Beleidsnota herijking armoedebeleid Houten

Transcriptie

1 Beleidsnota herijking armoedebeleid Houten Versie 5.6

2 Leeswijzer Deze nota gaat over de herijking van het armoedebeleid. Achtereenvolgens gaan we in op: 1. De aanleiding voor de herijking 2. Het doel van de herijking 3. Armoede in Houten 4. Oorzaken en kenmerken van armoede 5. De risicogroepen voor armoede 6. Uitgangspunten voor ons handelen 7. Doelstellingen en speerpunten voor het armoedebeleid Het vervolg en wat doen we nu al? 9. Het financiële kader 10. Advies van de Adviesraad Sociaal Domein 1. Waarom een herijking van het armoedebeleid? Armoede staat niet op zichzelf maar gaat vaak gepaard met stress, gezondheidsproblemen, sociaal isolement, schulden en andere problemen. Armoede is te herkennen vanuit leefsituaties en factoren die een rol spelen bij het leven in armoede. Ook in Houten worden deze oorzaken en kenmerken van armoede (h)erkend. Deze inwoners moeten besparen op noodzakelijke kosten zoals winterkleding, het vervangen van huishoudelijke apparaten en kunnen niet de vervoerskosten betalen wanneer de buurvrouw vraagt om mee op stap te gaan. Vaak gepaard met een excuus, omdat zij zich hiervoor schamen. Zij missen de financiën om mee te kunnen doen. Ook hebben kinderen uit een gezin waarin weinig perspectief is op een rooskleurigere inkomenspositie een verhoogde kans om op latere leeftijd zelf in een vergelijkbare situatie te komen; een vicieuze cirkel. Armoede komt vaak voor in gezinnen met een (langdurig) laag inkomen, maar kan ook mensen met een hoger inkomen treffen, als ze hun baan kwijtraken, gaan scheiden, schulden hebben, of als ZZPer minder opdrachten krijgen. In Houten leven momenteel zo huishoudes et ee ikoe rond bijstandsniveau. )o 50 kinderen maken deel uit van deze huishoudens. Voldoende redenen om het armoedebeleid in Houten te herijken. Het thema armoede en minima komt ook regelmatig terug op de politieke agenda. Het ontwikkelen van armoedebeleid is een continu proces geweest waaruit verschillende regelingen, initiatieven en netwerken zijn ontstaan. Denk hierbij aan de invoering van de vangnetregeling, de regeling Compensatie Eigen Risico (CER) en de oprichting van Stichting Leergeld Houten. Deze maatregelen zijn genomen om opkomende lacunes te dichten. Daarbij is echter te weinig gekeken naar de bredere context van armoede. In 2016 zijn we gestart met het herijken van het armoedebeleid. Als eerste stap in de herijking hebben wij (literatuur)onderzoek verricht en gesprekken gevoerd met de doelgroep en maatschappelijke partners. Daarnaast heeft onderzoeksbureau KWIZ de gevolgen van de landelijke en de Houtense regelingen op het inkomen in kaart gebracht. Ook heeft het college voor het armoedebeleid haar belangrijkste uitgangspunten met betrekking tot haar handelen gegeven. De resultaten van deze verkenning vindt u in de bijlagen. Op deeer hee politieke partije i Houte het aifest; Aroede estaat, ook i Houte 1 opgesteld naar aaleidig va het politiek afé; Aroede i Houte va oveer Dit manifest sluit aan bij het voorstel voor het armoedebeleid (hoofdstuk 7). 1 Bijlage 9; Manifest armoede bestaat, ook in Houten 2

3 Voorliggende beleidsnota bevat de belangrijkste bevindingen van de verkenning (vanaf hoofdstuk 3). Op basis van de verkenning ontstaat een beeld waar het armoedebeleid verbeterd kan worden en wat de accenten zijn voor de komende jaren (hoofdstuk 6 en 7). De beleidsnota is daarmee kaderstellend voor het armoedebeleid Wat is het doel van de herijking? Met een herijking kunnen we richting geven aan het armoedebeleid Een herijkt armoedebeleid, dat integraal is, zorgt ervoor dat we bewuste keuzes kunnen maken en beter kunnen sturen op langere termijn. Het doel van de herijking is niet het evalueren en aanpassen van bestaande regelingen. De herijking volgt het spoor van het Programma Sociale Kracht en werkt mee aan de inclusieve samenleving: iedereen doet mee! Het armoedebeleid zal een bijdrage leveren aan de volgende subdoelen van het Programma Sociale Kracht: 1. Mensen zijn beter in staat zichzelf te redden en daarbij hun sociaal netwerk te benutten 2. Mensen die (tijdelijk) minder zelfredzaam zijn, vinden passende ondersteuning in