruid. Er is vrij veel verjonging van Zomereik, en ook Am. vogelkers, Am. eik, Douglas, Spork, Am. krent, Wilde lijsterbes, wat Hulst, Eur. vogelkers en Gewone es. Bestand 1c Boomlaag: W-deel met homogene Weymouthden en veel dood staand hout, O-deel met zeer ijle Grove den, wat Douglas, Sitkaspar, Weymouthden en Zomereik. Opmerkelijk zijn de meer dan 100 jaar oude Douglas en Weymouthden. Langs de N- en O-rand staat vooral Beuk, Zomereik en Am. eik. De struiklaag ontbreekt nagenoeg, in de open plek langs de W-zijde vinden we wel zeer veel opslag van Am. vogelkers en Douglas. Het dikke naaldenpakket verhindert de ontwikkeling van de kruidlaag, hoewel we veel verjonging aantreffen van Douglas en ook wat Spork, Hulst, Am. vogelkers en Weymouthden. Bestand 1d De boomlaag is homogeen en bestaat uit Grove den, in de struiklaag vinden we enkel wat Pontische rododendron. In de kruidlaag treffen we vooral Bochtige smele en Pijpenstrootje aan, samen met ruigtekruiden zoals Brandnetel, Kleefkruid en Akkerdistel. Bestand 1e De boomlaag is zeer heterogeen, met zowel loof- als naadhout. De dubbele beukendreef neemt bijna de helft van de oppervlakte van het bestand in, de voornaamste andere soorten zijn Japanse lariks, Ceder, Douglas, Grove den, Am. eik en Tamme kastanje. De struiklaag is ijl, met wat Am. vogelkers, Gewone esdoorn en plaatselijk veel Pontische rododendron (zie foto). De kruidlaag is zeer ijl, alleen de open plek is dichtbegroeid met bramen, Gestreepte witbol en veel verjonging van Gewone esdoorn. In de beukendreef vinden we zeer veel Brede wespenorchis, en ook enkele exemplaren van Gewone salomonszegel en Bleeksporig bosviooltje, twee belangrijke oudbosindicatoren. Op de bodem van de brede gracht treffen we één exemplaar van Hoge cyperzegge aan.

26 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 25 Tabel 2: Bestandskenmerken Bestand Opp. (ha) Bedrijfsvorm Mengingsvorm Bestandstype* Sluitingsgraad Leeftijd Leeftijdsklasse % inheems 1a 0,65 hooghout homogeen NH >75% gelijkjarig jaar <20% 1b 0,63 hooghout stamsgewijs LH+NH 25-50% ongelijkjarig jaar >70% 1c 0,63 hooghout groepsgewijs NH 50-75% tweevoudig hooghout jaar <50% 1d 1,20 hooghout homogeen NH 50-75% gelijkjarig jaar >90% 1e 1,23 hooghout groepsgewijs LH+NH >75% ongelijkjarig jaar >50% * indeling in bestandstypes: LH: >80% loofhout / NH: >80% naaldhout / LH (50-80%) + NH / NH (50-80%) + LH Boomsoortensamenstelling In Tabel 4 en Tabel 5 zijn de gegevens (op basis van de bosbouwopnames) van de soorten in respectievelijk de boomlaag en de struiklaag weergegeven. Naaldbomen maken ongeveer 80% uit van het bomenbestand in Pidpa Brasschaat, zowel wat betreft stamtal, als grondvlak en volume. Hiervan neemt Grove den meer dan de helft voor zijn rekening, gevolgd door Corsikaanse den en Douglas, die elk ongeveer 10% van het bomenbestand uitmaken. De meest algemene loofboomsoort is Beuk, die ondanks een stamtal van 10% toch 16% van het volume inneemt. Tabel 3: Overzicht van het stamtal, grondvlak en volume per bestand (op basis van de bosbouwopnames) Bestand Levend hout Dood hout Stamtal (#bomen/ha) Grondvlak (m²/ha) Volume (m³/ha) Stamtal (#bomen/ha) Grondvlak (m²/ha) Volume (m³/ha) 1a , b , ,8 36,5 1c , ,09 40,8 1d , e , Totaal , ,15 11, Dendrometrische gegevens Boomlaag In Pidpa Brasschaat komen gemiddeld 411 bomen/ha voor. Bestanden 1b en 1d zijn de uitschieters met 270 en 668 bomen/ha, waaruit blijkt dat het verschil tussen de bestanden (wat betreft het stamtal) niet erg groot is. Het gemiddelde bestandsgrondvlak bedraagt 32,7 m²/ha en het gemiddelde bestandvolume is 298 m³/ha. Naar grondvlak en volume is Grove den de belangrijkste soort (ongeveer 46%), de verdere verdeling is analoog met de stamtalverdeling. Het aandeel inheems hout op basis van het grondvlak bedraagt 64%.

27 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 26 Tabel 4: Samenvattende gegevens van de boomlaag Normaal gezien bemerken we in de grafiek een groot aantal jonge boompjes (met kleine diameter) en een dalend aantal dikkere bomen. Er is in de grafiek echter duidelijk een piek te zien bij bomen met een dikte rond de 100 cm, wat duidt op het tekort aan verjonging in de struiklaag. In Pidpa Brasschaat wordt dit tekort in een aantal bestanden gecompenseerd door massale verjonging in de kruidlaag.

28 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 27 Struiklaag Slechts een paar bestanden hebben een goed ontwikkelde struiklaag, wat te wijten is aan de dunningsachterstand, het dichte naaldenpakket en de voormalige dominantie van Am. vogelkers (tot de bestrijding in 2002). Het stamtal bedraagt amper 56 stuks/ha. Enkel Ruwe berk, Lijsterbes en Amerikaanse eik werden aangetroffen binnen de proefvlakken. Voor gedetailleerde gegevens wordt verwezen naar de bestandsbeschrijvingen. In Tabel 5 zijn de gegevens (op basis van de bosbouwopnames) van de soorten in de struiklaag weergegeven. Tabel 5: Samenvattende gegevens van de struiklaag Verjonging De verjonging is talrijk, maar grotendeels beperkt tot ongewenste soorten zoals Douglas, Am. vogelkers en Am. eik. Verder komt ook verjonging voor van Beuk, Zomereik, Wilde lijsterbes, Spork Tabel 6: Samenvattende gegevens van de kruidlaag

29 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 28 Dood hout - Staand dood hout is in Pidpa Brasschaat plaatselijk veel aanwezig, in perceel 1b en 1c is er veel dood hout door de aftakelende Weymouthden. Met een percentage van 3,8 % van het totaalvolume (zie Tabel 7) is het streefcijfer van 4% (criteria duurzaam bosbeheer) in Pidpa Brasschaat zo goed als bereikt. Tabel 7: Samenvattende gegevens van het staand dood hout - Het aandeel liggend dood hout is bijzonder klein, en de aanwezige dode stammen hebben veelal een omtrek kleiner dan 60 cm (zie Tabel 8). Er is helemaal geen liggend dood hout aanwezig met een omtrek groter dan 120 cm. Tabel 8: Aandeel liggend dood hout Bestand dun dik zeer dik 1a < 5 stuks/ha 0 0 1b < 5 stuks/ha 0 0 1c < 5 stuks/ha 1 10 stuks/ha 0 1d < 5 stuks/ha 1 10 stuks/ha 0 1e stuks/ha 1 10 stuks/ha 0 dun = cm omtrek / dik = cm omtrek / zeer dik = > 120 cm omtrek Vegetatie Biologische Waarderingskaart De versie 2.1 van de Biologische waarderingskaart is voor het studiegebied nog niet beschikbaar. Voor oudere versies werden geen inventarisaties in het studiegebied uitgevoerd, maar op de Natuurgerichte bodembedekkingskaart (INBO, 2004) zijn wel gegevens aan te treffen. (Figuur 13). Een gedeelte van bestand 1d is werd gekarteerd als biologisch waardevol, de overige bestanden zijn minder waardevol.

30 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 29 biologisch minder waardevol biologisch minder waardevol met waardevolle elementen biologisch minder waardevol met waardevolle en zeer waardevolle elementen biologisch minder waardevolle met zeer waardevolle elementen biologisch waardevol biologisch waardevol met zeer waardevolle elementen biologisch zeer waardevol Figuur 13: BWK van Pidpa Brasschaat Binnen het studiegebied komen volgende karteringeenheden voor: - Pa: Naaldhoutaanplant zonder ondergroei, in bestand 1d. - Un: Open bebouwing, in een omgeving met veel natuurlijke begroeiing (in alle overige bestanden) Gezien deze Biologische waarderingskaart een algemene beschrijving geeft van de actuele vegetatietypes, wordt een gedetailleerdere bostypering, gebaseerd op een voldoende aantal vegetatieopnames, hieronder uitgewerkt Actuele bostypering Methodiek Als leidraad voor de vegetatieanalyse wordt de methodiek gevolgd zoals is uitgewerkt in de handleiding Vegetatieanalyse in het kader van uitgebreide bosbeheerplannen. Het Agentschap voor Natuur en Bos heeft een vegetatieanalyse pakket samengesteld dat bestaat uit een aantal Accessdatabanken, met name: Deter-CD, Deter-CE, Tropres, Syntabel, Spectrum en Rogister. De bostypologie waarmee wordt gewerkt, is gebaseerd op de eerste boskartering van het Vlaams gewest, uitgevoerd in de periode Deze bostypologie is inmiddels herwerkt en verfijnd (Cornelis, 2007), maar de bijbehorende software hiervan is nog niet beschikbaar. Bij de typering van het vegetatietype wordt dan ook telkens het overeenkomstige type uit de nieuwe typologie. In elk bestand werd minstens één vegetatieopname gemaakt, in bestand 1e werden er twee gemaakt. In totaal werden 5 opnames gemaakt. o Deze opnames werden ingevoerd in de vegetatiedatabank Deter-CE. In Bijlage 2 worden deze opnames weergegeven met de bedekkingen per soort en per vegetatielaag. De boomsoorten die in de nevenetage voorkwamen werden toch ook ondergebracht bij de boomlaag.

