in samenwerking met ICT~Marktmonitor 2012

Transcriptie

1 in samenwerking met ICT~Marktmonitor 2012 ICT~Marktmonitor 2012

2 ICT~Marktmonitor 2012

3 Voorwoord De ICT-markt in Nederland is in 2011 met 1,6% gegroeid. Sommige ICT-ondernemers deden goede zaken, anderen hadden het moeilijk het afgelopen jaar. De resultaten staan onder druk, en het bedrijfsleven en de overheid zijn voorzichtig met investeren. Positief is dat er in 2012 wederom een kleine plus wordt verwacht. Steeds meer wordt ICT als vanzelfsprekend verbonden met business en lifestyle. De I-strategie van de Rijksoverheid is ambitieus, net als het kabinetsbeleid voor de topsectoren. Samen met het Ministerie van BZK heeft ICT~Office een convenant afgesloten om de samenwerking te verbeteren. Ook wat betreft de topsectoren biedt ICT~Office graag de helpende hand: ICT~Office en TNO ontwikkelden de Innovatie~Accelerator om de ICT-ambities van alle topsectoren tot uitvoering te brengen. Op het gebied van duurzaamheid speelt ICT een sleutelrol. De ICT-sector wordt groener en de wereld om ons heen wordt door ICT duurzamer. ICT~Office is in de rol van projectleider zeer nauw betrokken bij het opstellen van de Routekaart ICT 2030 waarin kansen voor de toepassing van slimme ICT-technologieën zijn uitgewerkt. Dit is een publicatie van ICT~Office in samenwerking met Heliview Research Coördinatie productie: QuaMedia ICT~Office Pompmolenlaan GK Woerden info@ictoffice.nl ISBN: Uit deze uitgave mag niets worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbestand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van ICT~Office. Uit deze uitgave mag niets worden gepubliceerd zonder bronvermelding. Zonder voldoende ICT-professionals geen innovatieve ICT-sector in Nederland. ICT~Office doet samen met haar partners veel om talent te interesseren voor onze sector. Zo vond eind maart de e-skills week 2012 plaats. Het nieuwe netwerk van jonge ondernemers NewBeez is een mooi succes. Deze 16 e ICT~Marktmonitor verschijnt in de Week van ICT. In deze week laat de ICT-branche zien hoe belangrijk en onmisbaar ICT is voor onze maatschappij. ICT maakt slimmer werken, wonen, leren en leven mogelijk. Wie wordt daar niet enthousiast van?! Harry van Dorenmalen Voorzitter ICT~Office Sylvia Roelofs Algemeen Directeur ICT~Office ICT~Office, april 2012 ICT~Marktmonitor

4 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Cijfers & Trends 7 ICT-branche in Nederland 12 IT-Hardware & Kantoortechnologie 14 Software & Services 16 Telecom & Internet 20 Hoofdstuk 2 ICT & Topsectoren 27 Hoofdstuk 3 ICT & Duurzaamheid 35 Hoofdstuk 4 Mensen & Talent 43 Aanmeldingen ICT-onderwijs stijgen 45 Tekort in 2016: ICT ers 51 Scenario s ICT-arbeidsmarkt 52 Hoofdstuk 5 Over ICT~Office & Heliview 55 Over ICT~Office 56 Over Heliview Research 60 Methode & Verantwoording 62 Bronnen 63 English Summary 65 ICT~Marktmonitor

5 ICT~Marktmonitor Hoofdstuk 1 Cijfers & Trends

6 CIJFERS & TRENDS De ICT-markt groeide in 2011 met 1,6 procent tot een totaal aan bestedingen van 30 miljard euro. De verwachting is dat de ICT-markt in 2012 met 0,6 procent verder zal groeien. Het economisch jaar 2011 Het jaar 2011 begon optimistisch. De eerste twee kwartalen van 2011 groeide de economie gestaag. Vanaf de tweede helft van 2011 werden de effecten van de Europese schuldencrisis en het bijbehorende lage consumenten- en producentenvertrouwen duidelijker merkbaar. De laatste twee kwartalen van 2011 kromp de economie, waarmee Nederland officieel in een lichte recessie verkeerde. De problemen in de eurozone, gecombineerd met de naderende bezuinigingen door de overheid, leiden tot de verwachting dat de Nederlandse economie in 2012 met -0,75 procent zal krimpen (CPB, 2012). Vanwege de onrust binnen de Europese politiek en de financiële markten worden de vooruitzichten gekenmerkt door een grote mate van onzekerheid. Wereldeconomie groeit In 2011 is de wereldeconomie met 3,8 procent gegroeid (IMF, 2012). De groei werd voornamelijk veroorzaakt door de opkomende economieën die goed waren voor gemiddeld 6,2 procent groei. De gevestigde economieën (de Verenigde Staten, de Europese Unie, Japan en Canada) groeiden minder hard, gemiddeld met 1,6 procent. De groei van de wereldeconomie resulteerde in een stijging van de voor Nederland relevante wereldhandel met 3,75 procent (CPB, 2012). Voor 2012 wordt een groei van de wereldeconomie verwacht van 3,3 procent, voor 2013 een groei van 3,9 procent. Ook in de komende jaren zal de wereldeconomie in sterke mate worden bepaald door forse groei in de opkomende markten en gematigde groei in de gevestigde economieën. Tabel 1: Groei wereldeconomie * 2013* Wereldeconomie 5,2% 3,8% 3,3% 3,9% Gevestigde economieën Opkomende economieën 3,2% 1,6% 1,2% 1,9% 7,3% 6,2% 5,4% 5,9% * Voorspelling (Bron: IMF, 2012) Europese economie heeft het moeilijk De economie van het eurogebied is in 2011 met 1,6 procent gegroeid (IMF, 2012). Het jaar 2011 werd voor Europa gekenmerkt door de intensivering van de schuldencrisis. Door het gebrek aan vertrouwen van de financiële markten in een oplossing van de crisis, bleven de kosten voor financiering van overheidsschuld voor de zwakke eurolanden erg hoog. Dit had grote economische, maar ook politieke gevolgen voor met name Griekenland, Ierland, Italië, Portugal en Spanje. Na de financiële crisis en recessie in 2008/2009 zijn de macro-economische verschillen binnen de eurozone duidelijk aan het licht gekomen. De onevenwichtigheid in concurrentiepositie tussen met name noordelijke en zuidelijke eurolanden, gecombineerd met het niet-naleven van het Europese groei- en stabiliteitspact, hebben geleid tot grote onzekerheid binnen het eurogebied. Nederlandse economie groeit voorzichtig De Nederlandse economie is in 2011 verder gegroeid, met name in de eerste twee kwartalen. De economie groeide met 1,5 procent in lijn met het Europees gemiddelde, zie tabel 2. In 2012 zal de economie in Nederland naar verwachting van het CPB krimpen met -0,75 procent. Het kabinet heeft besloten te bezuinigen, wat in 2012 zal leiden tot teruglopende overheidsbestedingen. Waar de overheidsuitgaven in 2011 nog gelijk bleven, zullen de uitgaven in 2012 met -1 procent dalen (CPB, 2012). 8 ICT~Marktmonitor