Houten 3. Armoede in Houten Er is geen eenduidige en juiste definitie van armoede. Het leven in armoede kan voor mensen zelf een zeer reële en concrete ervaring zijn. Echter, de betekenis van armoede is afhankelijk van de maatschappelijke context. De gemeente Houten gaat uit van de volgende definitie van armoede: Armoede heeft te maken met het niet mee kunnen doen in de maatschappij en heeft daarbij een financiële grondslag. Die grondslag kan een oorzaak zijn van armoede, maar ook het gevolg. Bijvoorbeeld als gevolg van een life event (een scheiding, een ziekte) is er minder inkomen. Er is sprake van armoede als mensen langere tijd financiële tekorten ervaren, waardoor ze niet meer kunnen voorzien in de kosten van minimaal noodzakelijk goederen en voorzieningen. Door dit financiële tekort is meedoen niet meer vanzelfsprekend. Bij de definitie van armoede spelen dus drie elementen een rol: 1. Een financieel tekort 2. Langdurigheid 2 3. Verminderde participatie (met risico op uitsluiting). Armoede heeft in onze definitie een financiële grondslag. Daarom hebben we gekeken naar het aantal huishoudens in Houten dat leeft van een inkomen op bijstandsniveau of iets daarboven. Daarnaast heeft onderzoeksbureau KWIZ onderzoek gedaan naar de effecten van het armoedebeleid op de inkomenspositie van minimahuishoudens in Houten. Naast de landelijke regelingen (zoals huur- en zorgtoeslag), heeft de gemeente Houten lokaal een aantal regelingen voor minima (zie bijlage 8, Regelingen in Houten). De belangrijkste bevindingen zijn: 1. De doelgroep met een inkomen tot 101%, 110% en 120% van de bijstandsnorm in Houten blijft stijgen. 2. Ook het aantal bijstandsgerechtigden stijgt. 3. Uit de effectrapportage van KWIZ blijkt: 3 2 oiaal e Cultureel Plaureau CP e Movisie verstaa hieroder lagdurig ij een laag inkomen van 3 jaar of langer (zie bijlage 3, Cotextotitie. 3

4 Het bedrag dat huishoudens aan landelijke toeslagen kunnen ontvangen is veel hoger dan het bedrag aan de gemeentelijke minimaregelingen. Werken loont in Houten: wanneer huishoudens vanuit een bijstandssituatie gaan werken tegen een loon gelijk aan 110 tot 130 procent Wettelijk sociaal minimum (Wsm), gaan zij er in totaal inkomen op vooruit. Echter, de huishoudens gaan er niet evenredig op vooruit. Per huishoudtype verschilt het in welke mate de landelijke toeslagen teruglopen indien men een hoger inkomen krijgt. Bij meerpersoonshuishoudens loopt dit bedrag sneller terug dan bij andere huishoudens. Meerpersoonshuishoudens met twee kinderen houden minder geld over als zij gaan werken voor een inkomen van 130 procent of 120 procent Wsm dan als zij gaan werken voor een inkomen ter hoogte van 110 procent van het Wettelijk sociaal minimum (Wsm). Dat komt doordat zij geen of minder - gebruik meer kunnen maken van landelijke toeslagen. Alleenstaande ouders en pensioengerechtigden houden het meeste geld voor vrije besteding over. Alleenstaanden en meerpersoonshuishoudens houden het minste geld over voor vrije besteding 4. Wat zijn de belangrijkste oorzaken en kenmerken van armoede? Om het probleem van armoede verder in kaart te brengen en te spreken over hoe dit aan te pakken wordt gefocust op de kenmerken en oorzaken van armoede. Hiermee wordt armoede meer tastbaar. Op de oorzaken en kenmerken kan namelijk ingezet worden bij het voorkomen en bestrijden van armoede. Volgens landelijke onderzoeken zijn de volgende situaties de belangrijkste oorzaken van armoede: Langdurig laag inkomen Life events (zoals kinderen krijgen, echtscheiding, ziek worden, ontslag) Hoge vaste lasten Schulden Onbekendheid met en ingewikkeldheid van regelgeving Ontbreken van vaardigheden om eruit te komen Uit landelijke onderzoeken komen de volgende belangrijkste kenmerken van armoede naar voren: Schulden Gemiddeld slechtere gezondheid Stress, korte termijn handelen en wantrouwen Sociale uitsluiting Vicieuze cirkel van armoede (effect van armoede op kinderen) Welke kenmerken en oorzaken worden het meest herkend in Houten? Met maatschappelijk partners is gekeken welke kenmerken en/of oorzaken het meest herkend worden en waaraan prioriteit gegeven moet worden in Houten. Zij geven de volgende top-5: 1. Onbekendheid met en ingewikkeldheid van regelgeving 2. Sociale uitsluiting 3. Vicieuze cirkel van armoede (effect van armoede op kinderen) 4. Ontbreken van vaardigheden om eruit te komen Gezamenlijk op de 5 e plek: 5. Schulden 6. Stress, korte termijn handelen en wantrouwen 3 Meer informatie over de KWIZ-rapportage vindt u in bijlage 4 4

