4. Beschouwing Inleiding

Transcriptie

1 59 4. Beschouwing 4.1. Inleiding Het streven naar kwaliteit is de rode draad in de aanpak en inhoud van deze visie. De inzet is een integrale visie te geven op de toekomstige ruimtelijke structuur van Hardinxveld-Giessendam. In de voorgaande hoofdstukken is de ruimtelijke ordening vanuit verschillende invalshoeken bezien. Uit de externe en interne inventarisatie/analyse (resp. de resultaten van de lagenbenadering, de ruimtelijke analyse en de berekeningen ten aanzien van mogelijke ontwikkelingen van de woningvoorraad en van bedrijfsterrein) komt een aantal sterke en zwakke punten naar voren. Deze zijn hieronder weergegeven. De aanwezigheid van de rivier aan de zuidzijde; evengoed als het Groene Hart aan de noordzijde biedt de Merwede aan de zuidzijde openheid en mogelijkheden voor recreatie. Karakteristieke bebouwingslinten; deze linten geven structuur aan het stedelijk gebied en vormen tevens een verbindende schakel van dit gebied met het landelijk gebied; daarnaast hebben ze vanwege het dorpse karakter een intrinsieke waarde. Intensiverings- en herstructureringsmogelijkheden in en rond het centrum; het gaat hier om plekken waar kwaliteitsverbeteringen mogelijk zijn, waarbij een hogere intensiteit een gevolg daarvan is. Aanwezigheid zoekgebieden voor uitleg rond de kernen; dit moet als een positief punt worden aangemerkt, gezien het feit dat er ook gemeenten zijn die zo goed als op slot zitten Sterke en zwakke punten Zwakke punten Sterke punten De sterke punten die kunnen worden onderscheiden zijn veelal synoniem voor kansen. Het gaat dan om kansen die nog niet altijd benut zijn - of konden worden en om bepaalde kenmerken die verder moeten worden versterkt: Het evenwicht tussen de omvang van de beroepsbevolking en de werkgelegenheid; Hardinxveld-Giessendam biedt haar inwoners verhoudingsgewijs veel werkgelegenheid. De prima infrastructuur met een NS-halte en twee aansluitingen op het rijkswegennet; de goede bereikbaarheid is een gunstig gevolg van het uitgebreide (infrastructurele) netwerk in en rond de gemeente. De rust en openheid van het Groene Hart aan de noordzijde; ondanks de bedrijvigheid en de aansluiting op (nationale) infrastructuur is een groot aaneengesloten landelijk gebied, dat onder meer recreatief kan worden benut, zeer nabij. Daar waar de sterke punten tevens de potenties vertegenwoordigen, weerspiegelen de waarneembare zwakke punten ook de bedreigingen : Barrièrewerking van infrastructuur en geluidhinderzones. Dit is de keerzijde van de goede bereikbaarheid; de infrastructuur vormt zowel een psychologische als een fysieke barrière tussen de kernen en de rivier aan de zuidzijde en het Groene Hart aan de noordzijde, terwijl de milieuzones de bouw van woningen en andere geluidgevoelige bestemmingen in een groot gebied onmogelijk maakt. Mede door de barrièrewerking van de A15 is de relatie van de kern Neder-Hardinxveld/Giessendam met de Merwede zwak te noemen, waardoor de potenties die de ligging aan deze rivier biedt onvoldoende worden benut. Daarbij kan worden gedacht aan mogelijkheden voor woningbouw alsmede recreatie. Op verschillende plekken ligt hinderlijke bedrijvigheid in de directe woonomgeving; deze bedrijven hebben een negatieve invloed op het woonklimaat en zijn veelal gevestigd op locaties met op zich (zeer)

