Inhoudsopgave. 1 Over het Prinses Christina Concours. 3 Financiën. 2 Activiteiten in Bijlagen

Transcriptie

1 Activiteitenverslag 2017

2

3 Inhoudsopgave 1 Over het Prinses Christina Concours 1.1 Uitgangspunten Visie Organisatie Marketing en communicatie 5 2 Activiteiten in Prinses Christina Concours 10 Jury 11 Prijzen 11 Optredens door oud-prijswinnaars Prinses Christina Compositie Concours 13 Samenwerking 13 Opzet 13 Jury 14 Prijzen 14 Ensemble Workshopdag 14 3 Financiën 3.1 Financiële samenvatting Begunstigers Stichting Vrienden van het Prinses Christina Concours Vooruitblik 29 4 Bijlagen Bijlage I: Overzicht begunstigers 30 Bijlage II: Samenwerkingspartners 31 Bijlage III: Prijzen 32 Bijlage IV: De Classic Express in Bijlage V: Hoofd- en relevante nevenfuncties bestuursleden en directie 36 Bijlage VI: Jubileumactiviteiten De Muziekwedstrijd 14 Website en app 15 Feedback voor ieder kind 15 Jury 17 Prijzen 17 Publiciteit 17 Vervolg Ondersteuning jong muziektalent 18 Prijzen 18 Nazorg 18 Advies en bemiddeling 18 Onderzoek talentontwikkeling Concerten 19 Concerten in Nederland 20 Concerten in het buitenland Educatie 22 Over de Classic Express 22 De Classic Express in Evaluaties 24 Vervolg 26 Quotes Kies je instrument Bennie Briljant 27 1

4

5 1. Over het Prinses Christina Concours 1.1 Uitgangspunten Het Prinses Christina Concours wil dat alle kinderen en jongeren in Nederland kennismaken met muziek. Daarbij wil het Prinses Christina Concours dat kinderen en jongeren worden gestimuleerd en ondersteund om hun muzikale talenten zo ver mogelijk te ontwikkelen. Talentontwikkeling Het Prinses Christina Concours realiseert al vijftig jaar concoursen voor muzikale jongeren. Jaarlijks telt het Prinses Christina Concours voor klassieke muziek ongeveer 400 deelnemers. Zij ontmoeten en inspireren elkaar tijdens regionale voorronden die plaatsvinden op zes locaties in het land. Ook zijn er edities van het Prinses Christina Concours voor jonge componisten en jazzmuzikanten. In oktober 2015 is De Muziekwedstrijd van start gegaan: een online wedstrijd voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Talentbegeleiding Deelnemers aan de concoursen maken kans op mooie prijzen, zoals optredens, workshops en cursussen. Bij het toekennen van deze prijzen wordt zorgvuldig gekeken naar de ontwikkelingsfase van de prijswinnaar. Na het concours worden prijswinnaars uitgebreid begeleid. Het Prinses Christina Concours adviseert prijswinnaars en biedt masterclasses. Bovendien worden elk jaar ongeveer 1500 podiumbeurten georganiseerd waarmee de prijswinnaars podiumervaring opdoen. Het Prinses Christina Concours onderhoudt een uitgebreid netwerk, waardoor prijswinnaars kunnen optreden in verschillende concertzalen en op bekende podia en festivals. Daarnaast worden regelmatig concertreizen naar het buitenland georganiseerd. Educatie Het Prinses Christina Concours vindt het ook belangrijk dat nieuwe generaties kennismaken met muziek. Daarom werden de afgelopen jaren met succes breed toegankelijke, educatieve projecten geïnitieerd. Met Kies je instrument, een gratis magazine voor achtjarigen, de aanvullende website en de online muzieklessen op bereikt het Prinses Christina Concours tienduizenden basisschoolleerlingen in het hele land. Sinds 2007 rijdt de Classic Express door het land. Aan boord van deze rijdende concertzaal geven prijswinnaars concerten voor basisschoolleerlingen. Inmiddels hebben al meer dan kinderen in de Classic Express kunnen genieten van concerten door jong talent. Tegelijkertijd leren onze prijswinnaars zich te presenteren aan een jong en uiterst kritisch concertpubliek, misschien wel de toekomstige deelnemers van onze concoursen. 1.2 Visie Het Prinses Christina Concours is zich altijd bewust geweest van maatschappelijke ontwikkelingen die het muziekleven raken. De activiteiten van het eerste uur het organiseren van concoursen kwamen daaruit voort en zijn nog steeds belangrijk: het stimuleren van kinderen in het voortgezet onderwijs om zich muzikaal te ontwikkelen, talent selecteren en dat vervolgens ondersteunen. De klassieke concoursen met alle activiteiten daaromheen vormen dan ook nog steeds onze ruggengraat. Daarnaast is het besef gegroeid dat er werk aan de winkel is als het gaat om de wortels van ons muziekleven. We zien de vergrijzing van het concertpubliek toenemen en de toekomst voor jonge beroepsmusici is moeilijker dan ooit. De jonge generatie krijgt van huis uit minder vaak muziek mee en krijgt op school meer algemeen onderwijs dan vroeger. De cijfers daarover zijn evident. Het muziekonderwijs is op zijn best een ondergeschoven kind. Bij muziek geldt het adagium onbekend maakt onbemind. Wij kunnen en willen de taken van muziekopleidingen, basisscholen, het voortgezet onderwijs, de pabo en de conservatoria niet op ons nemen. Waar wij goed in zijn, is stimuleren en inventieve middelen inzetten om moeizaam verlopende processen te versnellen. De inzet van jong talent in onze rijdende concertzaal werkt bewezen effectief op basisscholen. Onze wens is een tweede Classic Express te kunnen inzetten om het effect te verdubbelen. De Muziekwedstrijd voor jonge kinderen stimuleert prille muzikanten om door te gaan en zich verder muzikaal te ontwikkelen. In deze online wedstrijd blijkt bovendien dat social media een cruciale rol spelen in de communicatie met jongeren en het publiek. Op de middellange termijn achten wij het raadzaam onze activiteiten niet zozeer uit te breiden, maar wel te intensiveren met gebruikmaking van social media. De rol van online marketing zal toenemen, evenals het belang van samenwerking met instellingen die complementair actief zijn. Belangrijk uitgangspunt is en blijft dat wij onze bestaande activiteiten blijven koesteren, omdat deze niet alleen effectief zijn, maar ook de basis vormen voor het bedenken en ondernemen van alle nieuwe activiteiten. 3

6 1.3 Organisatie Beschermheer Maxim Vengerov Comité van Aanbeveling H.K.H. Prinses Christina der Nederlanden J.J. van Aartsen, burgemeester van s-gravenhage (tot maart 2017) Ing. A. Aboutaleb, burgemeester van Rotterdam Drs. R. den Besten, voorzitter PO-Raad Mr. J.M.A. Biesheuvel, schrijver Drs. A.Th.B. Bijleveld-Schouten, commissaris van de Koning in Overijssel (tot oktober 2017) Drs. Th.J.F.M. Bovens, commissaris van de Koning in Limburg Ronald Brautigam, pianist C.G.A. Cornielje, commissaris van de Koning in Gelderland Louis van Dijk, pianist Prof. dr. W.B.H.J. van de Donk, commissaris van de Koning in Noord-Brabant J. Franssen, lid Raad van State P.C. Krikke, burgemeester van s-gravenhage (vanaf maart 2017) Ir. G. Kroon, algemeen directeur Arcadis Nederland BV Mr. E.E. van der Laan, burgemeester van Amsterdam (tot oktober 2017) Drs. J.M.L.N. Mikkers, burgemeester van s-hertogenbosch (vanaf oktober 2017) Marie-Cécile Moerdijk, zangeres Mr. drs. F.J. Paas, commissaris van de Koning in Groningen Mr. J.M. Penn-te Strake, burgemeester van Maastricht J.W. Remkes, commissaris van de Koning in Noord-Holland Mr. dr. A.G.J.M. Rombouts, burgemeester van s-hertogenbosch (tot oktober 2017) Drs. J. Smit, commissaris van de Koning in Zuid-Holland Drs. J.J. Visser RA, partner KPMG Jaap van Zweden, violist/dirigent Staf Feyo Sickinghe, directeur Henriette van der Velde, algemene coördinatie Wytske Dijkstra, concertorganisatie en Classic Express Karen van Gilst, marketing en communicatie Janneke Groot, concours- en concertorganisatie Anne Korff de Gidts, projectmedewerker De Muziekwedstrijd (tot 12 mei 2017) Maloe van Leersum, concertorganisatie en Classic Express Cathelijne Noorland, concours- en concertorganisatie Wouter van Steenbrugge, Classic Express en concoursorganisatie Martine van Stigt Thans, assistentie Miriam Triesschijn, marketing en communicatie Ellen Ubbink, assistentie en concoursorganisatie De formatie vaste medewerkers en projectmedewerkers bedroeg ultimo 2017 totaal 7,68 fte. Vrijwilligers Wij konden dit jaar wederom rekenen op tientallen enthousiaste vrijwilligers. Zij ondersteunden de organisatie zowel op kantoor, bijvoorbeeld bij het verzenden van grote mailingen voor deelnemers- en publiekswerving, als tijdens de concoursen op diverse locaties. Externe hulp en adviezen Boekhouding en administratie: Gerard Boltje Fotografie: Rens Dekker, Karen van Gilst, MajankaFotografie, Peter van Mulken, Wouter Vandenbrink, Marieke Wijntjes Communicatie en redactie: Margreet van Litsenburg ICT-ondersteuning: Wim Hofman Internetondersteuning: Stefan Remmerde, viavictor Vormgeving en dtp: Esther de Bruijn, Rens Dekker, Tonnie Jobse, viavictor Herpositionering activiteiten: CultCrowd: Rob Overman, Anne de Wilde, Robert Rutten Bestuur Stichting Prinses Christina Concours In 2017 was het bestuur als volgt samengesteld: Hessel Lindenbergh, voorzitter Hanneke Taat, secretaris Josip Petrarca, penningmeester Jeppe de Boer, lid Marius Brinkhorst, lid Emilie van Rappard, lid 4