7 Bedrijfsinvesteringen en vertrouwen van producenten en consumenten spelen een belangrijke rol in de economie. De investeringen van de bedrijvensector in Nederland krompen in 2010 met -1,4 procent. In 2011 volgde een redelijke groei van de investeringen met 6,25 procent. Voor 2012 wordt echter verwacht dat de bedrijfsinvesteringen weer zullen dalen met -6 procent (CPB, 2012). Het producentenvertrouwen is een stemmingsindicator voor de op korte termijn te verwachten ontwikkeling van de industriële productie, gebaseerd op oordelen en verwachtingen van ondernemers. Het vertrouwen van producenten in de economie had in januari 2011 een indexwaarde van 2,5. Door het jaar 2011 heen daalde het producentenvertrouwen gestaag, in januari 2012 was het indexcijfer -1,4. Gedurende 2011 kreeg het consumentenvertrouwen eveneens een forse tik. Het vertrouwen dat consumenten in de economie hebben, kende in januari 2011 nog een indexwaarde van -5. In januari 2012 was dit gedaald tot -34. De koopbereidheid van de consumenten nam in 2011 af van -8 in januari 2011 tot -15 in januari 2012 (CBS, 2012). De werkloosheid is ten opzichte van 2010 nagenoeg gelijk gebleven en bedroeg in ,5 procent. De verwachting is dat in 2012 de werkloosheid door de krimpende vraag zal toenemen tot ongeveer 6,5 procent (CPB, 2012). Desondanks houdt Nederland één van de laagste werkloosheidscijfers van de hele Europese Unie. Tabel 2: Groei economie en ICT-markt * Wereldeconomie 5,2% 3,8% 3,3 % Europese Unie 1,9% 1,6% -0,5 % Nederland 1,7% 1,5% -0,75 % ICT-markt wereldwijd 7,4% 8,7% 6,3 % ICT-markt EU 1,2% -0,6% 2,7 % ICT-markt Nederland 1,1% 1,6% 0,6 % * Voorspelling (Bronnen: IMF / CPB / WITSA / EITO / Heliview Research, 2011 en 2012) De Nederlandse economie presteert sinds de financiële en economische crisis van 2008 matig. Ook zijn de vooruitzichten voor de komende jaren niet hoopgevend. Hoewel Nederland absoluut gezien de 16 e economie van de wereld is, presteert het relatief gezien ondermaats. Opkomende economieën laten jaarlijkse groeicijfers zien van 5 à 10 procent. Maar ook Westerse economieën zoals de Verenigde Staten en Duitsland lijken het beter te doen dan Nederland. Als handelsnatie en groot exporteur zou Nederland hiervan moeten profiteren. Dit doen wij echter onvoldoende. Om ook in de toekomst economisch concurrerend te blijven op het wereldtoneel, is het zaak de Nederlandse economie te hervormen. Het huishoudboekje moet op orde, maar de economie moet niet kapot bezuinigd worden. Het kabinet moet daarom inzetten op een investeringsagenda voor de toekomst, met ICT als leidraad en bron van groei. Juist door te bezuinigen mét ICT en niet óp ICT, is het mogelijk om Nederland innovatiever, concurrerender en duurzamer te maken. ICT-markt wereldwijd en Europa De groei in de wereldwijde ICT-markt bedroeg in ,7 procent. Ook voor 2012 wordt een forse groei van 6,3 procent voorspeld. Het zijn voornamelijk de opkomende economieën die de wereldwijde groeipercentages opstuwen. De BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India en China) laten al jaren indrukwekkende cijfers zijn. In 2011 groeide de Indiase ICT-markt met meer dan 20 procent. Dit komt voornamelijk op het conto van de Indiase softwaresector, die een steeds serieuzere en strategische partner voor de Europese markt wordt. De Chinese ICT-markt groeide in 2011 met meer dan 10 procent. China is in absolute zin na de EU en de Verenigde Staten de derde ICT-markt ter wereld (WITSA, 2011). De omzet van de ICT-markt in de Europese Unie is na de groei met 1,2 procent in 2010, afgelopen jaar gekrompen met -0,6 procent. De daling is vooral te wijten aan de eurocrisis en de uitdagingen waarmee de hardwaresector geconfronteerd wordt, met name binnen het segment 10 ICT~Marktmonitor

