Toestemming om restmateriaal af te staan voor de wetenschap

Transcriptie

1 Toestemming om restmateriaal af te staan voor de wetenschap Restmateriaal afstaan U ondergaat binnenkort een IVF/ICSI-behandeling. Tijdens die behandeling worden er eicellen/zaadcellen gecollecteerd en embryo s gecreëerd. In bepaalde gevallen kan een deel van dat materiaal zoals onrijpe, niet-bevruchte, of abnormaal bevruchte eicellen, embryo s van slechte kwaliteit, en abnormale embryo s na pre-implantatie genetische diagnostiek - niet gebruikt worden voor uw behandeling. Die worden normaal gezien vernietigd. Ander restmateriaal dat normaal wordt vernietigd, is het vocht uit de follikels (eiblaasjes) waaruit de eicellen gehaald zijn en het cultuurmedium (kweekvloeistof) waarin het embryo heeft gezeten tijdens de kweek. Toestemming en weigering U staat dit restmateriaal af op vrijwillige basis. Als u toestemt, wordt u gevraagd het toestemmingsformulier te tekenen (zie laatste pagina) per specifiek onderzoeksonderwerp. Toestemming van de beide partners is vereist. Jullie hebben het recht te weigeren geslachtscellen of embryo s af te staan per specifiek onderzoek en kunnen jullie toestemming tot de aanvang van het onderzoek intrekken. Indien jullie geen toestemming geven of die herroepen, zal dat uiteraard geen invloed hebben op de kwaliteit van de arts-patiënt relatie. Voordelen/kosten De studies bieden geen medisch of ander voordeel voor uzelf, maar de resultaten kunnen leiden tot nieuwe en meer efficiënte methodes voor de behandeling van onvruchtbaarheid. Uw deelname aan de studie brengt geen bijkomende kosten mee voor u, maar biedt ook geen financieel voordeel. Vertrouwelijkheid Als u akkoord gaat om aan deze studie deel te nemen, worden uw persoonlijke en klinische gegevens tijdens deze studie geanonimiseerd (daarbij is er totaal geen terugkoppeling meer mogelijk naar uw persoonlijk dossier). In overeenstemming met de Belgische wet van 8 december 1992 en de Belgische wet van 22 augustus 2002, zal uw persoonlijke levenssfeer worden gerespecteerd. Als de resultaten van de studie worden gepubliceerd, zal uw anonimiteit verzekerd zijn. Bovendien is alle onderzoek op menselijke embryo s en gameten strikt onderworpen aan de Wet betreffende het onderzoek op embryo s in vitro van 11 mei 2003, gepubliceerd in het Staatsblad van 28 mei 2003, die onder meer bepaalt dat het verboden is om geslachtscellen en embryo s te gebruiken voor volgende doeleinden: onderzoek op embryo's na de eerste 14 dagen van de ontwikkeling, de periode van invriezing niet inbegrepen reproductief menselijk kloneren het creëren van chimaeren of hybride wezens terugplaatsen van menselijke embryo's bij dieren commerciële doeleinden onderzoeksinterventies die genetische veranderingen tot stand zouden brengen Alle hierna volgende onderzoeksprojecten werden goedgekeurd door het Ethisch Comité UZ Gent. Onderzoek waar ook embryo s aan te pas komen, werd tevens goedgekeurd door de Federale Commissie voor medisch en wetenschappelijk onderzoek op embryo s in vitro. Alle studies worden uitgevoerd onder supervisie van prof. dr. Petra De Sutter, afdelingshoofd. ARG-F IC vers restmateriaal wetenschap (NL).docx Versie: 01/10/2018

