Verslag regiobijeenkomst aansluiting onderwijs arbeidsmarkt

Transcriptie

1 Verslag regiobijeenkomst aansluiting onderwijs arbeidsmarkt 10 april 2018, Fontys Eindhoven Marian de Groot, directeur van het Expertisecentrum handicap + studie heet iedereen van harte welkom op deze regiobijeenkomst over de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt voor studenten met een beperking. Een belangrijk thema om te agenderen binnen het hoger onderwijs. De belangstelling is dan ook groot: er zijn ongeveer 60 deelnemers aanwezig om kennis op te doen, vragen te stellen en informatie met elkaar uit te wisselen. Studeren en werk zoeken met autisme - ervaringsdeskundige Michel Bergijk Michel Bergijk studeerde technische bedrijfskunde en hoger informaticaonderwijs. Maar na zijn studies lukte het niet goed om aan het werk te komen. Hij legt uit met welke problemen mensen met autisme worstelen. Met autisme wordt je geboren, je bent anders bedraad. Het komt veel voor. Je kunt ervan uitgaan dat 1 op de 100 mensen autisme heeft. Met welke problemen worstelen mensen met autisme: vermogen goed te reageren op veranderingen; vermogen om zich in te leven in anderen; sociale interactie is moeilijk; beperkte interesses, vaak erg gericht op iets heel bepaalds; problemen met energiehuishouding; problemen met plannen, executieve functies. Het heeft mij gefrustreerd dat het vinden en houden van een baan voor mij niet wilde lukken. Ik ben daar niet alleen in. Slechts 25% van de mensen met autisme heeft betaald werk, vaak laag betaald en van korte duur. Daarom ben ik begonnen met een promotieonderzoek. Ik heb de diagnose pas op latere leeftijd gekregen, maar tijdens de studie waren er al problemen met plannen bijvoorbeeld. Ik zou denk ik veel baat gehad hebben bij meer begeleiding tijdens mijn studie. Zeker bij de stage en afstudeeropdracht: je moet dan nog zelfstandiger zijn. De stage en afstudeeropdracht bieden vaak aansluiting naar werk. Maar toen ik studeerde was er nog niet zoveel bekend over autisme. Een jobcoach zou verstandig zijn geweest. Michel denkt dat begeleiding het beste van een gespecialiseerd bureau kan komen, zoals bijvoorbeeld IT vitae. Hij hoopt met zijn promotieonderzoek de situatie voor mensen met autisme te verbeteren. Michel Bergijk twittert onder de naam autist in residence. Zie voor meer informatie over autisme 1/7

2 De arbeidsmarkt voor hoger opgeleide jongeren met een beperking - Marian de Groot (Expertisecentrum handicap + studie) Eerst een paar cijfers: 30 % van alle studenten studeert met een beperking. 10 % van alle studenten ervaart belemmeringen als gevolg van hun beperking. De overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt verloopt voor hen moeizaam. Ze hebben moeite om geschikte stage te vinden en zijn vaker werkloos. De arbeidsdeelname van de totale beroepsbevolking is 75% (CBS 2016). De arbeidsdeelname van mensen met een beperking is 32%. Het is heel belangrijk dat je werkervaring hebt als je solliciteert. Ook bijbaantjes zijn van belang, je leert van alles, krijgt waardering, leert omgaan met collega s, met regels, etc. Studenten met een beperking hebben vaak geen bijbaan en dus minder ervaring. Het verschil wat betreft arbeidsdeelname begint al tussen 15 en 25 jaar. Het gat tussen onderwijs en arbeidsmarkt valt te verklaren door o.a.: Veranderende regelgeving, participatiewet, Geen structureel beleid in het hoger onderwijs Geen probleemeigenaar Ervaren knelpunten door en vooroordelen van werkgevers Stigmatisering. Hoger opgeleiden vallen vaak een beetje tussen wal en schip wat betreft de regelgeving. De meeste opleidingen hebben geen beleid. Er is wel aandacht voor, zeker bij opleidingen waar veel studenten met een beperking studeren, bijv. ICT. Daar is ook veel werk. En werkgevers zijn daar ook actief, er zit ook veel talent. Dat wordt wel gezien. Er zijn pilots. Maar hogeschool breed of universiteit breed is er nog geen beleid. En deskundigheid is niet zomaar binnen instellingen aanwezig. Vragen die de instellingen zich kunnen stellen: Liggen er binnen de instelling en/of opleiding procedures vast voor het toe leiden van studenten+ tot stage en werk? Hebben medewerkers van stagebureaus/careercentra kennis van de ondersteuningsbehoefte van studenten+? Wordt structureel en actief contact onderhouden met werkgevers voor studenten+? 2/7