8 PC s. Vooral de landen die hard door de eurocrisis getroffen werden, kregen te maken met forse dalingen in ICT-bestedingen in 2011: de Griekse ICT-markt kromp met -12 procent, in Italië daalden de bestedingen met -4 procent en in Spanje met -5 procent. De voorspellingen voor 2012 met betrekking tot de ICT-markt in de EU zijn positiever. De verwachte groei bedraagt 2,7 procent (EITO, 2011). Ondanks het feit dat de economische ontwikkelingen voor de nabije toekomst onzeker zijn, lijkt zowel de wereldwijde als de Europese ICT-markt bovengemiddeld te groeien in vergelijking met de gemiddelde economische groei. ICT-branche in Nederland Met de lichte stijging van 1,6 procent van de totale ICT-bestedingen in Nederland is de marktomvang gegroeid tot een totaal van 29,8 miljard euro in 2011 (zie tabel 3). Daarmee bedraagt de ICT-markt in omvang een kleine 5 procent van het Nederlandse bruto binnenlands product (BBP), dat in 2011 een waarde had van 604 miljard euro. De bestedingen in de sector Telecom & Internet bedragen een kleine 54 procent van de totale ICT-bestedingen; de IT-bestedingen (Hardware en Kantoortechnologie, Services en Software) bedragen ruim 46 procent van het totaal. Tabel 3: Omvang ICT-bestedingen in Nederland (in miljoenen euro s) * Totaal ICT-branche IT-bestedingen IT-Hardware & Kantoortechnologie IT-Software & Services waarvan Software waarvan Services Telecom & Internet De stijging van de ICT-bestedingen met 1,6 procent ligt in lijn met de ontwikkelingen van de totale Nederlandse economie in Voornamelijk in het begin van 2011 leek de economie zich te herstellen; eind 2011 zakten de groeicijfers echter weer in. Binnen de ICT-markt groeiden de softwarebestedingen relatief het sterkst (zie tabel 4). Met uitzondering van de sector Services lag de procentuele groei van de bestedingen voor alle sectoren binnen de ICT-branche hoger dan in Na de sterke krimp in 2009 betekenden 2010 en 2011 licht herstel voor de ICT-branche. De verwachtingen voor 2012 zijn daarentegen somber, al wordt nog wel enige groei voorspeld. In de huidige laagconjunctuur ligt doorgaans een sterke focus op kostenreductie en efficiëntie. Voor 2012 zal dit, zeker in het licht van de aanhoudende economische crisis, uitmonden in een langer dan verwacht of gepland aanhouden van huidige ICT-oplossingen. De nadruk komt vooral te liggen op het operationele gedeelte van de ICT-oplossing: onderhoud ten behoeve van continuïteit van het ICT-systeem. Bij aanschaf van ICT-oplossingen zal aan kostenreductie en efficiëntie tegemoet worden gekomen. Tabel 4: Groei ICT-branche in Nederland * Totaal ICT-branche -5,8% 1,1% 1,6% 0,6% IT Hardware & Kantoortechnologie -11,4% 0,3% 0,4% -0,4% IT Software & Services -5,7% 1,9% 2,5% 1,4% waarvan Software -4,1% 2,0% 3,2% 2,4% waarvan Services -8,3% 1,6% 1,2% -0,2% Telecom & Internet -3,6% 1,0% 1,5% 0,5% * Voorspelling (Bron: Heliview Research, 2012) * Voorspelling (Bron: Heliview Research, 2011) 12 ICT~Marktmonitor

9 IT-Hardware & Kantoortechnologie De bestedingen aan IT-Hardware & Kantoortechnologie zijn in 2011 met 0,4 procent gegroeid (tabel 5). Binnen de bestedingensector IT-Hardware & Kantoortechnologie vallen de segmenten PC s (o.a. desktops, laptops en netbooks); Servers, Mainframes en Midrange; Overige Computerhardware (o.a. tablets); Printers, Multifunctionele Apparaten (MFP s) en Kantoortechnologie; Opslag; Bekabeling; en Data- en Netwerkapparatuur. Tabel 5: Sector IT-hardware en Kantoortechnologie (bestedingen in miljoenen euro s) * PC s % groei t.o.v. vorig jaar 1,4% 1,0% -1,3% Servers, Midrange, Mainframes % groei t.o.v. vorig jaar -1,8% -0,3% -0,5% Overige Computerhardware (o.a. tablets) % groei t.o.v. vorig jaar -4,5% 5,0% 5,8% Printers, MFP s, Kantoortechnologie % groei t.o.v. vorig jaar -0,1% -3,7% -2,7% Opslag % groei t.o.v. vorig jaar 4,0% 5,0% 6,8% Bekabeling % groei t.o.v. vorig jaar -0,8% 0,0% 1,6% Data- & Netwerkapparatuur % groei t.o.v. vorig jaar 1,1% 2,0% 2,7% Totaal % groei t.o.v. vorig jaar 0,3% 0,4% -0,4% * Voorspelling (Bron: Heliview Research, 2011) De sector IT-Hardware & Kantoortechnologie heeft het al langere tijd moeilijk. Met name de bestedingen in het segment Printers, MFP s en Kantoorapparatuur (o.a. kopieerapparaten) lopen terug. In 2011 was dit -3,7 procent, en in 2012 wordt een krimp van -2,7 procent voorspeld. Dit komt onder andere omdat de apparatuur simpelweg steeds langer mee gaat waardoor enige verzadiging optreedt in de markt, en omdat de hardware relatief goedkoper is dan vroeger (prijserosie). Ook dient de huidige laagconjunctuur met bijbehorende kostenefficiëntie als verklaring van de teruglopende bestedingen. De aankopen die worden gedaan zijn voornamelijk vervangingsaankopen waarmee oude printers, MFP s en kopieerapparaten worden vervangen door nieuwe of betere modellen. De ontwikkeling om binnen bedrijven de printers, kopieerapparaten en faxen te vervangen door één gezamenlijk printerpark dat beheerd wordt door een hardwareleverancier (managed print services) is een duidelijke trend in dit segment. Bestedingen binnen het segment PC s groeiden in 2011 met 1 procent. Voor 2012 wordt een krimp van -1,3 procent voorspeld. Ook voor dit segment geldt dat de apparatuur relatief goedkoper is geworden de afgelopen jaren en dat de economische malaise de bestedingen aan PC s negatief beïnvloedt. Tevens speelt de opkomst van de tablets en smartphones een rol in de krimp van het segment PC s. Door het toenemende gebruik van smartphones en tablets is de vervangingscyclus van de verschillende devices, waaronder de PC, aan het veranderen. De opkomst en het succes van de tablets is goed zichtbaar in de cijfers van het segment Overige Computerhardware. In 2011 groeide dit segment met 5 procent en in 2012 zal dit naar verwachting zelfs 5,8 procent zijn. Opvallende stijgers binnen de IT-Hardware & Kantoor technologie zijn de segmenten Opslag en Data- en Netwerkapparatuur. Opslag groeide in 2011 met 5 procent en zal in 2012 naar verwachting met 6,8 procent toenemen; Data- en Netwerkapparatuur groeide in 2011 met 2 procent en zal in 2012 met 2,7 procent toenemen. Een belangrijke oorzaak van deze groei is de steeds groter wordende vraag naar het gebruik en de opslag van grote hoeveelheden data ( big data ). 14 ICT~Marktmonitor