7 1.4 Marketing en communicatie Websites en app De hoofdwebsite biedt een overzicht van alle activiteiten van het Prinses Christina Concours. Op de homepage lezen bezoekers meer over de meest actuele ontwikkelingen; de andere pagina s bieden achtergrondinformatie over alle projecten. Al jaren blijkt dat de agendapagina met alle informatie voor bezoekers van onze concerten en concoursen erg goed wordt bezocht. Ook lezen mensen graag verslagen van concerten en tournees, de zogenoemde blogs. Naast onze hoofdwebsite zijn er aparte websites voor de projecten De Muziekwedstrijd, Classic Express, Kies je instrument en Bennie Briljant. De website is gebouwd in 2015 toen het project startte. Waar de website van het Prinses Christina Concours vooral informatief is, heeft deze website veel mogelijkheden tot interactie met het publiek. Bezoekers kunnen filmpjes insturen, filmpjes bekijken of delen, erop reageren en stemmen. Na de eerste twee edities van het project is de website in 2017 op technisch gebied opnieuw sterk verbeterd. Sinds dit jaar kunnen ook Vlaamse kinderen deelnemen en stemmen via de website en de app. De website is een van onze best bezochte websites. Hoewel we verder geen inspanningen leveren om deze onder de aandacht te brengen, weten bezoekers de website goed te vinden, bijvoorbeeld via schoolbordportaal.nl. De wens om de website te vernieuwen bestaat zeker, maar dit staat niet bovenaan ons prioriteitenlijstje. Hetzelfde geldt voor De website daarentegen was sterk verouderd, zowel qua design als techniek. Daarom is in 2016 de opdracht gegeven de website opnieuw te bouwen. Eind september 2017 was deze gereed voor gebruik. Er is nog geen lanceringscampagne aan gekoppeld, anders dan de productie van een flyer. Deze flyer wordt aan de bezoekers van de Classic Express gegeven, zodat in ieder geval de meest relevante doelgroep er een keer mee in aanraking komt: basisschoolleerlingen en hun ouders. Social media Als organisatie zijn wij al jaren actief op Facebook, Twitter en Instagram. Om jongeren en kinderen nog beter te kunnen bereiken, proberen wij zo goed mogelijk op de hoogte te blijven van nieuwe kanalen en ontwikkelingen om onze boodschappen te verspreiden. Inmiddels worden onze pagina s op Facebook, Instagram en Twitter intensief ingezet om mensen op de hoogte te houden van al het nieuws rond onze organisatie, activiteiten en projecten. Eind 2017 was het aantal volgers op Twitter ruim en het aantal fans op Facebook ruim Het aantal volgers op Instagram is toegenomen tot volgers. In 2016 zijn we ook gestart met een eigen Instagramaccount voor De Muziekwedstrijd. Deze groeit gestaag. Ook is voor dit project in 2016 geëxperimenteerd met een eigen Snapchat-account. Door de vluchtige conceptuele insteek van de app bleek het lastig volgers aan ons te binden. Wel wordt adverteren via Snapchat steeds toegankelijker en interessanter. Dit nemen we volgend jaar dan ook mee in de strategie. De Facebookpagina van De Muziekwedstrijd had eind 2017 ruim volgers en de Instagrampagina van het project had maar liefst volgers. Nieuwsbrief en bulletin Acht tot tien keer per jaar versturen wij een digitale nieuwsbrief naar een bestand van ongeveer ontvangers: onder anderen naar relaties, sponsors, musici, collega-organisaties, fondsen, stichtingen, overheden en Vrienden. Het openingspercentage van de nieuwsbrief ligt rond de 32%. Via het programma waarmee wij de nieuwsbrieven versturen, MailChimp, is het gemakkelijk te monitoren wat ontvangers wel en niet lezen. Daarnaast brengen wij tweemaal per jaar een geprint bulletin uit met artikelen, interviews, reisverslagen van prijswinnaars, een concertagenda en een selectie van berichten in de (social) media waarin wij genoemd worden. Het Prinses Christina Concours in de media Traditioneel besteden regionale kranten en omroepen (radio en televisie) veel aandacht aan de verrichtingen van deelnemers en prijswinnaars van het Prinses Christina Concours in hun regio. Hetzelfde geldt voor concerten in de Classic Express. Dit jaar stonden we bovengemiddeld in de aandacht door de inzet van een pr-bureau ten behoeve van ons jubileumjaar. 50-jarig jubileum in de media In het kader van ons 50-jarig jubileum is er door NPO Radio 1 verslag gedaan van ons jubileumconcert op 29 september in samenwerking met het Residentie Orkest. Ook de NOS deed verslag en zond een item uit in zowel het journaal van uur als in de uitzending (live item) van uur. In de gedrukte media lazen we artikelen in onder meer de NRC, het Reformatorisch Dagblad en Hart van Holland Zuidplas. Online waren er artikelen te lezen op de websites van NRC, NOS, Telegraaf, RTL Nieuws, Gouwe IJssel Nieuws, MSN, Vorsten, Nouveau en Libelle. Ook waren we te gast in de radioprogramma s Nieuws & Co, NPO Radio 4 - Podium en het RTL Nieuws (interview met Prinses Christina). Het Residentie Orkest verzorgde voor hun eigen mediakanalen een video-interview met onder anderen Max Knigge, componist van onze jubileumcompositie. 5

8 6 Nationale Finale Prinses Christina Concours 2017

9 LAAT JE HOREN! BEN JE MUZIKAAL EN TUSSEN DE 12 EN 19 JAAR? (ZANG T/M 21) SCHRIJF JE IN VANAF 1 OKTOBER 2016 VIA: NATIONALE HALVE FINALE ZATERDAG 8 APRIL 2017 PROVINCIEHUIS ZUID-HOLLAND DEN HAAG

10 Campagnebeeld voor De Muziekwedstrijd 2017 Jubileumconcert op 29 september

11 Speciaal voor oud-deelnemers hebben we een actie georganiseerd waarbij kinderen een Intertoysbon ter waarde van 10,- wonnen als ze op 1 oktober 2017 de openingsdag van De Muziekwedstrijd een filmpje zouden insturen. Deze actie was erg succesvol met maar liefst 100 inzendingen. Omdat we ook belang hechten aan offline zichtbaarheid, hebben we selecte doelgroepen per post informatie en promotiemateriaal toegestuurd. De betreffende doelgroepen waren deelnemers van De Muziekwedstrijd 2016, muziekdocenten en muziekscholen in Nederland en Vlaanderen, alle Vlaamse basisscholen (De Muziekwedstrijd stond deze editie voor het eerst open voor kinderen uit Vlaanderen) en een selectie van Nederlandse basisscholen. Uiteindelijk was de derde editie van het project een groot succes met ruim deelnemende kinderen (een groei van 30% ten opzichte van 2016) en meer dan 800 ingestuurde filmpjes (een groei van 45% ten opzichte van 2016). Publiciteit concerten De publiciteit voor de honderden concerten die wij organiseren voor prijswinnaars van het Prinses Christina Concours, wordt grotendeels uit handen gegeven aan de plaatselijke organisatoren. Er is veel aandacht voor onze prijswinnaars in de regionale geschreven media. Via Facebook, onze website en de nieuwsbrief verzorgen wij zelf de publiciteit rond onze eigen concertserie in de Nieuwe Kerk in Den Haag. De concerten in deze serie worden altijd goed bezocht. Metropole Orkest Big Band, waarbij vier prijswinnaars van het Prinses Christina Jazz Concours als solist mochten optreden: Tadjiro Velzel (altsaxofoon), Sergio Abdoelrahman (piano), Olivier van Niekerk (gitaar) en Lizzy Ossevoort (zang). Het concert vormde de afsluiting van het landelijke Kiwanis-congres, dat in het teken stond van het enthousiast maken van regionale Kiwanis-afdelingen in het hele land voor de Classic Express. Kiwanis-leden konden een kijkje nemen in de Classic Express en genieten van een optreden door jong talent. Er was veel belangstelling voor de Classic Express onder de regionale afdelingen van Kiwanis. Op 29 september 2017 vond het officiële jubileumconcert plaats met het Residentie Orkest in het Zuiderstrandtheater te Den Haag in aanwezigheid van Prinses Christina. Arjan Jongsma (slagwerk), Teresa Costa (dwarsfluit), Florianne Remme (cello) en Hawijch Elders (viool) mochten solo optreden met het orkest bij de wereldpremière van Reizigers in de Regen, het speciaal voor het Prinses Christina Concours geschreven concerto grosso van Max Knigge. Het concert werd afgesloten door laureaat Lisa Ferschtman die samen met het Residentie Orkest het vioolconcert van Mendelssohn speelde. Publiciteit Classic Express Ook de Classic Express had reden voor een feestje met het 10-jarige bestaan in oktober Vaak is de komst van de Classic Express al een reden voor lokale of regionale pers om aandacht te besteden aan muziekeducatie. Vanwege van het 10-jarige bestaan én het geüpdatete interieur is er dit jaar een speciale promotiefilm ontwikkeld. Deze film is te vinden op zowel als YouTube en laat zien wat de Classic Express precies is. Met het doel om meer plaatsingen financieel gerealiseerd te krijgen, is de campagne Waar rijdt u de Classic Express naartoe? ontwikkeld. Deze campagne, bestaande uit de nieuwe promotiefilm, een speciale Photobooth, een flyer en een goodiebag werd ingezet tijdens de jaarlijkse, landelijke bijeenkomst van Kiwanis. De Photobooth is vormgegeven als een kartonnen mini-classic-express waarbij bezoekers achter het stuur konden plaatsnemen. Zo konden zij de Classic Express zelf wegrijden. 50-jarig jubileum In september werd het startschot gegeven van de viering van het 50-jarig bestaan van het Prinses Christina Concours in het seizoen Op 16 september 2017 vond in Singer Laren een jubileumconcert plaats met de 9

12 2. Activiteiten in 2017 Prinses Christina Concours 2017 Prinses Christina Concours West 2, Zaandam/Haarlem vrijdag 13 en zaterdag 14 januari selecties in Muziekschool FluXus, Zaandam zondag 15 januari, uur finale in Philharmonie Haarlem Prinses Christina Concours Zuid 2, Maastricht vrijdag 27 en zaterdag 28 januari selecties in Muziekschool Kumulus, Maastricht zondag 29 januari, uur finale in Conservatorium Maastricht Prinses Christina Concours Noord, Groningen vrijdag 3 en zaterdag 4 februari selecties in Prins Claus Conservatorium zondag 5 februari, uur finale in De Oosterpoort Prinses Christina Concours West 1, Rotterdam vrijdag 17 en zaterdag 18 februari selecties in Codarts, Rotterdams Conservatorium zondag 19 februari, uur finale in de Doelen Rotterdam Prinses Christina Concours Oost, Enschede vrijdag 10 en zaterdag 11 maart selecties in ArtEZ Conservatorium, Enschede zondag 12 maart, uur finale in Muziekcentrum Enschede Prinses Christina Concours Zuid 1, s-hertogenbosch vrijdag 24 en zaterdag 25 maart selecties in Avans Hogeschool zondag 26 maart, uur finale in Avans Hogeschool Nationale Halve Finale zaterdag 8 april Provinciehuis Zuid-Holland, Den Haag Nationale Finale zondag 23 april, uur Zuiderstrandtheater, Den Haag 2.1 Prinses Christina Concours In de periode van januari tot en met april 2017 vonden de jaarlijkse regionale concoursen en de nationale eindronden van het klassieke Prinses Christina Concours plaats. Met onze concoursen willen wij jonge muzikanten van 12 tot en met 19 jaar (voor zangers geldt een maximumleeftijd van 21 jaar) stimuleren om muziek te maken en jong muziektalent kansen bieden om zich verder te ontwikkelen. Deelnemers mogen tien minuten optreden voor jury en publiek en krijgen na afloop in een gesprek met juryleden tips en adviezen. Zij ontmoeten tijdens het concours leeftijdsgenoten die ook enthousiast muziek maken en ze kunnen ook naar andere deelnemers luisteren. In totaal deden 399 deelnemers (solisten, duo s en ensembles) mee aan de regionale concoursen van het Prinses Christina Concours. Deelnemers waren afkomstig uit alle Nederlandse provincies en uit de Euregio, het grensgebied met Duitsland en België. De regionale concoursen vonden plaats in Den Bosch, Haarlem, Groningen, Enschede, Maastricht en Rotterdam. Bij de organisatie van de regionale concoursen vormen de conservatoria van Enschede, Groningen, Maastricht en Rotterdam en muziekschool Kumulus in Maastricht belangrijke steunpunten. Directieleden, docenten en studenten verlenen hand-en-spandiensten op organisatorisch gebied. Mede als gevolg van deelname aan de concoursen melden zich ieder jaar nieuwe leerlingen aan bij deze instituten. Geheel in lijn met het motto van het concours, meedoen is belangrijker dan winnen, liep het niveau tijdens de regionale selecties zeer uiteen. De regionale finales waren aantrekkelijke en meestal drukbezochte publieksevenementen waar getalenteerde deelnemers te horen waren. De Nationale Halve Finale werd op zaterdag 8 april 2017 gehouden in het Provinciehuis Zuid-Holland in Den Haag. Op deze dag mochten 28 jonge muzikanten optreden, die hiervoor geselecteerd werden tijdens de regionale finales. De jury koos uiteindelijk acht finalisten die mochten optreden tijdens de Nationale Finale op zondag 23 april 2017 in het Zuiderstrandtheater in Den Haag. Filmpjes van de optredens van de finalisten waren een dag na de Nationale Finale te zien op YouTube. Ook is een opname van alle optredens op een usb-stick gezet, die onder meer gebruikt wordt als relatiegeschenk. Prinses Christina Compositie Concours zaterdag 18 november HKU Utrechts Conservatorium 10