31 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 30 o De classificatie van de opnames gebeurde op basis van de identificatiediagrammen (m.b.v. het Access-programma Tropres) van TPab_K-scores (van de kruidlaagsoorten) en in mindere mate deze van TP-K. Bij de bepaling van TP-scores kan namelijk de invloed van soorten die wijzen op onverzadigde gemeenschappen (storingssoorten zoals bramen en Adelaarsvaren), hoog zijn op de bepaling van het bostype. Bij TPab speelt de trouw- en presentiegraad van de karakteristieke soorten van een bostype een grotere rol en is dan ook een krachtiger identificatiemethode. Per opname werden wel beide types van sterdiagrammen geïnterpreteerd. In het referentiesterdiagram (zie Figuur 14) zijn de 32 onderscheiden bostypes uit de bosinventarisatie van Vlaanderen in een logische volgorde geordend op de assen van het diagram, meerbepaald is de gradiënt van voedselarm en droog naar voedselrijk en nat terug te vinden (Duinbos vormt een uitzondering in deze ordening) als het diagram wordt doorlopen in wijzerszin startend bij Rododendronbos. Nauw verwante bostypen komen naast elkaar te liggen. Hoe meer er uitvlagging is vanuit het centrum naar een bepaald bostype, hoe sterker de verwantschap is met dit type. Figuur 14: Referentiesterdiagram (Roelandt, 2004) o o o De bekomen (sub)types worden cartografische voorgesteld door een gekleurd symbool op de locatie van de vegetatieopname in het betreffend bestand. Om het volledige bestand in te kleuren met dit (sub)type moet namelijk omzichtigheid aan de dag gelegd worden doordat de volledige oppervlakte van een bestand niet altijd homogeen is qua huidige vegetatie en qua abiotiek. In de hiernavolgende bespreking werd, om potenties qua natuurlijk bostype bij oorspronkelijke abiotiek af te leiden, de situatie op de bodemkaart en de PNV-kaart (Ecosysteemvisie Bos IBW, zie hoofdstuk ) van het betreffend proefvlak mee opgenomen. Om deze typering van de actuele vegetatie vanuit de kruidlaag te bevestigen en om de proefvlakken te karakteriseren qua abiotische parameters, werd tot slot een mf/mr.mn-ecogram (Rogister, 1958) gemaakt en geïnterpreteerd. Om dit ecogram te bekomen, gebruikte Rogister de Ellenberggetallen R (zuurtegraad), N (stikstofwaarde) en F (vochtwaarde) om elk bostype uit de literatuur in een tweedimensionele ruimte te plaatsen die de ecologische positie van de abiotische factoren vochttoestand en voedselbeschikbaarheid van de bodem (is gerelateerd met de humuskwaliteit) duidelijk maakt. Op basis van de gemiddelde bedekking van de soorten in de verschillende bostypes die resulteren uit de bosinventarisatie van het Vlaams gewest, werden

32 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 31 gemiddelde F, R en N waarden berekend (mf, mr en mn). Deze waarden werden dan gebruikt om de ecologische positie van de Vlaamse bostypen te berekenen en te visualiseren in een mf/mr.mn ecogram. Door een query te laten lopen in de Access-databank Rogister, werden deze gemiddelde Ellenbergwaarden per proefvlak van Pidpa Brasschaat berekend. De bekomen waarden worden uitgezet in een spreidingsgrafiek in Excel met als achtergrond het Rogister-ecogram (de zwarte lijnen) o.b.v. de bosinventarisatietypologie. Zo kan nagegaan worden welke opnames overeenkomen met de verschillende Bosplantengemeenschappen in Vlaanderen en wat de abiotische parameters zijn (zuurtegraad, voedselrijkdom, bodemvocht) Resultaten: bespreking bostypes a.d.h.v. TPab-sterdiagrammen De identificatiediagrammen van de 6 opnames in Pidpa Brasschaat (zie Bijlage 2) zijn voldoende duidelijk (voldoende uitvlagging naar 1 of meer typen) om er een typering uit af te leiden. Hieronder is een overzicht weergegeven van de verschillende bostypes die voorkomen binnen Pidpa Brasschaat, samen met het overeenkomstige bostypenummer en het aantal opnames die de meeste verwantschap (= meeste uitvlagging) hebben met het betreffende bostype. Bostype Bostypenummer # opnames Amerikaanse vogelkers berken-eikenbos 6 4 Amerikaanse eik kastanjebos Omwille van een meer aangerijkte bodem is in de overige proefvlakken vooral het Amerikaanse vogelkers berken-eikenbos tot ontwikkeling gekomen. Dit type is eveneens een derivaatgemeenschap van het Typisch berken-eikenbos, en wordt gekenmerkt door een goede ontwikkeling van voornamelijk Amerikaanse vogelkers. De voedselrijkere situatie waarvan dit type afhankelijk is, wordt vaak veroorzaakt door bodemverstoring, voormalig of naburig landbouwgebruik, en ook gewoon door een geringere uitspoeling van nutriënten in de neerslag. Het komt voor in bestanden 1a, 1b, 1c, 1d. - Het Amerikaanse eik-kastanjebos is een derivaatgemeenschap van het Eiken-beukenbos en het beperkt zich in Pidpa Brasschaat tot bestand 1e (met 2 opnames). Dit bostype wordt gekarakteriseerd door een aantal zeer algemene mesofiele soorten. Meestal is er door aanplanting van Amerikaanse eik en/of Tamme kastanje een dikke, slecht verterende strooisellaag die de kieming van andere soorten sterk bemoeilijkt. De bedekking van kruid- en moslaag is daardoor zeer laag, enkel Gewone braam en Brede stekelvaren komen vrij frequent voor. Al is het aandeel Amerikaanse eik en Tamme kastanje in bestand 1e vrij klein, Beuk heeft hier een gelijkaardige invloed op de soortensamenstelling. In de nieuwe typologie (Cornelis, 2007) wordt het Amerikaanse vogelkers berken-eikenbos genoemd als Denneneikenbos met Amerikaanse vogelkers. Het Amerikaanse eik-kastanjebos wordt omschreven als Denneneikenbos met Amerikaanse eik.

33 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Rogister-Ecogram In Figuur 15 wordt het Rogister-Ecogram weergegeven van de vegetatieopnames die werden uitgevoerd in Pidpa Brasschaat. In deze grafiek wordt voorgesteld welke plantenopnames overeenkomen met welke Vlaamse bostypes en wat de abiotische parameters zijn (zuurtegraad, voedselrijkdom, bodemvocht). 1 De begrenzing van de ecologische gebieden (de zwarte lijnen) in dit ecogram komen overeen met de volgende bostypes (in vet werden deze aangeduid die volgens de grafiek voorkomen in het studiegebied): BQ: Berken-Eikenbos (Betulo-Quercetum) FQ: (Winter)Eiken-Beukenbos (Fago-Quercetum) SC: arme Eiken-Haagbeukenbos (Stellario-Carpinetum) MF: Gierstgras-Beukenbos (Milio-Fagetum) EC: Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos (Endymio-Carpinetum) PC: Vochtig Eiken-Haagbeukenbos (Primulo-Carpinetum) UFtyp: typisch Iepen-Essenbos (Ulmo-Fraxinetum typicum) UFaln: Vochtig of Elzenrijk Iepen-Essenbos (Ulmo-Fraxinetum alnetosum) PF: Elzen-Essenbos (Pruno-Fraxinetum) CA: Moesdistel-Elzenbroek (Kalk-Elzenbroek) (Cirsio-Alnetum) FA: Ruigt-Elzenbos (Filipendulo-Alnetum) CEA: Gewoon of mesotroof Elzenbroek (Carici elongatae-alnetum) LQ: Elzen-Eikenbos (Lysimachio-Quercetum) In de X-as is de mate van afbraak van het strooisel of dus het humustype uitgezet. Deze is oplopend van mor, moder naar mull als volgt: De Y-as komt overeen met de vochtklasse als volgt: 1 In het Ecogram zijn ook de opnames 2a, 2b en 2c weergegeven. Deze behoren echter niet meer tot het studiegebied.

