LED. Wegwijzer. Tolken, begeleiders en vrijwilligers voor doofblinde mensen

Transcriptie

1 LED Landelijk Expertisecentrum Doofblindheid Wegwijzer Tolken, begeleiders en vrijwilligers voor doofblinde mensen Een handleiding voor mensen met een auditieve en visuele beperking die gebruik willen maken van een tolk, begeleider of vrijwilliger. Tel: Fax/Teksttel: info@doofblind.nl -

2 Inhoudsopgave 1. Voor wie is deze wegwijzer? 3 2. Wat is het verschil tussen een tolk, een begeleider en een vrijwilliger? 3 3. De tolk 4 A. Hoe werkt een tolk? 4 B. Wat houdt de tolkenvoorziening in? 4 C. Waar heeft u recht op? 5 D. Hoe vraagt u een tolk aan? 6 E. U heeft een tolk gevonden. 6 F. Wat te doen bij wijzigingen of annuleringen? 7 G. Evaluatie 7 H. Heeft u een klacht? 7 4. De Begeleidersvoorziening Doofblinden 8 A. Waar heeft u recht op? 8 B. Hoe vraagt u een begeleider aan? 8 C. U krijgt een contract Vrijwilligers 9 A. Hoe vindt u een vrijwilliger? Advies: één of twee tolken + één begeleider Adressen 11 2

3 1. Voor wie is deze wegwijzer? De wegwijzer is voor doofblinde mensen en hun omgeving. Doofblinde mensen zijn mensen met een auditieve én visuele beperking; zij kunnen niet (goed) horen én niet (goed) zien. De combinatie van een auditieve én visuele beperking valt onder de internationaal erkende verzamelnaam: doofblindheid. Het Landelijk Expertisecentrum Doofblindheid (LED) hanteert de volgende definitie: Doofblindheid is de gecombineerde zintuiglijke handicap doof-/ slechthorendheid en blind-/slechtziendheid die ertoe leidt dat mensen zodanig belemmerd zijn in hun communicatie, het verkrijgen van informatie en hun mobiliteit, dat zij aangewezen zijn op doofblindspecifieke hulpverlening. Voor doofblinde mensen is communiceren met anderen moeilijk. Zij hebben regelmatig hulp nodig om de juiste informatie te krijgen of met anderen te praten. Tolken, begeleiders en vrijwilligers kunnen doofblinde mensen hierin ondersteunen. Doofblinde mensen kunnen gebruik van hen maken. In deze wegwijzer kunt u lezen wat zij voor u kunnen betekenen. De informatie in deze wegwijzer is van maart Maar er worden steeds veranderingen doorgevoerd. Zo worden er initiatieven ontplooid om soortgelijke voorzieningen als de Begeleidersvoorziening Doofblinden op te zetten. U kunt de ontwikkelingen volgen via onder andere Meer adressen waar u informatie kunt krijgen vindt u verder in deze wegwijzer. 2. Wat is het verschil tussen een tolk, een begeleider en een vrijwilliger? Een tolk vertaalt woordelijk wat er gezegd wordt. U kunt een tolk aanvragen als het heel belangrijk is om goed te kunnen communiceren met anderen. U kunt een tolk aanvragen voor heel verschillende situaties, bijvoorbeeld voor een bezoek aan het ziekenhuis, een notaris of een makelaar, het bijwonen van een kerkdienst of het volgen van onderwijs. Begeleiders en vrijwilligers tolken niet, maar kunnen u helpen in het communiceren met uw omgeving. Zij kunnen bijvoorbeeld met u winkelen, een museum bezoeken, de administratie doen of u helpen bij het beoefenen van een hobby. Het verschil tussen een begeleider en vrijwilliger is dat een begeleider wordt betaald. De Begeleidersvoorziening Doofblinden heeft met u een zakelijke overeenkomst. Dit kan u een gevoel geven van onafhankelijkheid. 3