5 Deze 6 kenmerken en oorzaken zouden in Houten dan ook als eerste aangepakt kunnen worden bij het voorkomen en bestrijden van armoede. De maatschappelijk partners hebben hiervoor verschillende oplossingen aangedragen, die zijn onder te verdelen naar oplossingen door istaties e regelige e prevetieve aatregele zie ijlage 6, Uitwerking bijeenkomst Armoede in Houten). Deze oplossingen komen terug in hoofdstuk 7 van deze nota. 5. Wie vormen de risicogroepen voor armoede? Bij de bestrijding van armoede en het inzetten op of het wegnemen van deze oorzaken en kenmerken willen we geen groepen buitensluiten. Toch blijkt uit landelijk onderzoek dat er een aantal leefsituaties / groepen zijn waarin deze oorzaken en kenmerken van armoede in hogere mate aanwezig zijn. Deze groepen hebben een verhoogde kans op armoede. Er zou voor deze groepen daarom extra aandacht moeten zijn. De niet-westerse migranten (ook genoemd in de onderzoeken) zijn niet als een aparte groep uitgewerkt, omdat zij veelal (ook) in één van de andere risicogroepen vallen. Daarnaast is in het actieplan statushouders extra aandacht voor de statushouders die naar Houten komen. Langdurig laag inkomen Het hebben van een langdurig laag inkomen wordt bestempeld als armoede of lijdt tot armoede met alle gevolgen en kenmerken van dien. Onderzoeksbureau SCP en Movisie omschrijven als risicogroep mensen met een uitkering (een overdrachtsinkomen). Doordat financiële draagkracht steeds vaker ontbreekt, wordt de kans op schulden en / of sociale uitsluiting steeds groter. Wanneer gekeken wordt naar de overdrachtsinkomens in Houten is te zien dat het aantal huishoudens met een overdrachtsinkomen van 2010 naar 2014 gestegen is. In 2010 had nog 23,2% van alle huishoudens in Houten inkomen uit een overdrachtsinkomen, maar in 2014 was dit 26,1% van het totaal aantal huishoudens in Houten. Deze groeiende groep die rond komt van een (vaak) langdurig laag inkomen uit werk dan wel uit een overdrachtsinkomen behoeft aandacht. Kinderen Het SCP heeft onderzocht dat kinderen tot en met 12 jaar een bovengemiddeld risico op het leven in armoede hebben ten opzichte van andere leeftijdscategorieën. In 2014 leefde iets meer dan 12% van deze kinderen in een huishouden met een inkomen onder het niet-veel-maar-toereikendcriterium. Dit is bijna 5 procentpunten hoger dan het landelijke gemiddelde wanneer naar alle leeftijden wordt gekeken (7,6%). Vanaf 2010 daalt het aantal minderjarige kinderen in Houten langzaam van naar minderjarige kinderen. Echter blijft volgens het CBS het aantal kinderen met kans op armoede al vanaf 2010 gelijk. In 2013 woonden ongeveer minderjarige kinderen in Houten. Dit zijn de laatst bekende cijfers. Het CBS rekent voor dat van deze kinderen ongeveer 700 kinderen kans hebben op armoede (5,9%). Ter vergelijk met de Lekstroom gemeenten (2013): Lopik: 3300 waarvan 300 kinderen met kans op armoede (7,8%) Nieuwegein: waarvan kinderen met kans op armoede (11,6%) Vianen: 4100 waarvan 400 kinderen met kans op armoede (9,4%) IJsselstein: 8000 waarvan 800 kinderen met kans op armoede (10%) 5

6 Als we kijken naar het aantal kinderen dat in Houten binnen een huishouden leeft met een inkomen tot 120% zien we de volgende stijging (cijfers Stimulansz 2015). Aantal kinderen < 18 jr. In huishoudens met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm in gemeente Houten Volgens gegevens van het CBS is het percentage kinderen met kans op armoede in Houten relatief laag (in vergelijking met landelijk (12%) en de andere Lekstroom gemeenten). Dit zijn echter cijfers over Uit cijfers van Stimulansz blijkt dat het aantal kinderen in huishoudens met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm in Houten is gestegen van 700 in 2013 naar 750 in 2015 (een stijging van bijna 7%). Deze stijging verdient aandacht. Vanuit het rijk wordt er vanaf 2017 landelijk structureel 