13 Jury Vakjury Voor de vakjury s van de regionale concoursen worden altijd vooraanstaande musici (solisten, conservatoriumdocenten, aanvoerders van symfonieorkesten) uitgenodigd, zowel uit de desbetreffende regio s als daarbuiten. Iedere deelnemer krijgt na afloop van zijn of haar optreden een gesprek met twee juryleden, met de bedoeling om de deelnemer te stimuleren en waar nodig te adviseren. Bij de selectie van de juryleden wordt daarom ook terdege rekening gehouden met didactisch-pedagogische kwaliteiten. Schriftelijke beoordelingen worden nooit gegeven, omdat deze ongewild bij sommige jonge deelnemers als definitief oordeel kunnen overkomen. We vinden het belangrijk om juryleden te laten rouleren. Ook vinden we het belangrijk om nieuwe juryleden bij het concours te betrekken, onder wie zich intussen ook een aantal oud-prijswinnaars van het Prinses Christina Concours bevinden, die inmiddels hun sporen in de muziekwereld hebben verdiend. Laureatenjury Net als voorgaande jaren hebben wij weer prijswinnaars van het jaar ervoor uitgenodigd om zitting te nemen in de laureatenjury s. Het oordeel van jonge collega-muzikanten en hun motivatie leidt vaak tot interessante resultaten. Deze jonge jury kent in iedere regio aan één deelnemer een wisseltrofee toe. De prijs wordt zeer begeerd door de finalisten, omdat deze een teken van waardering is van leeftijdsgenoten. Persjury Tijdens de Nationale Finale kende een vertegenwoordiging van de media een persprijs toe, ter beschikking gesteld door KPMG. De persjury bestond dit jaar uit vijf vertegenwoordigers die onder meer werkzaam waren bij NTR radio en televisie en NPO Radio 4. Prijzen Alle deelnemers aan het Prinses Christina Concours kregen een certificaat van deelname als aandenken aan de bijzondere prestatie die zij hebben geleverd. Vaak hebben zij hier maanden naartoe gewerkt. Ook kreeg iedere deelnemer een digitale foto van het eigen optreden als aandenken. Het certificaat en de gratis foto werden zeer gewaardeerd door de deelnemers. Finalisten zijn altijd prijswinnaars. Bij het toekennen van een eerste, tweede of derde prijs wordt rekening gehouden met de leeftijd van de finalist en diens niveau, bijvoorbeeld als hij of zij al studeert aan het conservatorium. De extra prijzen die daarnaast worden toegekend, hebben bij onze concoursen altijd een pedagogisch karakter, waarbij gekeken wordt naar de individuele situatie en eigenschappen van de desbetreffende prijswinnaar. Ook wordt door het toekennen van bepaalde prijzen geprobeerd samenspel te stimuleren. Zo konden prijswinnaars deelnemen aan een zomercursus naar keuze om daar hun muzikale communicatievaardigheden verder te ontwikkelen in de kamermuziek. Deze cursussen resulteren regelmatig in het ontstaan van duo s en ensembles. In bijlage III staat een compleet overzicht van alle uitgereikte prijzen in Steije Maurer, marimba 11

14 Optredens door oud-prijswinnaars Tijdens het juryberaad van de regionale finales, de Nationale Halve Finale en de Nationale Finale kan het publiek genieten van optredens door oud-prijswinnaars van het Prinses Christina Concours. Vaak zijn dit ensembles die hard aan de weg timmeren in het professionele muziekleven. Velen doen dat door zich te presenteren op een vernieuwende manier, waarbij zij een kwalitatief hoogstaande muzikale uitvoering combineren met theaterelementen en een levendige presentatie. Door het programmeren van ensembles waar oud-prijswinnaars van het concours deel van uitmaken, willen wij jonge ondernemende musici ondersteunen in hun muzikale carrière. Dankzij de optredens tijdens de concoursen krijgen ze de kans om in belangrijke concertzalen te spelen en dit levert hen tevens veel exposure op bij publiek en professionals uit de muziekwereld. In 2017 waren er tijdens de regionale finales voorstellingen te zien van WONDER, TO WONDER (Een dag uit het leven van de eekhoorn), een speciaal voor het Prinses Christina Concours gemaakte voorstelling met improvisatie, dans, tekst en muziek. De bezoekers van de Nationale Halve Finale kregen een indruk van het Prinses Christina Jazz Concours dankzij een swingend optreden van het IdeMo Quartet. Tijdens het juryberaad van de Nationale Finale was er een spetterend optreden van Fuse. WONDER, TO WONDER (Een dag uit het leven van de eekhoorn) Tijn Wybenga, compositie Geerte de Koe, viool Pieter de Koe, cello Jelmer de Moed, klarinet Uri Eugenio, dans IdeMo Quartet Mo van der Does, altsaxofoon Gijs Idema, gitaar Cas Jiskoot, contrabas Tim Hennekes, drums Fuse Julia Philippens, viool Emma van der Schalie, viool Adriaan Breunis, altviool Mascha van Nieuwkerk, cello Tobias Nijboer, contrabas Daniel van Dalen, percussie Optreden WONDER, TO WONDER 12

15 2.2 Prinses Christina Compositie Concours In 2017 vond ook het tweejaarlijkse Prinses Christina Compositie Concours plaats, voor jongeren van 12 tot en met 21 jaar. Dit jaar deden er 28 deelnemers mee met 34 ingezonden composities. Het compositieconcours stond voor de tweede keer niet alleen open voor jongeren uit Nederland, maar ook voor jonge componisten uit Vlaanderen. Voor deze editie is gekozen voor een opzet waarbij naast de uitvoering van de composities en een jurygesprek ook interessante workshops aangeboden werden. Zo konden alle deelnemers en andere belangstellenden tijdens de middagpauze naar een workshop van Buma Cultuur. Tijdens het juryberaad was er een lecture recital door pianist Ralph van Raat. Het Prinses Christina Compositie Concours vond plaats op zaterdag 18 november 2017 in het Utrechts Conservatorium (HKU). Er is geen aparte finale gehouden; de prijswinnaars werden direct na het juryberaad bekendgemaakt tijdens een feestelijke prijsuitreiking. Deze opzet zorgde voor grote betrokkenheid en aanwezigheid van de deelnemers gedurende de hele dag. De presentatie van deze dag was in handen van Lotte Pen. Samenwerking Voor de realisatie van deze editie van het Prinses Christina Compositie Concours 2017 is nauw samengewerkt met Buma Cultuur. Na de lunch gaf Hans Stekelenburg, accountmanager bij Buma/Stemra, in samenwerking met Buma Cultuur een workshop voor alle deelnemers en andere belangstellenden: Als je muziek en/of tekst schrijft, mag iedereen die dan (na-)spelen of gebruiken? Hoe moet je je muziek en/of tekst beschermen en welke rechten heb je eigenlijk? En hoe zit het met een vergoeding als je muziek wordt gedraaid op de radio of live wordt gespeeld? Over al die en nog veel meer vragen geeft auteursrechtorganisatie Buma/Stemra een boeiende workshop. Tijdens het juryberaad gaf pianist en nieuwe-muziekspecialist Ralph van Raat een lecture recital: Beethoven kun je niet zomaar even appen om te vragen of het tempo wel klopt. En dat is nou een van de dingen die ik zo fascinerend vind aan het spelen van hedendaagse muziek: daarbij kan dat wel! Mits de componist WhatsApp heeft, natuurlijk. Het werken met componisten is een van de meest inspirerende aspecten van het musiceren, en ik denk dat elke musicus dat zou moeten doen. De uitvoerder en de componist vormen een team, dat sterker is dan het Nederlands elftal. Nou ja, het team van de musicus heeft in elk geval meer kans om te winnen. Als musicus leer je door het werken met componisten ook een beetje om je in hun hoofd te verplaatsen en met terugwerkende kracht ook in het hoofd van de negentiende-eeuwse componisten. Ik ga iets vertellen over mijn samenwerkingen met componisten, waarbij ik laat horen hoe ingrijpend die soms kunnen zijn. 1-0! Opzet Wij beschouwen deze editie van het compositieconcours als zeer geslaagd. De reacties van juryleden (zowel Nederlanders als Vlamingen) en deelnemers bevestigden Prinses Christina Compositie Concours 2017; Fuga Spectri (The Spectrum Fugue) van Stefan Christian Bele 13