10 Software & Services Bestedingen in de sector Software & Services betreffen bestedingen aan Systeemsoftware, Applicatiesoftware, Professionele en Ondersteunende dienstverlening. De totale bestedingen aan Software & Services kenden in 2011 een groei van 2,5 procent (tabel 6). Dit komt neer op een totaal van ruim 7,9 miljard euro. Voor 2012 wordt een groei van 1,4 procent voorspeld. Tabel 6: Sector Software & Services (bestedingen in miljoenen euro s) * Syteemsoftware % groei t.o.v. vorig jaar 0,3% 1,6% -0,5% Applicatiesoftware % groei t.o.v. vorig jaar 3,2% 4,3% 4,4% Software % groei t.o.v. vorig jaar 2,0% 3,2% 2,4% Professionele dienstverlening % groei t.o.v. vorig jaar 0,8% 2,7% -0,1% Ondersteunende dienstverlening % groei t.o.v. vorig jaar 3,3% -2,0% -0,5% Services % groei t.o.v. vorig jaar 1,6% 1,2% -0,2 Totaal % groei t.o.v. vorig jaar 1,9% 2,5% 1,4% * Voorspelling (Bron: Heliview Research, 2011) 2011 was voor de sector Software & Services als geheel een jaar van redelijk groei. De sector groeide het hardst vergeleken met de andere sectoren, IT-Hardware & Kantoortechnologie en Telecom & Internet. Toch is er binnen de sector een duidelijk verschil zichtbaar tussen het segment Software en het segment Services. Waar Services redelijke groeicijfers van de bestedingen laat zien, is Software de absolute koploper wat groei aangaat. In het segment Software namen de bestedingen aan Systeemsoftware (onder meer besturingssystemen - ook voor netwerken, (netwerk)beheersoftware en beveiligingssoftware) toe met 1,6 procent tot een totaal van 1,94 miljard euro. De verkoop van beveiligingssoftware speelde hierin een belangrijke rol. De bestedingen aan Systeemsoftware in 2012 zullen met -0,5 procent teruglopen. Dit is voornamelijk te wijten aan de toegenomen kostenefficiëntie in economisch moeilijkere tijden. Bestaande Systeemsoftware zal minder snel vervangen worden, en investeringen worden uitgesteld. De bestedingen aan Applicatiesoftware (consumenten-, commerciële, industriële en technische softwareprogramma s opgezet met het doel processen te automatiseren en te innoveren) namen in 2011 toe met 4,3 procent tot een totaal van ruim 3 miljard euro. De verwachting voor 2012 is dat de bestedingen met 4,4 procent verder zullen stijgen tot een totaal van 3,1 miljard euro. Zo is de afgelopen jaren een grote opkomst van apps voor smartphones en tablets voor de consumentenmarkt waar te nemen. Ook binnen de zakelijke markt zijn trends binnen de Applicatiesoftware waar te nemen. Denk hierbij aan de softwaretools waaraan bedrijven steeds meer behoefte hebben om het customer relationship management (CRM) te verbeteren en de social media te integreren. Er bestaat een steeds groter wordende vraag naar analytische mogelijkheden binnen softwaresystemen en bedrijfsapplicaties in het algemeen als ook naar specifieke business intelligence - of analysetools. De motor hierachter is de efficiëntieslag die bedrijven willen maken. Dit brengt andere vormen van informatieverzameling, analyse en interpretatie met zich mee. Daarvoor is een betere ontsluiting noodzakelijk van informatiesystemen en gegevensbronnen binnen de organisatie, maar zeker ook naar buiten toe. 16 ICT~Marktmonitor

11 In 2010 heeft onderzoeksbureau Dialogic, in opdracht van ICT~Office, het onderzoek 'De softwaresector in Nederland' uitgevoerd (Dialogic, 2010). Uit dit rapport komt naar voren dat de Nederlandse softwaresector een zeer sterke toegevoegde waarde levert aan de Nederlandse economie en daarmee tot de koplopers van innovatieve bedrijvigheid van onze kenniseconomie behoort. Het overgrote deel van de softwareontwikkelende bedrijven en dienstverleners rond software bestaat uit kleinschalige, Nederlandse bedrijven. Uit het rapport blijkt dat de softwaresector zorgt voor arbeidsplaatsen, waarvan in de softwareontwikkeling en in Research & Development. Ook laat het zien dat offshoring in de Nederlandse softwareontwikkeling nauwelijks een rol speelt. Tegelijkertijd exporteren Nederlandse softwarebedrijven wel voor 1,9 miljard euro naar het buitenland, vooral naar West-Europese landen. In werkelijkheid wordt in Nederland, zo stelt het rapport van Dialogic, nog veel meer in software omgezet. Dat gebeurt door bedrijven die formeel buiten de definitie van de softwaresector vallen, zoals die door het CBS wordt gehanteerd. In het segment Services stegen de bestedingen aan Professionele dienstverlening (diensten voor consultancy, implementatie en operationeel management) met 2,7 procent tot een totaal van 2,07 miljard euro in Het segment Professionele dienstverlening is in het verleden gevoelig gebleken voor conjuncturele schommelingen. De crisis in 2009 leidde in dit segment tot een krimp van maar liefst -13 procent. Met de redelijke economische groei in 2011, kenden ook de bestedingen aan professionele dienstverlening een stijging. Voor 2012 zijn de cijfers minder positief. Verwacht wordt dat de bestedingen aan professionele dienstverlening met -0,1 procent zullen teruglopen. Dit wordt onder andere veroorzaakt door de overheid die zich door de bezuinigingen steeds meer als opdrachtgever zal terugtrekken, en door de dalende prijzen binnen de Professionele dienstverlening. De Ondersteunende dienstverlening (alle activiteiten voor een goede werking van hardware-, software- en netwerkproducten, inclusief onderhoudscontracten en helpdesks) kromp in 2011 met -2 procent ten opzichte van In totaal bedroegen de bestedingen 951 miljoen euro. Voor 2012 wordt, gelijk met de ontwikkelingen in de professionele dienstverlening, een daling voorspeld. De bestedingen zullen afnemen met -0,5 procent tot een totaal van 926 miljoen euro. Ook hier spelen het uitstellen van investeringen en de dalende prijzen een grote rol. Het gebruik van cloud-computing is een belangrijke ontwikkeling die de bestedingen in de sector Software & Services steeds meer beïnvloedt. Cloud-computing is niet een geheel nieuw concept, het komt voort uit een lange historie van ICT-ontwikkelingen. In de afgelopen jaren is een mogelijkheid ontstaan om anders (flexibeler, effectiever en goedkoper) met rekencapaciteit, opslag, bedrijfsinformatie en toepassingen om te gaan. Het vernieuwende van cloud-computing ligt in het gebruik van internet: gebruikmaken en het afroepen van diensten op een flexibele wijze. Het is daarmee de volgende stap in het proces van uitbesteding ( outsourcing ) waarbij steeds meer IT-oplossingen buiten de eigen organisatie worden geplaatst. Nieuwe ondernemingen hoeven hierdoor niet meer vooraf te investeren in bijvoorbeeld een eigen server. Dat maakt de drempel tot het digitaal ondernemerschap steeds lager. In 2012 zal de ontwikkeling van cloud-computingplatformen en infrastructuur (bijvoorbeeld Software, Infrastructure en Platform as a Service: SaaS, IaaS, PaaS) verder doorzetten. Met name het Midden en Klein Bedrijf (MKB) is een groeimarkt voor de cloud. Het Saas~Cloud Netwerk binnen ICT~Office richt zich op de recentste ontwikkelingen op het gebied van SaaS en cloud-computing. Dit ledennetwerk heeft tot doel het precompetitief vergroten, versterken en verbreden van de marktpositie van Nederland op deze gebieden. Regelmatig worden kennisbijeenkomsten hierover georganiseerd. 18 ICT~Marktmonitor