4 Over de Begeleidersvoorziening leest u verder op pagina 8. Een vrijwilliger wordt niet betaald door de vrijwilligersorganisatie. Vrijwilligers en begeleiders kennen de doofblinde mensen persoonlijk. Zo hebben de deelnemers bij de Begeleidersvoorziening één of meerdere vaste begeleiders. Tolken kunnen vaste klanten hebben, maar dit hoeft niet. Een voorbeeld: als u naar de dokter gaat kan een begeleider met u meegaan, u helpen tijdens het gesprek en thuis over het gesprek met u napraten. Een tolk vertaalt wel tijdens het bezoek woordelijk wat er door de dokter gezegd wordt. Maar u kunt er niet zeker van zijn dat u woordelijk alles heeft meegekregen wat er is gezegd. U heeft hierover met de tolk een zakelijke afspraak. De tolk zal niet met u napraten over het gesprek. 3. De tolk Een tolk vertaalt woordelijk wat er gezegd wordt. Afhankelijk van uw wensen bepaalt u samen met de tolk de manier van tolken. Er zijn verschillende tolkmethodes. Voorbeelden zijn de Nederlandse Gebarentaal (NGT), het Nederlands ondersteund met Gebaren (NmG), Vierhandengebaren en Vingerspellen in de hand of in de lucht. Maar voor slechthorende blinden kan een tolk ook duidelijk spreken in apparatuur en de situatie beschrijven. Er zijn ook schrijftolken die gesproken Nederlands omzetten in geschreven Nederlands. Verder kunnen mensen die niet erkend zijn als tolk, maar u wel kunnen helpen in uw communicatie, een vergoeding hiervoor ontvangen. Dit zijn bijvoorbeeld tolken in opleiding. A. Hoe werkt een tolk? Alle gediplomeerde tolken volgen een aantal regels: de beroepscode. Voorbeelden hiervan zijn: Een tolk moet alles vertalen wat er gezegd wordt. Een tolk heeft zwijgplicht over wat hij of zij ziet en hoort tijdens de opdracht. Een tolk mag zich niet bemoeien met de inhoud van het gesprek. De taak van de tolk is om de communicatie zo goed mogelijk te laten verlopen. B. Wat houdt de tolkenvoorziening in? U kunt gebruik maken van een tolk voor activiteiten in de 1) leefsituatie, 2) onderwijssituatie en 3) werksituatie. 4

5 Met de leefsituatie worden activiteiten bedoeld die met uw privé-leven te maken hebben, zoals een doktersbezoek, ouderavond, kookcursus of buurtbijeenkomst. Bij de onderwijssituatie gaat het om het volgen van onderwijs. Dit hoeft niet alleen dagonderwijs te zijn. Met de werksituatie worden activiteiten bedoeld die te maken hebben met uw werk, zoals bijvoorbeeld een werkoverleg of vergadering. De tolkenvoorziening in de leefsituatie wordt vergoed uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Via de AWBZ is iedereen verzekerd voor zorg en ondersteuning bij ziekte, handicap of ouderdom. U kunt de hulp van een tolk schriftelijk aanvragen bij het zorgkantoor in uw regio. U dient dan ook een verklaring van doofblindheid van uw huisarts of KNO-arts (keel/neus/oor) mee te sturen. Deze verklaring hoeft u niet te sturen als u dovenonderwijs volgt of heeft gevolgd of al een vergoeding ontvangt voor tolkuren voor de werksituatie. Dan moet u een schriftelijk bewijs hiervan meesturen. Voor het adres van uw zorgkantoor, zie verder bij de adressen achter in de wegwijzer. De tolkenvoorziening in de onderwijs- en werksituatie wordt vergoed door de werknemersverzekering. U kunt de tolkuren voor het volgen van onderwijs en voor uw werk aanvragen bij het UWV-kantoor in uw regio. Voor het adres van het UWV, zie verder bij de adressen achter in de wegwijzer. C. Waar heeft u recht op? Doofblinde mensen hebben recht op 168 tolkuren voor de leefsituatie per jaar. Als de uren eenmaal zijn toegekend, krijgt u ze ieder jaar automatisch. Indien u geen gebruik meer wilt maken van de voorziening, dan dient u dat mee te delen aan uw zorgkantoor. U kunt geen uren sparen voor bijvoorbeeld noodgevallen. Mocht u extra uren nodig hebben, dan kunt u dit aanvragen via uw zorgkantoor. De extra uren gelden voor één jaar. Voor de onderwijssituatie heeft u recht op een tolk voor alle uren dat u onderwijs volgt. De toestemming geldt voor één school- of studiejaar. Voor de werksituatie heeft u recht op een tolk voor 15% van de contracturen. Deze staan vermeld in uw arbeidsovereenkomst. Een voorbeeld: als u 20 uur per week werkt, dan heeft u recht op 3 tolkuren (15% van 20 uur) per week. Als de uren eenmaal zijn toegekend, krijgt u ze ieder jaar automatisch. U bent wel verplicht om veranderingen, die van invloed kunnen zijn op uw recht op een tolk, binnen 7 dagen door te geven aan het UWV. Als u meer uren nodig heeft omdat u vaker een tolk nodig heeft, dan kunt u meer werkuren aanvragen bij uw UWV-kantoor. 5