16 dit gevoel en de noodzaak van een dergelijke ontmoetingsplek voor jonge componisten. Het concours had een belangrijke pedagogische waarde, gezien de feedback die de deelnemers kregen van juryleden en de interessante onderwerpen die gedurende de dag zijn aangeboden aan de componisten. Deelnemers konden een vrije compositie schrijven, maar ook ervoor kiezen om te componeren rond een thema. Vanwege het jubileum was dat thema 50 jaar Prinses Christina Concours. Hiervoor zijn zes inzendingen ingezonden, waarvan twee composities een aparte prijs ontvingen. Bij het Prinses Christina Compositie Concours hebben wij wederom samengewerkt met het Trio Burlesco, uitgebreid met slagwerk en zang. Deze professionele musici, allen oud-prijswinnaars van het Prinses Christina Concours, hebben niet alleen de composities op een hoog niveau uitgevoerd, maar de jonge componisten tevens voorzien van advies tijdens het repetitietraject. Deelnemende componisten konden zelf kiezen of ze hun werk door het ensemble lieten uitvoeren. Hiervan is goed gebruikgemaakt: in totaal zijn 15 van de 28 inzendingen door het Trio Burlesco uitgevoerd. Jury De jury bestond dit jaar uit de vooraanstaande componisten Wim Henderickx, Hans Koolmees, Roel van Oosten, componist des vaderlands Mayke Nas, Robin de Raaff en Calliope Tsoupaki. Prijzen Theo Loevendie reikte de prijzen uit na een prachtige dag vol nieuwe composities. Bij het vaststellen van de prijzen was het streven om deze waar mogelijk een stimulerend en pedagogisch karakter te geven. In bijlage III staat een compleet overzicht van alle uitgereikte prijzen tijdens het Prinses Christina Compositie Concours in Ensemble Workshopdag Op 25 november 2017 is de Ensemble Workshopdag georganiseerd, in samenwerking met Stichting Muzenforum Bloemendaal en Muziekschool Bloemendaal. Doel was om kamermuziek extra onder de aandacht te brengen en deelname van ensembles aan het concours te stimuleren. Het was een speciale dag, want er kwamen drie jubilea samen: Stichting Muzenforum bestond 70 jaar, Muziekschool Bloemendaal 40 jaar en het Prinses Christina Concours 50 jaar. De Ensemble Workshopdag vond plaats in de Gemeentelijke Muziekschool Bloemendaal in Overveen. De lessen werden gegeven door twee leden van het succesvolle Dudok Kwartet. Dit kwartet won recent als eerste Nederlandse strijkkwartet ooit de Borletti-Buitoni Trust Award. Tijdens de Ensemble Workshopdag gaf Judith van Driel (eerste violist van het Dudok Kwartet) vier aan het Prinses Christina Concours deelnemende ensembles les in het samenspelen. Marleen Wester (tweede violist van het Dudok Kwartet) gaf tegelijkertijd les aan in totaal tien ensembles van de muziekschool. Deelnemers konden daarnaast naar de openbare workshop van Judith van Driel. Aan het einde van de dag selecteerde zij een ensemble dat s avonds mocht spelen tijdens een concert in het Gemeentehuis van Bloemendaal, waar prijswinnaars van het Prinses Christina Concours optraden in de serie kamermuziekconcerten van Muzenforum. 2.3 De Muziekwedstrijd Van 2011 tot en met 2014 zijn er drie edities georganiseerd van het Prinses Christina Junior Concours, een online muziekconcours voor kinderen tot en met 11 jaar. Doel van het juniorconcours was kinderen stimuleren om door te gaan met muziek maken en de jongste muziektalenten een virtueel podium bieden. Bij de laatste editie in 2014 werden er 315 filmpjes ingestuurd. In 2014 ontstond het idee om het juniorconcours te transformeren naar een project met een meer laagdrempelige uitstraling, waarmee nog meer jonge kinderen en hun ouders bereikt konden worden. Waar de nadruk bij het juniorconcours nog lag op klassieke muziek, werd besloten nu in te zetten op alle kinderen die muziek maken, dus ook in andere genres. Gezien het hoge aantal kinderen van 4 tot en met 12 jaar in Nederland dat muziek maakt, namelijk zo n (bron: Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst) leek ons hier nog veel te winnen. Doel van De Muziekwedstrijd werd dan ook: zoveel mogelijk kinderen laten meedoen, op elk niveau en met iedere soort muziek. De langetermijndoelstelling is: het imago van muziek maken bij kinderen een boost geven. De eerste editie van De Muziekwedstrijd startte in oktober Met ongeveer 800 deelnemers was deze editie een groot succes. Op 1 oktober 2017 startte de derde editie. Kinderen konden een filmpje insturen van 1 oktober 2017 tot en met 8 januari 2018 (einde kerstvakantie). Op basis van alle positieve reacties verwachten wij een grote toename van zowel het aantal deelnemers als het aantal inzendingen. Als afsluiting van De Muziekwedstrijd zal in 2018 in Diergaarde Blijdorp De Muziekdag worden georganiseerd. Naast de finale en prijsuitreiking kunnen kinderen zich dit jaar ook muzikaal laten schminken, hun eigen muziekinstrument bouwen uit afvalmateriaal, meedoen aan een speurtocht en de interactieve muzikale voorstelling Ori Gami Paradijs bijwonen. De finale van De Muziekwedstrijd 14

17 en de prijsuitreiking worden dit jaar opnieuw gepresenteerd door Bart Boonstra, tevens de presentator en het gezicht van de vorige Muziekwedstrijd. De hoofdjury zal deze editie bestaan uit zangeres Miranda van Kralingen, saxofonist Benjamin Herman, cellist Saartje van Camp, violist Liza Jacobs en pianist Valentina Tóth. Ook deze editie van De Muziekwedstrijd zal weer uitgebreid worden geëvalueerd met de diverse doelgroepen en samenwerkingspartners. De bevindingen worden meegenomen in de plannen voor de volgende jaren. Website en app Samen met het Vlaamse communicatiebureau viavictor werden in 2015 een website en een app (zowel voor Android als Apple) voor De Muziekwedstrijd ontwikkeld en vormgegeven. Het was voor het eerst dat het Prinses Christina Concours een app liet ontwerpen. Doel van de app was om op eenvoudige wijze een filmpje te kunnen insturen vanaf een smartphone en daarnaast om ingezonden filmpjes gemakkelijk te kunnen bekijken, erop te stemmen of een reactie te geven. Om kinderen te stimuleren hun filmpje via de app in te sturen, werden er kleurige omlijstingen ontworpen (bijvoorbeeld, een podium, theatergordijnen en een bos) die zij aan hun filmpje konden toevoegen. Zowel via de app als de website konden filmpjes worden geüpload, worden bekeken, er kon op gestemd worden of er kon een reactie geplaatst worden. Ook het delen van de filmpjes via Facebook werd gestimuleerd door een button die linkt naar de Facebookpagina van de gebruiker. De website heeft behalve een platformfunctie ook een informatieve functie, aangezien hier alle informatie over de wedstrijd te vinden is en er regelmatig nieuwsberichten worden geplaatst. Zowel de website als de app werden in 2016 en 2017 doorontwikkeld, waardoor alles technisch beter functioneerde en er minder storingen waren. Ook werden extra s ontwikkeld, zoals een lijst op de homepage met de meest bekeken filmpjes en een functionaliteit die het aantal weergaven per filmpje laat zien. De twee verschillende stemsystemen na iedere maand kon er 14 dagen gestemd worden op het filmpje van de maand en gedurende de hele periode kon er gestemd worden op het mooiste, het grappigste, het origineelste en het coolste filmpje werden verduidelijkt door in het design een en ander aan te passen. Feedback voor ieder kind Iedere deelnemer aan De Muziekwedstrijd kreeg per een diploma toegestuurd. Hierop staat de naam van de deelnemer en een persoonlijk bericht van de jury. Ieder kind kreeg zo feedback over zijn of haar filmpje met een tip waar op te letten of hoe nóg beter te leren spelen. Het is heel bijzonder dat het diploma zo persoonlijk is en het is ook erg herkenbaar wat we lezen. Dat maakt het zo leuk en extra motiverend! Alle prijswinnaars van De Muziekwedstrijd 2017 staan op het podium. 15

18 DOWNLOAD OP Maak jij muziek? Doe dan mee aan De Muziekwedstrijd, de leukste wedstrijd voor kinderen van 4 t/m 12 jaar! Upload je filmpje via de site of de gratis app 1 2 Maak kans op te gekke prijzen, zoals een eigen videoclip of concertkaartjes 3 Deel je filmpje met je vrienden en familie Stuur je filmpje in vanaf 1 oktober! 4 Ontvang een diploma met tips van de jury Kom gratis naar de prijsuitreiking in Diergaarde Blijdorp op 17 februari Let op! Je kunt een filmpje insturen t/m 7 januari

19 Jury Gezien het grote aantal filmpjes dat is ingestuurd, werd er gekozen voor meerdere jureringsrondes. Een voorselectiejury, bestaande uit negen oud-prijswinnaars van het Prinses Christina Concours, bekeek per persoon de filmpjes uit zijn of haar instrumentgroep en koos gezamenlijk 50 filmpjes die op een shortlist kwamen. Uiteindelijk boog in januari 2018 de hoofdjury zich over de shortlist en besloot welke kinderen er doorgingen naar de finale. Prijzen Deelnemers aan De Muziekwedstrijd maakten kans op mooie prijzen. Om het laagdrempelige karakter van het project te benadrukken ( je maakt ook kans op een prijs als je net begonnen bent met muziek maken ), werden iedere week tien Intertoys Giftcards van 10,- verloot onder alle inzendingen. Hier kwamen veel leuke reacties op, zoals berichten via Facebook met een foto van een winnaar en het cadeau dat hij of zij had uitgezocht in een Intertoyswinkel. Ook werd het publiek opgeroepen om tijdens de wedstrijd al te stemmen op het filmpje van de maand, het mooiste filmpje, het origineelste filmpje, het grappigste filmpje en het coolste filmpje. Een overzicht van de prijzen tijdens De Muziekwedstrijd 2017: De winnaars van het filmpje van de maand oktober, november en december wonnen twee kaartjes van 100,- voor een concert naar keuze. De winnaars van het mooiste filmpje, het origineelste filmpje, het grappigste filmpje en het coolste filmpje wonnen de opname van een eigen videoclip. Kinderjuryprijs: muziekspel Maestro Ensemble & Symphony. Jongste eervolle vermelding: boek Bodo en het Oerwoudconcert. JBL speaker: te verloten prijs bij de Photobooth #demuziekwedstrijdinblijdorp. Prijswinnaars (categorie 1: 4 t/m 8 jaar) en finalisten (categorie 2: 9 t/m 12 jaar) maakten onder meer kans op de volgende prijzen: De Classic Express Prijs: een eigen optreden in de Classic Express. Een optreden in de Spiegelzaal in het Concertgebouw. Kaartjes voor een concert naar keuze. Toegangskaartjes voor Museum Speelklok Toegangskaartjes voor Oorkaan. Een masterclass. Cd s van de juryleden of kaartjes voor een concert van een jurylid. Meet and Greet met een jurylid. Een prijsbeker. Entertainment cards. Publiciteit Campagnes Dit jaar hebben we de strategie wat betreft het mixen van offline en online media herhaald. Een geheel online campagne bleek vorig jaar niet de juiste aanpak te zijn, waardoor we op een later tijdstip alsnog offline materiaal hebben ontwikkeld. Dit jaar zijn we direct aan een weloverwogen mix begonnen. Naast online campagnes via Google Adwords, Google Display, Facebook en You- Tube, hebben we meerdere mailings naar verschillende doelgroepen verstuurd. Zo werden de deelnemers van vorig jaar, muziekdocenten, muziekscholen en basisscholen benaderd met informatie over de wedstrijd, online promotiemateriaal en linkjes naar de promofilmpjes en de website. In de mix van reguliere social-media-berichten hebben we dit jaar geëxperimenteerd met testimonials van onder meer juryleden en deelnemers. Zo hebben we de prijswinnaars uit categorie 1 en de finalisten uit categorie 2 voorgesteld aan onze volgers door middel van enkele persoonlijke vragen en een selfie. Ster en Kidsweek Het promofilmpje werd ook online via de Ster vertoond als pre-roll op Uitzending Gemist. Daarnaast zijn er meerdere uitingen geweest in het magazine Kidsweek, een krant voor kinderen van 4 tot en met 12 jaar. Er zijn twee full-colour-advertenties geplaatst in de krant zelf, er stond een oproep in de online nieuwsbrief en een advertorial op de website van Kidsweek. Ambassadeur en netwerk Net als in 2015 en 2016 was er een ambassadeur, een bekend gezicht dat heeft geholpen met het bekendmaken van De Muziekwedstrijd. Ook dit jaar was dat presentator Bart Boonstra. De filmpjes die Bart vorig jaar creëerde, hebben wij hergebruikt en opnieuw verspreid via onze website, de Facebookpagina en YouTube, om zodoende kosten te besparen en de herkenning te vergroten. Verder hebben we veel gebruikgemaakt van relaties die ons hielpen deelnemers te werven, zoals (oud-)juryleden, presentatoren van de Classic Express, mediapartners en oud-deelnemers aan de concoursen. Vervolg De tweede editie van De Muziekwedstrijd in 2016 was een succes met meer dan 1000 deelnemende kinderen die samen 552 filmpjes instuurden. De reacties waren zeer positief. Wij hebben dan ook de intentie De Muziekwedstrijd door te ontwikkelen en op te nemen in onze vaste activiteiten. Los van het feit dat wij met de wedstrijd kinderen willen stimuleren om muziek te (blijven) maken, een van onze belangrijkste doelstellingen, biedt De Muziekwedstrijd een kweekvijver van potentiële deelnemers aan onze concoursen. Begin 2017 is het project uitgebreid geëvalueerd op alle afzonderlijke onderdelen en met 17