12 Telecom & Internet Bestedingen aan de sector Telecom & Internet hebben betrekking op communicatie en informatievoorziening. De bestedingen zijn in 2011 met 1,5 procent gegroeid. De sector zal in 2012 naar verwachting verder groeien met 0,5 procent (zie tabel 7). Tabel 7: Sector Telecom & Internet (bestedingen in miljoenen euro s) * Vaste Telefoniediensten % groei t.o.v. vorig jaar -3,5% -3,0% -5,9% Vaste Datadiensten % groei t.o.v. vorig jaar 0,3% 3,0% 1,0% Data- en Netwerkapparatuur % groei t.o.v. vorig jaar -5,6% 3,0% 3,5% Mobiele Diensten % groei t.o.v. vorig jaar 4,2% 2,0% 2,2% Mobiele Telefoons en Accessoires % groei t.o.v. vorig jaar 4,5% 5,0% 2,9% TV diensten % groei t.o.v. vorig jaar 4,7% 1,0% -1,0% Totaal % groei t.o.v. vorig jaar 1,0% 1,5% 0,5% * Voorspelling (Bron: Heliview Research, 2011) In 2011 namen de bestedingen aan Vaste-telefoniediensten af. Rond het jaar 2000 kwam de groei van deze bestedingen tot stilstand en sindsdien is een dalende trend zichtbaar. Voor 2012 wordt een krimp van -5,9 procent voorspeld. Dit wordt mede veroorzaakt door het toegenomen gebruik van mobiel bellen en bellen via het internet. De bestedingen aan Mobiele diensten namen in 2011 met 2 procent toe en zullen in 2012 met 2,2 procent stijgen. Ook de smartphone is een duidelijk zichtbare groeimarkt. Bestedingen aan Mobiele telefoons en accessoires stegen in 2011 met 5 procent en nemen naar verwachting in 2012 toe met 2,9 procent. Door de stijgende vraag naar internettoegang, het verzenden van steeds meer data en bijvoorbeeld VoIP-diensten (bellen via internet) zijn in 2011 de bestedingen aan Vastedatadiensten met 3 procent gegroeid. Hoewel minder sterk, zal ook in 2012 een groei van 1 procent plaatsvinden. In 2010 en 2011 heeft een kleine opleving van de TV-diensten plaatsgevonden. Dit komt onder andere door de overstap van veel consumenten naar digitale televisie. Eind 2011 had een kleine driekwart van alle huishoudens in Nederland de beschikking over digitale televisie (TNS-NIPO, 2011). De krimp van -1 procent in 2012 kan verklaard worden door een bepaalde mate van verzadiging in de markt. Unified communications is de integratie van verschillende communicatievormen zoals bellen, en, videoconferentie, het delen van data enzovoort. De voorkeur voor unified communications zet door in tal van oplossingen die worden aangeboden en afgenomen. Hierbij vormt het samengaan van spraak- en datadiensten de basis, maar ook videodiensten worden steeds vaker geïntegreerd. Verweving van telecommunicatiesystemen en -applicaties binnen de IT-omgeving lijkt daarmee een belangrijke trend voor Gebruik van unified communication en andere toepassingen van telecom & internet, maken gebruikers steeds flexibeler. Een trend die hier bij past, is de opkomst van Het Nieuwe Werken (HNW). Medewerkers kunnen bijna overal en bijna altijd aan het werk. Hiermee wordt de mobiele werkplek en het gebruik van mobiele apparaten steeds belangrijker. Met de toename in het gebruik van applicaties en data op het mobiele apparaat wordt de beveiliging complexer. Nieuwe beveiligingsvraagstukken (toegang, autorisatie, gegevenstransport) ontstaan door het steeds veelvuldiger en intensief gebruik van mobiele systemen die verbonden zijn met internet. De bedrijfsomgeving wordt steeds verder opengesteld; niet in de laatste plaats speelt de trend die bekend staat als Bring Your Own daarbij een belangrijke rol. ICT~Marktmonitor

13 Economisch klimaat ICT-branche Sinds 2009 peilt ICT~Office ieder kwartaal het economisch klimaat onder ICT-bedrijven in de ICT~Kwartaalmonitor. Deze meting geeft een actueel, indicatief beeld van de ontwikkelingen in de ICT-branche. In de ICT~Kwartaalmonitoren van 2011 laat de omzet in de vier kwartalen, ten opzichte van dezelfde kwartalen in 2010, een grillig beeld zien. De groeicijfers lopen uiteen van zeer geringe groei in het eerste kwartaal, tot sterke groei in het twee kwartaal van 2011 en juist een gematigde groei in het derde en vierde kwartaal. Dit bevestigt het beeld van grillige en onzekere economische ontwikkelingen, mede veroorzaakt door de eurocrisis en de recessie in Nederland. Het economisch vertrouwen van de ICT-branche (zie figuur 1) - samengesteld door de (positieve en negatieve) reacties op de indicatoren omzet, winst en werkgelegenheid laat dit verloop ook zien. De ICT-branche laat een groter economisch vertrouwen zien dan de gehele zakelijke dienstverlening. Figuur 1: Index vertrouwen economisch klimaat Bedrijvigheid in ICT-sector Nederland telde begin 2012 volgens het CBS ICT-bedrijven. Hiervan bestaat meer dan tweederde, te weten bedrijven, uit slechts een medewerker vaak zelfstandige zonder personeel ofwel ZZP er. 12 procent van de ICT-bedrijven bestaat uit maar twee medewerkers, namelijk bedrijven (zie figuur 2). Daarentegen tellen slechts 180 ICT-bedrijven meer dan 100 werknemers. Dit betekent ongeveer 0,6 procent van het totaal aantal ICT-bedrijven (CBS, 2012). Figuur 2: ICT-bedrijven naar aantal medewerkers tot 5 5 tot tot tot tot of meer (Bron: CBS, 2012) feb-10 mei-10 aug-10 nov-10 feb-11 mei-11 aug-11 nov-11 feb-12 De ICT-branche kent traditioneel een groot aantal starters. In het jaar 2011 zijn er in totaal starters in de ICT-branche bijgekomen. Dit is een daling van ongeveer -8 procent ten opzichte van 2010 toen er starters waren. De startersmarkt in de ICT-branche zit niet meer op het niveau van 2008, in dat jaar waren er starters. De ICT-sector laat op dit moment een iets andere trend zien dan de totale Nederlandse startersmarkt waar nog een procentuele stijging plaatsvindt. Nog nooit begonnen zoveel mensen voor zichzelf in Nederland als in 2011 (Kamer van Koophandel, 2012). ICT-branche (ICT~Office) Zakelijke dienstverlening (CBS, 2012) (Bron: Heliview Research, 2011) 22 ICT~Marktmonitor