100 miljoen euro beschikbaar gesteld voor kinderen in armoede. Doel daarbij is alle kinderen kansrijk te laten opgroeien. Voor eteket dit voor Houte ee edrag va.,-. Zelfstandigen Uit landelijke cijfers blijkt dat 12% van de mensen met een inkomen als zelfstandige een laag inkomen heeft. Ten opzichte van 3% van de mensen die een inkomen hebben als werknemer. Deze groep zelfstandigen is niet altijd goed in beeld. Enerzijds omdat zij zich niet (snel) melden met financiële problemen. Anderzijds omdat schulden die verband houden met de onderneming uitgesloten zijn voor schuldhulpverlening (dit geldt ook voor schuldhulpverlening bij WIL). Deze zelfstandigen lopen bij (langdurige) lage inkomsten een risico om in een schuldsituatie terecht te komen. Het aantal huishoudens met inkomen uit eigen onderneming neemt in Nederland toe. In Houten is dit ook zo. Ruim 14% van de huishoudens in Houten heeft een inkomen uit eigen onderneming. Ter vergelijk; dit is landelijk 12,6%, 12,9% in IJsselstein en 10,1% in Nieuwegein. Houten heeft relatief gezien dus veel zelfstandig ondernemers. Eenoudergezinnen Een laag inkomen kwam landelijk van alle huishoudtypen in 2014 het meest voor bij eenoudergezinnen met uitsluitend minderjarige kinderen. Uit de vierde kwartaal cijfers 2016 van WIL blijken er in Houten 123 huishoudens (21,8%) met een bijstandsuitkering alleenstaand ouder te zijn. Hierin zitten geen opvallende grote verschillen met de overige Lekstroom gemeenten

7 Bestand naar leefvorm / geslacht Houten IJsselstein Lopik Nieuwegein Vianen Alleenstaanden Alleenstaande ouders Gehuwden Man Vrouw % bestand Man Vrouw % bestand Man Vrouw % bestand ,5% ,8% ,8% ,2% ,1% ,7% ,3% ,2% ,5% ,6% ,6% ,9% ,0% ,9% ,1% Totaal Wél neemt het aantal eenoudergezinnen in Houten toe. In de periode tussen 2012 en 2016 is het aantal eenoudergezinnen met minderjarige kinderen met 3,6% gestegen. Van 870 huishoudens naar 901. Dit zegt nog niet direct iets over de inkomenspositie van deze huishoudens. Uit de Inkomens effect rapportage van KWIZ 4 komt ook naar voren dat deze risicogroep in verhouding tot andere huishoudens meer vrij te besteden geld overhoudt. Toch is dit een groep die waarschijnlijk meer te maken heeft met één van de meest genoemde oorzake va aroede; life evets v sheidig. Daarnaast duidt dit huishoudtype op de aanwezigheid van minderjarige kinderen. Gezien de gevolgen van het opgroeien in armoede (Zie bijlage 3: Contextnotitie) - en om de vicieuze cirkel te doorbreken (grotere kans voor kinderen om ook op latere leeftijd in armoede te komen) is dit een groep die extra aandacht behoeft. Kwetsbare jongeren De hoogte van het huishoudensinkomen - en daarmee het risico op armoede - varieert per levensfase. Op basis van je werkervaring stijgt het arbeidsinkomen. Jongeren staan op het begin van deze ladder en hebben dan ook vaker een laag inkomen. Ook in de recent verschenen Arbeidsmarktmonitor 2016 van de gemeente Utrecht wordt benoemd dat de jeugdwerkloosheid nog steeds relatief hoog is. Vooral laagopgeleide jongeren tot 27 jaar (zonder startkwalificatie) hebben moeite om aan de slag te komen. Uit cijfers van het CBS blijkt dat in de gemeente Houten relatief veel jongeren tot 20 jaar wonen. Ook blijkt dat 17,2% van het bijstandsbestand van de gemeente Houten bestaat uit jongeren tot 27 jaar; de andere Lekstroom gemeenten zitten rond de 10%. Armoede problemen worden vooral herkend bij kwetsbare jongeren. Het actieplan Jeugdwerkloosheid Midden-Utrecht spreekt ook over de kwetsbare positie van jongeren en geeft de volgende definitie daaraan: Jongeren uit Praktijkonderwijs, Voortgezet Speciaal Onderwijs en mbo Entreeopleidingen (niveau 1) en mbo niveau 2; Jongeren met een uitkering, op grond van Participatiewet, WW of Wajong; Jongeren zonder startkwalificatie; Jongeren met leer- en/of gedragsproblemen; Jongeren uit een multiprobleemgezin; Jongeren die te maken hebben met discriminatie op de arbeidsmarkt; Jongeren die een achterstand hebben ten opzichte van andere jongeren; Jongeren die geen werk, geen uitkering en geen startkwalificatie hebben en die geen onderwijs volgen. 4 Meer informatie over de KWIZ-rapportage vindt u in bijlage 4 7

8 2017 en 2018 Armoedepreventie door focus op kinderen en kwetsbare jongeren Naar aanleiding van de verkenning stellen we voor om al in 2017 en doorlopend in 2018 extra in te zetten op de risicogroep kinderen en kwetsbare jongeren. De kans op armoede op latere leeftijd wordt namelijk vergroot bij het opgroeien in armoede. Deze vicieuze cirkel willen we zo vroeg mogelijk doorbreken. Samen met onze partners gaan we zorgen voor gelijke kansen voor kinderen en jongeren; iedereen moet mee kunnen doen. We zetten in op het wegnemen van financiële barrières als die er zijn. Deze mogen de ontwikkeling van het kind niet in de weg staan. Het Rijk vindt dit ook belangrijk en heeft voor kinderen tot 18 jaar extra geld beschikbaar gesteld om dit te realiseren. De regeling van het Rijk gaat weliswaar tot 18 jaar, maar ons lokale armoedebeleid kijkt verder dan dat. Ook houden we rekening met gedragsaspecten die spelen bij het armoede vraagstuk. Keuzes die door kwetsbare jongeren voor de langere termijn worden gemaakt stimuleren en ondersteunen we. Daarnaast zetten we in op de ontwikkeling van financiële vaardigheden van kinderen en jongeren. Dit sluit aan op onze uitgangspunten (hoofdstuk 6) en onze doelstellingen en speerpunten (hoofdstuk 7). 6. Welke uitgangspunten hanteren we? Het armoedebeleid is integraal onderdeel van het Programma Sociale Kracht. Dat betekent dat wordt uitgegaan van het bevorderen van zelfredzaamheid (eigen kracht) bij inwoners in hun leefomgeving en wanneer nodig (tijdelijk) passende ondersteuning wordt geboden (zie hoofdstuk 2). Dit betekent de volgende principes voor ons handelen: Het inwonersperspectief centraal. Dit is voor ieders handelen leidend. We houden rekening met gedragsaspecten die meespelen rond het armoedevraagstuk en proberen deze te beïnvloeden. We toetsen de kwaliteit van dienstverlening en werkwijzen aan de uitwerking in de leefwereld van alledag. Daarin zijn we flexibel en oplossingsgericht. We bieden eenvoud in onze regelingen. Inwoners en maatschappelijk partners hebben inzicht in onze regelingen. Deze zijn herkenbaar, toegankelijk en eenvoudig door inwoners aan te vragen. We zijn herkenbaar en laagdrempelig voor de inwoner. Inwoners voelen zich uitgenodigd om met vragen over financiën naar ons of onze partners te komen. We zijn herkenbaar voor de inwoner, we stellen informatie beschikbaar met betrekking tot grip op geld, ondersteunen wanneer dat van ons wordt gevraagd of verwijzen door. Hierop is onze preventie en vroegsignalering ingericht. We bieden een vangnet gericht op herstel uit armoede. Voor wie in armoede leeft bieden we ondersteuning. Armoede zien we als een tijdelijke status. De inzet van middelen is gericht op uit de armoede komen, naar vermogen financieel zelfredzaam worden en herstel van participatie. De financiële belemmeringen worden waar nodig in een netwerk van organisaties op het gebied van armoede weggenomen. Armoede bestrijden we gezamenlijk met onze partners. Armoede kent een verscheidenheid aan oorzaken, kenmerken en risicogroepen. We zoeken daarom actief verbinding met maatschappelijk partners om hier inzicht en grip op te krijgen. Succes in uitstroom uit armoede is afhankelijk van een effectief samenspel tussen de diverse betrokken organisaties, de doelgroep zelf en hun netwerk. We ondersteunen onze partners in het leggen van contacten met elkaar en het daarbij vereenvoudigen van aanvragen en regelingen. 8

9 Stimuleren van samenwerkingen binnen het armoedenetwerk als randvoorwaarde Armoede kent verschillende kenmerken en oorzaken en heeft vele gevolgen. Dit kan de gemeente niet alleen oplossen, we moeten dit samen doen. Randvoorwaarde voor een effectieve preventie en bestrijding van armoede is daarom het stimuleren van samenwerkingen binnen het armoedenetwerk, zowel intern tussen de verschillende beleidsvelden als extern met de verschillenden partners. Armoede is een onderwerp dat vraagt om een integrale aanpak. Succes in uitstroom uit armoede en een succesvolle preventie is afhankelijk van een effectief samenspel tussen de diverse betrokken organisaties, de doelgroep zelf en hun netwerk. Hierin stimuleren we als gemeente maatschappelijke initiatieven en brengen deze met elkaar in contact. Doel daarbij is elkaar versterken, het vereenvoudigen van aanvragen en in samenwerking het aanbod dichter bij de klant te brengen. Het perspectief van de inwoner staat daarbij altijd centraal. 7. Doelstellingen en speerpunten armoedebeleid Op basis van de verkenning die is uitgevoerd en op basis van de uitgangspunten - kunnen we een voorstel doen voor doelstellingen en speerpunten voor het armoedebeleid Doelstelling 1: Voorkomen is beter dan genezen Armoede staat niet op zichzelf. Het gaat meestal samen met stress, gezondheidsproblemen, sociaal isolement, schulden en kan invloed hebben op de ontwikkeling van het kind. Daarom is voorkomen beter dan genezen. Speerpunt 1: Intensiveren van vroegsignalering Instanties zoals scholen, huisartsen, zorgaanbieders maar ook nutsbedrijven zijn instanties die in een vroeg stadium kunnen signaleren dat er meer aan de hand is dan alleen een rekening die een keer is gemist of een kind dat niet mee kan op een schoolreisje. Door armoede te (h)erkennen en te handelen of door te verwijzen kunnen zij een belangrijke rol spelen in het helpen voorkomen van armoede en schulden met alle gevolgen van dien. Een voorbeeld hiervan is het convenant Vroeg Eropaf! Samen met de Stichting Viveste is vorig jaar het convenant Vroeg Eropaf! getekend. Hierbij wordt in een vroeg stadium door Stichting Viveste persoonlijk contact gezocht met de schuldenaar en wanneer nodig samengewerkt met het Sociaal Team of schuldhulpverlening. Wij willen instanties bewust maken van deze rol en de mogelijkheden onderzoeken om de vroegsignalering in Houten uit te breiden met bijvoorbeeld de zorgverzekeraar, Werk en Inkomen Lekstroom (WIL), Van Houten&co, huisartsen, scholen, zorgaanbieders, BKR en/of nutsbedrijven. Doelstelling 2: Versterken van de zelfredzaamheid Over schulden en armoede bestaat vaak schaamte. Daarnaast kunnen inwoners door de veelheid aan regelingen en instanties niet meer overzien waar recht op is en wat voor hem of haar van toepassing is. Mensen melden zich daardoor pas als er al echte problemen zijn. Om de zelfredzaamheid te versterken moeten we armoede bespreekbaar maken en de regelingen toegankelijker maken. Hierdoor worden inwoners in staat gesteld zelf of met hulp, actie te ondernemen om armoede te voorkomen. Daarnaast bieden we mogelijkheden aan om de vaardigheden te verbeteren die nodig zijn om financieel zelfredzaam te zijn. 9

10 Speerpunt 2: Armoede bespreekbaar maken We maken armoede bespreekbaar. Daardoor kunnen mensen op tijd worden geholpen en op voorliggende voorzieningen worden gewezen om armoede en schulden te voorkomen. We maken inwoners bewust van de oorzaken en kenmerken van armoede, zodat zij tijdig risicovolle situaties (h)erkennen. Ook wijzen wij ze op mogelijkheden ter voorkoming van armoede. We stellen informatie beschikbaar met betrekking tot regelingen, schulden en grip op geld. Hierbij is aandacht voor de verschillende oorzaken (life events, schulden) en risicogroepen binnen armoede. Inwoners moeten zich uitgenodigd voelen om met armoedevraagstukken naar ons of onze partners te komen. Laagdrempelig en persoonlijk bieden wij en onze partners mogelijkheden aan om de armoedesituatie te bespreken. Hiervoor zijn wij herkenbaar. We bieden daarin ondersteuning wanneer dat wordt gevraagd of verwijzen door wanneer nodig. Speerpunt 3: Eenvoud in onze regelingen We vereenvoudigen onze regelingen. Vereenvoudiging moet leiden tot een beter en overzichtelijker gebruik van alle verschillende voorzieningen in Houten. Deze zijn direct herkenbaar, toegankelijk en eenvoudig om aan te vragen. Daarbij staat bij ons handelen het perspectief van de inwoner centraal en zijn we flexibel en oplossingsgericht in ons contact. We geven inzicht en overzicht voor de doelgroep en het maatschappelijk middenveld in alle verschillende voorzieningen. Voor inwoners en voor onze maatschappelijk partners is duidelijk van welke regelingen en minimavoorzieningen gebruik gemaakt kan worden. We zijn ons daarbij bewust van de verschillende doelgroepen die elk een andere manier van benaderen (communiceren) behoeft. Speerpunt 4: Ondersteuning gericht op verbeteren van vaardigheden We zetten in op het verbeteren van vaardigheden van onze inwoners om duurzame uitstroom uit armoede te realiseren. Aan inwoners voor wie taal, rekenen (budgetteren) of de digitale wereld een belemmering opwerpt om (weer) financieel zelfredzaam te zijn, bieden we laagdrempelig mogelijkheden aan om deze te verbeteren. Dat doen we samen met onze maatschappelijke partners. Doelstelling 3: Bieden van een vangnet gericht op herstel Door omstandigheden zoals schulden of life events, of door het ontbreken van bepaalde vaardigheden kunnen inwoners in armoede terecht komen. De stress die dit met zich mee brengt zorgt voor wantrouwen en een korte termijn focus waardoor het toekomst perspectief vertroebelt. Daarom is het belangrijk om aan inwoners die in een armoede situatie terecht komen of dreigen te raken, passende ondersteuning en perspectief te bieden. Armoede zien we als een tijdelijke status. We zoeken met onze partners naar duurzame oplossingen om uit de armoede te komen. Hierin kan het ondersteuning bieden gericht op het verbeteren van vaardigheden (speerpunt 4) ook een rol spelen. Daarbij houden we in onze ondersteuning rekening met gedragsaspecten die meespelen rond het armoedevraagstuk en proberen deze te beïnvloeden. Speerpunt 5: Ondersteuning gericht op herstel van participatie Iedereen doet mee naar vermogen! Ook mensen die in armoede terecht komen moeten de mogelijkheid hebben te participeren. Daarom mogen financiën geen drempel zijn om deel te nemen aan de maatschappij. Samen met onze partners nemen we waar nodig de financiële drempels weg. We stimuleren daarbij het gebruik van onze U-pas en deelname aan werk, sport, cultuur en vrije tijdsactiviteiten. Binnen deze doelstellingen en speerpunten zetten we extra in op kinderen en kwetsbare jongeren (zie hoofdstuk 5). 10

11 8. Vertaling naar actie volgt in het uitvoeringsplan De doelstellingen en speerpunten worden per jaar verder uitgewerkt in een uitvoeringsplan. Het uitvoeringsplan 2018 wordt opgesteld na vaststelling van deze beleidsnota. Uiteraard zitten we niet stil totdat er een uitvoeringsplan ligt. In 2017 hebben we al het e.e.a. in gang gezet. Wat doen we al? Het armoedebeleid is een doorlopend en dynamisch proces is. Daarom zijn we in lijn met bovenstaande doelstellingen en speerpunten - in 2017 al gestart met onder andere de volgende onderdelen: Samen met Stichting Leergeld Houten, het Jeugdsportfonds, Sportpunt Houten wordt een plan ontwikkeld voor de structurele gelden voor kinderen in armoede (.,- voor Houten in 2017). Doel hierbij is gelijke kansen voor kinderen te creëren. (speerpunt 5) Samen met Utrecht, IJsselstein, Stichtse Vecht, De Bilt en de nieuwe uitvoerder van de U-pas (per 1 juli 2017) zijn we bezig met de doorontwikkeling van de U-pas. Inzet van de doorontwikkeling is het gebruiksvriendelijker maken, een gevarieerder aanbod dat aansluit op de doelgroep, het bereik vergroten (communicatie) en het inspelen op trends en ontwikkelingen. (speerpunt 3 en 5) In samenwerking met Werk en Inkomen Lekstroom (WIL) hebben we ook dit jaar weer de Tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten over 2016 opgezet. Voorheen ook wel de vangnetregeling genoemd. Na de evaluatie over 2015 is de aanvraagprocedure vereenvoudigd. (speerpunt 5) Het contract met Menzis voor onze collectieve zorgverzekering loopt per 1 januari 2018 af. Er worden gesprekken gevoerd met de Lekstroom gemeenten, WIL en Menzis over de mogelijkheden en pakketten vanaf 1 januari (speerpunt 5) De opzet van het Taalhuis in Houten is in gang gezet en wordt verwacht in september Hier wordt onder andere laaggeletterdheid bestreden. (speerpunt 2 en 4) Er is een start gemaakt met de Houtense Werktafel. In samenspel met inwoners en (sociaal) ondernemers willen we de lokale arbeids- en participatiemarkt versterken en verbreden. Met als doel dat zoveel mogelijk mensen, ook die met een afstand tot/aan de onderkant van de (reguliere) arbeidsmarkt duurzaam kunnen meedoen. Uit de verkenning blijkt dat er in 2017 behoefte is aan een aantal aanvullende activiteiten. Daarom gaan we in 2017 onder andere van start met: Overleg met Stichting Lezen en Schrijven over de mogelijkheden van ondersteuning aan onze inwoners (doelstelling: Versterken