34 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 33 mf/mr.mn-ecogram van alle vegetatieopnames van Brasschaat 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00 45,00 50,00 3,00 4,00 5,00 6,00 FQ BQ 2a1 2bc 1e2 SC 1a1 of MF 2c1 1e1 1d1 PC EC 1b1 UFa UFt PF 7,00 LQ CEA FA 8,00 CA 9,00 10,00 Figuur 15: Rogister-Ecogram van de vegetatieopnames in Pidpa Brasschaat (Roeland, 2004) In het studiegebied variëren de humustypes van mor tot zure mull, wat wijst op een relatief slechte afbraak van het strooisel. De opnames hebben een bodemvochtklasse tussen mesofiel en mesofiel-hygroclien, dus het betreft matig vochtige tot vochtige bodems. De identificatie van de opnames met het Rogister-ecogram blijkt maar in beperkte mate overeen te komen met typologie die voortvloeit uit de sterdiagrammen en de bevindingen op terrein. Twee bestanden (1a, 1e_2) vallen onder het arme Eiken-Haagbeukenbos. Bestand 1b wordt ingedeeld bij het Ruigt-Elzenbos, wat verklaard wordt door de aanwezige verjonging van Gewone es en Europese vogelkers. Verder komen er in de bestanden weinig differentiërende soorten voor, daarentegen staan er wel veel soorten die wijzen op een sterke verstoring en/of aanrijking (Brandnetel, Kleefkruid, Ridderzuring), wat een goede bostypering erg moeilijk maakt Vegetatiekaart Op basis van de vegetatieopnames en de resultaten hiervan werd een gebiedsdekkende vegetatiekaart (Kaart 2.5) opgesteld. Op deze kaart is enerzijds weergegeven tot welke groep van bostypes 2 de bestanden behoren (op basis van de sterdiagrammen), en anderzijds is weergegeven of het bestand bestaat uit loof-, naald- of gemengd hout (op basis van de bosbouwopnames). Vegetatietypes die niet binnen deze klassering pasten, zijn Grasland, Ruigte, (jonge) Aanplant, Water, Heide en Tuin. Deze 2 De bostypes die werden getypeerd binnen de bosplaatsen van Pidpa, werden herleid tot 7 bostypegroepen. De verschillende bostypegroepen zijn Berken-Eikenbos, Eiken-Beukenbos, Eiken-Haagbeukenbos, Populierenruigte, Elzenbos, Rompgemeenschap Elzenbos en Wilgenvloedbos.

35 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 34 vegetaties werden afzonderlijk vermeld op de vegetatiekaart. Voor een gedetailleerdere beschrijving van de kruid-, struik- en boomlaag per bestand wordt verwezen naar de bestandsbeschrijving (2.3.2) Natuurlijkheid vegetatie in de bosbestanden Potentieel natuurlijke vegetatie Op basis van de bodemkaart van Vlaanderen werd een kaart opgesteld met de potentiële natuurlijke vegetatie (PNV) voor Vlaanderen. Hierop is gebiedsdekkend weergegeven welke vegetatietypes zullen ontwikkelen wanneer de abiotische toestand van het bos wordt hersteld en het bos gedurende een lange periode (min. 150 jaar) wordt gevrijwaard van alle menselijke activiteiten. Bij het opstellen van een vegetatie-doeltypekaart wordt in veel gevallen de PNV als doeltype vooropgesteld, en de mate waarin de huidige vegetatie overeenkomt met de PNV geeft aan hoe goed het bos ontwikkeld is. Men spreekt hierbij van verzadigde- (het huidige type komt in grote mate overeen met de PNV) en onverzadigde (of gedegradeerde) bosgemeenschappen. Uit bovenstaande vegetatieanalyse leiden we af dat er geen verzadigde bosgemeenschappen voorkomen binnen het studiegebied. Bestanden Elzenbroekbos Elzen-Vogelkersbos Typische Eiken-Beukenbos, natte variant Arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos, droge variant Arme Eiken-Beukenbos en Eikenbos, natte variant Figuur 16: PNV-kaart De verschillende potentiële bostypes binnen het studiegebied zijn: - Het Droog eiken-beukenbos is te verwachten in het grootste gedeelte van het studiegebied, naar het noorden toe is er een overgang naar het Natte eiken-beukenbos. Aandeel exoten Het aandeel inheems hout in de boomlaag bedraagt zoals eerder vermeld 64%, maar ook in de struiken de kruidlaag bestaat een groot aandeel uit exoten. Volgende soorten komen (vrij) algemeen voor in Pidpa Brasschaat:

36 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving 35 Amerikaanse vogelkers: De Amerikaanse vogelkers is intensief bestreden in 2002 en 2005 en een opvolging van deze bestrijding is noodzakelijk om een verdere uitbreiding tegen te gaan. In alle bestanden komt Amerikaanse vogelkers voor, en plaatselijk (vooral in de open plekken in 1b, 1c en 1e) is hij zeer talrijk. Er zijn geen zaadbomen meer aanwezig binnen het studiegebied. Tabel 9: bedekking Am. vogelkers Bestand < 1 m hoog < 20 cm omtrek > 20 cm omtrek 1a < 5 % < 5 % geen 1b 5-25 % < 5 % geen 1c < 5 % < 5 % geen 1d < 5 % < 5 % geen 1e 5-25 % < 5 % geen Pontische rododendron, e.a. Daarnaast komen nog invasieve niet-inheemse soorten voor zoals P. rododendron, Amerikaans krentenboompje en Amerikaans eik. Vooral de bestrijding van P. rododendron is dringend, gezien de sterke uitbreiding ervan in bestand 1e Flora Oud-bosplanten Het voorkomen van oud-bosplanten (d.i. een bos dat sinds de Ferrariskaart nagenoeg onveranderd bos is gebleven) in Pidpa Brasschaat beperkt zich tot twee plaatsen, namelijk langs de irrigatiegreppel in bestand 1a en verspreid in bestand 1e. - Het Bleeksporig bosviooltje (Viola riviniana) komt met enkele exemplaren voor op de grens van bestand 1e met 1d, en langs de irrigatiegreppel in bestand 1a. - De Gewone salomonszegel (Polygonatum multiflorum) staat met een tiental exemplaren in bestand 1e Aandachtsoorten Tijdens de inventarisaties in 2007 in het kader van de opmaak van dit beheerplan werd één aandachtssoort waargenomen. Aandachtssoorten zijn plantensoorten die wegens hun zeldzaamheid (kwartieruurhokfrequentie 1 tot 4) en/of hun bedreiging (vermelding op de Rode lijst als sterk bedreigd, bedreigd of achteruitgaand) bijzondere aandacht verdienen. - Tongvaren: deze zeldzame soort (KFK 3) komt voor in vochtige bossen op matig voedselarme, meestal basische bodem en in ravijnbossen. Ze wordt soms verwilderd aangetroffen, wat mogelijk het geval is in Pidpa Brasschaat. De groeiplaats is de irrigatiegreppel in bestand 1a, waar tientallen exemplaren groeien.

37 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Bosdifferentiërende elementen Open plekken In en op de rand van het studiegebied zijn een aantal open plekken gelegen. Hierna volgt een korte beschrijving van de abiotiek, het gevoerde beheer tot heden en de actuele toestand van de vegetatie. Open plekken in bestand 1b en 1c De oppervlakte van deze open plekken is klein, en bedraagt minder dan 400m². Ze zijn ontstaan door het aftakelen van Wheymoutden en selectieve dunningen in het naaldhout, waarbij kleine groepen werden weggedund. Ze worden gekenmerkt door een groot aantal storings- of nitrofiele soorten, zoals Brandnetel, Amerikaanse vogelkers, en veel verjonging van Douglas. Toch zorgen ze voor een belangrijke lichtinval in de nogal gesloten bestanden. Open plek in bestand 1e Deze open plek is eveneens erg klein en ontstaan door windwal van enkele bomen. De soortensamenstelling in de kruidlaag is verschillend met de overige open plekken en bestaat voornamelijk uit bramen, Gestreepte witbol en veel verjonging van Gewone esdoorn Dreven In Pidpa Brasschaat komen enkele waardevolle beukendreven voor. - De dubbele dreef in bestand 1e is behoorlijk oud en is reeds herkenbaar op de Vandermaelenkaart, wat het voorkomen van de oud-bossoorten verklaart. De Beuken zelf zijn ongeveer 100 jaar oud, hebben een omtrek van 120 cm tot 170 cm en verkeren in goede conditie. Pidpa maakt geen gebruik meer van deze dreef en voor andere gebruikers is hij niet toegankelijk. De dikke bomen bieden nestgelegenheid voor o.a. spechten en boomklevers, en kunnen in de toekomst zorgen voor heel wat dik dood hout. - Ook langs de zuidrand van bestand 1c en langs de paden in bestand 1d werden in het verleden beukendreven aangeplant. De dreefbomen zijn jonger en in minder goede staat dan de dreef in bestand 1e. Enkele dreefbomen ontbreken en kunnen worden aangevuld in de toekomst Solitaire en monumentale bomen In bestand 1c komen twee monumentale bomen voor. - De Weymouthden heeft een omtrek van 230 cm en een hoogte van 25m. - De Douglas heeft een omtrek van 190 cm en een hoogte van 24m. Beide bomen hebben een vermoedelijke leeftijd van ongeveer 150 jaar. Ze zijn niet solitair, maar staan aan de rand van de open plek en torenen een eind boven de boomlaag uit.