20 de verschillende samenwerkingspartners. Uiteindelijk was de derde editie van het project in 2017 een groot succes met ruim deelnemende kinderen (een groei van 30% ten opzichte van 2016) en meer dan 800 ingestuurde filmpjes (een groei van 45% ten opzichte van 2016). 2.4 Ondersteuning jong muziektalent Wij merken dat ondersteuning van talent, met name waar het gaat om schoolgaande kinderen, niet goed geregeld is in Nederland. Niet alleen de overheden schieten tekort, ook de meeste fondsen hebben op basis van hun statuten weinig middelen ter beschikking om jonge mensen waar nodig verder te helpen. Wij zoeken constant naar mogelijkheden voor samenwerking om deze activiteiten te kunnen laten groeien. In deze paragraaf geven wij een overzicht van onze activiteiten op dit terrein. Prijzen Deelnemers aan de concoursen maken kans op mooie prijzen, zoals optredens, workshops en cursussen. Bij het toekennen van deze prijzen wordt zorgvuldig gekeken naar de ontwikkelingsfase van de prijswinnaar. Na het concours is er altijd goed overleg met de prijswinnaars over de manier waarop zij hun prijzen willen gaan verzilveren. Ook adviseren wij prijswinnaars bij het vinden van bijvoorbeeld een geschikte masterclassdocent of cursus. Tijdens de concoursen in 2017 zijn weer veel masterclasses toegekend in de vorm van prijzen. Veel van deze prijzen werden in 2017 al verzilverd door de winnaars en ook de komende jaren zullen prijswinnaars hun masterclassprijzen nog gaan verzilveren. De afhandeling van masterclassprijzen van voorgaande jaren liep ook in het jaar 2017 door. Sommige prijswinnaars konden aanwezig zijn bij zomercursussen en festivals in binnen- en buitenland. Dit was mede mogelijk dankzij bijdragen die werden verleend voor studiebeurzen. Sommige sponsors gaven prijzen in de vorm van studiebeurzen waarmee een aantal prijswinnaars gesteund werd om verder te studeren. Nazorg Dankzij de beschikbare kennis en het netwerk van het Prinses Christina Concours kunnen wij vaak op tal van terreinen nuttige adviezen geven. Dit gebeurt zeer regelmatig en gaat vaak in samenwerking met onder meer docenten aan de jong-talentafdelingen van conservatoria. Prijswinnaars die daar behoefte aan hadden, werden ook in 2017 weer gesteund en geadviseerd bij het zoeken naar een geschikt muziekinstrument. Wij boden bijvoorbeeld vaak hulp bij het vinden van fondsen. Soms krijgt het Prinses Christina Concours giften in de vorm van muziekinstrumenten. In het algemeen worden deze instrumenten doorgegeven aan het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds, dat beter geoutilleerd is om het beheer te verzorgen. Het schrijven van aanbevelingsbrieven is ook een onderdeel van de nazorgactiviteiten. Er werden aanbevelingsbrieven geschreven voor tal van prijswinnaars om hen een steuntje in de rug te geven. Advies en bemiddeling Advisering en begeleiding van de prijswinnaars gebeurt ook veelal informeel en tijdens andere werkzaamheden, zoals tijdens de communicatie over een concert waarvoor de prijswinnaar gevraagd wordt. Al deze werkzaamheden zijn daarom moeilijk te kwantificeren, maar om een idee te geven volgt een overzicht met enkele voorbeelden van prijswinnaars die het afgelopen jaar zijn geholpen. Fuensanta Mendez, zang (prijswinnaar in 2016) kon dankzij het prijzengeld dat zij won een masterclass volgen bij David Linx 18

21 Bigband New Harlem Deluxe (prijswinnaar in 2016) kon dankzij het prijzengeld een masterclass volgen bij Benjamin Herman. Martijn Boom, marimba (prijswinnaar in 2015) bracht dankzij zijn prijzengeld een bezoek aan de Zomercursus KALIMA van Keiko Abe in Lausanne. Coraline Groen, viool (prijswinnaar in 2014) bezocht dankzij haar prijzengeld het Internationaal Kamermuziekfestival Schiermonnikoog. Jean Chu, piano (prijswinnaar in 2016) kon dankzij haar prijzengeld een masterclass volgen bij Marjès Benoist. Renee Compen, altsaxofoon (prijswinnaar in 2015) volgde dankzij haar prijzengeld een masterclass bij Daniel Daemen. Cedric Honings, gitaar (prijswinnaar in 2014) kon dankzij zijn prijzengeld meedoen aan het Twents Gitaarfestival. Nadia ten Kate, viool (prijswinnaar in 2014) bezocht dankzij haar prijzengeld het Peter de Grote Festival. Rik Kuppen, piano (prijswinnaar in 2012) kon dankzij het prijzengeld lessen volgen bij Naum Grubert. Laura Lunansky, viool (prijswinnaar in 2014) kon dankzij haar prijzengeld deelnemen aan een zomercursus in Italië. Steije Maurer, marimba (prijswinnaar in 2017) ontving een bijdrage voor de aankoop van een marimba. Daarnaast kon hij dankzij zijn prijzengeld deelnemen aan de zomercursus Percussion Festival in Amsterdam en daarna aan de Zomercursus KALIMA van Keiko Abe in Lausanne. Aansluitend volgde hij een masterclass bij Keiko Abe in Brugge. Fuensanta Mendez, zang (prijswinnaar in 2016) kon dankzij het prijzengeld dat zij won een masterclass volgen bij David Linx. Jelmer de Moed, klarinet (prijswinnaar in 2014) kon dankzij het prijzengeld dat hij won diverse masterclasses volgen. Jorian van Nee, piano (prijswinnaar in 2013 en 2015) kon dankzij het prijzengeld dat hij won meedoen aan het Peter de Grote Festival. Katinka Nelemans, dwarsfluit (prijswinnaar in 2017) kon dankzij haar prijzengeld een masterclass volgen bij Abbie de Quant. Manuel Sanguino, piano (prijswinnaar in 2012, 2013 en 2016) kon dankzij het prijzengeld dat hij won de Obidos International Piano Masterclasses & Festival in Portugal bezoeken. Nathan Schaumann, piano (prijswinnaar in 2016) kon dankzij het prijzengeld dat hij won een masterclass volgen bij Naum Grubert. Ana Termeulen, viool (prijswinnaar in 2014) bezocht dankzij haar prijzengeld een zomercursus in Italië en volgde lessen bij Daniel Rowland. Lotus de Vries, viool (prijswinnaar in 2015) bezocht dankzij haar prijzengeld een zomercursus in Oostenrijk. Sasha Witteveen, contrabas (prijswinnaar in 2016 en 2017) ontving een bijdrage voor studiedoeleinden. Ze kon dankzij haar prijzengeld een masterclass volgen bij Gary Carr en deelnemen aan Zomercursus Woudschoten Onderzoek talentontwikkeling De afgelopen jaren werkte het Prinses Christina Concours mee aan een onderzoek naar de effecten van deelname aan projecten gericht op talentontwikkeling in de kunsten, in opdracht van het Fonds voor Cultuurparticipatie, de provincie Drenthe en enkele grote Nederlandse gemeenten. Het onderzoek werd uitgevoerd door Bureau ART, dat tientallen prijswinnaars van het Prinses Christina Concours benaderde uit het hele land. Op 28 november 2017 organiseerde het Fonds voor Cultuurparticipatie een conferentie over talentontwikkeling. Daar werd het eindrapport van het volgonderzoek gepresenteerd. Het Prinses Christina Concours gaf op uitnodiging van Bureau ART tijdens deze conferentie een reflectie op de onderzoeksresultaten. 2.5 Concerten Als onderdeel van talentontwikkeling biedt het Prinses Christina Concours prijswinnaars de mogelijkheid om podiumervaring op te doen tijdens concerten in binnen- en buitenland. Het gaat om zeer uiteenlopende optredens, variërend van kleine concertlocaties met bescheiden publiek tot optredens in grote zalen (al dan niet met media-aandacht) en buitenlandse tournees. Bij de meeste concerten treden meerdere prijswinnaars op. Daarom spreken wij in dit verband liever van podiumbeurten of optredens dan van concerten. In 2017 verzorgden prijswinnaars van het Prinses Christina Concours ongeveer 1730 podiumbeurten in binnen- en buitenland. Bij de programmering van de concerten en de keuze van prijswinnaars streven wij ernaar om alle finalisten een kans te geven. Vanzelfsprekend houden we bij de bepaling van het aantal podiumbeurten en het soort podium rekening met het artistieke niveau en de pedagogische aspecten ten aanzien van de prijswinnaars. Waar nodig houden wij contact met docenten en opleidingsinstituten om te komen tot een optimale afstemming op datgene wat pedagogisch het meest gewenst is. Met onze concerten leveren wij een flink aandeel in met name het kamermuziekaanbod in Nederland. Wij merken dat er de laatste jaren een toenemende vraag is naar concerten door onze prijswinnaars. Hierdoor zijn wij in staat ook buiten de reguliere podia tal van concerten te organiseren. 19

