Omgaan met een hyperactief kind: Zorgzame Klas

Transcriptie

1 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Omgaan met een hyperactief kind: Zorgzame Klas Jan Vanthomme www. 1 Zorgzaam Omgaan, vzw. Eigen publicaties. 1

2 Aandachtsproblemen en hyperactief gedrag niet exclusief voor ADHD Temperament. Opvoeding. Agressieve gedragsstoornis. Depressie. [Vervolg] Emotionele verwaarlozing. Lichamelijke afwijkingen. Autisme. Ticstoornis. Wormpjes 2

3 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Vragen die leiden naar oplossingen Zijn er momenten dat de problemen minder voor komen? Wanneer verbeterde of stopte het probleem? Hoe houdt het op? Wat doe je dan anders? Wat helpt je? Wie kan je helpen? Waaraan kunnen je vrienden zien dat je rustiger bent? 5 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Mogelijke valkuilen Zelf de oplossingen doorduwen? Onbewust aan zijn lot overlaten. Er is geen mandaat. 6 3

4 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Stilstaan bij de hulpvraag Geen mandaat - voorbijganger - vrijblijvende relatie Niet werkbare hulpvraag - zoeker - zoekende relatie Veel mandaat - koper - consulterende relatie Supporter - co-expert - co-expertrelatie 7 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen 1. Wat wil je als eerste leren? 2. Geef je vaardigheid een naam. 3. Welke zijn de voordelen van wat je wil leren? 4. Vraag supporters. 5. Kies een totemfiguur. 6. Hoe ga je met je supporters vieren? 7. Doe alsof je het kunt. 8. Maak een afspraak met je supporters, hoe ze je kunnen helpen. 9. Vraag je supporters op te schrijven waarom ze denken dat het je zal lukken. 10. Als je het kunt? Tijd om te vieren. 11. Wat is de volgende vaardigheid. 8 4

5 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen 50-60% van de kinderen met ADHD heeft een gedragsstoornis 65-80% laat autistische trekjes zien 25-40% kinderen met ADHD hebben ook nog dyslexie 30% kinderen met ADHD hebben een internaliserende problematiek 50% kinderen met ADHD hebben DCD En wat met ADHD? Wat is hier het probleem? Gilberg e.a Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Meer taak irrelevant gedrag Dagdromen Frutselen met een potlood Meer storend en opstandig gedrag (DuPaul e.a. 2004) Moeilijker vrienden maken Vriendschappen onderhouden Vaker afgewezen (DuPaul en Stoner 2004) Laag zelfbeeld (Barber e.a 2005) Verstoorde executieve functies (Nigg oa 2005) 10 5

6 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Moeite om de beurt af te wachten Langere tijd alert te blijven Volgorde van opdrachten te onthouden Moeite om weektaak te plannen Soepel overschakelen van ene taak naar andere Vertonen motivatieproblemen Reageren minder op uitgestelde beloningen Pieterse,Luman Paternotte Oosterlaan 11 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Psycho-educatie bij ADHD voor de medeleerling: speelt in op een nood!? Kinderen met ontwikkelingsstoornissen zijn, in een schoolse omgeving, kwetsbaarder in vergelijking met hun syndroomvrije medeleerlingen: Sociaal welbevinden. Wetenschappelijke studie over ADHD. (Hoza (2005)). Situering in de verworpen categorie : Groep kinderen met ADHD: 52% Controlegroep, zonder ADHD: 14% 12 6

7 Verklaring verworpen status bij ADHD Gedragsniveau Sociale vaardigheden Communicatie Verwerken van sociale informatie 13 Verschillen interactie ouders-adhd kind en ouders met syndroom-vrij kind > Commanderend > Kritiek/negativiteit > Controle/supervisie < Probleem oplossen < Responsief < Positief > Opmerkingen/straf Woodward e.a