6 D. Hoe vraagt u een tolk aan? Als u de tolkuren heeft gekregen kunt u een tolk aanvragen. Dit kan (1) via de bemiddelingsorganisatie Tolknet of (2) rechtstreeks bij de tolk. Via de bemiddelingsorganisatie Tolknet Tolknet kan gratis voor u bemiddelen. Heeft Tolknet een tolk gevonden, dan maakt u samen met de tolk de afspraak. In de bevestigingsbrief of - van Tolknet staat het adres en mobiele telefoonnummer van de tolk. Het adres van Tolknet vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. Rechtstreeks bij de tolk U kunt rechtstreeks een tolk aanvragen van wie u het adres heeft. U kunt ook een adres zoeken van een tolk via het Register Tolken Gebarentaal. De website van het Register geeft een duidelijk overzicht van alle gekwalificeerde tolken gebarentaal en schrijftolken. U gaat eerst naar en dan naar 'Het Register' bovenaan in de balk. Midden op de pagina staat onderstreept 'Geregistreerde Tolken Gebarentaal en Schrijftolken'. Als u hierop klikt, krijgt u het overzicht van alle gekwalificeerde tolken gebarentaal en schrijftolken. Bovenaan kunt u aangeven via welk zoekveld u gaat zoeken. Dit kan bijvoorbeeld de naam zijn of het adres maar ook het ervaringsgebied. Bij ervaringsgebieden kunt u klikken op doofblindheid. Dan krijgt u de namen en adressen van tolken die erva-ring hebben in het tolken voor doofblinde mensen. Als het via Tolknet of rechtstreeks niet lukt In noodgevallen kunt u contact opnemen met de Gelderse Roos Veluwe Vallei, afdeling doven en slechthorenden. Zij hebben tolken in dienst. Het adres van de Gelderse Roos Veluwe Vallei vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. Voor eventuele namen en adressen van andere bureaus, kunt u contact opnemen met de Nederlandse Beroepsvereniging Tolken Gebarentaal (NBTG). Het adres van de NBTG vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. E. U heeft een tolk gevonden. Het is belangrijk dat u met de tolk goede afspraken maakt over: de tolkmethode (Vierhandengebaren, Vingerspelling in de hand of in de lucht, spreken, kleine gebaren) waar u de tolk ontmoet hoe laat u de tolk wilt ontmoeten of u met een begeleider of vrijwilliger komt het adres waar de opdracht begint hoe laat de opdracht begint en eindigt om wat voor situatie het gaat. 6