38 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Autochtone bomen en struiken In Pidpa Brasschaat komen maar beperkt autochtone genenbronnen van bomen en struiken voor. Inheemse soorten die in het bos als vrij algemeen tot algemeen voorkomen zoals Wilde lijsterbes, Zachte berk, Spork, zijn te beschouwen als (hoogst)waarschijnlijk autochtoon ( a en b categorie 3 ) gezien deze soorten weinig of niet aangeplant worden in de omgeving. Alle overige soorten (waaronder Zomereik, Beuk, alle naaldbomen,...) zijn aangeplant, spontaan verspreid uit aanplant of mogelijks autochtoon ( c categorie) en hebben geen belang als autochtone genenbron Grachten en greppels De irrigatiegreppel loopt door alle bestanden. Deze greppel is slechts voor korte periodes waterhoudend, en is bijgevolg geen geschikt biotoop voor waterplanten of amfibieën. Zoals eerder vermeld zorgt de aanvoer van het water wel voor een belangrijke differentiatie in het droge gebied. Langs de rand van de greppel bevinden zich een goed ontwikkelde kruidlaag met enkele interessante soorten. (zie bestandbeschrijving 2.3.2) Fauna Er is geen gerichte fauna-inventarisatie uitgevoerd, en de gegevens met betrekking tot fauna zijn gebaseerd op eigen waarnemingen (voorjaar - zomer 2007) Avifauna De broedvogels in Pidpa Brasschaat zijn vooral beperkt tot de typische bossoorten. Algemene soorten als Merel, Vink, Winterkoning, Koolmees, Zwartkop, Houtduif,. komen tot broeden in het bos. Minder algemene soorten als Boomkruiper, Zwarte mees, Kuifmees, Goudhaantje, zijn eveneens aanwezig maar in kleinere aantallen. In de bestanden met oudere Beuken komen interessante soorten als Boomklever, Groene specht en Grote bonte specht tot broeden. Ook Zwarte specht komt voor binnen het studiegebied. Door het verouderen van het bos, waardoor het aandeel dik dood hout en het aantal holle bomen stijgt, krijgen deze soorten meer broedgelegenheid. Er werd geen broedgelegenheid vastgesteld van roofvogels, maar Sperwer en Buizerd werden meermaals waargenomen en ook Havik komt tot broeden in de omgeving Zoogdieren Er werden verschillende exemplaren van Ree waargenomen tijdens de terreinbezoeken, en er werden regelmatig sporen van Reeën aangetroffen, zowel afdrukken, uitwerpselen, veegsporen en rustplaatsen. In bestand 1c bevindt zich een verlaten vossenburcht, er werden echter geen recente sporen van Vos opgemerkt. Vos, Bunzing en Rode eekhoorn komen voor in De Inslag, en dus ook in het studiegebied. 3 a -categorie = zeker autochtoon b categorie = waarschijnlijk autochtoon c categorie = mogelijks autochtoon

39 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Algemene beschrijving Amfibieën Enkel de Bruine kikker werd waargenomen tijdens het terreinwerk Ongewervelden Tijdens het terreinonderzoek in 2007 werden losse waarnemingen van invertebraten genoteerd. Hieronder worden deze gegevens weergegeven. Dagvlinders Er werd geen specifiek onderzoek verricht naar het voorkomen van dagvlinders, maar tijdens het veldwerk werden volgende soorten waargenomen: Atalanta, Groot dikkopje, Bruin zandoogje 2.4 Opbrengsten en diensten Houtopbrengst Sinds 1981 werden er regelmatig kleine dunningen uitgevoerd in het studiegebied. Het betreft echter ook dunningen in bestanden die niet werden opgenomen in het beheerplan. Jaartal Volume (m³) Opbrengst Eenheid Opmerking BEF BEF BEF eigen personeel windval eigen personeel stormschade BEF BEF EUR Jacht Het jachtrecht in Pidpa Brasschaat is niet verpacht en er wordt niet gejaagd. 2.5 Recreatie Binnen de bestanden van Pidpa Brasschaat is momenteel geen recreatie mogelijk. De aanwezige paden zijn enkel toegankelijk voor personeel van de Pidpa en zijn nodig om de winningsputten te kunnen bereiken. 2.6 Knelpunten Samengevat kunnen volgende knelpunten voor Pidpa Brasschaat aangehaald worden: - Massale verjonging van Douglas; - Aanwezigheid van agressieve exoten Am. vogelkers en P. rododendron; - Afwezigheid structuurrijke bosranden; - Statuut buurtwegen.

40 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheerdoelstellingen 39 3 Beheerdoelstellingen Gelet op het grote maatschappelijk belang van de drinkwatervoorziening is het belangrijk het grondwater als bron te beschermen. Het duurzaam vrijwaren van de goede grondwaterkwaliteit en - kwantiteit is dan ook absolute noodzaak, het bos en de verschillende natuurlijke processen kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. De vergunde drinkwaterwinning en de duurzame bescherming zijn de belangrijkste randvoorwaarden bij de bepaling van de beheersdoelstellingen. 3.1 Beheerdoelstellingen m.b.t. de economische functie In Pidpa Brasschaat is de waterwinning als economische functie belangrijk, de houtopbrengst daarentegen is van ondergeschikt belang. Concreet zullen de verschillende bosbouwkundige maatregelen zoals kappen en dunnen niet gebeuren enkel in functie van de houtopbrengst, maar vooral om de beheerdoelstellingen van de ecologische functie en milieubeschermende functie van het bos te realiseren. De dunningsproducten in deze bosplaats worden in eigen beheer als brandhout verder verdeeld of door een houtvester geëxploiteerd. Kapkwantum Hoewel we geen gegevens hebben over dunningen in de voorbije 20 jaar, hebben sommige bestanden duidelijk een grote dunningsachterstand, d.w.z. dat het kapkwantum (= volume gekapt hout) er heel wat kleiner is dan de aanwas. Deze achterstand zal worden weggewerkt, met het oog op een snelle omvorming. De oppervlakte bos binnen het studiegebied bedraagt 4,34 ha. Als we met een gemiddelde aanwas van 5 m³/ha/jaar rekenen, betekent dit dat de totale jaarlijkse aanwas in het bos 21,7 m³ bedraagt. 3.2 Beheerdoelstellingen m.b.t. de ecologische functie Zoals blijkt uit de beschrijving van het biotische milieu (zie hoofdstuk 2.3) is de huidige ecologische waarde in Pidpa Brasschaat matig tot slecht. De potenties liggen vooral in de aanwezigheid van zware bomen en de mogelijkheid tot omvorming naar structuurrijk (loof)bos. Ecologisch herstel en ontwikkeling zal bekomen worden door: o o Omvorming naar een structuurrijker bos met inheemse soorten voor een aantal bestanden nodig is. Deze omvorming moet zorgen voor een grotere variatie in de soortensamenstelling, de boomleeftijd en de lichtbeschikbaarheid in het bos. Door een behoud en toename van dood hout, en het behoud van een deel van de oude bomen (Beuk, Douglas) zullen er meer kansen ontstaan voor onder meer holenbroeders en vleermuizen. In bestand 1a zal de omvorming gebeuren door een kaalkap van Douglas en daarna wordt Zomereik aangeplant. Bestrijden van agressieve exoten: verschillende uitheemse soorten vormen een bedreiging voor de inheemse fauna en flora. Het verder zetten van de vogelkersbestrijding is essentieel, en een bestrijding van Amerikaanse eik en Pontische rododendron zullen worden aangevat. Amerikaanse eik komt verspreid over het hele studiegebied voor, met in bestand 1b, 1c en 1e een aantal grote exemplaren. Pontische rododendron groeit voorlopig enkel in bestand 1e.

41 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheerdoelstellingen 40 o o Natuurgericht beheer van de open plekken: volgens de criteria van duurzaam bosbeheer moet in alle openbare bossen 5% tot 15% van de oppervlakte worden ingenomen door (permanente en/of tijdelijke) open plekken. Momenteel zijn er geen permanente open plekken aanwezig, en het aandeel van de tijdelijke open plekken bedraagt ongeveer 2%. Om het aandeel open plekken te verhogen zal in bestand 1c de bestaande open plek verder worden uitgebreid en als een brede bosrand worden beheerd. Hiermee zal 0,33ha of ongeveer 7,5% van het studiegebied uit open plekken bestaan. Zorg voor de dreven: de dreven in Pidpa Brasschaat zijn een belangrijk cultuurhistorisch en bosdifferentiërend element. Ze zullen in de toekomst dan ook hun plaats houden in het bosbeeld. Sommige dreven zijn niet meer volledig, en daar zullen de open zones aangevuld worden met nieuw plantgoed. Onderhoud aan de dreven is niet echt nodig, vermits er geen recreatie is, en dode of zieke bomen dus geen probleem vormen voor recreanten. Waar de dreefbomen teveel in verdrukking komen, kunnen ze worden vrijgesteld bij een dunning. 3.3 Beheerdoelstellingen m.b.t. de sociale en educatieve functie Het studiegebied is momenteel niet vrij toegankelijk omwille van de bescherming van de gebouwen van Pidpa en de pompinstallaties op het terrein. In de toekomst blijven de terreinen afgesloten voor recreanten en verkeer. 3.4 Beheerdoelstellingen m.b.t. de milieubeschermende functie Eén van de factoren die de kwetsbaarheid van grondwaterwinningen bepaalt is het bodemgebruik. Het grootste risico vormen de industrie en huishoudens, gevolgd door de intensieve landbouw. Bos/natuurgebieden worden beschouwd als het minst risicodragend. De omvorming van de naaldhoutbestanden zal de bufferwerking van de bodem op het grondwater verhogen. De milieubeschermende functie van het bos zal ondersteund worden door: o o Beperkt bestrijdingsmiddelengebruik: het gebruik van bestrijdingsmiddelen wordt zoveel mogelijk vermeden in het belang van de grondwaterwinning. Enkel in de bestrijding van exoten is beperkt gebruik van glyfosaat toegelaten. Kaalkap vermijden: Kaalkap geeft een verhoogd risico op uitloging van nitraten en zal enkel worden toegepast om een snellere omvorming te verwezenlijken. Gerooide bestanden worden heraangeplant met inheems hout en krijgen nadien een duurzamer beheer. Verder zorgt het bos ook voor absorptie van geluid van het verkeer, en filtert het stof- en roetdeeltjes in de lucht. 3.5 Beheerdoelstellingen m.b.t. de wetenschappelijke functie In Pidpa Brasschaat is de wetenschappelijke functie niet van belang.

