Oktober - december Erkenningsnummer: P Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap.

Transcriptie

1 ACG- I N F O B L A D Driemaandelijks tijdschrift, uitgegeven door de Astronomische Contact Groep vzw Verantwoordelijke uitgever: Carl Vandaele, Elverdingestraat 93, 8900 Ieper afgiftekantoor Ieper 1 Oktober - december 2018 Erkenningsnummer: P Dit project wordt ondersteund binnen het Actieplan, een initiatief van de Vlaamse Gemeenschap.

2 2 ACG infoblad oktober - december 2018: inhoudstafel 1. Aankomende activiteiten Lidmaatschap Een staartster met Kerst?... 4 Informatie bij voorbladfoto Foto genomen door de All-sky camera op 10/10/2018. Franky Dubois schreef: Op 10 oktober rond 23.15u. passeerde een heel heldere bolide over onze hoofden. Ze was het best te zien in onze streken, West Vlaanderen en Noord Frankrijk, wat minder in Nederland. De all-sky post van Astrolab was de eerste die melding deed van de verschijning, ongeveer 5 minuten erna. Een radio reflectie werd een volle 6 minuten waargenomen op de VVS en Brams bakens, nog nooit meegemaakt. Het nalichtend spoor bleef uiteindelijk 11 minuten zichtbaar.

3 3 1. Aankomende activiteiten 1. Lezingen De voorbije maanden kon je op AstroLAB terecht om lezingen bij te wonen over uiteenlopende wetenschappelijke thema s. Zo kwam een jonge wetenschapster vertellen over haar waarnemingsexpeditie, kregen we uitleg van experts op het gebied van platentektoniek, quantumfysica, evolutieleer en sloten we af met een oogopener over de klimaatproblemen. Elke keer mochten we tussen de 25 en 50 mensen verwelkomen. Een vervolg op de lezingen is dus verzekerd. Op de agenda: 23 november 2018: een voordracht over Virtual en Augmented Reality door het departement Digitale Art en Entertainment van Howest Kortrijk. Deze voordracht is er naar aanleiding van de Dag Van de Wetenschap op zondag 25 november. 25 januari 2018: Angelo Vermeulen TU Delft, met als thema : het ruimteschip van de toekomst voor instellaire reizen. Inschrijvingen voor de lezingen kan via mail naar info@astrolab.be. Leden kunnen de lezingen gratis bijwonen. Niet-leden betalen Kinderkijkavond Kinderkijkavond op 17/11 om 19u Inschrijven: mailen naar info@astrolab.be / kinderen: 2, volwassenen: Geminiden Elk jaar in december scheert de aarde door het steengruis afkomstig van een komeet. Dat levert flitsende strepen op aan de hemel die af en toe heel helder en/of gekleurd kunnen zijn. We leggen je uit wat vallende sterren nu precies zijn, hoe en waar je best kijkt en we kijken als afsluit dan ook samen. Inschrijven: mailen naar info@astrolab.be / Gratis

4 4 2. Lidmaatschap 2019 Dit is het laatste infoblad van 2018, daarom herinneren we al even aan het lidgeld voor Het lidgeld voor 2019 bedraagt 30 of 15 voor de jeugd (-18 jarigen) Wat is in een lidmaatschap inbegrepen? Infoblad. Gratis gebruik van de bibliotheek. Gratis waarnemen en deelnemen aan voorstellingen op vrijdagavond. Alle andere activiteiten worden gratis aangeboden of u ontvangt een korting. HOE LID WORDEN? Je kan lid worden van de A.C.G. vzw door het bovenvermelde bedrag te storten op rekeningnummer BE met de vermelding van uw naam + Leden Een staartster met Kerstmis dit jaar? Aan het begin van onze jaartelling, zou er een komeet (staartster) of ander astronomisch fenomeen (supernova of samenstand van twee heldere planeten) te zien geweest zijn. Het wordt vaak verteld in het verhaal rond de geboorte van Christus. Maar ook dit jaar in december is er een redelijke kans om een interessante komeet te zien. Heel misschien lukt dat wel met het blote oog! De geschiedenis herhaalt zich?! Dit komt niet zoveel voor. Reden te meer om ons toch voor te bereiden en geïnteresseerden in te lichten. Het betreft de komeet 46P/Wirtanen. Over de naamgeving van deze soms onverwachtse bezoekers valt veel te vertellen. Deze komeet is een periodiek object, wat betekent dat het om de zoveel tijd terug keert, omdat het in een elliptische baan rond de zon draait. Vandaar de P in de naam. Het is het 46ste object in een lijst van meer dan 300 periodieke kometen. Komeet Halley staat op de eerste plaats in de lijst, want Edmund Halley besefte als eerste dat het een terugkerend object was. Hij was dus niet de ontdekker van de komeet van Halley, die de laatste keer zichtbaar was in Normaalgezien wordt een komeet genoemd naar z'n ontdekker(s) en inderdaad Carl A. Wirtanen ontdekte de komeet die in december zichtbaar wordt. Hij deed dat fotografisch vanuit Californië op 15 januari 1948 op de Lick sterrenwacht.