7 Een tolk vertaalt in principe alles wat er gezegd wordt. Maar soms is dat vanwege de tolkmethode niet mogelijk, zoals bij vingerspelling in de hand. U kunt met de tolk hierover afspraken maken. Een begeleider of vrijwilliger kan u naar de plek begeleiden waar u met de tolk heeft afgesproken. U kunt ook de tolk vragen of hij of zij u ophaalt van huis. Een tolk krijgt de reistijd én de reiskosten hiervoor betaald. U hoeft dus niets extra's te betalen voor de reis als de tolk u komt ophalen. En het maakt niet uit hoeveel kilometers er worden gereden. De tolkuren worden door de tolk rechtstreeks gedeclareerd bij uw zorgkantoor of het UWV. U hoeft alleen een handtekening te zetten op het tolkformulier. U tekent voor de getolkte uren én de afgelegde kilometers. De eerste keer dat een tolk voor u tolkt, heeft hij of zij wel uw sofi-nummer nodig, het adres van uw zorgkantoor of UWV en uw registratie-nummer. F. Wat te doen bij wijzigingen of annuleringen? Bij wijzigen of afzeggen van de afspraak moet u zelf contact opnemen met de tolk. Als u de tolk niet rechtstreeks kunt bereiken, kunt u - als Tolknet heeft bemiddeld - contact opnemen met Tolknet. Als u binnen 48 uur vóór de afspraak annuleert, worden de aangevraagde tolkuren bij u in mindering gebracht. G. Evaluatie Soms vraagt de tolk hoe u het tolken heeft ervaren. U kunt ook zelf met de tolk praten over wat u prettig en minder prettig vond. Dit is goed om te weten voor een volgende keer. H. Heeft u een klacht? U kunt een klacht hebben, bijvoorbeeld: de tolk heeft niet volgens de beroepscode getolkt de tolk heeft zich niet prettig gedragen tijdens het tolken de tolkenbemiddeling is niet goed verlopen. Als u een klacht heeft, kunt u het beste eerst proberen dit samen met de tolk te bespreken. Als dit niet helpt of lukt, dan kunt u een klachtenformulier invullen. Het formulier en informatie hierover vindt u op de website van Dovenschap: Klik dan op het kopje links in het midden: 'klachtenformulier tolken'. Hier vindt u het reglement en het formulier. Lees eerst het klachtenreglement voordat u het formulier invult. Dovenschap kan u ook het formulier sturen. Het adres van Dovenschap vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. 7

8 4. De Begeleidersvoorziening Doofblinden De Begeleidersvoorziening Doofblinden brengt doofblinde mensen in contact met begeleiders. Een begeleider krijgt les in hoe hij of zij met doofblinde mensen kan communiceren en hoe hij of zij kan begeleiden. Als de begeleider van start is gegaan met het begeleiden kan er nog meer scholing volgen. Doofblinde mensen krijgen een vaste begeleider. Maar u kunt ook meerdere begeleiders aanvragen voor verschillende activiteiten. Naast diverse activiteiten zoals winkelen, sporten en uitgaan, kan een begeleider u ook begeleiden naar de plek waar u heeft afgesproken met een tolk. A. Waar heeft u recht op? Doofblinde mensen hebben in principe recht op 208 uren begeleiding per jaar. De begeleiders krijgen betaald om u te begeleiden. Dit geld komt uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Als u graag gebruik wilt maken van de Begeleidersvoorziening, dan dient u eerst een indicatie aan te vragen bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). U vraagt dan om Ondersteunende begeleiding voor maatschappelijke participatie. Vanaf april 2005 is hiervoor een Standaard Indicatie Protocol (SIP). Dit betekent dat het CIZ werkt met een vereenvoudigde indicatie. Het CIZ beoordeelt of u in aanmerking komt voor de Begeleidersvoorziening. Het kan dan ook zijn dat u minder krijgt dan 208 uren per jaar. Wilt u meer dan 208 uren per jaar, dan dient u goed te kunnen uitleggen waarom u meer uren nodig heeft. B. Hoe vraagt u een begeleider aan? Als u belangstelling heeft, kunt u op verschillende manieren de Begeleidersvoorziening aanvragen. U kunt contact opnemen met de medewerkers van de Begeleidersvoorziening. Zij kunnen u ook verder helpen met het aanvragen van de indicatie bij het CIZ. Als u een indicatie heeft gekregen van het CIZ, dan zoeken de medewerkers van de Begeleidersvoorziening samen met u naar een begeleider. Het adres van de Begeleidersvoorziening vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. Voor het aanvragen van een indicatie kunt u ook rechtstreeks contact opnemen met het CIZ. De CIZ-steunpunten Zwolle en Tilburg behandelen de aanvragen van doofblinde mensen. De adressen van deze steunpunten vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. 8