42 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen 41 4 Beheermaatregelen Op Kaart 4.1 zijn de beheermaatregelen voor de komende 20 jaar weergegeven. Deze zullen hier verder worden besproken. 4.1 Bosverjonging Natuurlijke verjonging In de boomlaag zijn alle inheemse loofboomsoorten gewenst. In de struiklaag is de natuurlijke verjonging van Zomereik, Ruwe berk, Wilde lijsterbes, Spork en andere inheemse struiken gewenst. Natuurlijke verjonging van ongewenste soorten als Amerikaanse vogelkers, Amerikaanse eik, Amerikaans krentenboompje en Pontische rododendron worden bestreden. De dunningen zullen gebeuren met een omlooptijd van 8 jaar (en facultatief om de 4 jaar), om te vermijden dat er te frequent in de bestanden wordt gewerkt en zodat de schade aan jonge bomen en struiken beperkt blijft Kunstmatige verjonging Vooral in bestand 1a en bestand 1d is er een groot tekort aan natuurlijke verjonging van inheemse soorten. De Douglas in bestand 1a is kaprijp en zal gekapt worden. Na de kaalkap wordt het bestand ingeplant met Zomereik (max. plantverband 2x2,5m). In bestand 1d zal na de eerste dunning Zomereik en Hazelaar worden aangeplant onder het scherm van Grove den. Bij de te ontwikkelen bosrand in bestand 1c wordt bij onvoldoende natuurlijke verjonging Wilde lijsterbes aangeplant (max. plantverband 1 x 1m). 4.2 Bosomvorming Bestand 1a wordt omgevormd van een naaldhoutbestand naar een bestand met inheems loofhout zodat binnen de looptijd van het beheerplan het aandeel inheems loofhout meer dan 90% zal bedragen. In de bestanden 1b, 1c en 1e zal door het naaldhout sterk te dunnen het veelal schaarse- loofhout kunnen doorgroeien tot in de boomlaag. In bestand 1d zal het tekort aan natuurlijke verjonging worden aangevuld met kunstmatige verjonging. 4.3 Bebossingswerken Er is geen extra bebossing voorzien in het studiegebied.

43 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen Bosbehandelings- en verplegingswerken Exotenbestrijding Het beheer in Pidpa Brasschaat is erop gericht om de bestrijding van agressieve exoten op te volgen. Het betreft hier aanzienlijk wat Am. vogelkers en Pontische rododendron. Het streefdoel is om tegen het einde van de looptijd van dit beheerplan alle exoten onder controle te hebben. Massale verjonging van Douglas en Am. vogelkers zal een bladbehandeling met glyfosaat ondergaan Methodiek bestrijding Am. vogelkers Mechanische bestrijding Rooien Het rooien slaat op de volledige verwijdering van de plant, inclusief wortelstelsel. Met manueel rooien kan heel wat bereikt worden, met uitzondering van de echt volgroeide exemplaren. Kleine zaailingen en boompjes tot 1 à 2 meter hoog kunnen zonder spade verwijderd worden. Met behulp van een schop kunnen relatief grote exemplaren verwijderd worden door de wortels door te steken, en de boom los te wrikken. De arbeid wordt wel sterk verzwaard indien men op een dichte grasmat te werk moet gaan, i.p.v. op in een bosbodem. Belangrijk is wel dat men de planten van Am. vogelkers na het rooien met het wortelgestel omhoog hangt (vb. tegen andere bomen) of uit het bos verwijdert. Als de wortels op de omgewoelde bodem blijven liggen kunnen ze zich snel weer vastzetten. Verder kan men rooien met paard of tractor. Grote exemplaren kunnen uitgetrokken worden in bestanden waar genoeg manoeuvreerruimte is. Dit gaat vaak gepaard met grote bodemverstoring, wat een kiembed tot gevolg heeft voor verjonging van gewenste boomsoorten, of van de Amerikaanse vogelkers zelf. Ringen Het ringen werd in het verleden toegepast in Pidpa Grobbendonk. Deze methode bleek echter niet succesvol, en zal niet worden toegepast in het studiegebied Chemisch mechanische bestrijding Als herbicide wordt bij de bestrijding enkel gebruik gemaakt van producten op basis van glyfosaat met een maximale biologische afbreekbaarheid en minimale ecologische impact. Het product is algemeen bekend onder de merknaam Roundup. De bestrijding kan best gebeuren in de late zomer tot de vroege herfst. Enkel dan is er immers sprake van een neerwaartse sapstroom die het pesticide tot in de wortel brengt. Artikel 3 van het decreet houdende vermindering van het gebruik van bestrijdingsmiddelen door openbare diensten in het Vlaamse Gewest (21 december 2001) verbiedt het gebruik van bestrijdingsmiddelen door openbare besturen in groengebieden. Pidpa heeft in haar reductieprogramma een afwijking (tot 2015) gevraagd voor de bestrijding van exoten in de bosbestanden. Het beperkt (!) gebruik van pesticiden bij het bestrijden van exoten valt te argumenteren vanuit de bedreiging die deze exoten vormen voor de ontwikkeling van waardevoller bostypes in het

44 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen 43 studiegebied en vanuit de beheersproblemen die een louter mechanische bestrijding van deze exoten oplevert. Hak en spuit -methode (stambehandeling) Met een bijl worden in de stam enkele inkepingen aangebracht, onder een hoek van 45 graden. Met behulp van een spuitfles (verstuiver voor kamerplanten) wordt vervolgens het product in de inkepingen gespoten. Deze hak en spuit -methode kan door één persoon worden uitgevoerd, met in de ene hand een bijl, en in de andere een spuitbus. Het aantal inkepingen, en de hoeveelheid glyfosaat is afhankelijk van de stamdiameter. Per inkeping wordt uitgegaan van 2 ml. toegediend herbicide. Dit is ongeveer de hoeveelheid van een spuithoeveelheid. Onderstaande tabel geeft het aantal inkepingen, en de hoeveelheid glyfosaat weer, naargelang de stamdiameter. Tabel 10: Glyfosaatgebruik bij de hak en spuit -methode Stamdiameter Aantal Hoeveelheid herbicide (ml) op borsthoogte inkepingen - glyfocaat (g) < , , , ,3 >25 >8 >16 >4,3 Stobbebehandeling Deze methode wordt toegepast op bomen vanaf een diameter aan de stambasis van 1 cm. De boom wordt afgezaagd tot net boven grondniveau en vervolgens wordt glyfosaat aangebracht op het verse snijvlak. Dit kan gebeuren met behulp van een borstel of met een holle lans met spons, eventueel gemonteerd op een rugsproeier; waardoor het pesticide zeer gericht kan gedoseerd worden. Deze methode wordt best met 3 personen uitgevoerd waarbij 2 personen afzagen en één persoon sproeit of insmeert. Door het toevoegen van een kleurstof op basis van caroteen of rodebietensap wordt aangegeven welke stobben reeds behandeld werden, waardoor minder stobben vergeten worden. Bladbehandeling Bij deze methode worden de bladeren van jonge planten via een rugsproeier met herbicide besproeid. Deze methode wordt bij Pidpa zeer beperkt toegepast bij bodembedekkende verjonging zonder aanwezigheid van andere gewenste soorten Opvolging Tot 2014 worden de bestanden jaarlijks doorlopen en wordt alle verjonging van de exoten op een mechanische manier verwijderd. Indien blijkt dat er toch nog bomen of struiken werden overgeslagen, kunnen deze alsnog behandeld worden met glyfosaat. Na 2014 worden de percelen 3-jaarlijks gecontroleerd. Er kan vanaf dan geen gebruik meer worden gemaakt van bestrijdingsmiddelen en de bestrijding zal volledig manueel gebeuren. Tegen dan dienen alle zaaddragende bomen en struiken te zijn verwijderd. Indien voor 2015 milieuvriendelijkere bestrijdingsmiddelen op de markt komen, zal hiervan gebruik worden gemaakt.

45 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen Kapregeling Het overzicht van de kapregeling is weergegeven in Tabel 11. De omlooptijd van de dunningen bedraagt 8 jaar met een facultatieve dunning om de 4 jaar. De Douglas in bestand 1a zal volledig gekapt worden in 2013.

