EGTS-monitoringverslag 2012 Samenvatting

Transcriptie

1 EGTS-monitoringverslag 2012 Samenvatting NL

2

3 Deze samenvatting is gemaakt door METIS, GmbH (opstellers: Jürgen Pucher, Alice Radzyner en Enrico Gaspari). De tekst weerspiegelt niet het officiële standpunt van het Comité van de Regio's. Meer informatie over de Europese Unie en het Comité van de Regio's kunt u vinden op Internet: en Europese Unie, 2013 Citeren uit de tekst is alleen toegestaan met uitdrukkelijke bronvermelding.

4

5 Samenvatting Het Comité van de Regio's publiceert op gezette tijden een monitoringverslag over de wijze waarop de Europese Groeperingen voor Territoriale Samenwerking (EGTS) zich ontwikkelen als juridische entiteiten voor grensoverschrijdende, transnationale en interregionale samenwerking tussen Europese overheden. In dit verslag worden de laatste ontwikkelingen in 2012 geanalyseerd en wordt voortgebouwd op de bevindingen van de EGTSmonitoringverslagen van 2010 en 2011 en eerdere studies. Doel van het EGTSmonitoringverslag is een overzicht te geven van de stand van zaken op het gebied van territoriale samenwerking in de Europese Unie. Eind 2012 waren er in totaal 32 EGTS opgericht, waarin ruim 700 nationale, lokale en regionale overheden uit 17 lidstaten waren verenigd. Nog eens 16 EGTS zijn momenteel in voorbereiding. Herziening van de nationale regelgeving Wat de vaststelling van nationale regelgeving in de EU-lidstaten betreft is er sinds 2011 niet veel veranderd. In praktisch alle lidstaten was eind 2012 nationale regelgeving van kracht, met uitzondering van Oostenrijk, Duitsland en België, waar de procedure meer tijd in beslag neemt als gevolg van de federale bestuursstructuur van deze landen. In deze drie landen heeft de sterk gefederaliseerde structuur tot een situatie geleid waarin, enerzijds, het regionale bestuur al regelgeving heeft vastgesteld, maar, anderzijds, de federale wetgeving nog op zich laat wachten. Zo hebben alle Oostenrijkse en Duitse deelstaten een wettelijke regeling ingevoerd voor de EGTS, maar wordt deze regeling naar verwachting pas tussen 2013 en 2014 goedgekeurd door de federale overheid. In het geval van België heeft de goedkeuring onder meer vertraging opgelopen door de recente regeringscrisis, die al met al drie jaar heeft geduurd. Met het oog op de laatste ontwikkelingen gaan er steeds meer stemmen op voor een snelle goedkeuring van de herziene Verordening (EG) 1082/2006. Het CvdR wil vaart zetten achter de nieuwe EGTS-verordening, zo blijkt uit een advies (van de hand van Michel Delebarre) dat in februari werd uitgebracht, evenals uit een in maart gehouden interinstitutionele conferentie. Alle voorstellen uit dit CvdR-advies werden in juli overgenomen door de Commissie Regionale ontwikkeling (REGI) van het Europees Parlement; dat was de eerste keer dat een CvdR-advies zoveel impact had. Ook Joachim Zeller, EP-lid en rapporteur voor de herziening van de EGTS-verordening, vindt dat een snelle goedkeuring van nieuwe regelgeving de hoogste prioriteit heeft. Met een aangepaste verordening zouden de zaken eenvoudiger moeten worden en worden er nieuwe kansen voor 1