9 Tenslotte kunt u ook contact opnemen met de organisatie MEE. MEE ondersteunt mensen met een handicap, functiebeperking of chronische ziekte op allerlei gebieden. U kunt MEE ook vragen u te helpen bij het aanvragen van indicatie voor de Begeleidersvoorziening. Hier hoeft u niets voor te betalen. Het adres van MEE vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. Bij het aanvragen van de indicatie is het belangrijk dat u aangeeft of u wel of niet zelfstandig woont. De begeleiders worden betaald uit de AWBZ. Via de AWBZ is iedereen verzekerd voor zorg en ondersteuning bij ziekte, handicap of ouderdom. U ontvangt die zorg meestal in natura. Dan worden de financiën buiten u om geregeld. Maar u kunt ook geld krijgen om zelf de zorg in te kopen. U kiest dan voor een Persoonsgebonden Budget (PGB). Dan zorgt u zelf voor de indicatie bij het CIZ en u zoekt zelf een begeleider. U dient dan later uit te leggen wat er met het geld is gebeurd. Geld dat u niet heeft uitgegeven aan de Begeleidersvoorziening dient u terug te betalen. Meer informatie over de PGB en Zorg in Natura kunt u krijgen bij het zorgkantoor in uw regio of bij de Begeleidersvoorziening. De adressen vindt u achter in de wegwijzer. C. U krijgt een contract. Als u gaat deelnemen aan de Begeleidersvoorziening krijgt u een contract. Hierin staan ook praktische zaken uitgelegd, zoals het maken van afspraken met uw begeleider, wat u kunt doen als u een klacht heeft en hoe u kosten kunt declareren. 5. Vrijwilligers Vrijwilligers kunnen dezelfde activiteiten met u ondernemen als begeleiders, zoals sporten, winkelen of een wandeling maken. Vrijwilligers kunnen u ook komen bezoeken en gezelschap houden en samen met u, bijvoorbeeld, de post doornemen. Of een vrijwilliger goed met u kan communiceren, hangt af van 1) of de vrijwilliger een speciale communicatiecursus heeft gevolgd en 2) welke communicatiecursus de vrijwilliger heeft gevolgd, bijvoorbeeld Vingerspelling in de hand. A. Hoe vindt u een vrijwilliger? Als u op zoek bent naar een vrijwilliger bij u in de buurt, dan kunt u contact opnemen met de gemeente waar u woont. 9

10 Zij kunnen u adressen geven van lokale vrijwilligersorganisaties. U kunt ook contact opnemen met LOT/Xzorg. LOT/Xzorg kan u helpen aan een adres bij u in de buurt van organisaties voor Vrijwillige Thuishulp. Het gaat dan om allerlei activiteiten; hulp die betaalde krachten niet kunnen geven. Het adres van LOT/Xzorg vindt u bij de adressen achter in de wegwijzer. 6. Advies: één of twee tolken + één begeleider Omdat de meest gebruikelijke tolkmethodes voor doofblinde mensen - meestal Vingerspelling in de hand en Vierhandengebaren - extra inspannend zijn voor een tolk, kunt u beter twee tolken aanvragen voor één opdracht. Beide tolken worden betaald en ze hoeven het bedrag niet te delen. U levert meer uren in. Als u extra uren nodig heeft, dan kunt u die aanvragen bij uw zorgkantoor. Wij adviseren u om naast de tolk(en) óók een begeleider aan te vragen. Zo kunnen de tolken zich concentreren op het tolken en de begeleider kan u begeleiden. 10

