Domeinbos Ravenhof. Uitgebreid bosbeheerplan Leen Govaere & Kris Vandekerkhove (2006), Tim Audenaert (actualisering 2012)

Transcriptie

1 Domeinbos Ravenhof Uitgebreid bosbeheerplan Leen Govaere & Kris Vandekerkhove (2006), Tim Audenaert (actualisering 2012)

2 Inhoudstafel 1 Identificatie van het bos Eigendom, zakelijke en persoonlijke rechten Kadastraal overzicht Situatieplan Situering Algemeen-administratief Relatie met andere groene domeinen Statuut van wegen en waterlopen Bestemming volgens het geldende plan van aanleg of ruimtelijk uitvoeringsplan Ligging in speciale beschermingszones Internationale beschermingszones Nationale beschermingszones en regionale aandachtsgebieden Algemene beschrijving Historisch overzicht Beschrijving van de standplaats Reliëf en hydrografie Bodem en geologie Beschrijving van het biotisch milieu Bestandskaart Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens Flora Fauna Opbrengsten en diensten Beheerdoelstellingen Beheersdoelstellingen met betrekking tot de economische functie Beheersdoelstellingen met betrekking tot de ecologische functie Beheersdoelstellingen met betrekking tot de sociale en educatieve functie Beheersdoelstellingen met betrekking tot de milieubeschermende functie Beheersdoelstellingen met betrekking tot de wetenschappelijke functie Beheermaatregelen Bosverjonging Bosomvorming Bebossingswerken Bosbehandelings- en verplegingswerken Kapregeling & exotenbeheer Bosexploitatatie Beheer dreven Context Actuele toestand Toekomst Uitvoering Brandpreventie Open plekken Gradiënten en bosrandontwikkeling Specifieke maatregelen ter bescherming van fauna en flora Dood hout en dode bomen Beheersmaatregelen en richtlijnen met betrekking tot de toegankelijkheid Plan wegennet opengestelde wegen Speelzone Recreatieve infrastructuur Beheermaatregelen en richtlijnen met betrekking tot de jacht Beheermaatregelen en richtlijnen met betrekking tot de visserij Beheermaatregelen en richtlijnen met betrekking tot gebruik van niet-houtige bosproducten Beheermaatregelen en richtlijnen met betrekking tot cultuurhistorische elementen Beheermaatregelen en richtlijnen met betrekking tot de milieubeschermende functie Beheermaatregelen en richtlijnen met betrekking tot wetenschappelijke functie... 39

3 4.20 Werken die de biotische of abiotische toestand van het bos wijzigen Planning van de beheerwerken Kaptabel Geraadpleegde literatuur Persoonlijke mededelingen Bijlagen Bijlage 1. Kaarten Kaart 1-1 : Erfdienstbaarheden, gebruik en concessies Kaart 1-2 : Kadastraal overzicht Kaart 1-3 : Situatieplan Kaart 1-4 : Statuut van de wegen Kaart 1-5 : Statuut van de waterlopen Kaart 1-6 : Bestemming volgens gewestplan Kaart 1-7 : Beschermd landschap Ravenhof en omgeving te Stabroek Kaart 1-8 : Ankerplaats 'domein Ravenhof' Kaart 2-1 : Ferrariskaart Kaart 2-2 : Vandermaelenkaart Kaart 2-3 : Topografische kaart van 1868 Kaart 2-4 : Topografische kaart van 1892 Kaart 2-5 : Topografische kaart van 1933 Kaart 2-6 : Topografische kaart van 1990 Kaart 2-7 : Topografische kaart van 2001 Kaart 2-8 : Bebossingshistoriek Kaart 2-9 : Reliëf Kaart 2-10 : Tertiaire geologische kaart Kaart 2-11 : Bodemkaart Kaart 2-12 : Bestandskaart Kaart 2-13 : Biologische waarderingskaart Kaart 2-14: Actuele vegetatiekaart Kaart 2-15: Potentiële Natuurlijke Vegetatiekaart (De Keersmaeker et al., 2001) Kaart 2-16: Potentiële bosvegetatie Kaart 4-1a: Situering dreven Kaart 4-1: Drevenbeheer en buffers Rhododendron Kaart 4-2: Toegankelijkheidsplan Kaart 4-3: Bebordingsplan Bijlage 2: Floralijst Bijlage 3: Paddenstoelenlijst Bijlage 4: Zoogdieren Bijlage 5: Vogels Bijlage 6: Samenvatting per bestand van de bosbouwopnames Bijlage 7: Samenvatting per bestand van de vegetatieopnames Bijlage 8: Toegankelijkheidsreglement Bijlage 9: Openbare consultatie

4 Identificatie van het bos 1 Identificatie van het bos 1.1 Eigendom, zakelijke en persoonlijke rechten Zie Kaart 1-1 Ravenhof is sinds 1978 eigendom van de staat, later van het Vlaams Gewest (aanvankelijk Departement LIN- Administratie Aminal- afdeling Bos en Groen en huidig Agentschap voor Natuur en Bos). Er zijn geen zakelijke of persoonlijke rechten. In de kasteeldreef ligt een lagedrukgasnet van IVEG (Intercommunale voor Energie) en sinds 2010 ook een vuilwaterpersleiding. 1.2 Kadastraal overzicht Zie Kaart 1-2 Gemeente Afd. Sie. Nr. Gis-opp. (ha) Bestand Stabroek 1 A 9a 2,618 6b, 5b Stabroek 1 A 115A 0,8894 2d Stabroek 1 A 115E 7,0469 7b, 7c, 7d, 7e Stabroek 1 A 116D (deel) 3,7417 7a Stabroek 1 A 117Z 0,1975 8a Stabroek 1 A 118A 18,209 1a, 1b, 1c, 2a, 2b, 2c, 2e, 2f, 3a, 3b, 4a, 4b, 4c, 5a, 6a TOTAAL 32,7025 Bestand Omschrijving GIS-Opp. (ha) Kadastraal nummer 1a Bos 0,44 118A 1b Bos 0,61 118A 1c Bos 0,77 118A 2a Bos 0,29 118A 2b Bos 1,90 118A 2c Bos 0,28 118A 2d Open plek 0,78 115A 2e Bos 0,24 118A 2f Bos 3,54 118A 3a Bos 2,70 118A 3b Bos 0,35 118A 4a Bos 0,40 118A 4b Bos 2,46 118A 4c Bos 1,04 118A 5a Bos 2,51 118A 5b Bos 0,85 118A 6a Bos 0,93 9A 6b Bos 1,66 9A 7a Bos 3,26 116D 7b Bos 4,04 115E Ravenhof 1