22 Concerten in Nederland Het merendeel van de podiumbeurten door prijswinnaars betrof concerten in de Classic Express; goed voor 1005 podiumbeurten (335 concerten, zie verslag onder Educatie). Daarnaast waren prijswinnaars te horen op ongeveer 194 concerten op uiteenlopende podia door het hele land, wat neerkomt op ongeveer 700 podiumbeurten. Deze concerten vonden plaats in het kader van concertseries, jaarlijks terugkerende concerten, bijzondere evenementen, festivals en prijsconcerten. Een toenemend aantal concerten betreft samenwerkingen met festivals. In de loop der jaren heeft het Prinses Christina Concours een bijzonder netwerk opgebouwd met zeer uiteenlopende concertorganisatoren. Bij een groot deel daarvan zijn de concerten door jonge prijswinnaars een vast onderdeel van hun series geworden. Een aantal voorbeelden: Muziekgebouw aan t IJ, Amsterdam Huize Wester-Amstel, Amstelveen Het Postkantoor, Bovenkarspel Rotary Den Haag Nieuwe Kerk, Haarlem Sociëteit Vereeniging, Haarlem Oude Kerk, Heemstede Kasteelconcerten Heeswijk Theater de Meenthe, Paasloo/Steenwijk Concertserie Westvest 90, Schiedam Haastrechtse Kring, Haastrecht Stichting Classic Concerts Zandvoort Muziekkamer Assen Uitreiking van de Christiaan Huygens Wetenschapsprijs, Voorburg Prinsjesdagontbijt, Wassenaar Noordgouwe aan de Ring, Zeeland Een ander deel van de concerten kwam tot stand op aanvraag van stichtingen, bedrijven en particulieren. Qua locatie, invulling en duur waren deze concerten zeer divers. Prijswinnaars van het Prinses Christina Concours konden in 2017 optreden in concertzalen als: DeLaMar Theater, Amsterdam Muziekgebouw aan t IJ, Amsterdam Spui 25, Amsterdam Westerkerk, Amsterdam Nederlands Openluchtmuseum, Arnhem Muziekgebouw Eindhoven Muziekcentrum, Enschede De Oosterpoort, Groningen Philharmonie, Haarlem Gotische Zaal, Den Haag Madurodam, Den Haag Sociëteit de Witte, Den Haag Zuiderstrandtheater, Den Haag Willem Twee Concertzaalzaal, s Hertogenbosch Singer, Laren Stadsschouwburg De Harmonie, Leeuwarden TivoliVredenburg, Utrecht Kasteel De Wittenburg, Wassenaar Koetshuis Keukenhof, Lisse Kerkje, Kortenhoef De concerten voor stichtingen, sponsors en relaties werden gefinancierd door de aanvragers. Prijswinnaars ontvingen bijdragen in de studiekosten. Het Prinses Christina Concours ontving meestal een bescheiden kostenvergoeding. Het streven blijft om zoveel mogelijk kostendekkend te werken met de concerten en enige marge te houden om jong talent verder te kunnen ondersteunen. Met name de deelname aan jazzfestivals nam dit jaar een vlucht. Deze festivals hebben interessante podia te bieden voor prijswinnaars, maar meestal alleen budget om musici te vergoeden; de non-profit organisatiekosten die het Prinses Christina normaal gesproken in rekening brengt, vervallen hier. In plaats daarvan bieden deze festivals extra publiciteit voor het Prinses Christina Concours. Concerten tijdens festivals In 2017 traden vele prijswinnaars op tijdens concerten van diverse festivals, waaronder het Grachtenfestival (Amsterdam), het Arnhems Midzomeravond Festival, het Summertime Festival (Den Haag), het Cello Festival Dordrecht, Who s Next/Kamermuziekfestival Almere en het Emmy Verhey Festival (Zaltbommel), Jazz in het Dorp (Amstelveen), North Sea Jazz Festival, Het Goois Jazz Festival, Jazz Festival Delft, Amersfoort Jazz, Delft Chamber Music Festival en de Leidse Hofjeconcerten. Concertserie: lunchconcerten Nieuwe Kerk Den Haag De lunchconcertserie in de Nieuwe Kerk Den Haag werd voortgezet. In het verslagjaar werden 19 concerten gegeven. Het gemiddelde bezoekersaantal per concert lag rond de 300. De concerten duren maximaal 45 minuten en zijn daardoor overzichtelijk voor de jonge musici. De serie werd mede mogelijk gemaakt door de Stichting Sanssouci, de Van Ommeren de Voogt Stichting en door Fonds 1818 tot nut van het algemeen. Concertserie: Jong voor Oud- Zuid Holland De omvangrijke serie concerten onder de titel Jong voor Oud in woon- en zorgcentra in het hele land hebben wij, om zowel financiële als organisatorische redenen (capaciteit), vanaf 2008 ingeperkt tot een serie in de provincie Zuid-Holland. In 2017 werden in Zuid-Holland in deze concertserie 15 concerten georganiseerd, financieel mogelijk gemaakt door Fonds Sluyterman van Loo. Concertseries in Capelle aan den IJssel Voor het dertiende jaar werden er naast de vier lunchconcerten voor volwassenen en vier kinderconcerten een Nieuwjaarsconcert en een Koffieconcert gegeven in het Isala Theater in Capelle aan den IJssel. In de Dorpskerk 20

23 in Capelle aan den IJssel werden in 2017 voor het dertiende jaar twee concerten gegeven. Concertserie Raad van State Sinds september 2014 selecteert het Prinses Christina Concours maandelijks een prijswinnaar voor de lunchpauzeconcerten in de Gotische Zaal van de Raad van State. Daarbij wordt de prijswinnaar begeleid door Jos van der Kooij, organist van de Gotische Zaal. Kleine concertseries Op verschillende plaatsen werden kleine concertseries georganiseerd, vaak in samenwerking met lokale organisaties. In Eerbeek werden drie koffieconcerten georganiseerd in samenwerking met Podium Palisium. In de Arkezaal van Muziekcentrum Enschede werden vier lunchconcerten georganiseerd. Op het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag werden drie lunchconcerten verzorgd. Concertprijzen Het Prinses Christina Concours heeft uitstekende contacten met orkesten, ensembles, omroepen, zalen en organisators van concertseries in Nederland. Veel van die organisaties stellen jaarlijks een optreden beschikbaar voor finalisten van het Prinses Christina Concours. Bij het toekennen van de prijzen houdt de jury rekening met de ontwikkeling en het niveau van de jonge prijswinnaar. Naar aanleiding van uitgereikte prijzen konden verschillende prijswinnaars het afgelopen jaar bijzondere podiumervaring opdoen. Concerten met professionele orkesten en ensembles Prijswinnaars kunnen in principe mits daartoe gekwalificeerd als solist optreden met professionele symfonieorkesten en kamerorkesten in vrijwel elke regio. Verschillende professionele orkesten en ensembles bieden prijzen aan bij finales van het Prinses Christina Concours. Zo konden in 2017 onder andere de volgende concerten plaatsvinden: Libor van der Boom (hoorn, prijswinnaar 2016) mocht in januari 2017 optreden met het Noord Nederlands Orkest. Hawijch Elders (viool, prijswinnaar 2016) mocht in november 2017 optreden met Domestica Rotterdam in de concertserie Lust & Lof in de Laurens. Sasha Witteveen (contrabas) trad in juni 2017 op als solist met het Monward Consort. Anuschka Pedano (altviool) mocht in november 2017 optreden met Domestica Rotterdam in de concertserie Lust & Lof in de Laurens. Radu Ratering (piano) werd een optreden met de philharmonie zuidnederland in het vooruitzicht gesteld. Anuschka Pedano, altviool 21

24 Concerten als solist met jeugdsymfonieorkesten Het Prinses Christina Concours onderhoudt goede relaties met Symfonia Jong Twente, het Kennemer Jeugd Orkest, het Frysk Jeugd Orkest, het Viotta Jeugdorkest en het Limburgs Jeugd Symfonie Orkest Amikejo. Ook dit jaar traden prijswinnaars als solist op met deze orkesten: Elisa Dijkstra (viool, prijswinnaar 2016) trad in januari 2017 op met het Frysk Jeugd Orkest. Job Huiskamp (cello) mag in 2018 als solist optreden met Symfonia Jong Twente. Christian Jongepier (trompet, prijswinnaar in 2017) mocht in december 2017 soleren met het Viotta Jeugdorkest. Camiel Lemmens (hoorn, prijswinnaar 2016) mocht in mei 2017 optreden met het Limburgs Jeugd Symfonie Orkest Amikejo. Sasha Witteveen (contrabas, prijswinnaar in 2016) mag in april 2018 haar prijs verzilveren tijdens een concert met het Kennemer Jeugd Orkest. Concerten in radioprogramma s Het afgelopen jaar verzorgden diverse prijswinnaars van het Prinses Christina Concours optredens in verschillende uitzendingen van AVROTROS Spiegelzaal op Radio 4 en in Co Live op NPO Soul & Jazz. Concerten in het buitenland Wij organiseren jaarlijks een aantal concertreizen in het buitenland. Het Prinses Christina Concours is actief op dit gebied in samenwerking met Nederlandse ambassades en consulaten-generaal, die de mogelijkheid graag aangrijpen om nationaal talent van eigen bodem te laten horen. Dat gebeurt vaak op reguliere podia, maar ook bij speciale gelegenheden bij de Nederlandse ambassades over de hele wereld. Op verzoek van de verschillende diplomatieke posten treden prijswinnaars van het Prinses Christina Concours op tijdens internationale festivals als vertegenwoordigers van Nederland. De kosten van buitenlandse activiteiten werden gedekt door onze ambassades en consulaten-generaal en diverse sponsors in Nederland. Voor de prijswinnaars is zo n concertreis een unieke kans om buitenlandse ervaring op te doen en om andere culturen te leren kennen. Vaak zien wij ook dat prijswinnaars tijdens deze reizen contacten leggen en onderhouden die later van belang kunnen zijn in hun eventuele carrière als musicus. Daar waar mogelijk, hebben de prijswinnaars in het betreffende land ook contact met leeftijdsgenoten die zich bezighouden met klassieke muziek. Buitenlandse concerten in 2017 Canada / Verenigde Staten, van 21 april tot 7 mei 2017, 13e editie tournee naar Canada (Calgary, Vancouver) en de Verenigde Staten (Portland, San Francisco, Los Angeles) op uitnodiging van de Nederlandse Consulaten en de NAF (Netherland America Foundation), met sponsoring van KLM. Prijswinnaars: Tim de Vries, viool; Hadewich de Meester, zang en Floris van Dam, piano. Griekenland, van 15 tot 20 oktober 2017, concerten in Chania (Kreta) en Athene op uitnodiging van de Nederlandse Ambassade. Prijswinnaars: Valentine Blangé, viool; Anne Sophie van Riel, altviool en Rangel Silaev, piano. Zürich (Zwitserland), op 5 november 2017, concert op uitnodiging van de Nederlandse Vereniging Zürich en de Dutch Business Round Table in Zürich. Prijswinnaars: Iris van Nuland, viool; Jurre van Egteren, piano; Sergio Abdoelrahman, piano (jazz) en Olivier van Niekerk, gitaar (jazz). 2.6 Educatie De websites van onze educatieve programma s Kies je instrument en Bennie Briljant zijn in 2017 opgefrist. De inhoud van de programma s bleef ongewijzigd. In aanvulling op de hiervoor beschreven concoursen en ondersteuning van jong talent is het Prinses Christina Concours een van de nationale aanbieders van educatieve projecten voor de basisschool. Over de Classic Express De Classic Express combineert talentontwikkeling met educatie. Juist die combinatie maakt de Classic Express tot een succesvol project dat een grote impact heeft op nagenoeg iedereen die de intieme concertruimte betreedt. Voor prijswinnaars van het Prinses Christina Concours is de Classic Express een fantastische ervaringsplaats om op te treden en het contact aan te gaan met de leerlingen. Aan de andere kant kunnen basisschoolleerlingen op een laagdrempelige manier in contact komen met muziek die gespeeld wordt door jonge helden die maar een paar jaar ouder zijn dan zijzelf. In een inspirerende omgeving met prachtige klanken en bijzondere video- en lichtbeelden, worden leerlingen als het ware betoverd met muziek. Interactie en samen muziek maken zijn daarbij belangrijke componenten van het concert. Hoofdzakelijk komt de Classic Express naar de kleinere dorpen en steden in het hele land en in achterstandswijken van grotere steden. Het gaat meestal om gebieden of wijken waar kinderen nauwelijks in aanraking komen met kunst en cultuur. De concerten zijn bedoeld voor kinderen van 6 tot en met 10 jaar en worden georganiseerd in nauwe samenwerking met muziekscholen of kunstencentra, voor zover aanwezig. De muziekschool verzorgt ook een vervolgactiviteit. Om het Classic-Express-project succesvol te maken, is een follow-up noodzakelijk. Doel van de follow-up is om enthousiast geworden kinderen in contact te brengen met de muziekschool of privé-muziekdocenten, zodat de drempel om les te nemen zo klein mogelijk wordt. Deze follow-up vindt meestal plaats in de 22