2

3 61 gunstig voorwaarden voor het wonen; anderzijds hebben deze bedrijven zelf geen mogelijkheden meer uit te breiden en ondervinden vaak ook andere beperkingen in hun bedrijfsvoering op hun huidige locaties. Er is thans in een aantal gebieden reeds sprake van een tekort aan oppervlaktewater. Dit tekort legt beperkingen op aan verstedelijking en zal zich in de toekomst versterkt manifesteren. De Peulenlaan/Wieling als nieuwe voordeur van de gemeente heeft een zeer lage belevingswaarde; de laan is nu opgeknipt in aantal delen met een steeds veranderend profiel en karakter; de bezoeker van Hardinxveld-Giessendam is bovendien gedwongen eerst langs bedrijventerreinen met een negatieve ruimtelijke uitstraling te rijden alvorens in de woongebieden en het centrum te komen. Matige beeldkwaliteit van de ruimtelijke hoofdstructuur en het centrumgebied; er is geen sprake van een overduidelijke structuur van stedelijk gebied als geheel en een zichtbare of voelbare afbakening waar het centrum begint en waar het eindigt. Ook op een groot aantal specifieke plaatsen binnen de woongebieden, bedrijventerreinen en linten is de ruimtelijke kwaliteit niet optimaal. Er is sprake van een tekort (kwalitatief en kwantitatief) aan geschikte huisvesting voor senioren; dit geldt zeker gezien de noodzakelijke modernisering van de ouderenzorg (de zogeheten extramuralisering) Imago en identiteit toekomstige Betuweroute. De trefwoorden voor het stedelijk gebied zijn: dicht bebouwd, zeer divers, weinig groen en een wat bonte mengeling van functies en bouwstijlen. Voor de gemeente als geheel past de typering dynamisch en half-stedelijk daarom beter dan groen, landelijk en dorps. Verder valt de ligging op een dunne rand tussen Groene Hart en de Merwede/Eiland van Dordt/Biesbosch en de bijbehorende extreme oostwest-oriëntatie op, waarbij het stedelijk gebied wordt geflankeerd en doorsneden door diverse infrastructurele verbindingen. Deze verbindingen maken het ommeland slecht toegankelijk, waardoor de kwaliteiten van de open landschappen onvoldoende kunnen worden benut Potenties en knelpunten Inleiding Uit de sterkte-zwakte-analyse is naar voren gekomen dat in de gemeente Hardinxveld-Giessendam een aantal mogelijkheden ligt voor verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. Hieronder worden deze mogelijkheden benoemd en nader toegelicht (zie ook de kaart potenties ). Tegelijkertijd vormt een aantal van deze punten een bedreiging omdat als de uitdagingen blijven liggen de ruimtelijke kwaliteit verder wordt aangetast. Tevens zijn onderstaande punten vraagstukken waarover in deze visie een uitspraak zal moeten worden gedaan. De bovenstaande kenmerken bepalen de identiteit (hoe de gemeente naar het eigen gebied kijkt) en het imago van het gebied (hoe van buitenaf naar het gebied wordt gekeken). Dit biedt aanknopingspunten voor de afweging van belangen, de situering van functies en de formulering van maatregelen. Hardinxveld-Giessendam heeft het imago en de identeit van een bedrijvige no-nonsense gemeente met een christelijke signatuur. De trefwoorden voor het landelijk gebied aan de noordzijde zijn: openheid, groen, rust en authentiek landschap. Dit deelgebied is echter ook afgesloten van de woongebieden door de barrièrewerking van de bestaande spoorlijn en de Potenties en knelpunten Contouren Een van de meest prangende vraagpunten voor gemeente en provincie betreft de situering van de rode contour. De situering moet de uitkomst zijn van de afweging tussen de in het ruimtelijk raamwerk gevormde kwalitatieve beschouwing enerzijds en de ruimtevraag voor woningbouw en bedrijventerreinen en de mogelijkheden binnenstedelijk aan die vraag te voldoen anderzijds. Met het oog op het behoud van de kwaliteit van leven, kan ervoor