6 territoriale en andere vormen van samenwerking geschapen. Een van de redenen waarom er slechts een beperkt aantal EGTS is opgericht en het zo lang duurt voordat er nieuwe EGTS worden gevormd heeft volgens Zeller te maken met het feit dat de EU-regelgeving zo lang op zich laat wachten, en het dus ook lang duurt voordat deze, via de nationale regelgeving van de lidstaten, wordt uitgevoerd. Een herziene verordening kan mogelijk soelaas bieden omdat de kennisgevingsprocedure sneller en vlotter zal verlopen als er één kennisgevingsautoriteit per lidstaat komt. Volgens de voorstanders van een snelle goedkeuring van de herziene verordening is het bovendien niet nodig om te wachten op de goedkeuring van de verordeningen voor de periode omdat de EGTS-verordening geen financiële consequenties heeft. Nieuwe EGTS die in 2012 of eind 2011 zijn opgericht 1 Tussen eind 2011 en eind 2012 zijn zes nieuwe EGTS opgericht. Gezien de constatering in het monitoringverslag 2011 dat er in de loop van 2011 zeven EGTS werden opgericht kan worden gesteld dat de oprichting van nieuwe EGTS gelijkmatig verloopt. Interessant is dat vier van alle nieuwe EGTS in Hongarije gevestigd zijn, wat betekent dat al deze groeperingen minstens één Hongaars lid hebben en grondgebied in Midden- en Oost-Europa beslaan. Opmerkelijk is ook de rol van de nieuwe EGTS Europees Netwerk voor stedelijke kennis (EUKN), waarin alleen nationale overheden zetelen en die is opgericht als netwerk voor bewindslieden, bestuurders en onderzoekers die over stadsbeleid gaan. Dit kan wijzen op een verschuiving van meer traditionele EGTS, die zijn opgezet als platform voor gezamenlijke projecten in grensgebieden, naar EGTS die zijn bedoeld als platform om ervaringen uit te wisselen en kunnen fungeren als instrument voor het institutionaliseren van bepaalde vormen van intergouvernementele samenwerking. Onderstaande tabel bevat een overzicht van de meest recente groeperingen, de landen waar zij zijn opgericht, een beschrijving van hun bijzonderheden en de datum van oprichting. 1 EGTS die in het monitoringverslag 2011 niet worden vermeld. 2

7 Tabel 1. Nieuwe EGTS die onderwerp zijn van een case study Naam Landen Bijzonderheden Oprichting EGTS Bodrogközi HU, SK EGTS met 17 leden, die tot doel 12/04/2012 heeft de plaatselijke bevolking meer te betrekken bij de uitvoering van de lokale plannen en het economisch verval van de EGTS Gate to Europe HU, RO regio tegen te gaan. EGTS met 8 leden, opgericht als wettelijk kader voor samenwerking bij de uitvoering van grensoverschrijdende projecten. EGTS Pannon HU, SI EGTS bestaande uit 51 gemeenten die willen deelnemen aan geïntegreerde territoriale investeringen op basis van EU-middelen EGTS Novohrad Nógrád' 2 EGTS EFXINI POLI Netwerk van Europese steden voor duurzame ontwikkeling EGTS Europees Netwerk voor stedelijke kennis (EUKN) HU, SK GR, BU CY, CZ, DE, LU, RO CY, BE, FR, HU, NL, EGTS van twee steden waarvan de activiteiten sterk gelinkt zijn aan het Novohrad Nógrád Geopark, een UNESCO-site. EGTS met 23 leden die, via netwerken, dienstverlening en betrokkenheid bij diverse projecten, samen naar groenere, meer dynamische en inclusieve steden streven. EGTS waarvan alleen nationale overheden van de lidstaten deel uitmaken; doel is kennis en ervaringen uit te wisselen over stedelijke ontwikkeling in heel Europa 10/04/ /03/ /12/ /09/2012 7/12/ Met deze groepering is tot dusver nog geen telefonisch contact tot stand gebracht. Alle pogingen om contact op te nemen vóór de publicatie van dit verslag zijn op niets uitgelopen. 3

8 Kort overzicht van de EGTS en hun ontwikkeling De EGTS-verordening werd in 2006 van kracht. Twee jaar later werden de eerste vier EGTS opgericht. Wanneer we kijken naar de geografische spreiding van de 32 huidige groeperingen, dan kunnen we de volgende drie groepen lidstaten onderscheiden: Spanje, Frankrijk, Portugal: in totaal 7 groeperingen Hongarije, Slowakije, Roemenië: 12 groeperingen in totaal; recent hebben zich - met financiële ondersteuning vanuit Hongarije - tal van dynamische ontwikkelingen voorgedaan langs de Hongaarse grens Frankrijk, België, Duitsland: 5 groeperingen De belangrijkste voorwaarde voor het opzetten van een operationele structuur is de beschikbaarheid van geld. Er bestaan grote verschillen in Europa voor wat betreft de financiële middelen waarover EGTS beschikken. Deze variëren naar gelang van het aantal inwoners van het desbetreffende gebied en zijn afhankelijk van de economische situatie in de betrokken regio's of gemeenten. De Eurometropool Rijsel-Kortrijk-Doornik heeft een relatief groot jaarbudget van circa 1,5 miljoen EUR en staat dan ook mijlenver af van pakweg een derde van de EGTS die over een budget van tussen de en EUR beschikken. In het algemeen rekenen de groeperingen voornamelijk op het geld van de projecten die in het kader van de programma's voor Europese territoriale samenwerking (ETC) worden uitgevoerd. Een van de belangrijkste stappen op het pad tussen de oorspronkelijke verbintenis en de uiteindelijke oprichting van een operationele structuur voor een EGTS is het inhuren van personeel. Momenteel hebben 17 EGTS, dat is iets meer dan de helft van alle groeperingen, personeel aangesteld. In de hele EU zijn nu ongeveer 75 mensen in dienst van een EGTS. Met andere woorden, gemiddeld werken er vier mensen voor een EGTS, maar het aantal verschilt sterk per groep. In grote lijnen kan worden gezegd dat EGTS zich toeleggen op allerlei soorten activiteiten. De meeste EGTS houden zich bezig met beleidsontwikkeling en strategische planning. Dit soort EGTS is actief op zoek naar nieuwe vormen van governance en cohesie en wil deze consolideren. Een groot aantal EGTS noemt vooraf geen onderwerpen waarop zij zich wil concentreren, maar geeft duidelijk aan dat het opzetten en uitvoeren van samenwerkingsprojecten haar hoogste doel is. 4