2 2/8 ONDERZOEKSPROJECT 1 Gebruik van rest-gameten voor studie van het eicelactivatiemechanisme en in-vitro maturatie Eicelactivatie: Gefaalde of abnormaal lage bevruchting na intracytoplasmatische sperma injectie (ICSI) is vooral te wijten aan een probleem in de activatie van de eicel veroorzaakt door de zaadcel of de eicel. In dit onderzoek willen we de rol van de zaadcel en de eicel verder onderzoeken. Uit de zaadcel moet een eiwit vrijkomen (= fosfolipase C zeta, PLCz) dat calciumstijgingen veroorzaakt vanuit de IP3R-kanalen in de eicel. Bij sommige koppels kan er iets mis zijn met dat PLCz of de IP3R. Bij gefaalde bevruchting kan een muizentest (MOAT, mouse oocyte activation test) uitgevoerd worden, waarbij humane zaadcellen in muizeneicellen geïnjecteerd worden, om zo het activerende vermogen te bepalen van zaadcellen. Het is echter niet evident om die test uit te voeren (muizen nodig, expertise in muis ICSI vereist, ethisch controversieel). Bovendien kunnen humane zaadcellen gemakkelijker muizeneicellen activeren, dus is de test niet gevoelig genoeg. Daarom willen we enerzijds onderzoeken wat de rollen zijn van de zaadcel en de eicel in het eicelactivatiemechanisme, en willen we anderzijds meer accurate en gebruiksvriendelijke diagnostische testen ontwikkelen om een probleem in eicelactivatie aan te tonen. In-vitro maturatie: Naast gefaalde bevruchting, kan ook gefaalde rijping of gefaalde deling van gameten voorkomen. Soms vinden we na stimulatie geen enkele rijp eicel terug. Ook kunnen eicellen wel bevruchting vertonen, maar geen verdere deling ondergaan. De bedoeling is aan de hand van kleuringen van de spoelfiguur of analyse van proteïnen betrokken in de rijping en deling te achterhalen of abnormaliteiten de onderliggende oorzaak vormen van die gefaalde rijping of deling. Invriezen: Onderzoek beoogt ook de optimalisering van de cryopreservatie van menselijke gameten. De cryopreservatie van lage aantallen zaadcellen vraagt een aanpak die afwijkt van klassieke cryopreservatieprocedures. Daarom is het aangewezen om onderzoek te doen naar de optimalisering van minimaal volume vitrificatietechnieken van zaadcellen van de mens. Eicelcryopreservatie is belangrijk zowel om medische als niet-medische redenen. Er is een nood aan continue optimalisering van vitrificatietechnieken van verschillende stadia van eicellen van de mens. B. Methodologie 1. STUDIE VAN HET EICELACTIVATIEMECHANISME: Humane oocyte calcium analyse (HOCA): injecteren van restzaadcellen in resteicellen voor calciumanalyse / gebruik van artificiële activatieagentia gevolgd door calciumanalyse. Bepalen van proteïnen (immunokleuring, blotting, massaspectometrie): in resteicellen: IP3R, fosforylatie van IP3R, andere betrokken proteïnen/kinasen/mineralen (calcium) in restzaadcellen: PLCz, PAWP, andere eiwitten. Bepalen van genexpressie (q-rt-pcr, flow cytometry, andere technieken): in resteicellen: IP3R, andere betrokken proteïnen/kinasen/mineralen (calcium) in restzaadcellen: PLCz, PAWP, andere betrokken eiwitten. Ontwikkeling: gebruik van artificiële agentia om parthenogenetische pseudo-embryo s te creëren. (Epi-)Genetische screening van PLCz/ IP3R /andere genen in zaadcellen of eicellen. 2. GEFAALDE MATURATIE OF KLIEVING Bepalen van proteïnen betrokken in het eicelmaturatieproces en de zygotedeling (immunokleuring, blotting, massaspectometrie) en (epi-)genetische screening van genen betrokken in het eicelmaturatieproces en mitotische deling.