46 jaar soort Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen 45 Tabel 11: Kapregeling Bestands- nummer Opp* (ha) Opmerkingen 1a 1b 1c 1d 1e 0,65 Do 1935 E 0,63 gd 1975 X O X O 0,30 wd 1930 X O X O 1,20 gd 1925 X O X O 1,23 B 1925 X O X O X = dunning O = facultatieve dunning E = eindkap/kaalkap * = hier is enkel de oppervlakte weergegeven die beheerd moet worden

47 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen Bosexploitatie De aanwezige paden kunnen gebruikt worden als exploitatieweg. Er wordt in alle bestanden een schoontijd van 1 april tot 30 juni (broedseizoen) gerespecteerd. 4.7 Brandpreventie De bestanden zijn goed bereikbaar voor de hulpdiensten en er zijn watervoorraden (o.a. infiltratiebekkens, Antitankgracht) aanwezig in de onmiddellijke omgeving die kunnen worden aangewend om brand tegen te gaan. 4.8 Open plekken In de bosplaats zijn geen echte grotere permanent open plekken aanwezig of voorzien. 4.9 Bosranden In bestand 1c wordt een brede bosrand voorzien. De bestaande open plek wordt uitgebreid door op de rand sterk te dunnen in de Grove dennen en Wheymoutdennen. De monumentale Douglas en Wheymoutden blijven uiteraard behouden. Indien er te weinig natuurlijke verjonging optreedt van gewenste soorten als Spork, Wilde lijsterbes, berk, wordt er over 0,2 ha Wilde lijsterbes aangeplant. De houtige opslag in deze zone wordt gefaseerd om 4 jaar afgezet zodat er een structuurrijke zone ontstaat met open en meer gesloten plekken. Iedere deelzone krijgt een mantelbeheer met een omlooptijd van acht jaar Specifieke maatregelen ter bescherming van fauna en flora Voor de volgende faunagroepen zullen volgende maatregelen gunstig zijn: o o o Insecten: geleidelijke bosovergangen zorgen voor warme en beschutte plekjes in het bos waar insecten (zweefvliegen, bijen, vlinders,...) rusten en foerageren. Avifauna: het verouderen van de bosbestanden zorgen voor meer structuur (wat goed is voor allerhande zangvogels) en dood hout (spechten, boomkruiper, boomklever) Zoogdieren: het structuurrijker worden van de bosbestanden zorgt voor meer rust- en schuilplaatsen waar zowel kleine als grotere zoogdieren gebruik van maken. Meer dood staand hout zal o.a. zorgen voor slaapplaatsen voor vleermuizen Dood hout en oude bomen Het aandeel staand dood hout is momenteel 3,8. Het liggend dood hout betreft enkel wat dunne stammen (zie ). Als beheermaatregel is bepaald dat in de bestanden enkele forse bomen (Grove den, Douglas, Beuk, ) kunnen doorgroeien tot ze sterven op stam en zo staand dood hout vormen.

48 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. toegankelijkheid, recreatie en educatie Deze bosplaats is niet toegankelijk. De paden die worden gebruikt voor het onderhoud van de putten worden minimaal 2x/jaar gemaaid. Om een interessantere flora langs de paden te verkrijgen, en om de maai-intensiteit te kunnen verminderen op lange termijn, kan het maaisel worden afgevoerd Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de jacht De jacht wordt momenteel niet verpacht. In de toekomst kan dit eventueel wijzigen Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de visserij n.v.t Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. gebruik niet houtige bosproducten n.v.t Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. cultuurhistorische elementen n.v.t Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de milieubeschermende functie n.v.t Beheermaatregelen en richtlijnen m.b.t. de wetenschappelijke functie n.v.t Werken die de biotische of de abiotische toestand van het bos wijzigen o o Hydrologie: wijzigen van de hydrologische toestand is niet toegestaan in het studiegebied tenzij het gaat om een hervergunning van de drinkwaterwinning. Reliëf: er zijn geen reliëfwijzigingen voorzien in de looptijd van het beheerplan

49 Uitgebreid bosbeheerplan Pidpa Brasschaat Beheermaatregelen 48 o o o Bodembewerking: bodembewerking is niet toegestaan, tenzij het gaat om de bestrijding van Amerikaanse vogelkers of andere agressieve exoten. Chemisch wijzigen bovenste bodemlaag: het gebruik van herbiciden is evenmin toegestaan, behalve in het kader van de bestrijding van agressieve exoten (waarbij tot 2014 gebruik kan worden gemaakt van glyfosaat). Verharding van de bodem door padenaanleg: er worden geen bijkomende verhardingen aangebracht in en langs de bestaande paden. De werken die nodig zijn voor de exploitatie van de waterwinning en waarvoor geen stedenbouwkundige vergunning is vereist, kunnen uitgevoerd worden, ook als deze een tijdelijke wijziging van de fysische toestand van het bos tot gevolg hebben Subsidieerbare oppervlakte Tabel 12: Overzicht van subsidieerbare oppervlakten volgens de criteria duurzaam bosbeheer Voorwaarde Opp. (ha) Frequentie Opstellen van een beheerplan volgens criteria duurzaam bosbeheer. 4,34 éénmalig Beheer in bestanden gedomineerd door inheems loofhout: 1,20 jaarlijks - Grondvlak inheemse boomsoorten >90% - Grove den minimaal 70 jaar oud Natuurbeheer van open plekken (mantel en mantel-zoom) 0,33 jaarlijks

50 Uitgebreid bosbeheerplan PIDPA Brasschaat Beheermaatregelen Planning van de beheerwerken De plaats en het tijdstip van de kappingen en dunningen zijn weergegeven in Tabel 11. Overige beheermaatregelen worden vermeld in Tabel 13: Tabel 13: Overige beheermaatregelen Bestand / locatie Beheermaatregel Opp* / lengte* Opmerkingen alle bestanden Bestrijding en nabehandeling (agressieve) exoten 4,34 ha x x x x x x x x x x paden minstens 2x/jaar maaien - x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x maaisel ter plaatse composteren 1a aanplant Zomereik 1,20 x plantverband 1 x 1,5 1d 1c aanplant Zomereik en Hazelaar open plekkenbeheer : gefaseerd afzetten van houtige opslag 0,65 x plantverband 1 x 1,5 0,33 ha x x x x x Een regelmatige evaluatie en opvolging van het gevoerde beheer in het studiegebied is noodzakelijk. Dit gebeurt door: Tabel 14: Evaluatie en opvolging Beheerwerk Evaluatiemoment Evaluatie Verdere opvolging Bestrijding exoten 3-jaarlijks - aanwezigheid struiken groter dan één meter? Intenser gaan bestrijden Hoogdunning 4-jaarlijks - voldoende natuurlijke verjonging? Intensiever of extensiever dunnen Open plek 1c 2-jaarlijks - voldoende structuur? Niet teveel opslag exoten? Intenser openhouden ESHER september 2008

51 Uitgebreid bosbeheerplan PIDPA Brasschaat Referentielijst Referenties Cornelis J., Hermy M., De Keersmaker L., Vandekerkhove K., (2007): Een typologie van bossen op basis van de kruidachtige vegetatie. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. De Keersmaker L., Rogiers N., Lauriks R. & De Vos B. (2001) Ecosysteemvisie Bos Vlaanderen, Ruimtelijke uitwerking van de natuurlijke bostypes op basis van bodemgroeperingseenheden en historische boskaarten. Gysels, H. (1993). De landschappen van Vlaanderen en Zuidelijk Nederland. Een landschapsecologische studie. Garant/Leuven-Apeldoorn. Hommel P., de Waal R., Muys B., den Ouden J., Spek T. (2007) Terug naar het lindewoud. Strooiselkwaliteit als basis voor ecologisch bosbeheer. KNNV Uitgeverij, Zeist. N.G.I. Digitale topografische kaarten van België, kaartblad 7/8 Roelandt, B. (2001). De bosinventarisatie van het Vlaamse Gewest. Deel 3: Vegetatiekundige resultaten. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, afdeling Bos & Groen, pp Sevenant M. et al. (2002). Ecodistricten: ruimtelijke eenheden voor gebiedsgericht milieubeleid in Vlaanderen, Deel II, AMINAL, Brussel Van Langenhove G., Hermy M., (1996) De schermfunctie van bossen. Mogelijkheden die bossen en bomenrijen bieden ter bescherming van het leefmilieu in Vlaanderen. K.U. Leuven, Laboratorium voor Bos, Natuur en Landschap. Vermeersch G., Anselin A., Devos K., Herremans M. Stevens J., Gabriëls J. & Van Der Krieken B., (2004) Atlas van de Vlaamse broedvogels Instituut voor Natuurbehoud, Brussel. Wils, C., Paelinckx, D., Adams, Y., Berten, B., Bosch, H., De Knijf, G., De Saeger, S., Demolder, H., Guelinckx, R., Lust, P., Oosterlynck, P., Scheldeman, K., T Jollyn, F., Van Hove, M., Vandenbussche, V. & Vriens, L., Biologische Waarderingskaart en natuurgerichte bodembedekkingkaart van het Vlaamse Gewest. Integratie van de BWK en vereenvoudiging tot een 90- en 32-delige legende (80% BWK, versie 2 van 1997 tot 2003 en 20% BWK, versie 1). Rapport en digitaal bestand Instituut voor Natuurbehoud IN. R2004. Brussel. 39 pp. Kaartblad Antwerpen. Digitale bodemkaart van België (I.W.O.N.L.), kaartblad 7/8 Digitale PNV-kaart van Vlaanderen

52 Uitgebreid bosbeheerplan Bosgebied Brasschaat Bijlagen Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Kadastrale legger Bosbouw- en Vegetatieopnames Verslag openbaar onderzoek