van de zelfredzaamheid, alle speerpunten). In overleg treden met NIBUD over samenwerking en de best passende mogelijkheden en kansen in communicatie en financiële ondersteuning aan inwoners (doelstelling: Versterken van de zelfredzaamheid, alle speerpunten). Hierbij zal ook extra aandacht zijn voor de inzet richting kwetsbare jongeren en kinderen. Verkennen van mogelijkheden voor inzet van ervaringsdeskundigen (doelstelling: Versterken van de zelfredzaamheid, allen speerpunten) Verkennen van de mogelijkheid voor het opzetten van een jeugdcultuurfonds (doelstelling: Bieden van een vangnet gericht op herstel en het speerpunt: Ondersteuning gericht op herstel van participatie.) Evalueren van de Houtense subsidie aan Stichting Leergeld Houten en SUN Lekstroom (doelstelling: Bieden van een vangnet gericht op herstel en speerpunt: Ondersteuning gericht op herstel van participatie). Evalueren van de Tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (doelstelling: Bieden van een vangnet gericht op herstel en speerpunt: Ondersteuning gericht op herstel van participatie). 11

12 Onderzoeken van mogelijkheden voor klatgroep ese in de bijstand met een arbeidscapaciteit van <20%) en afspraken maken over de overdracht van WIL naar de gemeente Houten (doelstelling: Bieden van een vangnet gericht op herstel en speerpunt Ondersteuning gericht op herstel van participatie). Nader uit te werken keuzes met betrekking tot onze minimaregelingen. Hierbij aandacht voor mensen met hoge schulden die in armoede leven en de armoedeval zoals uit de KWIZ rapportage is gebleken (doelstelling: Bieden van een vangnet gericht op herstel en speerpunt Ondersteuning gericht op herstel van participatie) Armoedebeleid is geen statisch beleid, maar een dynamisch proces. We blijven actief de ontwikkelingen in de samenleving volgen en zullen ons beleid waar nodig aanpassen. 9. Financieel kader Voor de uitvoering van het herijkte armoede beleid wordt voorgesteld de volgende gelden ter beschikking te stellen: De Rijksgelden voor kinderen in armoede ,- N.n.b.* N.n.b.* N.n.b.* *Deze gelden zijn structureel beschikbaar gesteld door het Rijk voor kinderen in armoede. Voor 2017 zijn deze gelden vastgesteld op grond van cijfers van het CBS uit 2013 (kinderen met kans op armoede in Houten). Over 2018 wordt de hoogte van deze gelden op basis van de CBS cijfers over 2014 berekend. Over 2019 wordt dit verstrekt op basis van cijfers van het CBS over 2015 enz. Stelpost intensivering armoede- en schuldenbeleid ,-.,-.,-.,- Waarvan in 2017 besteed: -.,- Stichting Leergeld Houten Het herijkte armoede beleid zal verder binnen de begroting met bestaande middelen worden uitgewerkt, tenzij in het uitvoeringsprogramma nieuwe ambities worden geformuleerd. In dat geval zal (opnieuw) een voorstel aan de raad worden voorgelegd. 10. Advies van de adviesraad Sociaal Domein We hebben de Adviesraad Sociaal Domein al tijdens het schrijven van de beleidsnota betrokken om tijdig mee te kunnen denken en de nota aan te scherpen waar nodig. Ook hebben zij officieel advies uitgebracht. Het advies van de Adviesraad is bijgevoegd. 5 De Adviesraad vindt voorliggende beleidsnota een goede aanzet naar een succesvolle aanpak van het armoedebeleid. Doordat de Adviesraad nog voor afronding van de nota haar advies heeft uitgebracht geeft dit de mogelijkheid in deze nota te reageren op aandachtspunten binnen het advies. De Adviesraad pleit voor een aanpak met duidelijke meetbare doelstellingen. In het uitvoeringsplan 2018 zullen we de doelstellingen en speerpunten uitwerken in meetbare prestatie indicatoren. 5 Bijlage 2: Advies van de Adviesraad Sociaal Domein 12

13 De adviesraad Sociaal Domein adviseert om regelingen ook toegankelijk te maken voor mensen met hoge schulden die in armoede leven. Dat betekent dat de koppeling met het wettelijk sociaal minimum moet worden losgelaten en moet worden gekoppeld aan het besteedbaar inkomen. Deze keuze hangt ook samen met het vereenvoudigen van onze regelingen. In het uitvoeringsplan zullen we deze keuzes nader uitwerken. Waarbij ook aandacht is voor de armoedeval bij meerpersoonshuishoudens (zie bijlag 4; KWIZ - Inkomens Effect Rapportage gemeente Houten 2017). 13