8 Verschillen interactie ouders-adhd kind vanuit het kind gezien < volgzaam/gehoorzaam > niet-taakgericht gedrag > negatief > aandachtvragend > commentaar > veeleisend Woodward e.a Invloed leerkracht op de sociale ontwikkeling van het kind. Leerkrachtstijl: Responsieve stijl Controlerende stijl Positieve relatie 16 8

9 Psycho-educatie: Georganiseerde vorm van voorlichting, informatie over de ziekte, de verschijnselen en de effecten van medicijnen, het ondersteunen bij verwerken van verlies van functies en een training van copinggedrag met het doel de cliënt en andere betrokkenen hierin meer inzicht te geven zodat ze adequater met de ziekte en de gevolgen ervan kunnen omgaan. Psycho-Educatiein de GGz en de verslavingszorg Theorie en Praktijk E. Hoencampen PMJ Haffmansuitg. Van Gorcum cit. Zakwoordenboek van de psychiatrie Kerngedachte : het recht om eigen proces en behandeling mee verantwoordelijkheid en zeggenschap te nemen. 17 Psycho-educatie verschillende fases. Informatie Begeleiding Therapeutisch 18 9

10 Psycho-educatie:verschillende niveaus Parental Management Sibling Management Environment Management Familie School Sociale netwerken en vrije tijd: sportclubs, jeugdbeweging. 19 Pijlers van psycho-educatie Kennis Acceptatie en positief zelfbeeld Handelen Individualiseren Transfer dagelijks leven Vermeulen 2008, Brocatus

11 P-E is een dynamisch gegeven en moet mee evolueren zoals ook ADHD als ontwikkelingsstoornis mee evolueert. 21 ADHD door de jaren heen (*1) Baby Peuter Moeilijk temperament. Eet- en slaapproblemen. moeilijk om te kalmeren. Soms huilbaby. Regulatiestoornis. Impact Aandachtsfuntie : minder uitgesproken. Altijd in de weer Excessief lopen en klimmen. Instructies niet opvolgen. Niet kunnen stil zitten. Tekort aan volgehouden aandacht. Sterke afleidbaarheid. (*1) Vrij naar prof. D. Baeyens: ADHDA~Z, een initiatief van Zorgzaam Omgaan, vzw, dd. 29/09/12, cc. De Spil -Roeselare 11

12 ADHD door de jaren heen (*1) Lagere school Hyperactiviteit. Impulsiviteit. Aandachtsproblemen. Gedragsproblemen. Gevaar op schoolse achterstand. Adolescent Hyperactiviteit. Impulsiviteit. Aandachtsproblemen. Gedragsproblemen. Experimenteergedrag. Hevige emoties. Schoolse achterstand. Secundaire kenmerken kúnnen ontwikkelen tot afzonderlijke problemen, of afzonderlijke syndromen: faalangst; neg. zelfbeeld; Depressie; watervalsysteem op school gevaar middelenmisbruik (*1) Vrij naar prof. D. Baeyens: ADHDA~Z, een initiatief van Zorgzaam Omgaan, vzw, dd. 29/09/12, cc. De Spil -Roeselare ADHD door de jaren heen (*1) (jong)volwassenen De zuivere ADHD-kenmerken milderen Vooral last van (resten) van secundaire kenmerken, zoals: Emotionele problemen: impulsief, snel wisselende emoties. Relatieproblemen. Diploma te laag in functie van intellectuele mogelijkheden. Problemen om een job vast te houden. Problemen met gezag. Indien ernstige resten of slecht of niet behandeld is er kans op criminaliteit, middelenmisbruik, psychiatrische problemen (psychose, depressie ) (*1) Vrij naar prof. D. Baeyens: ADHDA~Z, een initiatief van Zorgzaam Omgaan, vzw, dd. 29/09/12, cc. De Spil -Roeselare 12

13 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Leerkrachtinterventies voor aanpak ADHD in de klas Gedragstherapeutisch effect > controlegroep Gunstig effect op ADHD symptomen (10/14) Gehoorzaamheid 4/6) Regelovertreden, opstandig gedrag (10/14) Gunstig effect sociale vaardigheden (4/6) Cognitieve methodieken : geen gunstig effect op geen enkel uitkomstmaat 25 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen Gedragstherapeutisch methodieken Klasmanagement: Structuur regels feedback ADHD psycho-educatie voor de leerkracht Token systeem in de klas Goed gedrag kaart in de klas (beloning thuis /ouders) Time-out in de klas Effectief instructies geven

14 Het project startte aarzelend in Expliciete vraag van een school uit Poperinge: Gesprek met de klassengroep over ADHD. Aanleiding: niet-welbevinden van een leerlinge in een 6 lj (groep 7/8) met ADHD. Na enige aarzeling: eerste aanzet tot Zorgzame Klas, Zorgzame Klas = ganse mond vol ZoKla 27 Een zorgzame klas hoort thuis in een zorgzame school Dit Zorgzame Klas model = psycho-educatie? Informatief niveau: Begeleidingsniveau: Zorgzame klas: Start bij neuro-educatie; het einddoel van de les beoogt zelfcontrole. Zorgzame klas wil het sociaal leefklimaat in de klas gunstig beïnvloeden 28 14

15 Een zorgzame klas hoort thuis in een zorgzame school Zorgzame klas, een tweeledig model: Psycho-educatie voor de syndroomvrije leerlingen in de basisschool (4 leerjaar (groep 5/6)), met een medeleerling(en) met een ontwikkelingsongelijkheid of ontwikkelingsstoornissen: = Curatief gebruik = gekoppeld aan concrete probleemsituatie. Psycho-educatie voor de klassengroep van de basisschool (4 leerjaar (groep 5/6)), zonder specifieke relatie met een probleemsituatie: = Preventief gebruik = opvoedend karakter, voorkomingsbeleid. 29 Uiteraard is er ook een effect op het kind, welke aanleiding is voor het ZoKla -gesprek: Het voelt zich beter in de groep. Het wint aan zelfvertrouwen. 15

16 Het concrete model Zorgzame Klas, kunt u zelf makkelijk toepassen! Zorgzame Klas is een multimediaal project: Het digitaal platform, via code in boek. Hoe verloopt het Zokla-traject in de praktijk? T.t.z. kern van het handboek: handvatten voor de (zorg)leerkracht om zelf aan de slag te gaan met het model. Zorgzame klas: een meerfasen model = niet vlug wat spelletjes afhaspelen en klaar is kees! 31 Zorgzame Klas model: concreet De voorbereidende fase = zekerheden inbouwen. Het eigenlijke klassengesprek van 3 lestijden. De nazorgfase = opvolgen. 16

17 De voorbereiding Informeren. Bevragen ouders en kind. Teamwerk. ZoKla een goede keuze? Algemeen uitgangspunt: Het is niet de bedoeling om mini deskundigen op te leiden! Wel: medestanders motiveren, i.p.v. tegenstanders te voeden In hoofdzaak gericht op de syndroomvrije leerlingen in de klas 33 De eigenlijke les: 3 à 4 lestijden. Begeleiding door: Zoco, CLB... Leidraad: Power-Point met animaties. Metaforen, inleefoefeningen. Finale: samen verantwoordelijk

18 De nazorg: Hoofd Erbij, hand-boek voor de leerling. Inslijpen, door extra aandacht achteraf. Vangnet voor de (individuele leer-ling(en). 35 Het concrete model Zorgzame Klas is gebruiksvriendelijk en toepasbaar door de leerkracht, zorgleerkracht, CLB medewerker! Digitale ondersteuning: ter beschikking (via code) website uitgever. Bijlagen: Uitgewerkte toepassing op de Vlaamse leerdoelen. Werkblaadjes, nuttige documenten, voorbeelden. Uitbreiding: psycho-educatie bij ADHD op individueel niveau

19 Enkele bedenkingen vooraf: Aanvankelijk telkens opgestart na probleemmelding. Enkel aandacht voor de klassituatie. Later: preventief karakter. Het model laat maatwerk toe: Geen slaafs volgen van wat is voorbereid. Elkeen kan het model is aanpassen aan de situatie waarin hij of zij zich bevindt; eigen accenten leggen Onderdelen ervan zijn bruikbaar tijdens informatiesessies voor leerkrachten (medicatie ) 37 Wanneer ZoKla? Subjectieve elementen: Objectieve elementen: 38 19

20 Zorgzame Klas model: hoe concreet toepassen in de klas De voorbereidende fase = zekerheden inbouwen. (zeker indien curatief : in relatie tot een welbepaald kind met problemen): De begeleider kan een beslisboom volgen. De begeleider kan een beroep doen op overtuigingsmateriaal (demo-powerpoint, beknopte dvd). 39 Zorgzame Klas model: hoe concreet toepassen in de klas De eigenlijke les. De les wordt in de klas voorbereid met alle leerlingen, o.a. vragenlijst: Wie we denken te zijn. Didactische spel -koffer, spelelementen en metaforen PowerPoint voorstelling als leidraad. De les eindigt met de metafoor van de hulptrainer

21 WIE IS WAT???? JAGER LANDBOUW ER ADHD OMGEVING SCANNEN RUSTIGE WERKER AFLEIDBAAR PLOTS MAAR LANGDURIG JAGEN VLUG KUNNEN VERANDEREN FLEXIBEL ONVERMOEIBAAR IN STRESS-SITUATIES RESULTAAT GERICHT GEEN FOEFKES STEEDS W EER EEN ZELFDE W ERK LEVEREN PLANMATIG WERKEN DOELGERICHT TIJDSBEW UST GEDULDIG AFWACHTEN KORTE AANDACHT EN HYPERAANDACHT IMPULSIEF SLECHTE TIMING SLECHTE ORGANISATIE ONGEDULDIG WIE IS WAT??? JAGER LANDBOUW ER ADHD ONAFHANKELIJK ZIJN TEAMSPELER MOEITE MET REGELS SNEL VERVELEN GERICHT OP WAT ER NU GEBEURT VAAK DAGDROMEN DURFT RISICOS NEMEN VOORZICHTIG HANDELEN HANDELEN ZONDER NADENKEN ZEGT WAT ER OP ZIJN HART LIGT EERLIJK. OVERWEEGT ONDERHANDELT EERST DOEN DAN DENKEN SOCIAAL ONHANDIG 21

22 Zorgzame Klas model: hoe concreet toepassen in de klas De nazorg. Een individueel pasje. Een klascertificaat. Leerlingenhandboek hoofd erbij. Zorgzame Klas levendig houden. 43 Zorgzame Klas model: een greep uit de lesinhoud Bij het lesmateriaal hoort: Het handboek: Zorgzame Klas, psycho-educatie voor de Basisschool, met achtergrondinfo, stappenplan, toelichting. Te koop in de boekhandel, ACCO-uitgeverij, Zorgzaam Omgaan, vzw. Een didactische spel koffer. CD s met muziekfragmenten. DVD s te verkrijgen bij Zorgzaam Omgaan, vzw.: Voorgespeelde les (visualiseren) en demo-materiaal 44 22

23 Zorgzame Klas model: een greep uit de lesinhoud Bij het lesmateriaal hoort: Digitaal platform ACCO. Powerpoint-voorstellingen. Leerlingenhandboek. Diverse nuttige documenten. 45 Zorgzame Klas model: een greep uit de lesinhoud Bij het lesmateriaal hoort: Daarnaast kunt u gebruik maken van: Een demonstratiepowerpoint. Een demonstratievideo. Een dvd waarop de volledige les wordt nagespeeld. meer info

24 Hinderkoppen 11 oktober 2013 A pen 47 24