14 ICT & innovatie De Nederlandse ICT-branche draagt voor een belangrijk deel bij aan het verbeteren en innoveren van producten, diensten, ketens en processen in Nederland. Dit is de innovatiekracht van ICT. Zodoende is ICT de innovatie-as binnen de negen economische topsectoren die het kabinet in februari 2011 heeft aangewezen (zie Hoofdstuk 2). De innovatieve kracht van ICT is niet alleen toepasbaar in het bedrijfsleven en de topsectoren. Juist in maatschappelijke domeinen als onderwijs, zorg en veiligheid zijn veel verbeteringen door te voeren door met ICT te innoveren. De overheid stimuleert innovatief ondernemerschap in Nederland. Een regeling hiervoor die door ICT-bedrijven veel gebruikt wordt, is de Wet Bevordering Speur- & Ontwikkelingswerk (WBSO). Bedrijven krijgen via deze regeling een tegemoetkoming in de loonkosten van medewerkers die innovatief werk verrichten. Het kabinet heeft de keuze gemaakt om het totale budget voor de WBSO te laten afnemen in de toekomst. Het totale budget voor 2011 bedroeg 810 miljoen euro, maar dit was slechts een eenmalige verhoging en diende met name om de overschrijding van het budget uit 2010 te compenseren. Vanaf 2012 zal het totale budget voor de WBSO bijna 100 miljoen lager uitkomen op een totaal van 715 miljoen euro. Tabel 8: Aandeel ICT in WBSO totaal Aanvragen Toegekend WBSO-loon ,4% 7,0% ,6% 7,6% ,0% 8,5% ,5% 10,3% ,4% 13,2% ,3% 14,6% ,4% 15,9% (Bron: Agentschap NL, 2012) ICT-bedrijven hebben een groot aandeel in het aantal aanvragen van de WBSO. Dit komt voornamelijk omdat vanaf 2009, door een verruiming van de definitie programmatuur, ook innovatieve ICT-diensten met de WBSO-regeling gestimuleerd worden. In de cijfers van de WBSO-toekenning groeide daarmee het aandeel ICT aanzienlijk. Van het totaal aantal toegekende WBSO-uren is in ,9 procent toegekend aan ICT-bedrijven; in 2010 was dit nog 14,6 procent (zie tabel 8). Zoals te zien is, ligt het aandeel aanvragen voor WBSO-loon van ICT-bedrijven hoger dan het toegekende aandeel. Het percentage aanvragen in 2011 was 23,4 procent. Het verschil met het percentage toekenningen bedroeg daarmee 7,5 procentpunt. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat ICT-bedrijven over het algemeen kleine bedrijven zijn met relatief weinig werknemers, en dus manuren, ten opzichte van andere sectoren. Met de grote toestroom aan ICT-bedrijven als gevolg van de verruiming van de WBSOdefinitie met programmatuur ten behoeve van ICT-diensten, is ook het aantal kleine bedrijven dat gebruik maakt van de regeling enorm toegenomen. Dit geldt helemaal voor de Nederlandse softwaresector (Dialogic, 2010). Begin 2012 heeft het kabinet de Research & Development Aftrek (RDA) ingevoerd. Bedrijven kunnen een verhoogde fiscale aftrek voor R&D-investeringen en R&D-exploitatiekosten krijgen. Dit is exclusief loonkosten, omdat de WBSO hierin voorziet. In de Bedrijfslevenbrief van 13 september 2011 en in het Belastingplan 2012 is deze nieuwe fiscale regeling aangekondigd. De RDA-regeling is bedoeld voor ondernemers in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting die speur- en ontwikkelingswerk verrichten. In 2012 is er een budget van 250 miljoen euro dat zal oplopen naar 500 miljoen euro in 2014 en volgende jaren. Deze lastenverlichting van 500 miljoen euro, ter compensatie voor het wegvallen van ondernemerschaps- en innovatiesubsidies, zal via de RDA-regeling worden gericht op het bevorderen van investeringen in R&D-kapitaal door innovatieve bedrijven. 24 ICT~Marktmonitor

15 Hoofdstuk 2 ICT & Topsectoren

16 ICT & TOPSECTOREN Door het kabinet zijn negen topsectoren aangewezen waarin Nederland economisch uitblinkt. ICT speelt een belangrijke rol in de topsectoren. 70 procent van alle innovaties komt voort uit ICT; niet voor niets is ICT de innovatie-as van het topsectorenbeleid. Aanpak topsectoren In 2011 presenteerde de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) de Bedrijfslevenbrief en het bijbehorende topsectorenbeleid. Hierin heeft de minister negen topsectoren aangewezen, te weten: Agrofood, Tuinbouw, Water, Hightech Systemen & Materialen, Life Sciences, Chemie, Logistiek, Creatieve Industrie en Energie, zie figuur 3. Hoofdkantoren is een tiende thema dat over de topsectoren heen ligt. Door bundeling van krachten en financiën van de gouden driehoek (bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid) moet deze keuze van topsectoren ervoor zorgen dat Nederland welvarender en innovatiever wordt en dat het tot de top-5 van kenniseconomieën in de wereld gaat behoren. ICT als innovatie-as voor de topsectoren Nederland heeft de ambitie om wereldwijd tot de top-5 van kenniseconomieën te behoren. Innovatieen concurrentievermogen zijn zeer belangrijk in een mondialiserende economie, en informatie- en communicatietechnologie (ICT) versnelt innovatie en verbetert het concurrentievermogen. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft ICT benoemd als de innovatie-as in alle negen topsectoren van de Nederlandse economie. Deze zienswijze komt voort uit de overtuiging dat ICT een belangrijke enabler is voor een excellente kenniseconomie. ICT levert immers op verschillende manieren een belangrijke bijdrage aan de kennissamenleving: het zorgt voor productiviteitsgroei, het is een belangrijke factor bij economische groei en het levert bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen. ICT is daarmee een echte katalysator voor innovatie. Toch wordt ICT nog te weinig ingezet binnen de verschillende topsectoren. Dit komt door gebrek aan goede business cases, gebrek aan massa door te weinig vraagbundeling en complexiteit binnen ketens die voor vertraging zorgt. Deze impasse moet worden doorbroken door per sector betere business cases te ontwikkelen, de vraag te bundelen zodat massa kan worden gemaakt, regie te voeren op de voortgang en goede resultaten te delen. ICT~Office heeft, samen met zijn partners, actie ondernomen om ICT duidelijk op de kaart te zetten bij de verschillende topsectoren. Voorbeelden van het gebruik van ICT in de topsectoren zijn: Hoe kan slimme software het hoge energiegebruik in de chemische sector verminderen? Hoe kunnen slimme algoritmes de beladingsgraad van vrachtwagens verhogen? Hoe kan ICT het klimaat in kassen optimaliseren? En hoe kunnen sensoren de kwaliteit van de dijken 365 dagen per jaar monitoren? Figuur 3: ICT als innovatie-as 28 ICT~Marktmonitor