3 Biedt de instelling en/of opleiding als werkgever mogelijkheden aan mensen met een functiebeperking? Onderzoek onder 35 jongeren met een ondersteuningsbehoefte naar hun ervaringen met onderwijs en de overgang van onderwijs naar arbeid Maritza Gerritsen (hoofddocent sociale studies HAN) en Levi van Dijk (ervaringsdeskundig adviseur) Dit onderzoek - Van Passend Onderwijs naar Passende Arbeid (PoPa) - is in 2016 geïnitieerd door oa. gemeente Nijmegen, UWV Werkbedrijf, Tandem Welzijn en neergestreken bij HAN Sociaal. Het is bedoeld om: ervaringen van jongeren die te maken hebben met de overgang van passend onderwijs naar passende arbeid in kaart te brengen professionals te laten leren van ervaringen van jongeren verbeteringen te laten plaatsvinden in de lokale context. De overall-bevindingen: jongeren erkennen ondersteuning nodig te hebben, maar willen liefst als zo normaal mogelijk worden gezien. En jongeren hebben over de linie allemaal de wens om vooruitgang te boeken. Een paar conclusies: Jongeren ervaren niet centraal te staan en mogelijkheden worden door professionals te vaak cognitief benaderd. Met name jongeren die pas op latere leeftijd ondersteuning nodig hebben, hebben moeite deze problematiek te erkennen. Professionals geven aan extra competenties nodig te hebben nu er een complexere doelgroep het onderwijs en de arbeidsmarkt betreedt. Link naar artikel over de analyse van de verhalen van studenten, gepubliceerd in het Journal of Social Intervention, februari 2018: Project Autismetalent benutten Marlou Heskes (Fontys ICT) en Nicole Ficheroux (jobcoach Autismepunt/Vanuit autisme bekeken) Doel van dit project was om 15 studenten met (kenmerken van) autisme vanuit een integrale aanpak te begeleiden vanaf het vinden van een afstudeerstage tot en met het vinden en volhouden van werk na het behalen van een diploma. En daarbij inzicht te krijgen in faal- en succesfactoren van werkwijze en in bekostigingsmogelijkheden voor zo n integrale aanpak. 3/7

4 Uiteindelijk is gestart met 12 studenten. Hiervan zijn er inmiddels 11 geslaagd en zij hebben een baan in hun studierichting. Een van de krachten van de pilot was om vanuit 6 perspectieven te werken: student, werkgever, Fontys, Gemeente Eindhoven, Autismepunt, Vanuit Autisme bekeken. Het was niet altijd makkelijk om met 6 partijen om tafel te zitten maar wel waardevol. Resultaten De Gemeente Eindhoven blijft deze jobcoaching tijdens de studie aanbieden voor studenten in Eindhoven. Stichting Steunfonds Fontys zorgt dat deze extra begeleiding intern bij de technische opleidingen geborgd gaat worden o.a. door afstudeerbegeleiders op te leiden. Ook wordt een accountmanager aangesteld die bedrijven gaat voorlichten en helpen om autismetalent te benutten! Brainport Nationale Actieagenda. Naast transitie naar werk maar ook talentontwikkeling van autistische professionals Het advies voor de aanwezigen is: ga met de gemeente in gesprek om te kijken of ze bereid zijn tot een integrale aanpak. Stichting Ctalents, community voor mensen met een zintuigelijke beperking Rosalie Heuten Op dit moment ligt de werkloosheid onder blinden, slechtzienden, doven en slechthorenden rond de 70%. Dit is schrikbarend hoog voor een groep mensen met een normaal denkend en lerend vermogen. Ctalents geeft deze doelgroep de handvatten om deel te kunnen nemen aan de arbeidsmarkt. En streeft de volgende twee doelen na: 1. Verlagen van de werkloosheid van 70% naar 20% onder mensen met een zintuiglijke beperking. 2. Komende drie jaar betrokken blinde, slechtziende, slechthorende en dove kandidaten aan de community verbinden. Ctalents werkt vanuit wat mensen kunnen. Zie verder Op de site van de Ctalents Community lees je inspirerende blogs over werk, studie, stage en andere lifestyle onderwerpen. Blinden, slechtzienden en ook doven kunnen zich aansluiten bij de We Are Ctalents Community en krijgen toegang tot gratis workshops, afstudeerstages, traineeships en een uitgebreid netwerk van mentoren. Negen talenten die hun droombaan wisten te bemachtigen vertellen in filmpjes over hun ervaringen, successen en hoe ze omgaan met tegenslag. De weg naar succes is voor iedereen anders maar allen delen zij een aantal kwaliteiten: een flinke dosis positiviteit, geloof in hun talenten en doorzettingsvermogen. Zie 4/7

5 Inclusief ondernemen binnen Philips - Stefanie van der Ven (Philips) Philips besteedt van oudsher al veel aandacht aan ontwikkeling van werknemers en scholing. Momenteel is er een groot budget voor Veerkracht@work voor duurzame inzetbaarheid. Iedere werknemer krijgt 1000 emiles (emplayability-miles) om zelf te besteden. In het bedrijf is veel gaande, er verandert veel. Philips wil mensen in staat stellen om mee te groeien. Het Philips Werkgelegenheidsplan (WGP) biedt personen met een afstand tot de arbeidsmarkt de mogelijkheid om betaalde werkervaring op te doen en aanvullende (vak-)opleidingen te volgen. Met als doelstelling om de kandidaat kansrijker te maken voor de arbeidsmarkt, zodat hij/zij in staat is om tijdens of na afloop een reguliere baan te verwerven. Het gaat om additionele werkplekken in de organisatie, er is dus geen verdringing van bestaande functies. Het gaat om ontwikkelingsmogelijkheden voor kandidaat en goede begeleiding is op de werkplek beschikbaar. De doelgroep is breed: Langdurig werkzoekenden Wajongers / Arbeidsgehandicapten Vluchtelingen Personen zonder startkwalificatie Herintreders Hoger opgeleiden met een zwakke positie op de arbeidsmarkt Instroomniveaus van lager onderwijs tot en met universiteit. Er zijn twee soorten trajecten: 1. Individuele werkervaringsplaats (duur 1 jaar): Men beschikt over een beroepskwalificatie. Accent ligt op beroeps- en/of gedragsmatige competenties. Werkervaring kan hiaat in kennis en kunde wegnemen. 2. Leerwerktrajecten (duur 12 tot 24 maanden): Vakopleiding, gecombineerd met werkervaring. Met of zonder voortraject. Het WGP: werkgelegenheidsplan, bestaat al 30 jaar. Het komt voort uit het jeugdwerkgarantieplan. Maar niet alleen jongeren hebben hulp nodig. Het WGP biedt mensen met afstand tot de arbeidsmarkt gelegenheid om werkervaring op te doen. Zodat ze daarna kunnen doorstromen naar de reguliere baan, binnen of buiten Philips. Waar liggen kansen voor een kandidaat? Wat heeft hij of zij nodig? 70% vindt daarna een baan, 30% binnen Philips. Kandidaten komen binnen via de gemeente. Afgestudeerden met een beperking hoeven niet eerst 6 maanden werkloos te zijn. 5/7