53 Uitgebreid bosbeheerplan Bosgebied Brasschaat Bijlagen Bijlage 1: Kadastrale legger

54 Gemeente Afdeling Sectie Kadastraal nummer Opp (m²) Brasschaat 2 C Brasschaat 2 C Brasschaat 2 C 261B 803 Brasschaat 2 C Brasschaat 2 C Brasschaat 2 C 255X Brasschaat 2 C 262/ Brasschaat 2 C 264C 46 Brasschaat 2 C 264D 7614 Brasschaat 2 C 266D Brasschaat 2 C 267A 3894 Brasschaat 2 C 268L 10074

55 Uitgebreid bosbeheerplan Bosgebied Brasschaat Bijlagen Bijlage 2: Bosbouw- en Vegetatieopnames (2007)

56 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: a Proefvlak: Rododendron-bos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos 14 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Ruigt-Elzenbos 12 Bosbesrijk Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM M oesdistel-elzenbroek 10 typisch Berken-Eikenbos Wilgenvloedbos 8 Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Duinbos Populieren-beemd Witbol Berken-Eikenbos Witbol Eiken-Beukenbos Populieren-ruigte 0 Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pseudotsuga menziesii Douglasspar 4 2 x 2 Picea sitchensis Sitkaspar 2a 2 x 4 Pinus sylvestris Grove den 2a 4 x 4 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pseudotsuga menziesii Douglasspar 3 2 x 2 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes 1 2 x 2 Digitalis Vingerhoedskruid (G) + 2 x 2 Dryopteris dilatata Brede stekelvaren + 2 x 2 Amelanchier lamarckii Amerikaans krenteboompje r 2 x 2 Ilex aquifolium Hulst + 2 x 4 Frangula alnus Sporkehout + 4 x 8 Prunus serotina Ame vogelkers + 8 x 8 Descampsia flexuosa Bochtige smele 2m 8 x 16 Acer pseudoplatanus Gewone esdoorn r 16 x 16 MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pseudoscleropodium purum Groot laddermos 1 2 x 2 Eurhynchium praelongum Fijn laddermos 1 2 x 2 Hypnum species Klauwtjesmos (G) 1 2 x 2 Dicranum scoparium Gewoon gaffeltandmos + 2 x 2 Brachythecium rutabulum Gewoon dikkopmos 1 4 x 4

57 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: b Proefvlak: Rododendron-bos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos 16 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Ruigt-Elzenbos 14 Bosbesrijk Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM M oesdistel-elzenbroek Wilgenvloedbos Duinbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Quercus robur Zomereik 3 2 x 2 Quercus rubra Ame eik 2b 2 x 2 Larix decidua Europese lork r 4 x 8 Pinus strobus Weymouthden r 8 x 8 STRUIKLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Prunus serotina Ame vogelkers r 8 x 16 Prunus padus Vogelkers r 8 x 16 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Galium aparine Kleefkruid 2a 2 x 2 Urtica Brandnetel (G) 2a 2 x 2 Quercus robur Zomereik 2m 2 x 2 Pseudotsuga menziesii Douglasspar 1 2 x 2 Prunus serotina Ame vogelkers 1 2 x 2 Juncus effusus Pitrus + 2 x 2 Taraxacum Paardebloem (G) r 2 x 2 Quercus rubra Ame eik 1 2 x 4 Poa trivialis Ruw beemdgras 1 2 x 4 Fagus sylvatica Beuk + 2 x 4 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes + 2 x 4 Crepis Streepzaad (G) + 4 x 4 Epipactis helleborine Brede wespenorchis r 4 x 8 Salix Wilg (G) + 8 x 16 Betula pubescens Zachte berk + 8 x 16 Dryopteris dilatata Brede stekelvaren + 8 x 16 Rumex sanguineus Bloedzuring + 8 x 16 Ilex aquifolium Hulst r 8 x 16 Fraxinus excelsior Gewone es r 16 x 16

58 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: b Proefvlak: Prunus padus Vogelkers r 16 x 16 MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Hypnum species Klauwtjesmos (G) + 2 x 2 Atrichum undulatum Gewoon rimpelmos + 8 x 16 Eurhynchium praelongum Fijn laddermos + 8 x 16 Polytrichum juniperinum Zandhaarmos r 16 x 16

59 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: c Proefvlak: Rododendron-bos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos 14 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Ruigt-Elzenbos 12 Bosbesrijk Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM M oesdistel-elzenbroek 10 typisch Berken-Eikenbos Wilgenvloedbos 8 Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Duinbos Populieren-beemd Witbol Berken-Eikenbos Witbol Eiken-Beukenbos Populieren-ruigte 0 Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pinus sylvestris Grove den 3 2 x 2 Pseudotsuga menziesii Douglasspar r 4 x 8 Picea sitchensis Sitkaspar r 8 x 8 STRUIKLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Prunus serotina Ame vogelkers + 8 x 8 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes r 16 x 16 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pseudotsuga menziesii Douglasspar 2a 2 x 2 Quercus robur Zomereik r 4 x 4 Prunus serotina Ame vogelkers 1 4 x 8 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes r 4 x 8 Fagus sylvatica Beuk r 4 x 8 Descampsia flexuosa Bochtige smele + 8 x 8 Frangula alnus Sporkehout + 8 x 16 Quercus rubra Ame eik r 8 x 16 Betula pendula Ruwe berk r 8 x 16 MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Hypnum species Klauwtjesmos (G) 1 4 x 8 Mnium species Sterremos (G) r 4 x 8 Dicranella species Pluisjesmos (G) r 8 x 8 Atrichum undulatum Gewoon rimpelmos + 8 x 16

60 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: d Proefvlak: Rododendron-bos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos 25 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Ruigt-Elzenbos M oesdistel-elzenbroek 2 0 Bosbesrijk Berken-Eikenbos typisch Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM Wilgenvloedbos 15 Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Duinbos 10 Witbol Berken-Eikenbos Populieren-beemd 5 Witbol Eiken-Beukenbos Populieren-ruigte 0 Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pinus sylvestris Grove den 4 2 x 2 STRUIKLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes + 8 x 8 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Descampsia flexuosa Bochtige smele 2a 2 x 2 Galium aparine Kleefkruid 2a 2 x 2 Taraxacum Paardebloem (G) 1 2 x 2 Pseudotsuga menziesii Douglasspar 1 2 x 2 Eupatorium cannabinum Koninginnekruid + 2 x 2 Frangula alnus Sporkehout + 2 x 2 Castanea sativa Tamme kastanje + 2 x 4 Quercus robur Zomereik + 2 x 4 Prunus serotina Ame vogelkers 1 4 x 8 Molinia caerulea Pijpestrootje 1 4 x 8 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes 1 4 x 8 Epilobium Basterdwederik (G) + 4 x 8 Cirsium arvense Akkerdistel + 8 x 8 Holcus lanatus Gestreepte witbol + 8 x 8 Ilex aquifolium Hulst r 8 x 8 Quercus rubra Ame eik r 8 x 8 Moehringia trinervia Drienerfmuur + 8 x 16 Betula pubescens Zachte berk + 8 x 16 Fagus sylvatica Beuk + 8 x 16 Urtica Brandnetel (G) + 16 x 16 Senecio jacobaea Jakobskruiskruid s.l x 16 Dryopteris dilatata Brede stekelvaren r 16 x 16 Sonchus Melkdistel (G) r 16 x 16

61 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: d Proefvlak: MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Hypnum species Klauwtjesmos (G) 1 2 x 2 Dicranum Gaffeltandmos (G) 2m 2 x 4 Pseudoscleropodium purum Groot laddermos 1 8 x 16

62 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: e Proefvlak: Wilgenvloedbos Duinbos Rododendron-bos Elzen-Eikenbos 45 Elzenbroekbos Ruigt-Elzenbos M oesdistel-elzenbroek soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Bosbesrijk Berken-Eikenbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM Populieren-beemd Populieren-ruigte Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Fagus sylvatica Beuk 5 2 x 2 STRUIKLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Rhododendron ponticum Pontische rododendron r 16 x 16 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Epipactis helleborine Brede wespenorchis 2m 2 x 2 Quercus robur Zomereik 1 2 x 2 Fagus sylvatica Beuk 1 2 x 2 Acer pseudoplatanus Gewone esdoorn + 2 x 2 Prunus serotina Ame vogelkers 1 2 x 4 Ilex aquifolium Hulst + 4 x 8 Castanea sativa Tamme kastanje + 8 x 8

63 pidpa - Brasschaat Perceel: 1 Bestand: e Proefvlak: Wilgenvloedbos Duinbos Rododendron-bos Elzen-Eikenbos 45 Elzenbroekbos Ruigt-Elzenbos M oesdistel-elzenbroek soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Bosbesrijk Berken-Eikenbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM Populieren-beemd Populieren-ruigte Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Larix kaempferi Japanse lork 3 2 x 2 Quercus rubra Ame eik 2a 2 x 2 Fagus sylvatica Beuk 4 4 x 4 STRUIKLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Fagus sylvatica Beuk + 4 x 8 Rhododendron ponticum Pontische rododendron + 8 x 16 Quercus rubra Ame eik r 16 x 16 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Acer pseudoplatanus Gewone esdoorn 1 8 x 8 Fagus sylvatica Beuk + 8 x 8 Ilex aquifolium Hulst + 8 x 16 Castanea sativa Tamme kastanje + 8 x 16 MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Dicranum Gaffeltandmos (G) 1 2 x 2 Polytrichum juniperinum Zandhaarmos 1 2 x 4 Hypnum species Klauwtjesmos (G) 1 8 x 16 Mnium species Sterremos (G) + 8 x 16