11 7. Adressen Begeleidersvoorziening Doofblinden Viataal Postvak 69 - Theerestraat GD Sint-Michielsgestel Telefoon: Fax: Teksttelefoon: begeleidersproject@ivd.nl Website: CIZ info@ciz.nl Website: Het CIZ heeft geen centraal telefoon-, fax-, of teksttelefoonnummer. Op de website van het CIZ vindt u de regiobureaus. Ga naar 'CIZ in uw regio' boven in de balk. U krijgt dan een postcodeprogramma. Hier kunt u het bureau vinden bij u in de buurt. CIZ Tilburg Ringbaan-Oost CD Tilburg Telefoon: CIZ Zwolle Zeven Alleetjes CV Zwolle Telefoon: Dovenschap Piet van Dommelenhuis Churchilllaan 11-2e etage 3527 VG Utrecht Postbus AH Utrecht Telefoon: Fax: Teksttelefoon: info@dovenschap.nl Website: LOT / Xzorg Postbus CD Bunnik Telefoon: Fax: info@xzorg.nl Website: MEE Website: De MEE-organisaties zijn verspreid over heel Nederland. Op de website van MEE vindt u rechts het kopje 'Waar kan ik MEE vinden?'. Als u klikt op 'hier' dan krijgt u een adressenprogramma. Hier kunt u zoeken naar het adres van MEE bij u in de buurt. Nederlandse Beroepsvereniging Tolken Gebarentaal (NBTG) Groenestraat HL Nijmegen Telefoon: Fax: info@nbtg.nl Website: Register Tolken Gebarentaal Theeroosweide ZN Woerden Telefoon: Fax: Teksttelefoon: info@stichtingrtg.nl Website: Het Register is iedere dinsdag van tot telefonisch bereikbaar. Berichten per en per fax worden zoveel mogelijk dagelijks beantwoord. Tolknet Telefoon: Teksttelefoon: Beeldtelefoon:

12 Website: Fax: Tolknet ( ) Buiten kantoortijden en in het weekend is Tolknet bereikbaar voor spoedsituaties op telefoonnr.: en eventueel via KPNteksttelefoonservice Gelderse Roos Veluwe Vallei 'De Riethorst', centrum voor GGZ, Afdeling doven en slechthorenden Willy Brandtlaan RR Ede Postbus BB Ede Telefoon: Fax: Teksttelefoon: UWV Cliënten Contact Centrum: Telefoon: Website: Op de website van UWV vindt u een overzicht van de adressen van de UWV-kantoren. Ga naar de uiterste rechterkant van de pagina van UWV en klik op 'contact'. Klik links onder 'vestigingen' op 'adressen UWV-kantoren'. Zorgkantoren Telefoon: Fax: Dit zijn de algemene nummers van Zorgverzekeraars Nederland. U kunt ook kijken op hun website voor het zorgkantoor in uw regio: Ga naar het kopje bovenaan in het midden 'over zn', klik aan 'zorgkantoren' en vervolgens bovenaan tussen de twee lijnen 'adressen'. Colofon Copyright: 2005, Landelijk Expertisecentrum Doofblindheid (LED) Projectleiding en samenstelling: Annette de Boo (stafmedewerker projecten LED). Tekst en eindredactie: Annette de Boo Vormgeving: LED Fotografie: Wim van Welsen (LED) Drukwerk: Vandenberg drukwerken, Maarn Met dank aan: Maya de Wit (NBTG), Anneleen den Ouden (Begeleidersvoorziening Doofblinden), alle leden van de werkgroepen van het LED-project 'Erbij horen - verbetering van de tolkenvoorziening voor doofblinde mensen', Hans Dirksen, Johan Groskamp, Irma Bosman (Hogeschool van Utrecht) en Agnes Zonnenberg (Tolknet). Deze wegwijzer is verkrijgbaar bij het LED. Telefoonnummer: Teksttelefoon/fax: Voor meer informatie over doofblindheid kunt u contact opnemen met het LED via: info@doofblind.nl of kijken op onze website: