EUROPEES PARLEMENT. Zittingsdocument. over de effecten van het vervoer op de gezondheid (2001/2067(INI))

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT 1999 Zittingsdocument januari 2002 DEFINITIEVE VERSIE A5-0014/2002 VERSLAG over de effecten van het vervoer op de gezondheid (2001/2067(INI)) Commissie regionaal beleid, vervoer en toerisme Rapporteur: Caroline Lucas RR\ doc PE

2 PE /13 RR\ doc

3 INHOUD Blz. PROCEDUREVERLOOP...4 ONTWERPRESOLUTIE...5 TOELICHTING... 8 RR\ doc 3/13 PE

4 PROCEDUREVERLOOP Op 17 mei 2001 deelde de Voorzitter van het Parlement mede dat de Commissie regionaal beleid, vervoer en toerisme toestemming was verleend tot opstelling van een initiatiefverslag, overeenkomstig artikel 163 van het Reglement, over de effecten van het vervoer op de gezondheid. De Commissie regionaal beleid, vervoer en toerisme benoemde reeds op haar vergadering van 20 maart 2001 Caroline Lucas tot rapporteur. De commissie behandelde het ontwerpverslag op haar vergadering van 19 december 2001 en 22 januari Op laatstgenoemde vergadering hechtte zij met 45 stemmen voor bij 4 onthoudingen haar goedkeuring aan de ontwerpresolutie. Bij de stemming waren aanwezig: Luciano Caveri (voorzitter), Rijk van Dam en Helmuth Markov (ondervoorzitters), Caroline Lucas (rapporteur), Emmanouil Bakopoulos, Carlos Bautista Ojeda (verving Camilo Nogueira Román), Rolf Berend, Philip Charles Bradbourn, Felipe Camisón Asensio, Luigi Cesaro (verving Christine de Veyrac), Luigi Cocilovo, Danielle Darras, Nirj Deva (verving Sérgio Marques), Garrelt Duin, Alain Esclopé, Giovanni Claudio Fava, Jacqueline Foster, Mathieu J.H. Grosch, Konstantinos Hatzidakis, Ewa Hedkvist Petersen, Juan de Dios Izquierdo Collado, Georg Jarzembowski, Elisabeth Jeggle (verving James Nicholson), Dieter-Lebrecht Koch, Brigitte Langenhagen (verving José Javier Pomés Ruiz), Giorgio Lisi, Nelly Maes, Emmanouil Mastorakis, Erik Meijer, Rosa Miguélez Ramos, Francesco Musotto, Josu Ortuondo Larrea, Karla M.H. Peijs, Wilhelm Ernst Piecyk, Giovanni Pittella (verving John Hume), Samuli Pohjamo, Alonso José Puerta, Reinhard Rack, Carlos Ripoll, Martínez Bedoya, Brian Simpson, Renate Sommer, Dirk Sterckx, Ulrich Stockmann, Margie Sudre, Hannes Swoboda (verving Carlos Lage), Geoffrey Van Orden (verving Dana Rosemary Scallon), Ari Vatanen, Adriaan Vermeer en Mark Francis Watts. Het verslag werd ingediend op 22 januari De termijn voor de indiening van amendementen wordt bekendgemaakt in de ontwerpagenda voor de vergaderperiode waarin het verslag wordt behandeld. PE /13 RR\ doc

5 ONTWERPRESOLUTIE Resolutie van het Europees Parlement over de effecten van het vervoer op de gezondheid (2001/2067(INI)) Het Europees Parlement, gelet op de artikelen 3, sub p, 6, 71 en 152 van het EG-Verdrag, gezien het Handvest over vervoer, milieu en gezondheid van de VN/WGO (juni 1999), gezien het VN/ECE-syntheseverslag - "Overview of Instruments Relevant to Transport, Environment and Health, and Recommandations for Further Steps" (januari 2001), gezien richtlijn 97/11/EG van de Raad tot wijziging van richtlijn 85/337/EEG betreffende de milieueffectbeoordeling van bepaalde openbare en particuliere projecten 1, gezien het Witboek - Het Europese vervoersbeleid tot het jaar 2010: tijd om te kiezen 2, onder verwijzing naar zijn resolutie van 4 april 2001 over het voorstel voor een besluit van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een communautair actieprogramma op het gebied van de volksgezondheid 3, onder verwijzing naar zijn resolutie van 18 januari 2001 over de mededeling van de Commissie "Prioriteiten op het gebied van verkeersveiligheid in de Europese Unie - Voortgangsrapport en rangschikking van acties naar prioriteit" 4, gezien het vierde verslag over de integratie van de eisen voor bescherming van de gezondheid in de communautaire beleidsmaatregelen 5, onder verwijzing naar zijn resolutie van 11 maart 1998 over het tweede verslag van de Commissie over de integratie van de eisen voor de bescherming van de gezondheid in de communautaire beleidsmaatregelen 6, gezien TERM 2000 en 2001 over "indicatoren betreffende de integratie van vervoer en milieu in de EU", gezien het Groenboek betreffende de invloed van het vervoer op het milieu ("duurzame mobiliteit") 7, onder verwijzing zijn resolutie van 12 oktober 1988 over de bescherming van de voetganger en het Europees handvest voor de rechten van de voetganger 8, 1 PB L 73 van , blz COM(2001) Aangenomen teksten, punt 2. 4 PB C 262 van , blz COM(1999) PB C 104 van , blz COM(1992) PB C 290 van , blz. 51. RR\ doc 5/13 PE

6 gelet op artikel 163 van zijn Reglement, gezien het verslag van de Commissie regionaal beleid, vervoer en toerisme (A5-0014/2002), A. overwegende dat de Gemeenschap op grond van het EG-Verdrag een gecoördineerd beleid op het gebied van de volksgezondheid moet voeren en bij de bepaling en de uitvoering van elk beleid en elk optreden een hoog niveau van bescherming van de menselijke gezondheid moet verzekeren, B. overwegende dat vervoer de gezondheid op een aantal positieve en negatieve wijzen kan beïnvloeden; overwegende dat de ernst van de negatieve effecten toeneemt en niet alleen bestaat uit verkeersongelukken, maar ook uit de uitstoot van gassen, lawaai en een tekort aan lichaamsbeweging, C. overwegende dat een van de prioritaire actielijnen van het Zesde milieuactieprogramma van de Europese Gemeenschap voor "milieu en gezondheid" is, D. overwegende dat het Europees Parlement besloten heeft gezondheid in het Zesde kaderprogramma voor onderzoek en ontwikkeling op te nemen in het deel "duurzame mobiliteit in vervoer" (punt 5 - "Duurzame ontwikkeling") 2, E. overwegende dat de meest kwetsbare bevolkingsgroepen, zoals kinderen, ouderen en zieken (met ademhalings-, hart- en vaat- en andere aandoeningen), de voornaamste slachtoffers van luchtvervuiling zijn en dat sommige onderzoeken de kosten voor de gemeenschap op 1,7% van het bbp schatten 3, F. overwegende dat de Commissie in haar Vierde verslag over de integratie van de eisen voor de bescherming van de gezondheid in de communautaire beleidsmaatregelen stelt dat een meer selectieve focus in de vorm van diepgaande sectorale verslagen de ontwikkeling van een doeltreffende strategie voor het integreren van de eisen voor de bescherming van de gezondheid zou bevorderen, G. overwegende dat besluitvormers op meer systematische wijze rekening moeten houden met een evaluatie op sanitaire gevolgen van beleidsmaatregelen, programma's en projecten, zoals reeds voorzien in de milieueffectbeoordelingen, H. overwegende dat niet-gemotoriseerd vervoer een belangrijke rol zou kunnen spelen bij de strijd tegen een aantal gezondheidsproblemen, doordat het de vervuiling vermindert en bijdraagt tot meer lichaamsbeweging. Evaluatie op sanitaire gevolgen 1. verzoekt de Commissie uitvoering te geven aan de bepaling in het EG-Verdrag waarin staat dat bij de bepaling en de uitvoering van elk beleid en elk optreden van de Gemeenschap een hoog niveau van bescherming van de menselijke gezondheid wordt verzekerd, met name door in voorstellen en projecten op het gebied van het vervoer die duidelijk een wezenlijke 1 COM(2001) 31; PB C 154 van , blz Aangenomen teksten, punt 5. 3 "Health costs due to road traffic related air pollution. An impact assessment for Austria, France and Switzerland" (WHO, juni 1999). PE /13 RR\ doc

7 invloed op de gezondheid hebben gezondheidseisen te integreren; 2. verzoekt de Commissie gevolg te geven aan het beginsel van paragraaf 1, in het bijzonder bij alle belangrijke vervoersprojecten en -maatregelen van de EU, voorzover dit zonder aanzienlijke vertragingen mogelijk is; 3. erkent dat de evaluatie op sanitaire gevolgen een relatief nieuw instrument is en verzoekt de Commissie derhalve tegen het eind van 2003 verslag uit te brengen over de ervaringen die zij met dergelijke evaluaties op het gebied van het vervoer opdoet, teneinde te kunnen bepalen in hoeverre er tijdens de verschillende beleidsontwikkelingsfases met gezondheidseisen rekening kan worden gehouden en om geëigende methodologieën te kunnen beoordelen en verfijnen; 4. beveelt aan dat de Commissie tegelijkertijd intensiever onderzoek verricht naar de wijze waarop, tegen de achtergrond van de moeilijk te beoordelen effecten van het vervoerbeleid op de gezondheid, het best passende beoordelingsmethodologieën ontwikkeld en aangepast kunnen worden; Fietsen en lopen 5. spreekt zijn steun uit voor de met name op wandelen en lopen gerichte benchmarkinginitiatieven van de Commissie en verzoekt de Commissie deze initiatieven te versterken en uit te breiden, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van monitoringsinstrumenten (zoals indicatoren) voor het meten van resultaten en patronen op het gebied van het nietgemotoriseerde vervoer; 6. verzoekt de Commissie tegen het eind van 2003 concrete voorstellen voor te leggen hoe de uitwisseling van goede praktijken tussen de lidstaten en de verspreiding van onderzoekresultaten op het gebied van fietsen en lopen bevorderd kunnen worden; 7. verzoekt de Commissie met klem in het communautair vervoersbeleid ter vermindering van het aantal verkeersongevallen meer rekening te houden met de bijzondere kwetsbaarheid van fietsers en voetgangers; 8. stelt voor dat wanneer communautaire steun (middels de TEN-programma's, het Cohesiefonds en het Pretoetredingsinstrument voor het structuurbeleid) wordt toegekend aan projecten op het gebied van spoor- en wegvervoer over lange afstanden binnen en tussen lidstaten de Commissie de lidstaten aanspoort de vervoersstromen in kaart te brengen die aldus niet langer door stedelijke gebieden voeren en voorstellen te ontwikkelen met betrekking tot het gebruik van de vrijgekomen stedelijke ruimten door duurzame vervoersvormen, inclusief openbaar vervoer, fietsen en lopen; 9. verzoekt zijn Voorzitter deze resolutie te doen toekomen aan de Raad, de Commissie, de VN/ECE en de WGO. RR\ doc 7/13 PE

8 TOELICHTING Inleiding Vervoer kan de gezondheid op een aantal positieve en negatieve wijzen beïnvloeden. Het kan mensen helpen bij de toegang tot diensten, het isolement verminderen en de mogelijkheden van werk en sociale activiteiten vergroten; al deze aspecten kunnen bijdragen tot een betere gezondheid. Aan de andere kant kan vervoer ook negatieve gevolgen hebben, zoals ongelukken en luchtvervuiling. Het doel van dit verslag is het toekennen van een grotere prioriteit aan de band tussen vervoer en gezondheid in het beleidsvormingsproces van de EU. Hoewel op het gebied van het vergroten van de veiligheid op de weg de afgelopen jaren gelukkig een aantal