9 De sociaaleconomische situatie in de regio's waarin de EGTS actief is, is in zekere zin bepalend voor de doelstellingen van een project en de strategie die wordt gevolgd. Bij ongeveer twee derde van de EGTS, vooral in de groep Spanje-Frankrijk-Portugal en de groep Hongarije-Slowakije-Roemenië, zijn de activiteiten merendeels gericht op cohesiebeleid en regionale ontwikkeling. De projectideeën en de concrete projecten concentreren zich op de ontwikkeling van infrastructuur, ondernemerschap en toerisme, gekoppeld aan de bescherming van het milieu en het natuurlijk erfgoed. Bij EGTS die met name partnerschappen tussen plattelandsgemeenten omvatten, is het meestal de groeiende problematiek van emigratie en werkloosheid die door lokale belanghebbenden hoog op de agenda wordt geplaatst. Dit blijkt ook uit de activiteiten die de EGTS ontplooit op het gebied van onderwijs en opleiding voor jongeren. De EGTS die in het politiek-geografische hart van de EU zijn ontstaan, nl. op het grondgebied van Frankrijk, België, Duitsland en Luemburg, concentreren zich veelal op ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling of behelzen initiatieven op het gebied van cultuur, sport en onderwijs. Twee EGTS zijn voor één duidelijk doel opgericht: de EGTS Grande Région fungeert als beheersautoriteit voor een multilateraal grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma in het kader van ETC, en de EGTS Hospital Cerdanya runt een grensoverschrijdend ziekenhuis. Onderstaand diagram bevat een overzicht van de beleidsgebieden waarop de groeperingen thans actief zijn. Let wel: het gaat hier om een momentopname, die gebaseerd is op: de strategische koers die, althans op basis van de verstrekte documentatie, wordt gevaren en de informatie over projecten die al zijn uitgevoerd of momenteel worden uitgevoerd. De meeste EGTS worden gezien als instrumenten voor samenwerking, om projecten op te zetten en uit te voeren. De focus van de activiteiten kan dus veranderen. 5

10 Diagram 1. Actieterreinen Er zijn voorzichtige conclusies te trekken over het belang van de groeperingen voor de Europa 2020-strategie, de overkoepelende strategie voor de komende periode van het cohesiebeleid. Een belangrijk aspect dat in een van de zeven kerninitiatieven wordt genoemd, nl. Jeugd in beweging, komt ook in de huidige activiteiten van de EGTS aan bod: een groot aantal EGTS is nl. actief op het gebied van onderwijs voor jongeren. In oprichting zijnde EGTS Er staan 16 groeperingen in de steigers; vijf daarvan wachten op definitieve goedkeuring, zes daarvan bevinden zich in de voorbereidingsfase en de overige vijf zijn nog in het stadium van "een idee" voor een mogelijke groepering. De EGTS die nog niet zijn opgericht, kunnen op dezelfde manier worden ingedeeld als in het monitoringverslag Onderstaande tabel bevat een overzicht van deze groeperingen: 6

11 EGTS Parc Marin International des Bouches de Bonifacio (Straat van Bonifacio) Frans- Luemburgse agglomeratie Alzette-Belval Medgidia - Silistra TRITIA Eurocity Valença do Minho - Tui Code 24 Centraal- Europese vervoerscorridor (CETC) Európa közös jövő építő (Europa samen aan de toekomst bouwen) Euregio Neiße- Nisa Euregio Senza Confini Trans-Oderana Békés-Arad Pro Comitatu Donauhanse Euregio Maas- Rijn Corridor III Opgericht In afwachting van goedkeuring In voorbereiding Idee 7