17 Inzet van ICT: intelligente digital gateway ICT speelt een cruciale rol in het toekomstig succes van de topsectoren en daarmee de Nederlandse economie. Het slim inzetten van vernieuwende ICT-toepassingen versterkt het verdienvermogen van de Nederlandse economie aanzienlijk. Dit blijkt uit het onderzoek Van een fysieke naar een intelligente Digital Gateway to Europe dat in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie eind 2011 is uitgevoerd door Roland Berger Strategy Consultants. Het onderzoek brengt de sterktes en zwaktes van de Nederlandse ICT-sector in beeld. Hieruit komt het belang naar voren van vooroplopen met ontwikkeling en van het toepassen van vernieuwde ICT-toepassingen. Dit vergroot het verdienvermogen van de economie en waarborgt de toekomstige concurrentiepositie van Nederland. In het rapport is met name aandacht voor het vooroplopen met de ontwikkeling van sectorspecifieke systeemplatformen, bestaande uit infrastructuur, standaarden en applicaties, die de concurrentiepositie van Nederland in de toekomst waarborgt. Een voorbeeld van een dergelijk systeemplatform is Interpay, waar de financiële sector in het verleden sterk van heeft geprofiteerd. Een voorbeeld van een topsector waarin de ontwikkeling van een systeemplatform onontbeerlijk is, is de logistieke sector. Een analyse van de verscheping van een enkele container van de Verenigde Staten naar Europa laat zien dat hiermee 60 bedrijven gemoeid zijn, die in totaal een stapel papierwerk van 1,80 meter produceren, waarvan de inhoud 80 procent overlap vertoont. Het terugdringen van deze inefficiëntie is één van de belangrijkste doeleinden van een ICT-systeem dat fungeert als centrale verzamelplaats van data in de logistieke keten. Het rapport stelt dat het noodzakelijk is om daarnaast ook in de sectoren Tuinbouw, Media en Gezondheidszorg systeemplatformen te creëren (Roland Berger, 2011). Eén van de belangrijkste sterktes van Nederland op het gebied van ICT is de aanwezige infrastructuur. Dankzij uitstekende binnenlandse netwerken en internationale verbindingen is Nederland nu al de Digital Gateway to Europe op het niveau van het fysieke netwerk, zo stelt het rapport. Met betrekking tot de uitrol van bepaalde nieuwe vaste (bijvoorbeeld fiber voor synchronous bandbreedte) en mobiele netwerktechnologieën (bijvoorbeeld LTE) kan Nederland niet langer automatisch het leiderschap opeisen. Om de sterke uitgangspositie van Nederland te behouden moet een goed investeringsklimaat worden gecreëerd en moet Nederland niet alleen een doorgeefluik voor data willen zijn, maar daadwerkelijk waarde toevoegen. De sectorspecifieke systeemplatformen kunnen de volgende stap zijn. Nederland breidt daarmee zijn positie uit van fysieke platte digital gateway naar een virtuele intelligente digital gateway. De onderzoekers noemen een groeiend tekort aan ICT-geschoolden als een van de bedreigingen voor de Nederlandse economie. In de Digitale Implementatieagenda van eind 2011 staat aangekondigd dat het Kabinet in ,9 miljoen euro investeert om de digitale vaardigheden te verbeteren en de aanwas van nieuw ICT-talent te stimuleren. Wanneer de randvoorwaarden worden gecreëerd en de innovatiekracht van de ICT-sector wordt versterkt, kan zij oplossingen bieden die de concurrentiekracht van de topsectoren ten goede komen. Het economisch potentieel dat op die manier wordt gecreëerd is enorm. Het rapport schat de potentiële toegevoegde waarde van de voorgestelde aanpak op 15 miljard euro in 2017 (waarvan 5 miljard euro in de ICT-sector zelf en 10 miljard euro in sectoren die profiteren van ICT). Ongeveer 6 miljard euro van het totaal kan worden gerealiseerd in de sectoren Logistiek, Tuinbouw, Media en Gezondheidszorg. In totaal komt dit neer op 25 procent extra groei van het Nederlands BBP in de komende jaren. Gezien dit potentieel en met het feit in het achterhoofd dat de impact vooral gerealiseerd wordt in juist die sectoren die de kern vormen van het toekomstig succes van de Nederlandse economie, is het belang van ICT niet te onderschatten. Aan de overheid, de ICT-sector en haar klanten de taak om Nederland daadwerkelijk om te vormen tot een intelligente Digital Gateway to Europe. 30 ICT~Marktmonitor