3 3/8 3. OPTIMALISATIE VAN CRYOPRESERVATIETECHNIEKEN VAN MENSELIJKE GAMETEN Optimaliseren van vitrificatietechnieken voor lage aantallen zaadcellen van de mens in minimale volumes en met aangepaste dragers. Optimaliseren van vitrificatietechnieken voor verschillende stadia van eicellen van de mens: cryoprotectanten, dragers, automatisering, standaardisatie. Voor de onderzoeken kunnen resteicellen (immature, gefaalde fertilisatie, abnormale eicellen, ), restzaadcellen, en restzygoten (met PN arrest) die niet (meer) kunnen gebruikt worden voor de vruchtbaarheidsbehandeling afgestaan worden. Die restgameten zullen vers gebruikt worden of eerst ingevroren worden voor later gebruik of gebruikt worden voor de optimalisering van cryopreservatietechnieken. C. Duur/goedkeuring Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal Ethisch Comité. (2014/1309)

4 4/8 ONDERZOEKSPROJECT 2 Kennis- en onderzoeksgedreven aanmaak van humane embryonale stamcellen in een naïeve grondtoestand van pluripotentie Humane embryonale stamcellen worden afgeleid vanuit de kiemknop van een dag 5 of dag 6 embryo (= blastocyst). Embryonale stamcellen kunnen onbeperkt in cultuur gehouden worden en ook uitgroeien tot elk type cel van het menselijk lichaam mits het toevoegen van bepaalde groeifactoren. Dat biedt boeiende perspectieven voor toekomstige klinische toepassingen zoals celtherapie voor ouderdomsziekten, als modelsysteem voor het bestuderen van de menselijke embryologie en van ziekten, als instrument voor toxiciteitsonderzoek of als aangrijpingspunt voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. De huidige humane embryonale stamcellen vertonen echter een aantal nadelen t.o.v. de embryonale stamcellen van muizen waardoor ze minder geschikt zijn voor toekomstige toepassingen. Zo vertonen ze al een zekere differentiatie, zijn ze niet gemakkelijk te kweken in grote hoeveelheden en is hun differentiatie tot bepaalde types cellen beperkter dan de embryonale muizenstamcellen. Men noemt daarom ook de embryonale muizenstamcellen de naïeve stamcel. Bedoeling is om via moleculaire analyse meer inzicht te krijgen hoe we die naïeve embryonale stamcellen kunnen verkrijgen bij de mens. B. Methodologie 1. Bij het afleiden van de huidige embryonale stamcellen zal uit de binnenste celmassa eerst een intermediaire celstructuur gevormd worden, waarna vervolgens de eerste embryonale stamcellen verschijnen. Bedoeling is om een vergelijkende moleculaire analyse uit te voeren tussen de binnenste celmassa, de intermediaire celstructuur en de eerste stamcellen. Daarvoor zullen de verschillende stadia vernietigd worden en zal de genexpressie en de epigenetische status vergeleken worden door genoomwijde screening. 2. We zullen verschillende groeifactoren toevoegen die werken bij de muis om naïeve humane embryonale stamcellen te produceren. We zullen ook uit doelstelling 1 nieuwe netwerken identificeren die ons moeten toelaten om, mits het toevoegen van kleine chemische moleculen en groeifactoren, een cultuuromgeving te creëren waarin naïeve humane embryonale stamcellen kunnen groeien. Voor die doelstelling zullen embryo s geplaatst worden in geschikte cultuuromstandigheden tot naïeve embryonale stamcellen verkregen worden. Voor dat onderzoek kunnen restembryo s afgestaan worden die niet in aanmerking komen voor terugplaatsing (embryo transfer) of voor invriezen wegens hun lage kwaliteit of abnormaliteit. C. Duur/goedkeuring Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal en Federaal Ethisch Comité (2013/822 en Adv054) en zal lopen van 2014 tot 2018.