5 Identificatie van het bos 7c Bos 0,69 115E 7d Bos 1,23 115E 7e Bos 1,47 115E 8a Bos 0,20 117Z 1.3 Situatieplan Zie Kaart Situering Algemeen-administratief Eigenaar/beheerder Agentschap voor Natuur en Bos Regio Antwerpse Kempen Lange Kievitstraat 111/ Antwerpen Regiobeheerder Guy Heutz Boswachter John Otten Relatie met andere groene domeinen Het gedeelte in eigendom van het Vlaamse gewest is maar een fractie van het Moretusbos, zoals het in eigendom was van de graven Moretus. Het totale boscomplex bedraagt ongeveer 300ha. Het grootste gedeelte van het Moretusbos ligt op Nederlands grondgebied en is in eigendom van Staatsbosbeheer. Voor dit deel werd reeds een beheerplan opgemaakt. Domeinbos Ravenhof zelf is ca. 32ha groot. Het kasteel en 3ha park zijn in eigendom van de gemeente Stabroek. Ongeveer 61 ha zijn in eigendom van particulieren (o.a. de graven Moretus). Noordwestelijk staat het boscomplex in verbinding met de bossen van het OCMW Antwerpen (Kraaienberg, Hoge Opstal, 14ha), van de Antwerpse Waterwerken (Keutelheide, 47ha) en het ANB (Keutelheide, 14ha) die op hun beurt palen aan de Nederlandse bossen. Ten zuiden van Ravenhof ligt het openbare bos Elsenbos. Ravenhof ligt in het Grenspark 'De zoom - Kalmthoutse heide'. Dit is een grensoverschrijdend natuurgebied dat verschillende biotopen (heide, vennen, stuifduinen, weilanden, bossen) herbergt. De volledige oppervlakte van het gebied bedraagt ca. 6000ha. 1.5 Statuut van wegen en waterlopen Zie Kaart 1-4 & Kaart 1-5. Ravenhof is gelegen in de gemeente Stabroek, nabij de baan Antwerpen-Bergen-op-Zoom en is te bereiken vanaf de grenspost Putte langs de gemeentewegen Swinnestraat en de Oudbroekstraat, die gedeeltelijk de grens tussen Nederland en België vormen. De Ravenhofbeek is een beek van de 3 e categorie (gemeente). Ze doorkruist het bos en mondt via de Middelwatergang uit in de Schelde. Ook de Middelwatergang is in beheer van de gemeente Stabroek. Ravenhof 2

6 Identificatie van het bos 1.6 Bestemming volgens het geldende plan van aanleg of ruimtelijk uitvoeringsplan Zie Kaart 1-6. Op het gewestplan (kaartblad Ekeren 7-7) is Ravenhof gesitueerd in natuurgebied. De aanpalende niet-openbare bossen zijn als bosgebied met ecologisch belang ingekleurd. In het ruimtelijk structuurplan van de provincie Antwerpen werd Ravenhof voorgesteld als natuurverwevingsgebied: dit is een gebied waarin verschillende functies voorkomen en die gekenmerkt zijn door de aanwezigheid van hoge natuurwaarden, waarvan de duurzaamheid kan worden bereikt door het realiseren van het standstill-beginsel, het instandhouden en herstellen van de structuurkenmerken van de waterlopen, het instandhouden en herstellen van de waterhuishouding, het reliëf en de bodem en het bevorderen van het onderhoud en de ontwikkeling van de natuurwaarden. 1.7 Ligging in speciale beschermingszones Internationale beschermingszones Habitatrichtlijngebied (HRL) Ravenhof en omgeving bevinden zich niet in Habitatrichtlijngebied Vogelrichtlijngebied Ravenhof en omgeving bevinden zich niet in vogelrichtlijngebied Ramsargebied Ravenhof en omgeving bevinden zich niet in Ramsargebied Nationale beschermingszones en regionale aandachtsgebieden VEN Ravenhof en omgeving bevinden zich niet in VEN 1 e fase-gebied Beschermd landschap Zie Kaart 1-7. Het domeinbos is bijna volledig gelegen in het beschermd landschap Ravenhof en omgeving te Stabroek (KB 13/3/79). Het gebied werd erkend als dorpsgezicht om redenen van natuurwetenschappelijke waarde. De bestanden 7a, 7b, 7c en 8a liggen buiten de perimeter van het beschermd landschap Landschapsatlas Zie Kaart 1-8. (Ankerplaats Domein Ravenhof, code 10003) (Uittrekstel van : Hofkens E. & Roosens I. (eds.), Nieuwe impulsen voor de landschapszorg. De landschapsatlas, baken voor een verruimd beleid, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen, Brussel, 2001.) Domein Ravenhof is gelegen in de gemeente Stabroek in het noorden van de provincie Antwerpen. De begrenzing van deze ankerplaats wordt gevormd door de grens met Nederland in het westen en noorden, de bewoning van Putte in het oosten en de Antitankgracht in het zuiden. 'Domein Ravenhof' te Stabroek wordt gekenmerkt door het rechthoekige kasteel uit het begin van de 19de en 20ste eeuw, ingeplant in een eveneens rechthoekig, omgracht domein, omgeven door het Moretusbos. Aan de Ravenhof 3

7 Identificatie van het bos zuidzijde wordt het kasteel geflankeerd door een grote vijver en geplaveid erehof. Aan de noordelijke zijde staat een koetshuis, vermoedelijk teruggaand tot het begin van de 20ste eeuw. Van het bijhorende, intacte, stervormige park, was reeds sprake bij Ferraris (1777) en Vandermaelen (1854). Dit park is opgebouwd uit een afwisseling van hoogstammig loof- en naaldhout en wordt doorsneden door een aantal dreven, waarvan die tussen de kerk van Putte en het kasteel de opmerkelijkste is. Tussen de bospercelen komen enkele kleinere landbouwpercelen voor en zorgt de aanwezigheid van zandheuvels voor microreliëf. De deels historisch stabiele bossen van het kasteelpark lopen verder naar het noorden over de rijksgrens met Nederland, waar zich het resterende deel van het park situeert. De intacte, stervormige parkstructuur rond het 'Kasteel Ravenhof', met een aantal opmerkelijke dreven, is ruimtelijk-structurerend dominant. De open ruimte tussen het bos en de Antitankgracht langs de zuidrand, doorsneden door bomenrijen, vormt een sterk contrast met de gesloten structuur van het kasteelpark. Enkele bomenrijen van Zomereik en knotwilg verzorgen hier de relatie tussen de bosrand en de omgeving. Deze open ruimte met landbouwpercelen moet worden bewaard, teneinde het zicht op de boszoom te verzekeren. Langs de zuidzijde grenzend aan de Antitankgracht met de Schans van Smoutakker, is 'Domein Ravenhof' deel van een cluster van waardevolle landschappen in het uiterste noorden van de provincie Antwerpen. Ravenhof 4

8 Algemene beschrijving 2 Algemene beschrijving 2.1 Historisch overzicht De oude archieven over de gronden gaan terug tot 1400, en er is een beschrijving van een buitenverblijf van de familie Steenland, genoemd Steenlant. In 1679 veranderde de naam in Domein Moretus, naar de adellijke Antwerpse familie die gedurende eeuwen eigenaar was. Ravenhof is een parkbos dat stamt uit Het gebied, dat oorspronkelijk uit arme stuifduintjes en heide bestond, werd als park aangelegd door jonkheer Moretus, erfgenaam van de beroemde drukkerij Plantin, een van de rijkste lieden van Antwerpen. De rechte lijnen, geometrische vormen, lanen en doorkijkjes werden aangelegd in late barokstijl naar voorbeeld van de tuinen van Versailles. De vier voornaamste dreven van het Moretusdomein werden in de 18 e eeuw niet zomaar aangelegd. Zij waren gericht op de vier kerken: Zandvliet, Berendrecht, (intussen verdwenen) Lillo en Antwerpen. Deze dreven zijn tot op heden bewaard. Vanuit het kasteel werd door middel van de centrale hoofdas op Nederlands grondgebied relatie gelegd met het landschap. Deze as vormt de basis van het Moretusbos. Op de as ligt het theehuisje de Gloriëtte. De top van het koepeldak van de Gloriëtte is exact even hoog als het hoogste punt van het Ravenhof. Op de Ferrariskaart (1778) (Kaart 2-1) was het oostelijke gedeelte (De Helle, diepgelegen, vochtige grond) nog niet aangeplant, vermoedelijk uitgezonderd de zuidelijke tip van het huidige bestand 5a, dat al bebost was. Een beperkte oppervlakte in het noorden (bestand 8a en noordelijk deel van bestanden 1a, 1b, 1c, 2f) was al bos. Op de Vandermaelenkaart (1850) zien we een sterk veranderde situatie. De gronden ten oosten van het kasteel werden aangeplant, de andere percelen werden echter vermoedelijk tijdelijk omgezet in akkers, ten zuiden van het kasteel tot weiland (zie Kaart 2-2). Op militaire kaarten van 1868 (zie Kaart 2-3) is opnieuw een veranderd landgebruik weergegeven: ten oosten van het kasteel bevinden zich opnieuw open vegetaties (uitgezonderd een smalle strook bos ter hoogte van het kasteel langsheen de dreef (in de huidige bestanden 5a en 6a). Ten zuiden van het kasteel, tussen de twee dreven, bevond zich een boomgaard (bestanden 4a, 4b en 4c). Ten westen van het kasteel werd opnieuw bos ingeplant (vermoedelijk hakhout). Ter hoogte van het huidige bestand 2d bevond zich een tuin. Op de topografische kaart van 1892 (zie Kaart 2-4) is te zien hoe het oostelijke deel van het huidige domeinbos opnieuw werd ingeplant met hoogstammige loofbomen. Een stukje van huidig bestand 2f tussen de moestuin en de dreef naast het kasteel werd echter in gebruik genomen als weiland. Ook de voormalige boomgaard staat hier deels ingekleurd als weiland, deels als akker. Van het westelijk deel bestonden enkel de bosbestanden die de tuin omringden uit loofhout, de andere bestanden waren naaldhoutbestanden. Ravenhof 5

9 Algemene beschrijving In 1933 (zie Kaart 2-5) is bijna de volledige oppervlakte van het huidige domeinbos bebost. Enkel 5b is weiland, een stukje van 6b akker. Ook de moestuin centraal in het westelijk deel van het bos, is nog steeds duidelijk te zien. Niet enkel de bosuitbreiding is opvallend, ook de aanwezigheid van een aantal nieuwe bochtige paadjes springt in het oog. In 1952 kocht een religieuze orde (paters Assumptionisten) het kasteel met de omringende bossen. In 1978 werden de gronden (22ha) aangekocht door de staat. Het kasteel en het park (3ha) werden eigendom van de gemeente Stabroek. Op de topografische kaarten van 1990 (zie Kaart 2-6) is afgezien van de moestuin - de volledige oppervlakte bebost met overwegend gemengde bestanden. Bestanden 6a, 6b, 7d, 8a bestaan uit homogene naaldhoutbestanden, bestanden 3a, 3b, 7b, 7e bestaan uit homogeen loofhoutbestanden. Op de topokaarten uit 2001 (zie Kaart 2-7) is af te lezen dat de de gemengde bestanden werden omgevormd tot loofhoutbestanden: perceel 1, perceel 2 (uitz. bestand 2d waar in 1987 een arboretum werd ingericht), perceel 3 en perceel 5 zijn ingekleurd als loofhoutbestand. Perceel 4 en delen van perceel 6 zijn gemengd loof- en naaldhout en de meest oostelijke tip van het bos is homogeen naaldhout (deel van bestand 6b) Conclusie Zie kaarten 2-1 tot 2-7 en Kaart Bebossingshistoriek (Kaart 2-8). Ravenhof is sinds 1850 bijna volledig continu bebost, delen aan de rand zijn ouder: permanent bos in het noorden van perceel 1, bestand 8a en zuidoostelijk deel van 5a; permanent bos na Ferraris in het oosten (delen van bestanden 5a, 5b, 6a & 6b). Waarschijnlijk waren de meeste bestanden tijdens de negentiende eeuw gedurende enkele tientallen jaren ontbost. Bestand 2d (momenteel ingezaaid grasland) is waarschijnlijk steeds open geweest Kenmerken van het vroegere beheer Over het vroegere beheer is weinig informatie voorhanden. De kaarten van 1868 suggereren hakhoutbeheer. Een aantal bestanden vertonen kenmerken van voormalig middelhoutbeheer (delen van 2f, ten oosten van de moestuin; delen van perceel 5). Hier staan dikke zomereiken (gemiddeld 200cm omtrek) in breed plantverband (10x10). In 1978 kwam het bos in eigendom van de staat. Regelmatig werden dunningen uitgevoerd met omlooptijd 3/6/12. Hierbij werden systematisch de Fijnsparren verwijderd. In diezelfde periode werden 5 percelen aangeplant. Een gedeelte naast de tuin werd in 1987 als arboretum ingericht. Verschillende percelen werden geklepeld, dit om agressieve rododendron te verwijderen en jonge bomen een kans te geven. 2.2 Beschrijving van de standplaats Reliëf en hydrografie Reliëf Zie Kaart 2-9 Het bos is vlak (op enkele kunstmatig heuvels na) en ligt 10m boven de zeespiegel Hydrografie Zie Kaart 1-5 Ravenhof behoort via de Ravenhofbeek en de Middelwatergang tot het Beneden-Schelde bekken, zone Groot Schijn van monding Rode Beek (excl.) tot monding in de Schelde (Vlaamse Hydrologische Atlas). De Ravenhofbeek loopt in westelijke richting langs de noordelijke rand van het bos, doorheen bestand 2f, 2e en perceel 1 en mondt via de Middelwatergang uit in de Schelde. Ravenhof 6

10 Algemene beschrijving Bodem en geologie Geologie Zie Kaart 2-10 Het geologisch substraat wordt gevormd door Pliocene afzettingen (Lid van Merksem). De pliocene afzettingen in België zijn bijna alle marien. In het westen van het land (omgeving van Antwerpen) heeft men onderaan de formatie van Kattendijk : grijsgroene en fijnkorrelige, glauconiethoudende zanden met een basisgrint. Daarop komt de formatie van Lillo, met vijf verschillende zanden (het onderscheid wordt gemaakt op basis van korrelgrootte, het glauconietgehalte en de fossielinhoud), waaronder de zanden van Merksem Bodem Zie Tabel 1, en Kaart De bodem van het domeinbos bestaat uit een mozaïek van vochtig tot nat zand zonder duidelijke profielontwikkeling of met een diepe antropogene humus A horizont. In het noorden (bestand 8a) bevindt zich een strook landduin. Tabel 1. Bodemseries in domeinbos Ravenhof Bodemserie Verklaring Opmerking Zcm Matig droge zandgrond met diepe antropogene humus A-horizont Langheen het Oudbroek over de bestanden 1a, 1b en 1c Sem Natte, lemige zandbodem met zwarte humus B-horizont Bestanden 1a en 1b Zep Natte zandgrond zonder profielontwikkeling Bestanden 2a, 2b, 2c, 2d, 2e, 2f, 3a, 3b Zem Natte zandgrond met zwarte antropogene humus A-horizont Bestanden 4a, 4b, 4c, 5a (zuidelijk) Zdm Matig natte zandgrond met geel-rode textuur B-horizont Bestanden 6a, 6b, 5a, 5b OT De bodem bestaat uit afgegraven materiaal Delen van de percelen rond het kasteel, 2f, 6a, 5a Ravenhof 7

11 Algemene beschrijving 2.3 Beschrijving van het biotisch milieu Bestandskaart Zie Kaart Bestandsbeschrijving en dendrometrische gegevens Bestandskenmerken Globaal is Ravenhof opgebouwd uit bestanden die vrij uitgesproken te typeren zijn als inheemse, ongelijkjarige, vrij gesloten (>2/3) en stamsgewijs gemengde loofhoutbestanden, beheerd als hooghout. In onderstaande tabellen worden de verschillende bestandskenmerken op niveau van het bos weergegeven: Bestandstype Opp. (ha) Opp. (%) Naaldhout (>80%) 0,20 0,61% Naaldhout (50-80%) + loofhout 2,70 8,22% Loofhout (50-80%) + naaldhout 6,79 20,65% Loofhout (>80%) 23,17 70,52% Inheems/Exoot Homogeen/Gemengd Opp. (ha) Opp. (%) Exoot Gemengd 1,47 4,47% Exoot/Inheems Gemengd 0,66 1,99% Inheems Gemengd 8,87 27,00% Inheems/Exoot Gemengd 6,25 19,01% Inheems Homogeen 10,36 31,53% Inheems/Exoot Homogeen 4,04 12,30% Nvt 1,21 3,69% Inheems/Exoot Opp. (ha) Opp. (%) Exoot 1,47 4,47% Exoot/Inheems 0,655 1,99% Inheems 19,232 58,53% Inheems/Exoot 10,29 31,32% Nvt 1,212 3,69% Mengingsvorm Opp. (ha) Opp. (%) Groepsgewijs 1,70 5,16% Homogeen 4,00 12,17% Stamsgewijs 27,16 82,67% Sluitingsgraad Opp. (ha) Opp. (%) < 1/3 0,69 2,10% 1/3-2/3 2,15 6,55% >2/3 30,01 91,35% Leeftijdsklasse Opp. (ha) Opp. (%) Ongelijkjarig 28,63 87,08% ,20 0,61% ,04 12,30% Ravenhof 8

12 Algemene beschrijving Bestand Bestandstype Bedrijfsvorm Mengingsvorm Sluitingsgraad Leeftijd 1a L+N Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 1b LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 1c LH Hooghout Homogeen >2/3 Ongelijkjarig 2a LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 2b LH Hooghout Stamsgewijs 1/3-2/3 Ongelijkjarig 2c LH Hooghout Homogeen >2/3 Ongelijkjarig 2d PoP PoP PoP PoP PoP 2e LH Hooghout Stamsgewijs 1/3-2/3 Ongelijkjarig 2f LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 3a LH Hooghout Homogeen >2/3 Ongelijkjarig 3b L+N Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 4a LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 4b LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 4c LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 5a L+N Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 5b LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 6a L+N Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 6b L+N Hooghout Groepsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 7a LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 7b LH Hooghout Stamsgewijs >2/3 Gelijkjarig 7c L+N Hooghout Stamsgewijs < 2/3 Ongelijkjarig 7d N+L Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 7e N+L Hooghout Stamsgewijs >2/3 Ongelijkjarig 8a NH Hooghout Homogeen >2/3 Gelijkjarig Ravenhof 9

13 Algemene beschrijving Boomsoortensamenstelling Zaailingen Tot de zaailingen worden alle exemplaren gerekend met een hoogte lager dan 2m. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het gemiddeld aantal zaailingen per ha, per boomsoort en per hoogteklasse, waargenomen in Ravenhof. Het grootste aantal zaailingen werd aangetroffen van zomereik (39%), beuk (30%) en Amerikaanse eik (12%). Hoogte (cm) Boomsoort Stamtal/ha Wilde lijsterbes 245 Pontische rododendron 57 Amerikaanse vogelkers Pontische rododendron 527 Amerikaanse vogelkers 74 Zomereik 31 Grove den Amerikaanse eik 1838 berk (G) 362 Amerikaanse vogelkers 279 Pontische rododendron 36 Zomereik 22 Grove den Zomereik 6041 Beuk 4687 Pontische rododendron 422 Wilde lijsterbes 240 Sporkehout 147 berk (G) 138 Amerikaanse vogelkers 107 Hulst 87 Amerikaanse eik 77 Douglasspar 53 Fijnspar 40 Gewone esdoorn 24 lork (G) 11 Laurierkers 8 Gewone vlier 6 Amerikaans krenteboompje 6 Grove den 6 Totaal Ravenhof 10

14 Algemene beschrijving Struiklaag Tot de struiklaag behoren alle exemplaren met een hoogte hoger dan 2 m en een omtrek kleiner dan 20 cm. Een overzicht van alle boomsoorten die in de struiklaag werden geïnventariseerd, wordt gegeven in onderstaande tabel. De meest voorkomende soorten in de struiklaag zijn: wilde lijsterbes (41%), Pontische rododendron (17%), Amerikaanse vogelkers (17%) en sporkehout (10%). Enige nuancering tav de aanwezigheid van Pontische rododendron dringt zich op gezien de ruime tijdspanne tussen de opnames ( ) en de opmaak van dit beheerplan (2012). Het beheer werd de voorbije jaren al afgestemd op verwijdering van deze soort. Staand dood hout in de struiklaag is opgebouwd als volgt: sporkehout (50%), berk (28%) en wilde lijsterbes (22%). Hoogte (cm) Boomsoort Stamtal/ha Stamtal/ha (Dood) Wilde lijsterbes Pontische rododendron Sporkehout 37 0 Beuk 29 0 berk (G) 26 0 Wintereik 25 0 Pontische rododendron 24 0 Amerikaanse vogelkers 21 0 Robinia 9 0 Grove den 9 0 Amerikaans krenteboompje 5 0 Zomereik 5 0 Zomereik 5 0 Fijnspar Wilde lijsterbes Amerikaanse vogelkers Sporkehout 79 9 Zomereik 47 0 Wilde lijsterbes 16 0 berk (G) 14 5 TOTAAL Ravenhof 11

15 Algemene beschrijving Boomlaag De boomlaag bestaat uit alle exemplaren met een omtrek groter dan 20 cm. Op basis van het gemiddeld bestandsgrondvlak zijn de meest voorkomende boomsoorten in de boomlaag: zomereik (33%) en beuk (33%), verder zijn nog fijnspar (9%), grove den (8%) en berk (6%) belangrijk. Op niveau van het bosdomein nemen de inheemse boomsoorten 83% van het gemiddeld bestandsgrondvlak in en de exoten 17%. Een volledig overzicht van alle voorkomende boomsoorten in de boomlaag wordt gegeven in onderstaande tabel. Boomsoort Stamtal Stamtal Grondvlak Grondvlak Volume Volume (#/ha) (%) (m²/ha) (%) (m³/ha) (%) Beuk 31 12% 8 33% 81 36% Zomereik 66 25% 8 33% 81 36% Fijnspar 17 6% 2 9% 20 9% Grove den 21 8% 2 8% 16 7% berk (G) 54 20% 1 6% 11 5% Amerikaanse eik 2 1% 1 3% 7 3% Douglasspar 6 2% 0 2% 6 2% Tamme kastanje 4 1% 0 2% 3 1% Amerikaanse vogelkers 34 13% 0 1% 1 0% Corsikaanse den 1 0% 0 1% 1 1% Wilde lijsterbes 23 9% 0 1% 0 0% Sporkehout 7 3% 0 0% 0 0% cultuurpopulier 0 0% 0 0% 0 0% Robinia 0 0% 0 0% 0 0% Totaal In onderstaande tabel wordt voor de verschillende bestanden de leeftijdsklasse, de hoofdboomsoort, het aandeel aan inheemse boomsoorten en de mengvorm weergegeven. Een gedetailleerde beschrijving van de boomsoortensamenstelling per bestand is terug te vinden in bijlage. Een hoofdboomsoort wordt gedefinieerd als een boomsoort die minstens 20% van het bestandsgrondvlak inneemt. Bij de mengvorm wordt enerzijds rekening gehouden met het aandeel inheemse boomsoorten in het bestandsgrondvlak en anderzijds met het aantal waargenomen boomsoorten. Hierbij worden volgende definities gehanteerd: - inheems: een bestand is inheems wanneer de inheemse boomsoorten minstens 90% van het bestandsgrondvlak innemen, - exoot: een bestand is exoot wanneer de exoten meer dan 70% van het bestandsgrondvlak innemen, - inheems/exoot: 50% < aandeel inheemse boomsoorten in het bestandsgrondvlak < 90%, - exoot/inheems: 50% < aandeel exoten in het bestandsgrondvlak < 70%, - homogeen: een bestand is homogeen wanneer 1 boomsoort meer dan 80% van het bestandsgrondvlak inneemt, - gemengd: een bestand is gemengd zodra er minstens 2 verschillende boomsoorten aanwezig zijn en 1 boomsoort 80% of minder van het bestandsgrondvlak inneemt, of 80% van het totale stamtal bij bestanden jonger dan 30 jaar. Ravenhof 12

16 Algemene beschrijving Bestand Opp. (ha) Hfd.boomsrt Grondvlak inheems (%) Inheems/Exoot Homogeen/Gemengd Lft.klasse 1a 0,43 ze/ps 100 Inheems Gemengd Ongelijkjarig 1b 0,62 ze 100 Inheems Homogeen Ongelijkjarig 1c 0,76 B 100 Inheems Homogeen Ongelijkjarig 2a 0,30 ae/b 36 Exoot/Inheems Gemengd Ongelijkjarig 2b 1,90 ze 100 Inheems Homogeen Ongelijkjarig 2c 0,28 ze/be 100 Inheems Gemengd Ongelijkjarig 2d 0,78 PoP PoP PoP PoP PoP 2e 0,25 B 75 Inheems/Exoot Gemengd Ongelijkjarig 2f 3,42 ze 91 Inheems Gemengd Ongelijkjarig 3a 2,76 B 100 Inheems Homogeen Ongelijkjarig 3b 0,35 fs/b 48 Exoot/Inheems Gemengd Ongelijkjarig 4a 0,40 ze 100 Inheems Homogeen Ongelijkjarig 4b 2,49 B 100 Inheems Homogeen Ongelijkjarig 4c 1,00 ze/be 100 Inheems Gemengd Ongelijkjarig 5a 2,61 ze/fs 67 Inheems/Exoot Gemengd Ongelijkjarig 5b 0,92 ze/wlijsterbes 96 Inheems Gemengd Ongelijkjarig 6a 1,01 ze/fs 52 Inheems/Exoot Gemengd Ongelijkjarig 6b 1,70 Be/fS 71 Inheems/Exoot Gemengd Ongelijkjarig 7a 3,26 ze/be 90 Inheems Gemengd Ongelijkjarig 7b 4,04 B 88 Inheems/Exoot Homogeen c 0,69 Ps/fS 57 Inheems/Exoot Gemengd Ongelijkjarig 7d 1,23 Ps/fS 100 Inheems Homogeen Ongelijkjarig 7e 1,47 fs/do 13 Exoot Gemengd Ongelijkjarig 8a 0,20 Ps 97 Inheems Homogeen Conclusie: Uit de tabellen met bestandskenmerken ( ) en boomsoortensamenstelling ( ) kan afgeleid worden dat Ravenhof momenteel bestaat uit 27% gemengde, inheemse bestanden en voor 31% uit homogene, inheemse bestanden. Overeenkomstig de beheervisie wordt op (lange) termijn gestreefd naar 80% gemengde, inheemse bestanden. Naar Kempense normen is dit een zeer gunstige uitgangssituatie met waardevolle, structuurrijke bosbestanden op basis van Zomereik en Beuk, de natuurlijke dominante boomsoorten in de aanwezige bostypes. Ravenhof 13

17 Algemene beschrijving Dendrometrische gegevens a) Bosbestanden Ravenhof wordt gekenmerkt door een gemiddeld stamtal van 266/ha, een gemiddeld bestandsgrondvlak van 23m²/ha en een gemiddeld bestandsvolume van 225m³/ha. Het staand dood hout heeft een gemiddeld stamtal van 29/ha, een gemiddeld bestandsgrondvlak van 1,08 m²/ha en een gemiddeld bestandsvolume van 9,13m³/ha (4%). Levende bomen Grondvlak Volume (m²/ha) (m³/ha) Staande dode bomen Grondvlak (m²/ha) Bestand Opp. (ha) Stamtal (#/ha) Stamtal (#/ha) Volume (m³/ha) 1a 0,43 1b 0,62 167,24 22,74 233,61 1c 0,76 108,20 22,87 234,46 2a 0,30 118,07 16,97 154,37 39,37 3,53 39,59 2b 1,90 137,74 20,69 226,23 2c 0,28 78,60 6,57 60,13 2d 0,78 nvt nvt nvt nvt nvt nvt 2e 0,25 115,54 43,61 528,98 3,98 1,23 13,78 2f 3,42 134,42 33,05 353,33 3a 2,76 108,16 20,62 221,10 3b 0,35 324,75 13,95 102,43 4a 0,40 19,67 5,94 63,18 4b 2,49 78,66 21,51 245,52 4c 1,00 530,52 16,96 180,46 39,30 0,20 0,64 5a 2,61 305,05 20,47 210,00 5b 0, ,05 9,51 36,55 78,60 0,39 1,28 6a 1,01 108,16 24,00 257,46 49,20 2,63 28,78 6b 1,70 509,81 20,96 184,55 94,49 1,37 9,04 7a 3,26 589,46 19,21 156,77 117,89 7,47 63,29 7b 4,04 68,77 22,50 238,32 7c 0,69 397,89 35,40 316,96 7d 1,23 383,15 36,18 320,04 39,30 1,82 16,17 7e 1,47 412,62 34,62 313,87 117,89 0,98 4,78 8a 0,20 707,36 47,29 446,23 78,60 3,14 27,38 32,85 266, ,08 9,13 b) Dood hout Staand dood hout In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de boomsoorten waarvan staand dood hout is opgemeten. Op basis van het gemiddeld bestandsgrondvlak wordt het meeste staand dood hout in de boomlaag aangetroffen bij Amerikaanse vogelkers (64%). Ravenhof 14

18 Algemene beschrijving Boomsoort Sortiment Stamtal (#/ha) Grondvlak (m²/ha) Volume (m³/ha) Fijnspar >120cm 0,30 0,05 0,63 Zomereik >120cm 0,03 0,01 0,10 Amerikaanse vogelkers cm 7,80 0,69 6,01 Grove den cm 1,71 0,08 0,72 Beuk cm 0,36 0,03 0,36 berk (G) 20-59cm 9,58 0,10 0,61 Zomereik 20-59cm 5,11 0,08 0,52 Douglasspar 20-59cm 1,76 0,02 0,09 Grove den 20-59cm 0,24 0,01 0,05 Wilde lijsterbes 20-59cm 2,19 0,01 0,04 TOTAAL 29 1,08 9,13 Liggend dood hout In verband met het liggend dood hout wordt in onderstaande tabel weergegeven in hoeveel bestanden liggend dood hout is aangetroffen. Omtrekklasse Liggend dood hout Aantal bestanden Dik ( cm) 1-10 stuks/ha 5 Dik ( cm) 1-10 stuks/ha 1 Dik ( cm) geen 18 Dun (20-59 cm) < 5 stuks/ha 1 Dun (20-59 cm) < 5 stuks/ha 1 Dun (20-59 cm) <5 stuks/ha 5 Dun (20-59 cm) stuks/ha 4 Dun (20-59 cm) stuks/ha 2 Dun (20-59 cm) geen 11 Zeer dik (>=120 cm) 1-3 stuks/ha 3 Zeer dik (>=120 cm) 1-3 stuks/ha 1 Zeer dik (>=120 cm) geen 20 Met 9,13m³/ha staand dood hout komt er in het bos 4% van het totale houtvolume voor onder de vorm van staand dood hout. Precieze cijfers over de hoeveelheid liggend dood hout zijn niet voorhanden, maar aan de hand van bovenstaande schattingen is duidelijk dat er in het overgrote deel van de bestanden onvoldoende dood hout aanwezig is, en dat vooral het dik ( cm) en zeer dik ( 120 cm) liggend dood hout ontbreekt Flora Biologische waarderingskaart Zie Kaart 2-13 Ravenhof wordt grotendeels als biologisch zeer waardevol gekarteerd. Enkel bestand 2d (huidige open plek, gekarteerd als aanplant), een verjongingsaanplant in 2c, 1a en 5b, naaldhout in (delen van) 6b, 4c, 7d, 7e en 8a zijn gekarteerd als biologisch waardevol. De naaldhoutgroepen hebben een ondergroei van struiken en bomen. Ravenhof bestaat overwegend uit zeer arm, zuur eikenbos (Qb)-bestanden. Bestanden 7b, 3a (deel) en 7e (deel) zijn gekarteerd als zuur beukenbos (Fs), 4b als zuur eikenbos (Qs). Ravenhof 15

19 Algemene beschrijving Kaart van de actuele bosvegetatie Zie Kaart 2-14 De actuele bosvegetatie werd in kaart gebracht met behulp van de 16 bosvegetatieopnamen dewelke werden gemaakt in het kader van de opmaak van dit bosbeheerplan. Elk van deze opnamen is goed gelokaliseerd door een routebeschrijving opgemaakt met kompas en lintmeter startend vanaf goed herkenbare repairpunten. Dit maakte het mogelijk deze punten in GIS nauwkeurig te lokaliseren. Elk van deze vegetatieopnamen werd vegetatiekundig op naam gebracht met behulp van de Tropresidentificatiespectra (Roelandt, 2003). In een tropres-sterdiagram wordt de verwantschap van een opname met elk van de 32 bostypen uit de gewestelijke bosinventarisatie getoond. Dergelijke diagrammen zijn handige hulpmiddelen om in één oogopslag de ware identiteit van de opname te onthullen. Alle opnamen die tot één vegetatietype gerekend worden, werden samengenomen om een lokale vegetatietypologie op te stellen. Met behulp van RF ecospectra of een mf/mrxmn ecogram kan dan de standplaats van deze vegetatietypen gevisualiseerd worden. Deze typologie samen met de ruimtelijke situering van de proefvlakken werden gebruikt om een vegetatiekaart van de actuele bosvegetaties mee op te stellen. Alle echte bosvegetaties behoren tot één associatie, het Fago-Quercetum of (Winter)Eiken-Beukenbos. Sommige bestanden gedomineerd door Beuk zijn zo arm aan ondergroei dat ze volgens de vegetatie van Nederland kunnen worden gecatalogeerd als een aparte, tevens tot het verbond van voedselarme Eiken- Beukenbossen (Quercion) behorende associatie: het Deschampsio-Fagetum. Het Berken-Eikenbos (Betulo- Quercetum) wordt dan aanzien als een pioniersvorm van het Eiken-Beukenbos (Fago-Quercetum). Dit laatste bostype zou dan later in zijn ontwikkeling onder druk van de Beuk wijzigen in een Bochtige smele-beukenbos (Deschampsio-Fagetum). In Ravenhof wordt dit goed geïllustreerd aan de hand van de verjongingsgroepen in bestanden 1a, 2c, 3b, 4a en in opname 6b2. In deze voormalige kapvlakten is er verhoudingsgewijs meer soorten van het Berken-Eikenbos te vinden dan in de rest van het bos: meer Bochtige smele, Struikheide, Het Eiken-Beukenbos wordt gevonden in die bestanden met nog een hoog aandeel aan Zomereik. Helaas is het bostype hier in Ravenhof zwak ontwikkeld en doet het zich vooral voor als een rompgemeenschap gedomineerd door braam (Bramenrijke Eiken-Beukenbos). Het Bochtige-smele Beukenbos vinden we in die bestanden of delen van bestanden met Beuk als dominante boomsoort. Het beeld van deze ontwikkelingsreeks wordt echter voor een groot deel gemaskeerd door het soms massaal voorkomen van Pontische rododendron. Deze struiksoort is oorspronkelijk als siersoort aangeplant in de voormalige parkbossen in de omgeving van Antwerpen en verwildert zich vlot. Er worden 4 bostypes weerhouden: Het Berken-Eikenbos: 1 - jonge bestanden Het Eiken-Beukenbos 2 - Het Bramenrijke Eiken-Beukenbos 3 - Het rododendronbos 4 - Het lege Eiken-Beukenbos (=~ Bochtige smele-beukenbos) Ravenhof 16

20 Algemene beschrijving Beschrijving van de actuele bosvegetatie Synoptische tabel BOOMLAAG N= 5 N= 5 N= 5 N= 1 P KB P KB P KB P KB Betula pendula Ruwe berk Picea abies Fijnspar Betula pubescens Zachte berk Pinus sylvestris Grove den 20 + Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes 20 Quercus robur Zomereik Fagus sylvatica Beuk Castanea sativa Tamme kastanje STRUIKLAAG N= 5 N= 5 N= 5 N= 1 P KB P KB P KB P KB Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes Rubus fruticosus Gewone braam Frangula alnus Sporkehout Betula pendula Ruwe berk Quercus robur Zomereik Rhododendron ponticum Pontische rododendron Quercus rubra Ame eik Prunus serotina Ame vogelkers Sarothamnus scoparius Brem Fagus sylvatica Beuk Pinus sylvestris Grove den 40 Amelanchier lamarckii Amerikaans krenteboompje Betula pubescens Zachte berk Quercus petraea Wintereik Picea abies Fijnspar 20 Azalea species Azalea (G) 20 1 Ilex aquifolium Hulst 20 Pseudotsuga menziesii Douglasspar 20 4 Robinia pseudoacacia Robinia 20 Acer pseudoplatanus Gewone esdoorn KRUIDLAAG N= 5 N= 5 N= 5 N= 1 P KB P KB P KB P KB Rubus fruticosus Gewone braam Quercus robur Zomereik Deschampsia flexuosa Bochtige smele Dryopteris dilatata Brede stekelvaren Sorbus aucuparia Wilde lijsterbes Prunus serotina Ame vogelkers Pinus sylvestris Grove den Rhododendron ponticum Pontische rododendron Juncus effusus Pitrus Frangula alnus Sporkehout Epilobium angustifolium Wilgeroosje Ravenhof 17

21 Algemene beschrijving Calluna vulgaris Struikhei Molinia caerulea Pijpestrootje 40 Amelanchier lamarckii Amerikaans krenteboompje Fagus sylvatica Beuk Carex pilulifera Pilzegge Castanea sativa Tamme kastanje Betula pendula Ruwe berk Quercus rubra Ame eik Pseudotsuga menziesii Douglasspar Betula pubescens Zachte berk Larix decidua Europese lork Ilex aquifolium Hulst Azalea species Azalea (G) Calamagrostis epigejos Duinriet Sambucus nigra Gewone vlier 20 Dryopteris carthusiana Smalle stekelvaren 20 Pinus strobus Weymouthden 20 Juncus squarrosus Trekrus 20 Galeopsis tetrahit Gewone hennepnetel 20 Acer pseudoplatanus Gewone esdoorn 20 Picea abies Fijnspar 40 Larix Lork (G) Agrostis stolonifera Fioringras Sarothamnus scoparius Brem Scrophularia nodosa Knopig helmkruid 20 Urtica dioica Grote brandnetel 20 Hypochaeris radicata Gewoon biggekruid 20 Holcus mollis Gladde witbol 20 Carex canescens Zompzegge 20 Salix Wilg (G) MOSLAAG N= 5 N= 5 N= 5 N= 1 P KB P KB P KB P KB Polytrichum commune Gewoon haarmos Dicranella species Pluisjesmos (G) Brachytecium species Dikkopmos (G) Hypnum jutlandicum Heideklauwtjesmos Eurhynchium praelongum Fijn laddermos Hypnum cupressiforme Gewoon klauwtjesmos Dicranum Gaffeltandmos (G) 40 Hypnum species Klauwtjesmos (G) Campylopus introflexus Grijs kronkelsteeltje 20 Mnium hornum Gewoon sterremos 20 Ravenhof 18

22 Algemene beschrijving Het Quercion Bostype 1: Het Berken-Eikenbos Opvallend is dat we dit bostype louter aantreffen in verjongingsgroepen. Hier is het bos teruggeplaatst naar een lichtrijke pionierssituatie waarvan er nog geruime tijd lichtminnende soorten uit het Quercion (de voedselarme Eiken-Beukenbossen) van profiteren zoals Bochtige smele, Pijpestrootje en Struikhei. Hierdoor is de vegetatie van deze verjongingsgroepen nog het meest verwant aan het Berken-Eikenbos. Dit bostype is volgens de mf, mr en mn getallen te catalogeren als: - mf: hygroclien-mesofiel - mr: acidofiel - mn: zwakke tot matige of normale nitrificatie Het humustype betreft volgens de mr.mn waarde een Mor-humus. De meest kenmerkende kruidlaagsoorten, op basis van de IndVal-score zijn hier in Ravenhof: Bochtige smele, Gewone braam, Zomereik, Brede stekelvaren, Wilde lijsterbes, Grove den, Amerikaanse vogelkers, De meest typische hogere plantensoort voor dit bostype is dus aanwezig: Bochtige smele. In de boomlaag is Ruwe berk de meeste typische soort In de struiklaag zijn Wilde lijsterbes, Ruwe berk, Zomereik en Sporkehout, de lokaal typische soorten. Ook dit komt overeen met wat men kan verwachten in een Berken-Eikenbos. Moesdistel-Elzenbroek Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos Ruigt-Elzenbos Rododendron-bos soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Bosbesrijk Berken-Eikenbos typisch Berken-Eikenbos Bostypenspectrum met Tpab-score voor kruidlaag opgebouwd uit 1A1, 2C1, 3B1, 6A2, 6B1, 7d1 en 7e1. Wilgenvloedbos Duinbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Brandnetel-Vlierenbos -1 E + 26 Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos : verwantschap van deze opnamen met het Bochtige smele rijke Berken-Eikenbos Elzen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos Meiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos In dit type treffen we in Ravenhof in de boomlaag vooral Ruwe berk, maar ook wat overstaanders van Fijnspar.. In veel mindere mate wordt wel Zachte berk, Grove den en Wilde lijsterbes aangetroffen. De struiklaag wordt vooral ingenomen door Wilde lijsterbes, Sporkehout, Ruwe berk en Zomereik. In mindere mate verder ook de exoten Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers en Pontische rododendron, maar ook inheemse soorten als Brem, Beuk, Grove den, Zachte berk, Wintereik. Sporadisch worden ook Amerikaans krenteboompje, Fijnspar en een Azaleasoort met gele bloemen aangetroffen. Het gaat hier inderdaad om soortenrijke, gemengde verjongingsgroepen Bostype 2: Het bramenrijke Eiken-Beukenbos Dit bostype is volgens de mf, mr en mn getallen te catalogeren als: - mf: hygroclien-mesofiel - mr: acidofiel-acidoclien - mn: matige of normale tot sterke nitrificatie Het humustype betreft volgens de mr.mn waarde een Moder-humus. De meest kenmerkende kruidlaagsoorten, op basis van de IndVal-score zijn hier in Ravenhof: Gewone braam, Zomereik, Wilde lijsterbes, Pontische rododendron, Amerikaanse vogelkers, Amerikaans krenteboompje, Sporkehout, Brede stekelvaren en Pitrus. In de boomlaag: Zomereik en Beuk In de struiklaag zijn Wilde lijsterbes, Sporkehout en Ruwe berk de lokaal typische soorten. Ravenhof 19

23 Algemene beschrijving Moesdistel-Elzenbroek Wilgenvloedbos Duinbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Brandnetel-Vlierenbos Elzen-Essenbos Elzenrijk Iepen-Essenbos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos Ruigt-Elzenbos Rododendron-bos soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Bosbesrijk Berken-Eikenbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Amerikaanse eik-kastanjebos typische Wintereiken-Beukenbos Bostypenspectrum met Tpab-score voor kruidlaag opgebouwd uit vegetatieproefvlakken 1B1, 2F2, 2F3, 2F4 en 4A1. : verwantschap van deze opnamen met het Bramenrijke Eiken Beukenbos, deels ook met het door Amerikaanse vogelkers gedomineerde vorm van het Berken-Eikenbos. droog Iepen-Essenbos Essenbronbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos Meiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos In dit type treffen we in Ravenhof in de boomlaag vooral Zomereik en Beuk. De struiklaag wordt vooral ingenomen door Wilde lijsterbes, Sporkehout en Ruwe berk als constante soorten. Amerikaanse eik en Pontische rododendron komen ook voor, maar minder. Verder kunnen we ook andere soorten als Douglasspar, Amerikaanse vogelkers, Zachte berk, Wintereik, Zomereik, Brem, Hulst en Beuk aantreffen Bostype 3: Het Rododendronbos Een groot deel van het Ravenhof wordt ingenomen door Pontische rododendron. Deze struiksoort is oorspronkelijk als siersoort aangeplant in de voormalige parkbossen in de omgeving van Antwerpen en verwildert zich vlot in alle typen bossen op voedselarme, zure grond. De soort is bij dominantie een probleem naar de exploitatie en verjonging van het bos toe. De takken buigen laag door (ze gaan zelfs op de grond liggen), zijn zeer hard en vormen een ondoordringbare hindernis. Onder het bladerdek is het bovendien zeer donker wat de groei van kruiden en de verjonging van houtige soorten afremt. Dit bostype is volgens de mf, mr en mn getallen te catalogeren als: - mf: hygroclien-mesofiel - mr: acidoclien-acidofiel - mn: matige of normale nitrificatie Het humustype betreft volgens de mr.mn waarde een Moder-humus. De meest kenmerkende soorten voor dit vegetatietype (op basis van IndVal) zijn hier lokaal in Ravenhof: In de boomlaag: Zomereik. In de struiklaag: Pontische rododendron, Wilde lijsterbes, Amerikaanse vogelkers en Sporkehout. In de kruidlaag: Wilde lijsterbes, Amerikaanse vogelkers, Zomereik, Pontische rododendron, Gewone braam, Amerikaanse eik, Amerikaans krenteboompje en Brede stekelvaren. Deze lijst komt goed overeen met deze van het vorige bostype: het bramenrijke.eiken-beukenbos. Er is dan ook, op de dominantie van de rododendron na, geen verschil. Moesdistel-Elzenbroek Wilgenvloedbos Duinbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Brandnetel-Vlierenbos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos Ruigt-Elzenbos Rododendron-bos -1 E + 26 soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Bosbesrijk Berken-Eikenbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Bostypenspectrum met tropresscore voor kruidlaag opgebouwd uit opnamen 2A1, 2B1, 5A1, 5A2, 6A1, 7a1, 7b1 en 8a1 verwantschap van deze opnamen met de derivaatgemeenschap Rododendronbos Elzen-Essenbos Elzenrijk Iepen-Essenbos Amerikaanse eik-kastanjebos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos Meiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos Ravenhof 20

24 Algemene beschrijving De boomlaag is hier grotendeels samengesteld uit Zomereik. Verder komen ook Fijnspar, Ruwe en Zachte berk, Beuk en Tamme kastanje voor. De struiklaag bestaat voornamelijk uit Pontische rododendron, aangevuld met soorten als Wilde lijsterbes, Sporkehout, Amerikaanse vogelkers, Ruwe berk, Zomereik, Amerikaans krenteboompje, Zachte berk, Robinia en Gewone esdoorn Bostype 4: Het lege Eiken-Beukenbos (Deschampsio-Fagetum) Dit bostype is hier slecht beschreven omdat slechts één vegetatieopname gemaakt werd in de zone waar Beuk domineert en waar er verder maar een schaarse ondergroei te vinden valt. Deze éné opname is volgens de mf, mr en mn getallen te catalogeren als: - mf: mesofiel - mr: acidoclien-acidofiel - mn: sterke nitrificatie Het humustype betreft volgens de mr.mn waarde een Moder-humus. De meest kenmerkende soorten voor dit vegetatietype (op basis van IndVal) zijn hier lokaal in Ravenhof: In de boomlaag: Beuk en Tamme kastanje. In de kruidlaag: Tamme kastanje, Beuk, Wilde lijsterbes, Brede stekelvaren en Zomereik. Moesdistel-Elzenbroek Wilgenvloedbos Duinbos Populieren-beemd Populieren-ruigte Brandnetel-Vlierenbos Elzen-Essenbos Elzen-Eikenbos Elzenbroekbos Ruigt-Elzenbos Rododendron-bos soortenarm Berken-Eikenbos Bochtige smele-rijk Berken-Eikenbos Bosbesrijk Berken-Eikenbos typisch Berken-Eikenbos Amerikaanse vogelkers Berken-Eikenbos Witbol Berken-Eikenbos Witbol Eiken-Beukenbos Amerikaanse vogelkers Eiken-Beukenbos Bramenrijk Eiken-Beukenbos Amerikaanse eik-kastanjebos Bostypenspectrum met tropresscore voor kruidlaag opgebouwd uit opname 2F1: deze ene opname vertoont de grootste verwantschap met het Amerikaanse eik-tamme kastanjebos, dit door het voorkomen van Tamme kastanje in boom- en kruidlaag en door het quasi afwezig zijn van andere kruidlaagsoorten. Elzenrijk Iepen-Essenbos typische Wintereiken-Beukenbos droog Iepen-Essenbos Essenbronbos vochtig Eiken-Haagbeukenbos Hyacintrijk Eiken-Haagbeukenbos droog Eiken-Haagbeukenbos Adelaarsvarenrijk Wintereiken-Beukenbos Meiklokjesrijk Gierstgras-Beukenbos typisch Gierstgras-Beukenbos arme Eiken-Haagbeukenbos In de boomlaag vinden we in deze ene opname slechts Beuk en Tamme kastanje en een struiklaag was onbestaande Er kunnen echter spaarzaam (tot 20% van de oppervlakte) groepjes Pontische rododendron aanwezig zijn. Ravenhof 21

25 Algemene beschrijving mf/mr.mn-ecogram Het mf/mr.mn-ecogram (Rogister 1985) toont de ecologische plaats van de lokale bostypen ten opzichte van twee omgevingsfactoren die zeer bepalend zijn voor de meeste bostypen. Op de X-as wordt de mr.mn waarde getoond, wat overeenkomt met de trofiegraad (voedingsgraad) of humustypen. Op de Y-as wordt het vochtgehalte van de bodem getoond. Op basis van de Bosinventarisatie-typologie werd dit ecogram opgedeeld in zones met de ecologische positie van de meeste van de voorkomende bostypen in Vlaanderen: BQ FQ SC MF EC PC Betulo-Quercetum Fago-Quercetum Stellario-Carpinetum Milio-Fagetum Endymio-Carpinetum Primulo-Carpinetum UFtyp Ulmo-Fraxinetum typicum UFaln Ulmo-Fraxinetum alnetosum PF Pruno-Fraxinetum CA Cirsio-Alnetum FA Filipendulo-Alnetum CEA Carici elongatae-alnetum LQ Lysimachio-Quercetum Indien de opnamen gemaakt zijn in bos van minstens 70 jaar oud en niet in recent gestoorde delen zoals kapvlakten dan kan het ecogram een aanduiding geven van de vermoedelijke PNV op die plek. Afgaande op bovenstaand gemiddeld ecogram voor de bostypen zouden we Bostype 1 bij het Betulo-Quercetum (BQ) indelen. Bostype 3 situeert zich in de overgangszone tussen BQ en FQ en de bostypen 2 en 4 in de overgangszone FQ SC. Ravenhof 22

26 Algemene beschrijving Voor 15 opnamen uit Ravenhof konden mf, mr en mn waarden uitgerekend worden op opnameniveau. Voor één opname (5A2) was dat niet mogelijk omdat de kruidlaag er afwezig is en dus geen informatie bevat om deze berekening mee uit te voeren. Zowel het zwaartepunt als de mf/mr.mn-waarde van de individuele opnamen van bostype 1 vallen in de BQzone. Vermits deze opnamen alle komen uit snel veranderende vegetaties op kapvlakten kunnen we niet echt het Berken-Eikenbos als PNV voor deze plekken naar voor schuiven. De puntenwolk van bostype 2 heeft zijn zwaartepunt in de overgangszone FQ-SC. Alhoewel het bostype dus de meeste floristische verwantschap vertoont met het Eiken-Beukenbos (FQ) waaieren enkele opnamen uit naar de voedselrijkere kant van het ecogram. Omdat deze opnamen zeer soortenarm zijn en kunnen enkele van de weinige extra aanwezige soorten zoals Wilgeroosje een grote impact hebben. De meeste van de opnamen van bostype 3 vallen zoals verwacht in de Eiken-Beukenbos zone (FQ). Eén opname trekt het zwaartepunt richting Eiken-Berkenbos (door oa Zompzegge) De ene opname van bostype 4 bevindt zich in de overgangszone FQ-SC, Afgaande op bovenstaande kunnen we concluderen dat de actuele bosvegetatie bestaat uit bostypen verwant met het Quercion (verbond van voedselarme Eiken-Beukenbossen), waarbij alleen bostype 1 (tijdelijk) tot het Berken-Eikenbos (Betulo-Quercetum) kan gerekend worden en de overige in de ruime zin tot het Eiken- Beukenbos (Fago-Quercetum). Als mogelijke PNV kunnen we voor alle opnamen het Fago-Quercetum naar voor schuiven. Ravenhof 23