64 pidpa - Brasschaat Perceel: 2 Bestand: a Proefvlak: Rododendron-bos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos 16 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Ruigt-Elzenbos 14 Bosbesrijk Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM M oesdistel-elzenbroek Wilgenvloedbos Duinbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pinus sylvestris Grove den 2b 2 x 2 STRUIKLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Frangula alnus Sporkehout + 2 x 2 Castanea sativa Tamme kastanje 2a 2 x 4 Betula pendula Ruwe berk 2a 2 x 4 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes + 8 x 8 Pinus sylvestris Grove den + 8 x 16 Betula pubescens Zachte berk + 8 x 16 Quercus petraea Wintereik + 16 x 16 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pinus sylvestris Grove den 2a 2 x 2 Descampsia flexuosa Bochtige smele 2a 2 x 2 Quercus robur Zomereik 1 2 x 2 Dryopteris dilatata Brede stekelvaren + 2 x 2 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes 1 2 x 4 Frangula alnus Sporkehout + 2 x 4 Amelanchier lamarckii Amerikaans krenteboompje + 2 x 4 Fagus sylvatica Beuk + 4 x 4 Rubus Braam (G) 1 4 x 8 Calluna vulgaris Struikhei + 4 x 8 Betula pendula Ruwe berk + 4 x 8 Molinia caerulea Pijpestrootje 2a 8 x 8 Quercus petraea Wintereik + 8 x 8 Sarothamnus scoparius Brem + 8 x 8 Epilobium angustifolium Wilgeroosje 1 8 x 16 Digitalis Vingerhoedskruid (G) + 8 x 16 Rumex acetosella Schapezuring 1 16 x 16

65 pidpa - Brasschaat Perceel: 2 Bestand: a Proefvlak: Betula pubescens Zachte berk + 16 x 16 Ilex aquifolium Hulst r 16 x 16 MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Dicranum scoparium Gewoon gaffeltandmos 2a 2 x 2 Polytrichum species Haarmos (G) 1 2 x 2 Hypnum species Klauwtjesmos (G) 1 2 x 2

66 pidpa - Brasschaat Perceel: 2 Bestand: b Proefvlak: Rododendron-bos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos 16 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Ruigt-Elzenbos 14 Bosbesrijk Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM M oesdistel-elzenbroek Wilgenvloedbos Duinbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos STRUIKLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Taxus baccata Taxus + 2 x 4 Rhododendron ponticum Pontische rododendron r 4 x 8 Prunus avium Zoete kers r 4 x 8 Prunus serotina Ame vogelkers r 16 x 16 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Quercus robur Zomereik 3 2 x 2 Molinia caerulea Pijpestrootje 2b 2 x 2 Fagus sylvatica Beuk r 2 x 4 Prunus serotina Ame vogelkers + 4 x 4 Frangula alnus Sporkehout r 8 x 8 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes r 8 x 8 Rubus Braam (G) + 16 x 16 Prunus avium Zoete kers r 16 x 16 MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Hypnum species Klauwtjesmos (G) 0 4 x 8 Dicranella species Pluisjesmos (G) r 8 x 8 Dicranum Gaffeltandmos (G) r 8 x 8 Lophocolea bidentata Gewoon kantmos r 8 x 8 Polytrichum juniperinum Zandhaarmos r 8 x 16

67 pidpa - Brasschaat Perceel: 2 Bestand: c Proefvlak: Rododendron-bos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos 16 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Ruigt-Elzenbos 14 Bosbesrijk Berken-Eikenbos TPab_BSKM TPab_KM M oesdistel-elzenbroek Wilgenvloedbos Duinbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Brandnetel-V lierenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos M eiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos BOOMLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Pinus nigra ssp. Laricio Corsikaanse den 4 2 x 2 KRUIDLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Frangula alnus Sporkehout 1 2 x 2 Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes + 2 x 2 Pseudotsuga menziesii Douglasspar r 2 x 4 Dryopteris dilatata Brede stekelvaren 2a 4 x 4 Prunus serotina Ame vogelkers + 4 x 4 Descampsia flexuosa Bochtige smele 2m 8 x 8 Amelanchier lamarckii Amerikaans krenteboompje r 8 x 8 Quercus robur Zomereik r 8 x 16 Ilex aquifolium Hulst r 8 x 16 Poa nemoralis Schaduwgras 1 16 x 16 Molinia caerulea Pijpestrootje + 16 x 16 Carex disticha Tweerijige zegge r 16 x 16 MOSLAAG Latijnse naam Nederlandse naam BB Coëficiënt Min arealen Hypnum species Klauwtjesmos (G) 2a 2 x 2 Polytrichum juniperinum Zandhaarmos r 4 x 8 Dicranella species Pluisjesmos (G) r 4 x 8

68 Bosbouw: Pidpa Identiteit Domein: Plaats Pidpa Oppervlakte (ha): 4,31 Hoogte (cm):50-99 Zaailingen Boomsoort Stamtal Verspreiding Verjonging Amerikaanse eik 597 Verspreid NV Sporkehout 269 Verspreid NV Douglasspar 93 Verspreid NV Amerikaanse vogelkers 46 Verspreid NV Hoogte (cm):0-49 Douglasspar 5799 Verspreid NV Amerikaanse vogelkers 1411 Verspreid NV Amerikaanse eik 958 Verspreid NV Lijsterbes 745 Verspreid NV Zomereik 639 Verspreid NV Beuk 352 Verspreid NV Hulst 267 Verspreid NV Wilg 184 Verspreid NV Amerikaans krentenboom 139 Verspreid NV Weymouth den 92 Verspreid NV Gewone esdoorn 88 Verspreid NV Sporkehout 46 Verspreid NV Totaal Hoogte(cm): Hoogte(cm): Struiklaag Boomsoort Stamtal L Stamtal D Verspreiding Verjonging Ruwe berk 23 0 Verspreid NV Lijsterbes 11 0 Verspreid NV Amerikaanse eik 22 0 Verspreid NV Totaal 56 0 Boomlaag Pagina : 1 Afgedrukt op : 09-mei-08

69 Bosbouw: Pidpa Boomsoort Stamtal Grondvlak Volume Grove den % 15,16 46% 130,1 44% Beuk 41 10% 4,61 14% 48,9 16% Douglasspar 37 9% 4,35 13% 40,0 13% Weymouth den 35 9% 3,32 10% 30,7 10% Japanse larix 29 7% 2,18 7% 21,9 7% Amerikaanse eik 23 6% 1,82 6% 15,7 5% Zomereik 9 2% 0,60 2% 5,4 2% Sitkaspar 6 1% 0,51 2% 4,6 2% Europese larix 1 0% 0,10 0% 0,9 0% Ruwe berk 6 1% 0,06 0% 0,3 0% Totaal ,7 298 Staand Dood Hout Boomsoort Weymouth den Weymouth den Zomereik Zomereik Sortiment Stamtal Grondvlak Volume zeer dik dik dik dun 1 4% 0,09 8% 0,9 8% 6 32% 0,51 44% 5,1 45% 6 32% 0,42 36% 4,2 37% 6 32% 0,14 12% 1,1 10% 18 1,15 11,3 Pagina : 2 Afgedrukt op : 09-mei-08

70 Bosbouw: Pidpa Stamtalverdeling stamtal (/ha) omtrekklasse (cm) Be uk Douglasspar Grove den Japanse larix Overige Weymouth den Grondvlakverdeling grondvlak (m²/ha) 8,00E+00 7,00E+00 6,00E+00 5,00E+00 4,00E+00 3,00E+00 2,00E+00 1,00E+00 0,00E omtrekklasse (cm) Beuk Douglasspar Grove den Japanse larix Overige Weymouth den Pagina : 3 Afgedrukt op : 09-mei-08

71 Uitgebreid bosbeheerplan Bosgebied Brasschaat Bijlagen Bijlage 3: Verslag openbaar onderzoek et openbaar onderzoek voor het uitgebreid bosbeheerplan voor de bosplaats Pidpa Brasschaat liep van dinsdag 1 juli 2008 (9h) tot woensdag 30 juli 2008 (16h). Opmerkingen op het eindontwerp van het beheerplan konden schriftelijk overgemaakt worden aan het Agentschap voor Natuur en Bos, Regiokantoor Turnhoutse Kempen, Parklaan 49 bus Turnhout. De aankondiging van het openbaar onderzoek gebeurde in de week van 25 juni 2008 in het regionaal weekblad Passe-Partout. De aankondiging is hierbij gevoegd. Tijdens het openbaar onderzoek werden er geen opmerkingen op het eindontwerp-beheerplan van Pidpa Brasschaat ontvangen.

72 Uitgebreid bosbeheerplan Bosgebied Brasschaat Bijlagen KAARTENSET o Kaart 1.1: o Kaart 1.2: o Kaart 1.3: o Kaart 2.1: o Kaart 2.2: o Kaart 2.3: o Kaart 2.4: o Kaart 2.5: o Kaart 4.1: Kadastraal plan Luchtfoto Gewestplan Bosleeftijd Hydrografie Bodemkaart Bestanden en lokalisatie opnames Vegetatiekaart Beheerkaart

73

74

75

76

77

78

79

80

81