5 5 Wirtanen draait rondjes rond de zon in 5.4 jaar en nadert daarbij dicht de baan van de aarde rond de zon, maar dit jaar wordt het wel heel interessant. De aarde bevindt zich op dat moment ook net in dat gedeelte van z'n baan als de komeet passeert. Op andere momenten passeren ook vaak kometen, maar dan valt er meestal enkel vallend gruis te zien, overblijfselen van vorige passages van de komeet, die wij dan zien als vallende sterren. De meest gekende voorbeelden daarvan zijn de Perseïden rond 12 augustus die afkomstig zijn van de komeet Swift Tuttle. Let op: dit zijn de namen van de twee onafhankelijke ontdekkers van deze komeet. Toevallig valt de beste zichtbaarheidsperiode van de komeet Wirtanen ook samen rond 15 december met de Geminiden, een zwerm vallende sterren afkomstig van een ander object, waarvan men nog niet weet of het nu eerder een komeet of een asteroïde is, aangeduid als 3200 Phaethon. Ook zonder komeet zijn deze vallende sterren al de moeite, meer nog dan de Perseïden, maar die verschijnen tijdens warme zomeravonden en hebben dus meer kans toevallig gezien te worden dan op gure decemberavonden in het donker. In ieder geval zal de komeet dicht van de aarde komen, zo'n 12 miljoen kilometer, maar dat is dus nog een goede 30 keer verder dan de afstand naar de maan. Dus geen gevaar voor botsing nu en ook niet in de toekomst. Z'n baan is welgekend en we kunnen ver vooruit rekenen. Die dichte nadering betekent dat de komeet helderder wordt dan bij andere passages wanneer ze zich verder van ons bevindt, maar hoe helder is bij kometen altijd een vraagteken. Het object wordt geschat op maar 1.2 km groot en dus moet de helderheid vooral komen van activiteit gegenereerd door de straling van de zon aan het oppervlak en dat is juist zo onvoorspelbaar. De komeet gaat door haar perihelium op 12 december, dus dit zit ook wel goed, maar of ze inderdaad spectaculair helder zal worden is een andere vraag. Maar het kan en dan is het kwestie van er tijdens de soms schaarse heldere momenten bij zijn om ze te zien, wie weet zelfs met het blote oog. Blote oog kometen zijn uitzonderlijk. Schrijver dezes herinnert zich in 1983 Iras-Araki-Alcock, en uiteraard in 1996 Hyakuktake en Hale-Bopp in In 1976 had je nog de komeet West, van voor "mijn" tijd en m'n vader heeft het ook over de komeet Arend- Roland in 1957, nog voor mijn geboorte. De kansen zijn dus beperkt om een blote oog komeet te zien en je mag ze niet aan je laten voorbij gaan. Kometen hebben mensen altijd gefascineerd en werden ook dikwijls als brengers van onheil beschouwd, bang als ze waren en gevoelig voor allerlei bijgeloof. Het was vroeger natuurlijk veel donkerder dan nu, zodat zowat iedereen dergelijke onheilsbrengers goed kon zien. Ze verschijnen door de eeuwen heen in heel wat geschriften met tekeningen erbij. Een van de meest beroemde kometen is de grote komeet van Afwachten dus wat het dit jaar zal worden. Hoopgevend is het feit dat deze ijsachtige ruimterots wegens z'n gedrag in het verleden behoort tot een categorie kometen die men hyperactief noemt: ze stoten meer waterdamp uit dan men mag verwachten van zo'n kleine kern. Reden genoeg om op het puntje van onze stoel te gaan zitten.

6 6 En om het af te maken: de komeet komt wel in een heel gelukkige positie te staan voor wij als noordelijke waarnemers: de zon achter de aarde. De komeet is dus zowel 's morgens als 's avonds goed zichtbaar ver weg van de zon. Alleen de maan is in eerste kwartier op 15 december, het had erger gekund met volle maan. Dat wordt dus vooral rond 15 december even wachten tot de maan (bijna) onder is. De komeet stond ook al eens op het doellijstje om er een ruimtesonde naartoe te zenden, maar door verschuiving van het lanceervenster werd het voor de sonde Rosetta, dan maar de komeet 67P/Churyumov Gerasimenko, wat spectaculaire beelden opleverde in Wirtanen staat terug op het lijstje om ooit eens te bezoeken, omdat hij inderdaad zo dicht komt. Zelf moet je niet zo lang wachten : laten we duimen voor een echte kerststaartster boven het stalletje. Bijgaande grafiek dateert van 5 oktober waarbij je merkt hoe de waarnemingen van de helderheid nog uiteen liggen en de spreiding van de piekhelderheid in december. Veel durven we nog niet zeggen. Te raadplegen de komende weken op of zoek op "wirtanen current status" in google. Wel, ik hoop je ervan te hebben overtuigd dat we deze komeet in de gaten moeten houden de komende weken en mogen hopen op een mooi staartsterretje met Kerstmis. Ikzelf trek het weekend van december naar het dark-sky park van het waddeneiland Terschelling deels als familietrip, maar zeker ook geïnspireerd door de Geminden en Wirtanen en om eens te kunnen genieten van een echt donkere sterrenhemel, als het weer het toelaat.