25 vorm van een instrumentenparade of proeflessen door de muziekschool. De Classic Express is ook een platform waar we onze andere activiteiten voor het voetlicht kunnen brengen, zoals Bennie Briljant, de concoursen en sinds 2015 ook De Muziekwedstrijd. De Classic Express in 2017 Aantallen De rijdende concertzaal trok in 2017 voor het tiende seizoen naar alle uithoeken van het land. Dit jaar stond de werving op een laag pitje, want de vraag naar de Classic Express is onverminderd groot, waardoor we wachtlijsten moeten hanteren. In 2017 bereikten we met de Classic Express ruim 8700 basisschoolleerlingen in de leeftijd van 6 tot en met 10 jaar. Bij de planning van de concerten is zoveel mogelijk rekening gehouden met de plaatsen die in de voorgaande seizoenen zijn bezocht en met de verzoeken van lokale financiers. Op 31 december 2017 stond de teller op 4255 concerten. In 2017 werden in de Classic Express in totaal 335 concerten gegeven; dit is ruim boven de geplande 300 concerten. Hiervan waren 84 concerten voor kinderen uit het speciaal onderwijs of instellingen voor kinderen met een beperking. In bijlage IV is te vinden waar de Classic Express in 2017 is geweest. Follow-up De muziekschool verzorgt in veel gevallen een follow-up voor de leerlingen in de vorm van een instrumentenparade, een cursus instrument maken of een serie proeflessen, zodat enthousiast geworden kinderen de weg naar de muziekschool weten te vinden. Toch zien we in toenemende mate meer gevallen waarbij de follow-up niet gerealiseerd is; navraag leert dat dit een direct gevolg is van de forse bezuinigingen op cultuur. Waar mogelijk zoeken we daarom samenwerking met de plaatselijke muziekvereniging of (een collectief van) privé-muziekdocenten. Een nieuwe ontwikkeling is dat de boekingen voor de Classic Express in toenemende mate lopen via de provinciale centra voor kunst en cultuur. Zij zorgen voor een breed cultuuraanbod dat grotendeels van tevoren vastligt. De follow-up die op de Classic Express volgt, is dan vaak een ander muziekproject naar keuze van de school. Speciaal onderwijs De Magic Flute en de Quintet, ontwikkeld door Ruud van der Wel van de Stichting My Breath My Music, zijn ook in 2017 geregeld ingezet. Deze instrumenten zijn bedoeld voor kinderen die dusdanig gehandicapt zijn dat ze niet op traditionele instrumenten kunnen spelen. Zij hoeven alleen hun hoofd te kunnen bewegen en bij de Magic Flute zachtjes te kunnen blazen, om deze instrumenten te bespelen. De instrumenten zijn in 2017 tijdens tientallen concerten ingezet. Zonder enige voorbereiding (natuurlijk wel met enige begeleiding) kunnen de kinderen met deze, vaak allereerste muziekervaring meteen meedoen aan een improvisatie of een vraag- en antwoordspel. Voor de kinderen gaat er een nieuwe wereld open; het levert bijzondere en ontroerende momenten op. Ook de scholen zelf willen, naar aanleiding van hun bezoek aan de Classic Express, de aangepaste muziekinstrumenten graag aanschaffen om ook op school te kunnen gebruiken. We wijzen de scholen dan ook op de mogelijkheid om via de My Breath My Music voor een bescheiden bedrag een aangepast instrument te lenen en/of workshops te volgen. Inclusieve concerten Van de 84 concerten die we in 2017 hebben gegeven voor speciaal onderwijs en instellingen voor kinderen met een handicap waren er 9 inclusieve concerten. Bij deze concerten bezoeken leerlingen uit het regulier en De Classic Express 23

26 speciaal onderwijs gezamenlijk een concert, en doen waar mogelijk ook gezamenlijk de voorbereiding en/of follow-up. Soms liggen scholen te ver uit elkaar waardoor dit praktisch niet mogelijk is. Bij deze concerten is het belangrijk dat groepen op functioneringsniveau worden gecombineerd om te zorgen dat het concert goed aansluit op de beleving van de kinderen. De universele taal van muziek verbindt. Er zijn diverse scholen die na het gezamenlijke bezoek aan de Classic Express aangeven hun samenwerking te intensiveren, door bijvoorbeeld ook samen Koningsdag te gaan vieren. Overige concerten in de Classic Express: De Muziekwedstrijd, middelbare scholen en sponsorconcerten Naast de concerten voor basisscholieren vonden er in totaal 31 concerten plaats op uitnodiging van middelbare scholen en sponsors. Ook werd de Classic Express in Blijdorp ingezet tijdens de finale van De Muziekwedstrijd. Bovendien stonden we voor het vierde jaar op rij in Almere voor een reeks brugklasconcerten in het kader van Who s Next, met een aangepast format, dat in voorgaande jaren al goed is uitgetest. Deze concerten vallen niet onder het gebruikelijke Classic-Express-budget dat bedoeld is voor concerten voor basisscholieren. Daardoor zijn deze concerten alleen te realiseren tegen kostprijs, waardoor ze buiten de geplande 300 concerten voor het basisonderwijs geboekt worden. 10 jaar Classic Express en nieuwe beeldenprojectie In oktober vierden we het heuglijke feit dat de Classic Express alweer 10 jaar door Nederland rijdt om kinderen in de basisschoolleeftijd te betoveren met (klassieke) muziek. In die 10 jaar hebben we ruim kinderen bereikt en vele honderden musici hebben podiumervaring opgedaan. Samen met de initiatiefnemers, samenwerkingspartners (vaak al vanaf het begin), de presentatoren en het team hebben we dit gevierd tijdens een concert in de rijdende concertzaal zelf. In de afgelopen 10 jaar is de Classic Express regelmatig van een update voorzien. Voor deze speciale mijlpaal is een lang gekoesterde wens in vervulling gegaan: een nieuwe gemoderniseerde beeldenprojectie. De video s met abstracte- en natuurbeelden, afgewisseld met kindertekeningen, werden eerst vertoond op diverse tvschermen. Nu worden deze door beamers geprojecteerd op drie fraaie vlakken, waardoor het publiek er, nog meer dan voorheen, middenin zit. Samen met de nauwkeurig ingestelde en op de beelden afgestemde verlichting, wordt een comfortabele omgeving gecreëerd. Evaluaties Alle Classic-Express-concerten worden uitgebreid geëvalueerd. Alle betrokken partijen (basisscholen, scholen voor speciaal onderwijs, muziekscholen, musici en presentatoren) ontvingen evaluatieformulieren. In 2016 zijn we begonnen met het digitaliseren van de evaluatieformulieren; sinds augustus 2016 krijgen de musici online formulieren, dat gemakkelijker en minder tijdrovend is dan een bijlage per . Opvallend is dat de respons hierdoor beduidend hoger is. Ook voor de evaluaties door basisscholen en muziekscholen zijn wij overgestapt naar online formulieren. Naast de vinger aan de pols middels de evaluaties is er natuurlijk ook dagelijks contact met de gastvrouw of gastheer in de Classic Express over de gang van zaken: hoe het gaat met de musici, de groepen die de Classic Express bezoeken, eventueel bezoek van pers of media, en eventuele technische vragen. Hieronder volgt een beknopte samenvatting van de evaluaties. Basisscholen Alle scholen die de Classic Express bezoeken, ontvangen een evaluatieformulier waarin we navraag doen over de verschillende onderdelen van het project: de voorbereidende les, het concert in de Classic Express, maar ook de follow-up (zowel in de klas als met de muziekschool). De voorbereidende les die inmiddels online staat wordt meestal door de gewone leerkracht verzorgd; bij een klein percentage wordt dit door een docent van de muziekschool of de vakleerkracht op school gedaan. De leerkrachten beoordeelden het lespakket als prima en duidelijk; het sluit goed aan op het concert. Sommige leerkrachten hebben nog extra materialen gezocht, zoals filmpjes of geluidsfragmenten. Ook hebben sommige leerkrachten leerlingen die een instrument spelen, gevraagd om hun instrument te laten horen in de klas. Uit de reacties in de enquêtes die we van de scholen retour kregen, bleek dat de leerkrachten zeer enthousiast zijn over het concert. Zowel de leerkrachten als de leerlingen waren verrast en betoverd; ze vonden de concerten erg leuk, met een speelse interactie en goed gericht op de leerlingen. Met name het feit dat in de Classic Express jonge prijswinnaars optreden die in leeftijd weinig verschillen met de leerlingen, zien de leerkrachten als waardevol. Ook de presentatoren krijgen veel complimenten. De compositie van Marlon Titre, waarbij de leerlingen samen met de musici muziek gaan maken door te stampen en te klappen, waarderen de leerlingen en leerkrachten zeer. In een van de formulieren stond deze reactie: De kinderen vonden het fantastisch! Ik heb ze zelden zo enthousiast gezien. Nog tot een week erna hebben ze de compositie herhaald. Kinderen vinden het erg leuk om actief mee te doen en om die reden zijn we in toenemende mate met de instrumentenbox gaan werken. Sinds vier jaar is deze uitgebreid met instrumenten die geschikt zijn voor kinderen met een zware handicap. Enkele kinderen mogen dan tijdens het concert zo n instrument uitproberen. Ook dit wordt zeer gewaardeerd door de leerkrachten. Zij zijn 24