stappen is gezet, geldt dat in veel geringere mate voor de strijd tegen de algemenere vervoersgerelateerde gezondheidsproblemen. Dit verslag wil hier iets aan doen. Uw rapporteur is zich ervan bewust dat vervoer en gezondheid in potentie een zeer breed onderwerp is en heeft daarom geprobeerd zich te concentreren op een klein aantal zeer specifieke prioriteiten, ten aanzien waarvan in de bestaande wetgeving niet wordt gezegd en extra werk daadwerkelijk een toegevoegde waarde kan opleveren. De afgelopen decennia heeft de economische groei geleid tot een enorme toename in vervoer: zowel het passagiers- als het vrachtvervoer heeft zich de voorbije 25 jaar meer dan verdubbeld. Deze toename heeft grote invloed op de menselijke gezondheid. Recent onderzoek heeft geleid tot grotere kennis over de band tussen vervoer en gezondheid, en het bewustzijn van het publiek is toegenomen. Toch is het EU-beleid inzake vervoer en gezondheid nog altijd onvoldoende geïntegreerd. De aanstaande uitbreiding van de Gemeenschap maakt dit thema nog dringender, aangezien de negatieve invloed van vervoer op de gezondheid in meerdere kandidaat-lidstaten een ernstige bron van zorg is. 1. Gezondheidsproblemen ten gevolg van vervoer Bij de band tussen vervoer en gezondheid is tot nu toe hoofdzakelijk aandacht besteed aan maatregelen gericht op het verminderen van het aantal ongelukken. Dit is niet zo vreemd. In 2000 kwamen in de Europese Unie bij verkeersongelukken meer dan mensen om het leven en vielen er meer dan 1,7 miljoen gewonden 1. In vergelijking met de nadruk op maatregelen ter vermindering van het aantal ongelukken (inclusief, onder andere, snelheidsbeperkende maatregelen, wetgeving inzake het dragen van autogordels en alcoholgebruik, en betere bescherming tegen laterale botsingen (side impact protection)) krijgen andere gezondheidseffecten veel minder belangstelling. Dit heeft belangrijke gevolgen want verkeersongelukken zijn wel het meest zichtbare, maar zeker niet het enige negatieve effect van vervoer op de menselijke gezondheid. In een aan dit verslag voorafgaand werkdocument (DT/437369) werd een breed scala minder zichtbare effecten uitvoerig behandeld. De belangrijkste hiervan vat ik kort samen: Uitstoot van gassen Vervoer is inmiddels de grootste veroorzaker van luchtvervuiling in stedelijke gebieden. Ondanks de verbetering van de luchtkwaliteit in Europa in de afgelopen tien jaar, wordt nog 1 Witboek - Het Europese vervoersbeleid tot het jaar 2010: tijd om te kiezen (COM(2001) 370). PE /13 RR\ doc

9 altijd bijna 90% van de bevolking in steden blootgesteld aan zwevende deeltjes in de lucht, NO2, benzeen en ozon 1. Deze kunnen de ademhalingsfuncties aantasten en leiden tot andere gezondheidsproblemen en ziekten, zoals kanker en hart- en vaataandoeningen. Hoewel voertuigen relatief minder vervuilend zijn geworden, wordt het effect daarvan over het geheel genomen ongedaan gemaakt door het groeiende aantal voertuigen in combinatie met de stijging van het aantal en de duur van de verplaatsingen 2. Het belang hiervan is gebleken uit een recente studie, die aan het licht heeft gebracht dat luchtvervuiling meer dodelijke slachtoffers maakt dan verkeersongevallen 3. Ook de luchtkwaliteit in voertuigen geeft aanleiding tot ernstige bezorgdheid: er bestaan gegevens die erop wijzen dat de vervuilingsniveaus in voertuigen, in tegenstelling tot hetgeen over het algemeen wordt aangenomen, in feite hoger zijn dan erbuiten 4. Gebrek aan lichaamsbeweging Lichamelijke inactiviteit is in de westerse wereld de op één na belangrijkste risicofactor voor de gezondheid, na het roken van tabak 5. Zoals blijkt uit het syntheseverslag van de VN/ECE-WGO is een sedentair bestaan nauw verbonden met het autogebruik 6. Toch zou een half uurtje bescheiden fysieke activiteit per dag (bijvoorbeeld lopen of fietsen) volstaan om het risico van hartziekten, diabetes bij volwassenen en zwaarlijvigheid met 50% te verminderen. Lawaai Wegverkeer is de voornaamste bron van menselijke blootstelling aan lawaai, behalve voor mensen die in de buurt van luchthavens en spoorlijnen wonen 7. Ongeveer 120 miljoen mensen in de EU (meer dan 30% van de totale bevolking) worden blootgesteld aan geluidsniveaus van meer dan 55 L db. Meer dan 50 miljoen mensen worden blootgesteld aan geluidsniveaus van meer dan 65 L db, resulterend in ernstige overlast, verstoring van gesprekken en slaapstoornissen. Geluidshinder kan ook de concentratie en de geheugenfuncties aantasten en leiden tot stress en (indirect) tot hart- en vaatziekten Recente initiatieven Verenigde Naties Tijdens de derde Ministeriële Conferentie over milieu en gezondheid (Londen, juni 1999) namen ministers van de Europese regio het WGO-Handvest over vervoer, milieu en gezondheid aan. De ministers vroegen de WGO en de Economische Commissie voor Europa van de VN (VN/ECE) een overzicht te geven van de relevante bestaande overeenkomsten en verdere 1 Overview of the environment and health in Europe in the 1990s: Third Ministerial Conference on Environment and Health, Londen, juni 1999 (Regionaal Bureau voor Europa van de Wereldgezondheidsorganisatie, Kopenhagen 1999). 2 Indicators tracking transport and environment integration in the European Union (Europees Milieuagentschap, TERM 2001). 3 Public health impact of outdoor and traffic-related air pollution: a European Assessment, Kunzli, N et al. The Lancet, 356, blz (2000). 4 Road user exposure to air pollution: a literature review, Environment Transport Agency/Instituut voor een Europees milieubeleid, voor het ministerie van Milieu, Vervoer en de Regio's, Londen, november Global Burden of Disease (Wereldgezondheidsorganisatie). 6 Overview of Instruments Relevant to Transport, Environment and Health and Recommendations for Further Steps - Synthesis Report (Economische Commissie voor Europa van de VN/Regionaal Bureau voor Europa van de Wereldgezondheidsorganisatie, 17 januari 2001). 7 ibid. 8 Are we moving in the right direction? Indicators on transport and environmental integration in de EU (Europees Milieuagentschap, TERM 2000). RR\ doc 9/13 PE

10 aanbevelingen te doen. Dit leidde tot de publicatie van het syntheseverslag in januari De conclusie van het syntheseverslag luidt dat er met de huidige beleidslijnen niet op adequate wijze voor een uit het oogpunt van gezondheids- en milieueffecten duurzaam vervoer wordt gezorgd, en de auteurs stellen vast dat "de grootste tekortkoming het ontbreken van een overkoepelende strategie is, die het beleid en de wetgeving inzake vervoer, milieu en gezondheid zou bundelen en tot synergieën zou leiden". De auteurs bevelen daarom de opstelling van een zogenaamd kaderverdrag aan. Zo n verdrag met gemeenschappelijke normen, die in protocollen kunnen worden gespecificeerd, zou de betrokken partijen verplichten tot verbetering van de duurzaamheid van het vervoersbeleid en toch ruimte laten voor flexibiliteit en subsidiariteit. In 2002 zullen de betrokken Europese ministers beslissen of ze al dan niet van start gaan met onderhandelingen over zo n pan-europees kader. Een uitspraak van het Europees Parlement over het belang van het integreren van beleidslijnen inzake vervoer en gezondheid, zoals in dit initiatiefverslag, zou een nuttige en goed geplande bijdrage aan dit proces zijn. Europese Unie Dit verslag moet worden gezien tegen de achtergrond van het recente Witboek over vervoer van de Commissie. Hoewel het Witboek veel goede punten bevat, is het ontbreken van een passage over de integratie van gezondheidseisen in het vervoerbeleid een significante omissie. Dit verslag beoogt hier iets aan te doen. De Europese Commissie heeft vorig jaar een mededeling gepubliceerd over de gezondheidsstrategie van de Europese Gemeenschap, samen met een voorstel voor een communautair actieprogramma op het gebied van de volksgezondheid ( ) (COM(2000) 285). De intersectoriële benadering gericht op de integratie van gezondheid en het beleid op andere gebieden is door het Europees Parlement verwelkomd 2. In de mededeling van de Commissie werd evenwel niets gezegd over het vervoersbeleid. Hoewel de EU recentelijk dus wel een aantal initiatieven op het gebied van vervoer en gezondheid heeft ontplooid, ontbreekt nog altijd een geïntegreerde benadering die gezondheidseisen op systematische wijze in het vervoersbeleid verwerkt. 3. Naar concrete maatregelen Uw rapporteur stelt derhalve twee concrete maatregelen voor die tot de integratie van vervoeren gezondheidsbeleidslijnen zullen bijdragen. De eerste maatregel is de introductie van een evaluatie op sanitaire gevolgen voor vervoersprojecten en -maatregelen. Dit is mogelijkerwijs het op één na belangrijkste initiatief dat kan bijdragen tot de integratie van beleid inzake vervoer en gezondheid en tot het minimaliseren van de negatieve effecten van vervoer op de gezondheid. De tweede maatregel, het bevorderen van fietsen en lopen, zou een enorme invloed hebben op het maximaliseren van de positieve effecten van het vervoersbeleid op de gezondheid. Evaluatie op sanitaire gevolgen voor het vervoersbeleid Zoals in het syntheseverslag van de ECE van de VN/WGO wordt geconcludeerd, moeten het milieu- en het gezondheidsbeleid beter in het vervoerbeleid worden geïntegreerd. De 1 Syntheseverslag (ECE van de VN/WGO). 2 Verslag A5-0104/2001; rapporteur Antonios Trakatellis. PE /13 RR\ doc

11 verplichting tot integratie van de eisen inzake milieubescherming staat reeds in artikel 6 van het EG-Verdrag. In artikel 3, sub p, van het EG-Verdrag wordt een 'hoog niveau van bescherming van de gezondheid' geëist. Artikel 152, zoals gewijzigd bij het Verdrag van Amsterdam, stelt dat zowel bij de bepaling als de uitvoering van elk beleid en elk optreden van de Gemeenschap een hoog niveau van bescherming van de menselijke gezondheid wordt verzekerd, en kent zo een nog groter belang toe aan de eisen inzake gezondheidsbescherming. Uw rapporteur doet daarom het voorstel voor alle belangrijke vervoerprojecten en -maatregelen van de Europese Unie evaluaties op sanitaire gevolgen te introduceren, teneinde een beter inzicht te krijgen in de potentiële negatieve en positieve effecten op de gezondheid van de diverse voorstellen. "Evaluatie op sanitaire gevolgen is een systematische en democratische manier voor een kwantitatieve en kwalitatieve studie van de gezondheidseffecten van beleidsmaatregelen, programma's en projecten, en voor het bij de betrokken besluitvormer indienen van aanbevelingen. Verder biedt een dergelijke aanpak een alomvattend kader voor het bestuderen van patronen in potentiële positieve en negatieve effecten op de gezondheid" 1. Deze evaluaties kunnen afzonderlijk plaatsvinden of in de strategische milieuevaluaties geïntegreerd worden. Dit voorstel is een aanvulling en een verdere uitwerking van ideeën in het huidige voorstel van de Commissie voor een nieuw communautair actieprogramma op het gebied van de volksgezondheid ( ) 2. In de mededeling van de Commissie over de gezondheidsstrategie van de Europese Gemeenschap wordt onderkend dat niet altijd volledig rekening wordt gehouden met de potentiële bedreigingen voor de gezondheid van afzonderlijke beleidsinitiatieven. In het verlengde hiervan kondigt de Commissie aan dat "voorstellen die voor de gezondheid van bijzonder belang zijn met ingang van 2001 moeten aangeven hoe met de gezondheidseisen rekening is gehouden; dit zal normaliter in de toelichting op het voorstel uiteengezet worden". Wat vervoer en gezondheid betreft, moet deze belofte nu op zo kort mogelijke termijn in daden worden omgezet. Het doel moet zijn duidelijk aantonen hoe en waarom met gezondheidseisen en de te verwachten effecten voor de gezondheid rekening is gehouden. Een van de voornaamste prioriteiten van het toekomstige EU-vervoersbeleid is het internaliseren van de externe vervoerskosten. Een evaluatie op sanitaire gevolgen kan enig inzicht verschaffen in de externe gezondheidskosten van vervoer en in de externe gezondheidsvoordelen van concrete vervoersmaatregelen. Een dergelijke evaluatie kan ook informatie opleveren omtrent de effecten van voorgestelde maatregelen op kwetsbare groepen, zoals kinderen, ouderen, gehandicapten en mensen die in de vervoerssector werkzaam zijn. In het kader van deze evaluaties zouden voorafgaand aan besluiten omtrent vervoer en ruimtelijke ordening altijd de milieu- en gezondheidsautoriteiten moeten worden geraadpleegd. Wij wijzen erop dat een evaluatie op sanitaire gevolgen de bestaande beleidscriteria op vervoersgebied niet mag vervangen; gezondheidseisen zijn immers slechts een subcategorie van een veel groter pakket van criteria. Wel kan deze evaluatie naast bestaande, traditionele vervoerscriteria worden gebruikt om een beter inzicht te krijgen in de gezondheidseffecten van vervoer. Ze kan aldus bijdragen tot de verbetering van de gezondheidsaspecten van 1 Ison, E (2000). Resource for Health Impact Assessment. Rapport in opdracht van de NHS Executive, Londen. 2 Voorstel voor een besluit van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een communautair actieprogramma op het gebied van de volksgezondheid ( ), (COM(2000) 285). RR\ doc 11/13 PE

12 vervoersmaatregelen, -programma's en -plannen, door de negatieve gezondheidseffecten tot het minimum te beperken en de positieve gezondheidseffecten te maximaliseren, en ze af te wegen tegen effecten op andere terreinen (milieu, economie, enz.) 1. Bevordering van niet-gemotoriseerd vervoer In het verslag van Economische Commissie voor Europa van de VN/WGO wordt het belang van niet-gemotoriseerd vervoer erkend en gesteld dat "de 'status' van lopen en fietsen moet worden opgewaardeerd tot 'echte vervoersmodi'". Ook wordt erkend dat de rechten van voetgangers en fietsers op dezelfde wijze in overweging moeten worden genomen als die van bestuurders en passagiers van motorvoertuigen 2. Hoewel elke Europese burger voetganger is en 5% van alle verplaatsingen in de EU op dit moment per fiets plaatsvindt (5 keer meer dan met de trein en 50 keer meer dan met het vliegtuig), maakt niet-gemotoriseerd vervoer nog geen onderdeel van het EU-vervoersbeleid uit 3. Het Witboek over het vervoersbeleid zegt niets over deze vervoersmodi. Niet-gemotoriseerd vervoer zou een belangrijke rol kunnen spelen in de strijd tegen verscheidene van de hierboven beschreven gezondheidsproblemen. Het vermindert zowel de vervuiling als de files, en het zou leiden tot meer lichaamsbeweging. 50% van de afstanden die binnen de EU worden afgelegd, bedraagt minder dan 5 km. Fietsen of te voet gaan vormt in die gevallen een realistisch alternatief. Het bevorderen en vergemakkelijken van fietsen en lopen kan dan ook worden beschouwd als een ontbrekende component in het huidige communautaire vervoers- en gezondheidsbeleid. Er kan aan worden gedacht als een aanvullende actie ter ondersteuning van nationale of regionale initiatieven, met inachtneming van de beginselen van subsidiariteit en complementariteit. De Gemeenschap geeft bijvoorbeeld door middel van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling financiële steun voor de kosten van plaatselijke en regionale vervoersprojecten. De communautaire steun zou alleen moeten worden toegekend indien deze projecten in voldoende mate aandacht besteden aan alle gebruikers van de vervoerssystemen, inclusief voetgangers en fietsers. Via de TEN-programma's, het Cohesiefonds en het Pretoetredingsinstrument voor het structuurbeleid kent de Gemeenschap steun toe aan projecten op het gebied van spoor- en wegvervoer over lange afstanden. Tot de verplaatsingen die door deze projecten worden aangetrokken, behoren een aantal die voorheen met de auto door en in de buurt van stedelijke gebieden langs de route liepen. Deze communautaire steun moet worden beperkt tot projecten die de vervoersstromen in kaart brengen die aldus worden omgeleid en die voorstellen ontwikkelen met betrekking tot het gebruik van de vrijgekomen stedelijke ruimten door duurzame vervoersvormen, inclusief openbaar vervoer, fietsen en lopen. Gebeurt dit niet dan zal de vrijgekomen wegcapaciteit gewoon door nieuw-gegenereerde plaatselijke trajecten met de auto worden ingenomen. De Commissie heeft recentelijk een proefproject gehouden voor het benchmarken van het beleid ten aanzien van fietsen in afzonderlijke landen, met medewerking van autoriteiten in Nederland, 1 Informing transport health impact assessment in London, Watkiss, Brand et al, Londen, oktober Syntheseverslag (ECE van de VN/WGO), op cit. 3 Memorandum to the EU informal council of ministers of transport and the environment (ECF, 15 september 2001). PE /13 RR\ doc

13 Schotland, Finland en de Tsjechische Republiek. Ook in het kader van haar programma voor benchmarking door plaatselijke en regionale vervoersautoriteiten (het Citizens' Network Benchmarking Initiative) heeft de Commissie enige aandacht aan goede praktijken voor fietsen en lopen besteed. Deze inspanningen moeten worden uitgebreid en versterkt. Van alle personen die bij verkeersongelukken betrokken raken, zijn voetgangers en fietsers het meest kwetsbaar. De angst voor ongelukken is zelfs een van de voornaamste redenen waarom niet méér mensen lopen of fietsen. Het EU-vervoersbeleid moet derhalve niet alleen maatregelen nemen ter bevordering van fietsen en lopen, maar in het kader van de strategieën ter vermindering van het aantal ongelukken ook in eerste instantie oog hebben voor fietsers en voetgangers. Het recente initiatief aangaande de eisen voor nieuwe auto's met betrekking tot de veiligheid van voetgangers is in dit verband een toe te juichen ontwikkeling 1. 1 Verkeersveiligheid: Bescherming van voetgangers, verbintenis van de Europese automobielindustrie (COM(2001) 389). RR\ doc 13/13 PE