5 5/8 ONDERZOEKSPROJECT 3 Analyse van het vetzuurprofiel in plasma en follikelvocht in relatie tot de reproductieve uitkomst Overgewicht en obesitas zijn gerelateerd aan een verminderde reproductieve uitkomst, zowel in een spontane zwangerschap als in een medisch begeleide voortplantingsbehandeling. Overgewicht bij de moeder is gelinkt aan verhoogde concentraties van niet-veresterde vetzuren in het bloed en in het follikelvocht. Het follikelvocht is het vocht in het eiblaasje waarin de eicel rijpt. Het is bekend dat variaties in het dieet een invloed hebben op de kans op zwangerschap. Zo zijn er voorbeelden in de literatuur waar een mediterraans dieet, rijk aan monoonverzadigde vetzuren, de kans op zwangerschap verhoogt (Junghem et al. 2011). Er zijn echter nog heel wat onduidelijkheden over de relatie tussen dieet en zwangerschapskans. Deze studie wil het vetzuurprofiel bepalen in het follikelvocht én in het bloedplasma. Het is immers niet bekend hoe het profiel in het plasma zich verhoudt t.o.v. het follikelvocht. Het vetzuurprofiel zal gelinkt worden aan de uitkomstparameters van de vruchtbaarheidsbehandeling om na te gaan of er een associatie is met een bepaald profiel en betere uitkomsten. B. Methodologie Tijdens de eicelpunctie zal na collectie van de eicellen, het follikelvocht gecollecteerd en ingevroren worden. Het vetzuurprofiel in het follikelvocht zal geanalyseerd worden. Ook in het plasma van het bloedstaal gecollecteerd op de dag van de eicelcollectie zal het vetzuurprofiel bepaald worden. De medische gegevens gerelateerd aan de vruchtbaarheidsbehandeling zullen op anonieme wijze gecollecteerd en gelinkt worden aan het resultaat van het vetzuurprofiel. Voor dit onderzoek kan follikelvocht waarin de eicellen zich bevinden, afgestaan worden. In deze studie zal ook een extra bloedafname gebeuren op de dag van de eicelpunctie tijdens het prikken van het infuus. Collega s in het dagziekenhuis zullen die bloedafname uitvoeren. C. Duur/goedkeuring Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal Ethisch Comité, UZ Gent (EC 2016/0259) en zal lopen tot december 2020.

6 6/8 ONDERZOEKSPROJECT 4 Studie van de veiligheid en efficiëntie van het gebruik van nucleaire transfer bij de mens om mitochondriale aandoeningen te overkomen Alle cellen bevatten naast het genetische DNA dat in de kern zit, ook een kleine hoeveelheid DNA in de mitochondriën (de energiefabriekjes van de cel), die zich in het cytoplasma van een cel bevinden. Net zoals er abnormaliteiten kunnen bestaan in het DNA in de kern, kunnen er ook abnormaliteiten voorkomen in het mitochondriaal DNA (mtdna). Het toepassen van nucleaire transfer (NT) kan een uitkomst bieden voor patiënten met een genetische aandoening in het mtdna. Bedoeling is om de kern (met kern DNA) van een eicel of bevruchte eicel van een patiënt met aangetast mitochondriaal DNA over te brengen naar een eicel of bevruchte eicel van een individu met gezonde mitochondriën in het cytoplasma, om zo de overerving van mitochondriale aandoeningen tegen te gaan. Bedoeling van dit onderzoek is om na te gaan wat het effect is van die nucleaire transfer op embryonale ontwikkeling, chromosomale inhoud en genexpressie van deze embryo s. Ook zullen we embryonale stamcellen afleiden uit deze NT embryo s om na te gaan hoe die aangetaste mtdna kopieën zich verdelen bij stamcellen, en bij het differentiëren van stamcellen naar bepaalde celtypes. De gereconstrueerde embryo s of stamcellen of derivaten van stamcellen zullen in geen geval bij de patiënt opnieuw gebruikt worden, dus niet gebruikt worden voor klinische