4 62 worden gepleit een aanzienlijk woningbouw- en bedrijfsterreinprogramma te realiseren; het uitgangspunt een hoge ruimtelijke kwaliteit te realiseren, stelt evenwel beperkingen aan dit programma. De huidige bebouwingscontour van Hardinxveld-Giessendam op grond van het streekplan is aan de noordzijde grotendeels gelegd op de bestaande spoorlijn. Binnen de bebouwingscontour zijn er twee nader af te wegen gebieden, die slechts in aanmerking komen voor verstedelijking indien dit is onderbouwd in een structuurvisie. Een uitkomst van deze structuurvisie kan zijn dat de contour ruimer zal moeten worden gelegd. zal moeten worden welke functies dit gebiedsdeel verdient. De ontwikkeling tot water- en groengebied, maar ook (ten dele) tot bedrijventerrein behoort tot de mogelijkheden. Giessendam West III: dit gebiedsdeel lijkt de eerst aangewezen locatie die moet voorzien in de ruimtevraag, gelet op de logische aansluiting op West I en II en op het feit dat het door de (dubbele) afsnijding van het ommeland relatief weinig landschappelijke waarde heeft. Daarnaast kent het gebiedsdeel geen hoge intrinsieke landschappelijke waarden, afgezien van de aanwezige knotwilgen. Transformatiegebieden Een aantal gebieden blijkt op grond van de interne analyse en passend binnen het ruimtelijk raamwerk mogelijkheden voor (ingrijpende) functiewijzigingen te bieden en is daarom te beschouwen als transformatiegebieden. Hieronder worden de belangrijkste genoemd: De zone tussen de Betuweroute en het bestaande spoor; dit deelgebied, dat thans onderdeel is van het aaneengesloten veenweidegebied van de Alblasserwaard, is ontstaan door de komst van de Betuweroute. Dit gebied kan nog steeds worden gebruikt voor agrarische doeleinden dankzij onderlinge kavelruil. Maar omdat het gebiedsdeel is afgesneden van het waardevolle open veenweidegebied dat de Alblasserwaard is, verzet het ruimtelijk raamwerk zich niet tegen een transformatie van dit gebiedsdeel. Dit betekent echter niet dat het gebiedsdeel zondermeer als opvanggebied voor woningbouw en bedrijventerreinen kan worden beschouwd. Als overgangsgebied tussen het stedelijk gebied en het open veenweidegebied dient de zone tussen de twee spoorlijnen een nadrukkelijke groene functie te krijgen. Tevens is een strerke blauwe functie gewenst om het waterprobleem te kunnen oplossen. Het gebied tussen de kernen Neder- en Boven-Hardinxveld: het betreft een gebied dat is doorsneden door infrastructuur en dat een divers gebruik kent. Als gevolg van de doorsnijding resteren er relatief kleine landschappelijke eenheden. Zonder duidelijke structuur en bestemming loopt dit gebiedsdeel het risico te verworden tot rommelzone. Duidelijk Herstructurering De herstructurering van het bestaand stedelijk gebied kan de kwaliteitsverbetering van het aan te pakken gebied als achtergrond hebben, maar ook de wens ruimtevragen binnenstedelijk op te lossen. Dit betekent dat herstructurering op de meeste plekken zal resulteren in verdichting en op sommige juist in verdunning. Met name de volgende gebieden komen in aanmerking voor herstructurering: De wijken uit de jaren 50 en 60 moeten nader worden beschouwd op de noodzaak van herstructurering en verdichting dan wel verdunning. Aangegeven zal worden met welke opgave de wijken te maken krijgen. Een en ander hangt tevens af van de woningbouwopgave en welk deel daarvan binnen- dan wel buitenstedelijk zal worden gerealiseerd. Ter plaatse van de oude linten dienen de grote, hinderlijke bedrijven te worden uitgeplaatst ten behoeve van vervangende woningbouw. Zodoende kan ook een betere relatie met de Giessen worden bewerkstelligd. Bij bedrijventerrein De Peulen gaat het erom door herstructurering de algehele ruimtelijke kwaliteit te verhogen en mogelijk een zekere intensivering te realiseren. In het centrum wordt momenteel gewerkt aan de versterking en verdere ontwikkeling van het winkelcentrum door een herstructurering die bestaat uit het concentreren van het winkelbestand, het voorkomen van nieuwe winkelvestigingen aan Buitendams en Damstraat en de versterking van de westkant van het centrumgebied door een trekker.

5 63 De Peulenlaan als zijnde een belangrijke entree van Neder- Hardinxveld/Giessendam kan sterker een structurerend element worden indien de laan eenduidiger wordt geprofileerd. Verder wordt aan de beeldkwaliteit bijgedragen als het bedrijventerrein De Peulen zich naar de weg toe beter presenteert middels een hoogwaardiger architectuur. Op de locatie IJzergieterij dient vorm te worden gegeven aan een (betere) verbinding tussen de Merwede en het stedelijk gebied. De Peulen oost heeft potenties voor herstructurering en verbetering van de relatie met de Giessen. Voorzieningen Enerzijds is reeds erkend dat er niet altijd een directe relatie bestaat tussen het inwonertal en het voorzieningenniveau en dat het voorzieningenniveau (slechts) een van de variabelen van leefbaarheid is. Anderzijds is hiervoor geconstateerd dat de verzorgingsindex de laatste jaren tot laag is gezakt. In het laatste jaar is ook het inwonertal gedaald. Het wegtrekken van voorzieningen zal een negatief effect hebben op de leefbaarheid, al is het alleen al in de vorm van de beleving van de kern Neder-Hardinxveld/- Giessendam. Voorts bestaat het risico dat de detailhandelsstructuur - in de vorm van een aaneengesloten winkelfront en de compleetheid van het assortiment - wordt aangetast, omdat net het vereiste draagvlak niet meer wordt gehaald. Een verdere negatieve spiraal zou het gevolg kunnen zijn. Het voorgaande betekent dat er meer commerciële voorzieningen gevestigd dienen te worden dan er thans zijn. Bovendien verdient het aanbeveling niet van een te krappe ontwikkeling van het inwonertal uit te gaan om ongewenste effecten voor te zijn. Positief in dit kader is dat door het centrumplan invulling wordt gegeven aan de behoefte het winkelbestand te concentreren. Als het gaat om welzijn en zorg zal gezorgd moeten worden voor voldoende voorzieningen in de nabijheid van woningen voor ouderen. Met betrekking tot de sportvoorzieningen is het de vraag of de sportvelden op dezelfde locatie kunnen blijven; de invulling van het gebied tussen de kernen kan een verplaatsing van de sportvelden nodig maken. Dit zou wel een minder centrale ligging tussen de kernen tot gevolg hebben. Omdat de sportvelden een functie hebben voor de inwoners van zowel Boven- Hardinxveld als Giessendam/Neder-Hardinxveld, bestaat er vanuit het klankbordoverleg en de gemeente weinig enthousiasme voor een eventuele verplaatsing. Woningbehoefte In relatie tot de discussie over de voorgaande punten (met name de contouren) dient er een keuze gemaakt te worden tussen de modellen voor de bevolkingsontwikkeling. De (maximale) omvang van de bevolking in 2015 volgt uit het ruimtelijk raamwerk en de herstructureringsmogelijkheden. Geen van beide prognosemodellen wordt vooralsnog belemmerd door het ruimtelijk raamwerk (bij een optimale benutting van herstructureringslocaties). Het ligt daarom voor de hand als uitgangspunt te kiezen voor migratiesaldo 0, omdat binnen dit scenario voor de eigen woningbehoefte wordt gebouwd. Dit scenario biedt tevens goede mogelijkheden in het kader van de gewenste dynamiek, leefbaarheid en vitaliteit binnen het bestaande bebouwde gebied van de gemeente. Tevens past dit scenario binnen de status van Neder-Hardinxveld/Giessendam als secundair knooppunt van de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden in de Regiovisie en sluit het aan bij de voorkeur van het gemeentebestuur. Met nadruk wordt vermeld dat in eerste instantie gezocht dient te worden naar inbreidingsmogelijkheden. Duidelijk is in elk geval dat de kwaliteit van de woningbouwopgave belangrijker is dan de kwantiteit. Belangrijke doelgroepen zijn starters en ouderen. In beide scenario s moeten er evenwel woningen in uitleggebieden worden gebouwd, waarvoor locaties dienen te worden gezocht die passen in het ruimtelijk raamwerk; dit raamwerk biedt evenwel meerdere mogelijkheden. Bedrijventerreinen Het realiseren van nieuwe bedrijventerreinen zal primair afgestemd moeten zijn op de behoefte van de bestaande bedrijven in Hardinxveld-Giessendam

6 64 en secundair op de behoefte van de bedrijven vanuit de regio. Voor de in de kern gelegen bedrijven moet schuifruimte gecreërd worden zodat deze uit de kern naar de rand verplaatst kunnen worden teneinde ruimte vrij te maken voor woningbouw. Tevens dient er ruimte te worden geschapen voor een groei van de bedrijvigheid passend bij de bevolkingsgroei op basis van migratiesaldo 0. Daarnaast is Hardinxveld-Giessendam bereid ruimte te bieden voor de opvang van bedrijven uit de regio op een te ontwikkelen regionaal bedrijventerrein. De te ontwikkelen bedrijventerreinen voor regionale opvang zouden op grond van de Regiovisie moeten worden gesitueerd in de nabijheid van de (sub)regionale knooppunten. Barrières De relatie met de Merwede moet worden verbeterd. Dat betekent dat de A15 als barrière moet worden geslecht. Dit kan worden gerealiseerd door het gebied tussen de A15 en de rivier bereikbaar te maken voor recreatieve doeleinden door de weg te overbruggen met behulp van viaducten van waar af ook zicht over de rivier mogelijk is. Verder kan de uitdaging worden aangegaan de A15 te overkluizen met woningen om de relatie met de Merwede te verbeteren. De intentie zal moeten worden uitgesproken of overkluizing als (serieuze) onderzoeksoptie wordt beschouwd. Overkluizing kan op lange termijn ruimte bieden voor toekomstige uitbreiding van het stedelijk gebied. Voorts moet de barrièrewerking van de bestaande spoorlijn en de Betuweroute worden verminderd. Daarbij gaat het erom zichtrelaties met het buitengebied te versterken en de oversteekbaarheid voor recreanten te verbeteren. Ook de oversteekbaarheid van de Giessen dient te worden verbeterd voor langzaamverkeer om een betere wederzijdse relatie tussen de gebieden aan weerszijden van de Giessen te realiseren. Ontsluitingsproblematiek Er is ondanks de infrastructuur sprake van een relatief slechte bereikbaarheid van de gemeente vanwege de fileproblematiek op de A15. Door aan te takken op het bestaande vervoer over water kan het wegennetwerk enigszins worden ontlast. Ofschoon er geen wonderen van mogen worden verwacht, is de mogelijkheid stopplaatsen voor de Fast Ferry (forensenverkeer) en/of de waterbus (recreatief verkeer) te realiseren, het onderzoeken waard. Deze mogelijkheid is ook in de regiovisie opgenomen. Daarnaast is er op veel plaatsen nog sprake van een onveilige verkeerssituatie, met name voor het langzaam verkeer. Hieraan wordt bijgedragen door het sluipverkeer dat zich vooral over de Peulenlaan beweegt. Water De verwachting is dat de gemeente Hardinxveld-Giessendam in de toekomst door de klimaatverandering een aantal problemen met betrekking tot water krijgt. Ten eerste is er de problematiek van de verhoogde piekafvoeren van de rivier. En ten tweede blijkt uit het Waterstructuurplan dat er onvoldoende open water in grote delen van het plangebied aanwezig is. Naast dit kwantiteitsprobleem geldt ook het kwaliteitsprobleem. Het stedelijke water is op sommige plekken van slechte kwaliteit ten gevolge van slechte doorstroming in combinatie met frequente riooloverstorten. Problematisch is dat indien ter bevordering van duurzaam waterbeheer een polder voor zoetwaterconservering wordt gereserveerd, dit functies als wonen en werken beperkingen oplegt. In dat geval kunnen met name functies als natuur en recreatie logisch worden genoemd. Ook vormen de waterkeringen een beperking voor de mogelijkheden voor herstructurering en het toevoegen van woningbouw en andere stedelijke functies. Verder dient aandacht te zijn voor de veiligheidsrisico s rond overstromingen. De relaties tussen natuur, landschap, cultuurhistorie, landbouw en recreatie De genoemde relaties kennen zowel tegenstellingen als combinatiemogelijkheden. De tegenstelling bestaat eruit dat de grondgebonden landbouw een belangrijke drager vormt van het open landschap, terwijl die landbouw steeds minder ruimte krijgt en de toekomst van de landbouw als drager van het landschap zo onzekerder wordt. Een deel van de agrariërs zal door een verdere schaalvergroting trachten het hoofd boven water te houden. Het behoud van landschap en cultuurhistorie kan dan als een

7 65 belemmering ervaren worden. Niettemin zal moeten worden getracht de essentiële kenmerken, die onderscheiden zijn in het groen-blauwe raamwerk, te behouden. Recreatie vormt enerzijds een uitvloeisel van de attractiviteit van het landschap, de natuur en de cultuurhistorie van een gebied. Daarmee kan het ook worden gezien als een zij het wellicht relatief bescheiden inkomstenbron en biedt het mogelijkheden voor het behoud en ontwikkeling van de waarden in een gebied. Naast deze combinatiemogelijkheid kan recreatie anderzijds zulke intensieve vormen aannemen, dat het de rust en/of het aanzien van het gebied aantast, hetgeen zoveel mogelijk moet worden voorkomen. Op basis van de bovenstaande analyse zijn (in het volgende hoofdstuk) drie scenario s opgesteld voor de ontwikkeling van Hardinxveld-Giessendam in de komende 15 jaar. Oplossingsrichtingen De doelstelling de ruimtelijke kwaliteit te versterken vraagt om creatieve oplossingsrichtingen. In de afweging tussen de verschillende functies zijn de volgende strategieën toegepast: prioriteiten stellen; in het veenweidegebied kan bijvoorbeeld de landbouw prioriteit worden gegeven. activiteiten beperken/reduceren ruimtebehoefte; gekozen kan worden voor een restrictief woningbouwbeleid of voor het bouwen van nieuwe woongebieden in hoge dichtheden. intensiveren (stad); in het bestaande stedelijke gebied van Hardinxveld- Giessendam kan in toekomst op een aantal plekken ruimtewinst worden geboekt; combineren (landelijk gebied); het gaat hier om de combinatie van recreatie met cultuurhistorie, landbouw, natuur en water, maar ook die van waterberging en landelijk wonen; transformeren/herstructureren (stedelijk en landelijk gebied); dit betreft veelal het herstructureren van woonwijken en herstructurering/- transformatie van bedrijventerreinen.

8