6 Iedereen die baat kan hebben bij WGP is welkom. Visie op doorlopende overgang van opleiding naar werk: de transitieroute - Jan Raaijman, Onderzoeksbureau KBA-Nijmegen Enkele duizenden jongeren met een beperking volgen een beroepsopleiding in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Velen van hen vallen uit, halen geen diploma en hebben vervolgens problemen om werk te vinden. Ook voor jongeren die wel het diploma behalen is het vaak nog moeilijk werk te vinden dat bij hen past. Binnen de school krijgen de studenten nog wel extra ondersteuning, maar tijdens de stage en de overgang naar werk gaat het vaak mis. Het doel van het project is om op een andere manier naar de overgang van school naar werk te kijken: waarbij de overgang niet als een overgangsmoment wordt beschouwd, maar als een overgangsfase: een transitie. School, stagebedrijf, gemeente en anderen moeten beter en anders samenwerken, zodat de jongeren beter voorbereid en begeleid worden. Dat begint al op school met loopbaanoriëntatie, stages en beroepspraktijkvorming en het loopt door in het vinden, krijgen en behouden van betaald werk. KBA en MBO Raad hebben het initiatief genomen om de transitie van school naar werk te verbeteren. Ongeveer de helft van het mbo is betrokken geweest bij het project, samen met partners zoals gemeenten, REA College en bedrijven. In het project wordt gewerkt aan vormen van stage, die jongeren beter helpen om een realistisch beeld te krijgen van het werk dat zij later kunnen gaan doen, maar ook van hun eigen mogelijkheden. Stages lopen vaak mis omdat het voor de student moeilijk is zich aan te passen aan de situatie in het leerbedrijf of omdat het leerbedrijf niet weet wat de student nodig heeft. Zo kan een student soms het werk wel aan, maar alleen als hij duidelijk instructies krijgt. Een ander probleem met de stage is dat er te veel nadruk wordt gelegd op het halen van de stage, een goede beoordeling. Dat is natuurlijk belangrijk om het diploma te halen, maar helpt niet altijd om de student goed voor te bereiden op het echte werk. De stages kunnen dus anders en beter. Dat vraagt om andere vormen van begeleiding en voorbereiding op de stage en om nauwe samenwerking met de leerbedrijven. Ook wordt gewerkt aan betere begeleiding bij het vinden van betaald werk en bij ondersteuning tijdens het werk. Dat alles met het doel om de hele transitie van school naar werk voor zoveel mogelijk jongeren met een beperking succesvol te laten verlopen. Het doel van het project is om verschillende concrete werkwijzen en instrumenten te ontwikkelen waar ook andere scholen en gemeenten mee aan de slag kunnen. Belangrijker is nog dat het project ook een nieuwe manier van denken wil verspreiden, zodat scholen, gemeenten en bedrijven samen verantwoordelijkheid nemen voor de transitie van school naar werk van jongeren met een beperking. En zodat niet de beperking, maar de mogelijkheden en kansen voorop komen te staan. De aanpak lijkt zeker bruikbaar voor het hbo en universiteit. Het probleem is dat je jongeren van school laat gaan zonder dat je weet wat er met ze gebeurt. In de binnenkort te verschijnen publicatie komt ook een toolbox. Visie van bestuurder Nienke Meijer (CvB Fontys) op de aansluiting onderwijs arbeidsmarkt voor studenten met een beperking Nienke Meijer (CvB Fontys) geeft haar visie op de aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt voor studenten met een beperking. Twee jaar geleden heeft Fontys in haar visie vastgelegd dat talent 6/7

7 centraal staat. Zodat iedere student de juiste keuze kan maken en de juiste ondersteuning krijgt. Het doel is dat uiteindelijk iedereen een betekenisvolle plek in de samenleving kan innemen. Fontys bedient zo n studenten. Ongeveer 15% heeft een ondersteuningsbehoefte blijkt uit de cijfers van de Nationale Studenten Enquête (NSE). Ook deze studenten moeten met succes kunnen studeren. Wat speelt er op dit moment? Onze psychologen en decanen zien dat de groep studenten die veel druk ervaart steeds meer toeneemt. Denk aan prestatiedruk maar ook aan sociale druk vanuit andere studenten, ouders, de samenleving, overal aan mee te willen doen. Als we kijken naar studentenwelzijn in het algemeen, en in het bijzonder naar studeren met een functiebeperking, zien wij twee oplossingsrichtingen: care en cure. Care: begeleiding, tijd, aandacht. Niet alleen kijken naar de voortgang, maar ook kijken naar hoe het echt met een student gaat. Wat speelt er? Zeker op de belangrijke momenten van stage, afstuderen en de overstap naar de arbeidsmarkt. Wanneer is dit bespreekbaar tijdens de opleiding? Hier moet je het niet alleen over hebben als er ergens een vinkje staat of iemand een bepaald stempel heeft. Als het care-beleid goed werkt, kun je op tijd de juiste hulp bieden: cure. Het gaat om een aanpak voor iedereen. Het is veel beter als het gaat om een grotere groep. Dat helpt ook bij acceptatie; hoe lager de drempel hoe beter het is. Hoe zorgen we ervoor dat we dingen ook in praktijk brengen? Daarvan is het project Autismetalent een goed voorbeeld. Je laat de student niet los tot dat ie geland is. Dan heb je een vangnet voor studenten dat gestoeld is op vertrouwen. Studenten pas loslaten als ze elders echt goed geland zijn vraagt om een behoorlijke investering van het onderwijs, maar als we met zijn allen al denken en vinden dat dit er bij hoort, zetten we al een belangrijke eerste stap. Afsluiting We hebben vandaag geconstateerd: al dertig jaar weten we wat de problemen zijn. Het is nog niet gelukt om het op te lossen. Nienke Meijer wil graag helpen om dit te agenderen bij de Vereniging Hogescholen, SZW en OCW. Wel moeten we het concreet maken. Haakjes zijn er op dit moment in ieder geval genoeg. Het thema studentenwelzijn is volop in het nieuws. Handicap + studie werkt mee aan een plan dat voor de zomer naar de minister gaat. Het onderwerp van onderwijs-arbeidsmarkt zit daar niet in. Maar daar moeten we in het najaar op terugkomen bij het ministerie. 7/7