27 ook enthousiast over de inrichting van de Classic Express, zoals de videobeelden en de zitkussens. Uit de evaluaties en de reacties tijdens de concerten zelf merken we dat er een verandering van houding optreedt over klassieke muziek. Kinderen die voorafgaand aan het concert roepen dat ze klassieke muziek saai vinden, raken onder de indruk en verlaten vrijwel allemaal enthousiast de Classic Express. We willen niet alleen de leerlingen uit het reguliere basisonderwijs stimuleren om zelf een instrument te gaan spelen, maar ook de leerlingen van het speciaal onderwijs willen we aanmoedigen om een instrument te gaan spelen en/of mee te doen aan De Muziekwedstrijd. Onze presentatoren vragen geregeld aan het eind van het concert wie er een instrument wil gaan spelen. Veel kinderen steken dan hun hand op. Of kinderen dat daadwerkelijk gaan doen, is natuurlijk de grote vraag. Het is moeilijk om hier harde cijfers over te verkrijgen, dit zou een langdurig en intensief onderzoek vergen. Speciaal onderwijs en instellingen voor gehandicapte kinderen Ook de leerkrachten uit het speciaal onderwijs zijn over het algemeen zeer enthousiast over de Classic Express. In het speciaal onderwijs zijn de doelgroepen zeer uiteenlopend. Dit vraagt van de presentator en musici steeds een andere benadering om goed aan te kunnen sluiten bij de beleving van de groep. Om die reden vragen we van tevoren informatie van de leerkrachten over bijvoorbeeld het functioneringsniveau van de groepen, de problematiek en eventuele bijzonderheden. Met deze informatie, aangevuld met tips voor diverse doelgroepen en natuurlijk een goede antenne, slagen de presentator en musici er goed in om aan te sluiten bij de belevingswereld van de kinderen. Het voorbereidende materiaal is in het speciaal onderwijs grotendeels te gebruiken. Op enkele punten moeten de leerkrachten, afhankelijk van de capaciteiten van de groep, aanpassingen doen. De gezamenlijk uit te voeren compositie van Marlon Titre is voor het grootste deel van de groepen goed te doen. Doordat we aangepaste instrumenten aan boord hebben, kunnen ook zwaar gehandicapte kinderen aan de compositie meedoen. Het merendeel van de scholen is heel enthousiast over het concert, het programma en de presentatie. De scholen geven ook aan dat de presentator en musici goed aansluiting vinden op het niveau van de kinderen, waardoor de leerlingen bij het concert betrokken worden en er ook interactie plaatsvindt. Door de omgeving, de muziek en het licht is de Classic Express een beleving die goed aansluit bij kinderen met een beperking, die het vaak moeten hebben van meerdere zintuiglijke ervaringen. Ook op de leerlingen van een van de instellingen uit het speciaal onderwijs had de inrichting en atmosfeer van de Classic Express een positief effect. Via enkele begeleiders van (beweeglijke) cliënten is vernomen dat zij hun cliënt nooit eerder zo rustig hadden zien genieten. En dat ook nog in een redelijk kleine gesloten schemerige ruimte. Dat is ook voor ons goed om te horen. De overgang van de lichten in combinatie met de beelden op het grote scherm zijn een mooie en goede aanvulling van het geheel. Ook de presentatoren worden veelvuldig gecomplimenteerd met hun goede interactie en uitstekende manier van presenteren. Muziekscholen Uit de geretourneerde evaluaties blijkt dat ook de muziekscholen zeer enthousiast zijn over de Classic Express. Met name de interactie, het gevarieerde programma en de presentatie worden zeer gewaardeerd. De Classic Express sluit goed aan bij hun doelstelling om interesse te wekken voor muziekonderwijs bij leerlingen en hun ouders. Wel zien we door het verdwijnen van muziekscholen dat bijvoorbeeld festivals en provinciale centra voor kunst- en cultuureducatie nu die spilfunctie overnemen. Omdat veel muziekscholen zijn verdwenen en de overgebleven muziekscholen moeite hebben het hoofd boven water te houden, lukt het niet altijd om een follow-up van de grond te krijgen. In de regio s waar geen muziekschool is, zoeken wij daarom waar mogelijk naar alternatieven, zoals harmonieverenigingen of (collectieven van) privémuziekdocenten. Presentatoren Classic-Express-presentatoren hebben verschillende rollen tijdens het concert: de presentator heeft de regie over het concert, hij of zij zorgt voor een gevoel van de orde en veiligheid, gaat de interactie met de leerlingen aan, coacht jonge en onervaren musici, en treedt ook nog eens zelf op. Vanuit de organisatie is er altijd veel contact met de presentatoren om ervoor te zorgen dat alles goed loopt. Zo is op de eerste dag van de plaatsing altijd een gastheer of -vrouw aanwezig die nauw contact heeft met de presentator. De tweede dag is er telefonisch contact tussen het kantoor en de presentator. Nieuwe presentatoren worden opgeleid middels learning on the job; ook organiseren we workshops voor beginnende en gevorderde presentatoren. Eind oktober werd tijdens de viering van het 10-jarig jubileum wederom een dergelijke training georganiseerd, die door enkele ervaren presentatoren werd gegeven. Ook hier waren nieuwe presentatoren aanwezig. Na het volgen van deze training worden zij uitgenodigd voor concerten, om zodoende de nodige ervaring op te doen. De eerste keren doen zij dat onder begeleiding van een van de ervaren presentatoren. Het succes van de Classic Express is grotendeels te danken aan de presentatoren, die als het ware de spil vormen van het concert. Zij zijn zonder uitzondering enorm enthousiast over de Classic Express en weten dit ook over 25

28 te brengen op de jonge musici die optreden, die daardoor een schat aan ervaring opdoen. Met het team weten zij steeds weer hun jonge publiek te betoveren met de mooiste muziek. In dat kader werd ons een mooie ervaring opgestuurd door een van onze ervaren presentatoren: Op de piano speelde ik een stuk van Händel dat langzaam begon en snel eindigde. Direct reageerden de kinderen op het snelle gedeelte, door te gaan lachen en letterlijk op de kussens te gaan hupsen en stuiteren! Chaos en wanorde? Helemaal niet, want ze reageerden perfect op de muziek waar ik een spelletje van maakte: langzaam en verstild (de kinderen waren direct aandachtig en stil) en vrolijk en snel (gelach en gestuiter). Heen en weer, snel, langzaam, snel, ze deden het precies! Geëindigd zo stil en zacht als ik kon; niks aan de hand met de orde in de groep. Musici Alle musici die in de Classic Express optreden, ontvangen na afloop een link naar een digitaal evaluatieformulier. Hierin wordt gevraagd naar hun ervaringen met betrekking tot een aantal onderwerpen: de informatie die zij vooraf vanuit de organisatie ontvingen, de organisatie, de voorbereiding, het verloop van de concerten en hetgeen zij geleerd hebben van hun optreden in de Classic Express. De voorbereiding en informatie die vooraf vanuit kantoor werd verstuurd, vonden de musici zonder uitzondering duidelijk en compleet. Over de voorbereiding van de concerten krijgen we wel af en toe opmerkingen van pianisten die hun begeleidingspartijen te laat van de musici krijgen. Wij spreken met ze af dat ze in eerste instantie zelf contact opnemen met de desbetreffende musicus en als dat geen succes heeft, ze ons kunnen inschakelen. De repetitie vooraf en de samenwerking verloopt altijd prima. Over de concerten zelf zijn de reacties van de musici allemaal positief tot zeer positief. Het geven van concerten is in de Classic Express vaak heel anders dan ze gewend zijn op de reguliere podia, voor zover ze daar ervaring mee hebben. In de Classic Express speelt communicatie een belangrijke rol. Prijswinnaars leren in de Classic Express om zichzelf te presenteren en te vertellen over wat ze gaan spelen (luisteropdrachten geven). Door de kleinschaligheid van de Classic Express is dit voor hen vaak minder spannend dan op een groot podium. Door op een speelse manier te oefenen, bij herhaling concerten te geven en de kunst af te kijken van de presentator en meer ervaren musici, bouwen ze meer zelfvertrouwen op. Ook in hun muzikale uitvoering merken ze, door de kleinschaligheid van de Classic Express, meteen aan hun publiek wanneer ze de aandacht hebben en wanneer de aandacht verslapt. Hierdoor ontwikkelen ze meer feeling met hun publiek. Andere leerzame aspecten die prijswinnaars noemen in hun evaluaties zijn improvisatie, een integere manier van muziek maken en spontaan reageren op het jonge publiek. Vervolg Het is een uitdaging om de financiering van de Classic Express kostendekkend te krijgen. Wij richten ons op het genereren van financiële middelen en rechtstreekse koppeling aan plaatsingen van de Classic Express om daarmee de financiële risico s te minimaliseren. Quotes uit evaluaties musici 2017 Het laat me meer, bewuster en inventiever nadenken over de muziek; waarom doe ik dit, en wat voor gedachten heb ik hierbij? Waarom maak ik deze beweging? Wat als ik het dit keer anders speel dan de vorige keer? Wat kan ik doen om de sfeer te veranderen? Na het concert voor groep 3 kwamen er een paar kleine meisjes naar me toe en die gaven me een knuffel. Dat vond ik heel lief. Er was dit keer een meisje dat bij een van de stukken tegen mij over de oorlog begon te praten, dat het thuis zo slecht was, dat ze veel knallen heeft gehoord en dat ze daarom verdrietig werd. Ze bleek uit Syrië te komen. Zoiets maakt je wel even goed stil. Ik vond het ontroerend om het gezicht van een heel stoer jongetje van 8 te zien veranderen toen hij mijn cello mocht uitproberen en dat hij met een grote glimlach zei vet cool! Een meisje met een verstandelijke beperking was heel onrustig toen ze voor het eerst binnenkwam in de Classic Express, maar tijdens het concert ging ze zich steeds meer op haar gemak voelen en genoot ze zichtbaar van de muziek. Er was een autistisch jongetje dat bijna altijd een koptelefoon tegen prikkels droeg, vertelde de juf. Tijdens de muziek zette hij hem af, waar de juf ontzettend verbaasd over was aangezien hij vorig jaar niet eens bij de sinterklaasviering durfde te zijn. Dit was een hele bijzondere stap voor hem, vertelde ze. Ik denk dat het op heel veel manieren bijdraagt. Het is fijn om stukken voor te kunnen dragen in een veilige omgeving. Het is heel bemoedigend en motiverend om de feedback van de kinderen en je medemusici te krijgen. Je leert snel met elkaar samenspelen en handig improviseren met het materiaal wat je met z n drieën hebt. Daarnaast is het ook erg waardevol om met mensen te werken die hetzelfde doen als jij en misschien al een paar jaar verder zijn. Ik heb het idee dat ik daar ook veel van leer. 26

29 2.7 Kies je instrument Met Kies je instrument wil het Prinses Christina Concours kinderen aanmoedigen muziek te maken. De website met muzieknieuws, filmpjes, games, kleurplaten, informatie voor ouders over muzieklessen en lesmateriaal voor de basisscholen, wordt goed bezocht met ruim unieke gebruikers in Kies je instrument voorziet in een behoefte. In 2016 is gestart met de bouw van een nieuwe website die in september 2017 is gelanceerd. Het design is vernieuwd en daarnaast is de software waarmee de filmpjes worden afgespeeld, vervangen waardoor de filmpjes in alle browsers zonder problemen bekeken kunnen worden. Om kinderen en hun ouders op de website van Kies je instrument te attenderen, is tevens een flyer ontwikkeld die aan de kinderen die in de Classic Express een concert bezoeken, wordt meegegeven. Zo hopen wij dat kinderen die zijn aangestoken door de mooie muziek in de Classic Express, na het concert de stap nemen om zelf een instrument te gaan bespelen. De website biedt zowel voor het kind als voor de ouders alle benodigde informatie om de weg naar een gediplomeerde muziekdocent te vinden. 2.8 Bennie Briljant In 2010 lanceerde het Prinses Christina Concours de website Op de website staat een serie lesfilms waarin hoofdpersoon Bennie Briljant jonge kinderen stap voor stap muziek leert maken op slagwerkinstrumenten. Er zijn twee versies van de lessen ontwikkeld: voor gebruik op de digiborden op de basisschool en voor gebruik op de computer thuis. De lesfilms op de website zijn voor iedereen gratis toegankelijk. Met het project willen we muziek terugbrengen op de basisscholen en zoveel mogelijk kinderen samen muziek leren maken; thuis, op school of in de buitenschoolse opvang. Het project kent vooralsnog geen einde, scholen kunnen de gratis lesprogramma s op blijven gebruiken. Onderzoek wijst uit dat binnen de website met name de lesfilms voor het basisonderwijs nog steeds goed worden gekeken. Kortom, de site is zeer populair en voorziet in een bestaande behoefte van het basisonderwijs. De homepage van de nieuwe website van Kies je instrument Bennie Briljant 27