doeleinden. B. Methodologie: Optimalisatie van NT voor verhinderen mitochondriale aandoeningen Er zal getest worden wat de efficiëntie is van poollichaam, spoelfiguur en pronucleitransfer bij de mens, en of de techniek veilig is. Voor spoelfiguurtransfer zullen de resteicellen (onrijpe eicellen, gefaalde fertilisatie eicellen, rijpe eicellen met clusters van smooth endoplasmatisch reticulum, eicellen wanneer geen zaadcellen aanwezig zijn) gebruikt worden en zal vervolgens de spoelfiguur getransfereerd worden naar ontkernde eicellen. Na bevruchting met gedoneerde zaadcellen, zal de embryonale ontwikkeling/ genexpressie/ genetische normaliteit / graad van overerving van mitochondriaal DNA bepaald worden t.o.v een controle (zonder NT). Voor pronucleitransfer zullen afgestane resteicellen geïnjecteerd worden met gedoneerde zaadcellen. De volgende dag zullen de twee voorkernen (pronuclei) getransfereerd worden naar ontkernde abnormaal bevruchte eicellen (één pronucleus, drie prouclei) afgestaan na een vruchtbaarheidsbehandeling. Na pronucleitransfer zullen embryo s in cultuur gebracht worden en zullen dezelfde uitkomstparameters als bij spoelfiguurtransfer bestudeerd worden. Analoog zal het eerste of tweede poollichaam gebruikt worden voor NT. Voor dit onderzoek kunnen resteicellen (onrijpe eicellen, gefaalde fertilisatie eicellen, rijpe eicellen met clusters van smooth endoplasmatisch reticulum, eicellen wanneer geen zaadcellen aanwezig zijn), restzaadcellen, en abnormaal bevruchte eicellen (0PN,1PN, 3PN) afgestaan worden die niet kunnen gebruikt worden voor uw ivf/icsi-behandeling. C. Duur/goedkeuring Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal en Federaal Ethisch Comité. (EC 2016/0871 en Adv071). Duur van deze studie: tot eind 2020.

7 7/8 ONDERZOEKSPROJECT 5 Embryo communicatie via extracellulaire blaasjes Tijdens een IVF/ICSI-behandeling worden eicellen in het laboratorium bevrucht. De hieruit ontstane embryo s worden vervolgens in het laboratorium gekweekt. Daarna wordt het embryo in de baarmoeder geplaatst. Van de eerste embryoplaatsing wordt helaas maar ongeveer 30-35% van de vrouwen zwanger. We denken dat dit komt omdat de meeste embryo s niet innestelen in het baarmoederslijmvlies. Dit onderzoek gaat over de communicatie tussen embryo en baarmoederslijmvlies tijdens de innesteling. Deze communicatie verloopt o.a. via kleine blaasjes die door het embryo uitgescheiden worden en achtergelaten in het cultuurmedium. Met dit onderzoek willen we deze blaasjes isoleren en de inhoud ervan analyseren. B. Methodologie Indien u meedoet aan het onderzoek krijgt u de reguliere IVF/ICSI-behandeling. Nadat het/de embryo(s) is/zijn geplaatst in de baarmoeder worden de overige embryo s ingevroren. Voor het onderzoek verzamelen we alleen de kweekdruppels, nadat de embryo s hieruit verwijderd zijn. Uit deze kweekdruppels worden dan de blaasjes geïsoleerd die het embryo achtergelaten heeft. De inhoud van deze blaasjes zal geanalyseerd worden. Al deze testen gebeuren in het laboratorium. Voor het onderzoek verzamelen we alleen de kweekdruppels, nadat de embryo s hieruit verwijderd zijn. Voor het onderzoek gebruiken we dus niet de embryo s. Het onderzoek heeft geen invloed op uw behandeling. Voor dit onderzoek kunnen restdruppels kweekmedium afgestaan worden. C. Duur / Goedkeuring Dit onderzoek werd goedgekeurd door het Lokaal en Federaal Ethisch Comité (EC 2018/0266). Deze studie wordt uitgevoerd onder supervisie van Prof. Dr. Steven Weyers (UZ Gent), Prof. Dr. Petra De Sutter (UZ Gent) en Prof. A. Van Soom (UGent) en zal lopen tot december 2019.