18 Ambities topsectoren De Minister van EL&I heeft de topsectoren in 2011 verzocht om te komen met innovatiecontracten per sector. In elke topsector sluiten bedrijven, kennisinstellingen en de overheid een innovatiecontract. Daarin staat welke onderzoeksthema s worden aangepakt, door welke instellingen dat gebeurt, en wie dat financiert. Het onderzoek wordt gebundeld in topconsortia. In 2015 moet ten minste 40 procent van dit onderzoeksgeld van bedrijven komen. Het NWO, de KNAW en de toegepaste kennisinstituten zoals TNO zullen in 2015 minstens 600 miljoen euro bijdragen. Eind 2011 hebben alle topsectoren hun uitgewerkte ambities aangeboden aan de minister van EL&I in een innovatiecontract. In de vorm van publiek-private samenwerking willen alle sectoren investeren in innovatie. ICT speelt een prominente rol in vrijwel alle innovatiecontracten van de sectoren. Smart grids, water en ICT, open ICT-platform voor de logistiek, serious gaming, media & ICT, embedded software, bio-informatica en medische technologie zijn allemaal ICT-gerelateerde onderwerpen waarmee de topsectoren aan de slag willen gaan. Innovatie~Accelerator De uitdaging is nu om voor iedere topsector invulling te geven aan de rol van ICT als innovatie-as. ICT~Office heeft in haar rol als brancheorganisatie en vertegenwoordiger van de ICT-sector die uitdaging aangenomen. ICT~Office stelt daarom aan iedere topsector voor de volgende vragen te beantwoorden: Wat is de Innovatie Agenda voor de topsector? Welke ICT-kansen en knelpunten liggen in deze Agenda? Hoe kan ICT de ambities van de sector waarmaken? ICT~Office en TNO hebben voor de topsectoren de Innovatie~Accelerator ontwikkeld. In deze Accelerator wordt in een week tijd door bedrijven uit de topsector, ICT-leveranciers en wetenschap, de ICT-behoefte uit de topsector vastgesteld, inclusief de kansen en bedreigingen voor de succesvolle inzet van ICT. In 2012 zal aan alle topsectoren een Innovatie~Accelerator aangeboden worden. ICT Roadmap In de ICT Roadmap voor de topsectoren is een overzicht opgenomen van ICT-onderwerpen die concreet zullen worden opgepakt en onderdeel zijn van de verschillende roadmaps c.q. innovatiecontracten per topsector. Ook de Innovatie~Accelerator is een onderdeel van de ICT Roadmap. Amandus Lundqvist (voorzitter topteam High Tech Systemen & Materialen) is aangewezen als ambassadeur voor het maken van de ICT Roadmap. Dit is mede gebaseerd op de vraag van de Tweede Kamer, naar aanleiding van de motie van de Kamerleden Afke Schaart (VVD) en Gerda Verburg (CDA), om ICT nadrukkelijk en beter zichtbaar mee te nemen in de aanpak van de topsectoren. De onderwerpen uit de Roadmap zijn: 1. Safe and reliable ICT. 2. ICT Systems for Monitoring and Control. 3. ICT for a Connected World. 4. Data, data, data. 5. Value and information chains. Met het insturen van een Letter of Intent hebben een kleine 150 ICT-bedrijven de ICT Roadmap ondersteund. Belangrijke criteria hierbij zijn hoe ICT het rendement en de productiviteit in de sector kan verhogen, de duurzaamheid kan verbeteren en de maatschappelijke meerwaarde van de sector kan verhogen. 32 ICT~Marktmonitor

19 Hoofdstuk 3 ICT & Duurzaamheid

20 ICT & Duurzaamheid Duurzaamheid vormt een bron voor innovatie. Oplossingen voor maatschappelijke knelpunten leiden tot nieuwe producten en diensten. ICT bevindt zich hierbij op een snijvlak: enerzijds neemt de ICTbranche zelf haar verantwoordelijkheid, anderzijds biedt de branche oplossingen voor maatschappelijke problemen door het toepassen van ICT. Duurzaamheid Duurzaamheid staat hoog op de agenda van bedrijven en overheid. Bedrijven kiezen ervoor om een optimale combinatie te realiseren tussen maatschappelijke doelen en winstmaximalisatie. Steeds meer dringt het besef door dat het één niet zonder het ander kan en dat deze twee doelen complementair zijn. Bedrijven worden steeds meer social enterprise en streven naar shared value. De ICT-sector streeft ook naar deze win-winsituatie, zowel in haar eigen branche als ook door in andere sectoren met slimme ICT-toepassingen bij te dragen aan verduurzaming. Daarbij zijn voor de sector twee thema s leidend: Energie en Grondstoffen. De sector pakt deze thema s op via twee sporen: greening of IT in de eigen sector en greening by IT in andere sectoren. Energie en CO 2 -uitstoot: Greening of IT ICT-apparaten en de ICT-infrastructuur gebruiken energie, veelal ongemerkt. Veel ICT-apparatuur wordt steeds zuiniger, maar het gebruik van ICT neemt toe. Er wordt dan ook verwacht dat het energiegebruik als gevolg van ICT-toepassingen de komende jaren als geheel toeneemt, tot mogelijk een verdubbeling in De sector herkent deze trend en heeft hierin haar verantwoordelijkheid genomen door met de Rijksoverheid af te spreken dat de sector in procent energie-efficiënter zal zijn dan in In onderstaand kader is die afspraak nader toegelicht. Naast de vermindering van het energiegebruik, is ongeveer 40 procent van de door ICT-bedrijven ingekochte energie inmiddels duurzaam en afkomstig uit hernieuwbare bronnen. ICT~Office heeft in 2008 met de staatssecretaris van Economische Zaken de MeerJarenAfspraak energie-efficiëntie (MJA) ondertekend. De MJA biedt ICT-bedrijven de vrijwillige, maar niet vrijblijvende mogelijkheid hun energieverbruik terug te dringen. MJA-deelnemers kunnen dit op twee manieren bereiken: verbetering van de eigen energie-efficiëntie en de ontwikkeling en inzet van innovatieve ICT-toepassingen in andere sectoren. ICT-bedrijven die deelnemen aan de MJA, spannen zich in om hun energie-efficiëntie jaarlijks met 2 procent te verbeteren. In 2020 dient een verbetering van 30 procent ten opzichte van 2005 gerealiseerd te zijn. Na twee jaar is 25 procent van de doelstelling gerealiseerd (1 PJ van de te realiseren 4 PJ efficiencyverbetering). De MJA-deelnemers zijn daarom succesvol in het bereiken van de afgesproken doelstellingen. Hiermee geven zij vorm aan een duurzame ICT-sector. Ruim 35 bedrijven uit de ICT-sector nemen deel aan de MJA. Dit zijn datacenters, soft- en hardwarebedrijven, telecom en ICT-consultants. Zij vertegenwoordigen circa 80 procent van het totale energieverbruik in de ICT-sector en zijn daarmee representatief. Ter ondersteuning van de MJA-deelnemers heeft ICT~Office het Projectbureau MJA opgezet. De ICT-bedrijven die deelnemen aan de ICT Meerjarenafspraak Energie-efficiency hebben tussen 2008 en 2010 het elektriciteitsgebruik van ruim huishoudens bespaard (1.043 terajoules). Dit blijkt uit het Voortgangsrapport MJA-monitoring over 2010 ICT-sector. 36 ICT~Marktmonitor