8 8/8 TOESTEMMINGSVERKLARING Universitair Ziekenhuis Gent, dat een onderdeel is van de Universiteit Gent, openbare instelling met rechtspersoonlijkheid, overeenkomstig het bijzonder decreet van 26 juni 1991 (BS 29/6/1991) met bestuurszetel te 9000 Gent aan de Sint-Pietersnieuwstraat 25, en met administratieve zetel te 9000 Gent aan de C. Heymanslaan 10 met betrekking tot deze overeenkomst vertegenwoordigd door de gedelegeerd bestuurder en inzonderheid de afdeling reproductieve geneeskunde, hierna verder genoemd als UZ Gent enerzijds en Mevr./Dhr. geboortedatum / / en partner Mevr./Dhr. geboortedatum / / anderzijds, werd het volgende overeengekomen: De patiënt stemt toe onderstaand restmateriaal af te staan voor wetenschappelijk onderzoek: onderzoeksproject 2014/1309: restzaadcellen akkoord / niet akkoord resteicellen akkoord / niet akkoord restzygoten akkoord / niet akkoord onderzoeksproject 2013/822: restembryo s akkoord / niet akkoord onderzoeksproject 2016/0259: follikelvocht akkoord / niet akkoord (indien u akkoord kiest voor dit project, zal één buis bloed afgenomen worden op moment van de eicelcollectie tijdens het prikken van het infuus in het dagziekenhuis (u hoeft dus niet extra naar de bloedprikploeg). onderzoeksproject 2016/0871: resteicellen akkoord / niet akkoord restzaadcellen akkoord / niet akkoord abnormaal bevruchte eicellen akkoord / niet akkoord onderzoeksproject 2018/0266: kweekdruppels akkoord / niet akkoord Toestemming en weigering Het afstaan van dit materiaal vindt plaats op vrijwillige basis. Eicellen, zaadcellen en embryo s worden op geen enkele manier gebruikt voor het bewerkstelligen van een zwangerschap en het materiaal wordt op het einde van het experiment vernietigd. Het afgestane materiaal wordt anoniem behandeld. Als u toestemt, wordt u gevraagd het toestemmingsformulier te tekenen. U kunt uw toestemming, te allen tijde intrekken, zonder dat u hiervoor een reden hoeft op te geven. Indien uw toestemming tot onderzoek niet wordt gegeven of wordt herroepen, zal dit uiteraard geen invloed hebben op de kwaliteit van de artspatiëntrelatie. Voordelen/kosten De studies bieden geen medisch of ander voordeel voor uzelf, maar de resultaten kunnen leiden tot nieuwe en meer efficiënte methodes voor de behandeling van onvruchtbaarheid. Uw deelname aan de studie brengt geen bijkomende kosten mee voor u, maar biedt ook geen financieel voordeel. Vertrouwelijkheid Als u akkoord gaat om aan deze studie deel te nemen, zullen uw persoonlijke en klinische gegevens tijdens deze studie worden geanonimiseerd (hierbij is er totaal geen terugkoppeling meer mogelijk naar uw persoonlijke dossier). In overeenstemming met de Belgische wet van 8 december 1992 en de Belgische wet van 22 augustus 2002, zal uw persoonlijke levenssfeer worden gerespecteerd. Als de resultaten van de studie worden gepubliceerd, zal uw anonimiteit verzekerd zijn. De dataprotection officer kan u, indien gewenst, meer informatie verschaffen over de bescherming van uw persoonsgegevens. Contactgegevens: Katya Van Driessche, dpo@uzgent.be Deze onderzoeksprojecten werden goedgekeurd door het lokaal Ethisch Comité UZ Gent en door de Federale commissie voor medische en wetenschappelijk onderzoek op embryo s in vitro (conform de wet van 11 mei 2003 betreffende onderzoek op embryo s in vitro). Deze studies worden uitgevoerd onder supervisie van prof. dr. Steven Weyers (UZ Gent), prof. dr. Petra De Sutter (UZ Gent). Gelezen en goedgekeurd, Datum: Mevr./Dhr. (Naam en handtekening) Dr. (Stempel en handtekening) Partner Mevr./Dhr. (Naam en handtekening)