Een goede raad: meer inzicht in toezicht

Transcriptie

1 Een goede raad: meer inzicht in toezicht

2 Een goede raad: meer inzicht in toezicht Onderzoek naar de handhaving van Bouw- en Woningtoezicht (BWT) en Milieudienst Zuid-Holland Zuid 1

3 Rekenkamercommissie Alblasserdam: Postadres Postbus AA Dordrecht Telefoon (078) Rekenkamercommissie@alblasserdam.nl Internet Contactpersoon: Naam Drs. D.V.J. Massie Telefoon (078) (06) DVJ.Massie@dordrecht.nl Het rapport is onder verantwoordelijkheid van de voorzitter van de Rekenkamercommissie tot stand gekomen. Projectleider: Drs. D.V.J. Massie Onderzoeker: Drs. W. Schneider Opmaak en redigeren Mevr. S. Khadjé Publicatie Januari

4 De gemeente dient voortvarend te handelen en zich aan de afgesproken termijnen te houden. (Nationale Ombudsman in zijn rapport Helder Handhaven). 1 VOORWOORD De Nationale Ombudsman heeft september 2010 een onderzoek naar handhaving uitgebracht. Het is een onderzoek met interessante conclusies. De Ombudsman stelt dat sommige gemeenten overlastgevende situaties langdurig gedogen en afzien van handhaving. Gemeenten handelen dan in strijd met de beginselen van behoorlijk bestuur. Consequent overheidsoptreden is een belangrijke voorwaarde voor de vertrouwensrelatie tussen burger en overheid. Wanneer burgers zich onbehoorlijk behandeld voelen, schaadt dit hun vertrouwen in de overheid, aldus de Ombudsman. De Ombudsman noemt een aantal oplossingen. Zo moet bij het opstellen van handhavingsbeleid aandacht worden besteed aan maatschappelijk draagvlak en een daarbij passende ambtenarencultuur. Ook zijn transparante procedures belangrijk. De Ombudsman concludeert dat een goede en vroegtijdige communicatie tussen alle betrokken partijen zeer belangrijk is. Bovendien moet de gemeente leren luisteren naar wat de burger nu eigenlijk wil. Het managen van de verwachtingen speelt hierbij ook een rol. Dit zijn stevige conclusies van de Ombudsman. Evenals de Nationale Ombudsman heeft de Rekenkamercommissie Alblasserdam in 2010 onderzoek gedaan naar handhaving. Ze stelt vast in dit rapport dat in Alblasserdam de informatie en verantwoording ook niet altijd transparant (termijnen en terugkoppeling) zijn. De commissie doet een aantal aanbevelingen om deze transparantie te bevorderen, zodat de burger weet waar hij of zij aan toe is. De Rekenkamercommissie bedankt de betrokken ambtenaren van de eenheid Bouw- en Woningtoezicht (BWT) en de Milieudienst Zuid-Holland Zuid alsmede de griffie en wethouder Veerman voor de voortreffelijke medewerking aan dit onderzoek. Ik wens u veel leesplezier toe! Daan Massie Voorzitter Rekenkamercommissie 1 Blz. IV, 2010/ september 2010, De Nationale Ombudsman. 3

5 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Aanleiding Doelstelling Probleemstelling Onderzoeksvragen Afbakening Leeswijzer 7 2. NORMENKADER Eenheid Bouw- en Woningtoezicht Milieudienst Zuid-Holland Zuid RESULTATEN ONDERZOEK BOUW- EN WONINGTOEZICHT Bevindingen dossierstudie Oordelen Rekenkamercommissie RESULTATEN MILIEUDIENST ZUID-HOLLAND ZUID Bevindingen dossierstudie Oordelen Rekenkamercommissie CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Conclusies Aanbevelingen BESTUURLIJKE REACTIE NAWOORD 41 Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Lijst Geïnterviewden Onderbouwing normenkader Stroomlijnmodel BWT Stroomlijnmodel Milieubeheer Literatuuroverzicht 4

6 1. INLEIDING Na de publicatie van het rapport Landvast Lessen, is de Rekenkamercommissie in februari 2010 gestart met een nieuw onderzoek. Het betreft een onderzoek naar het handhavingsbeleid. Bij de onderwerpskeuze is de Auditcommissie betrokken geweest. De Auditcommissie fungeert als klankbordgroep. Het onderzoek richt zich op handhaving van de regelgeving ten aanzien van Bouw- en Woningtoezicht (BWT) en Milieubeheer. Recent is dit onderwerp ook door andere rekenkamers onderzocht Aanleiding November 2009 vergadert de Auditcommissie van Alblasserdam. Tijdens deze vergadering wordt duidelijk dat er een groot draagvlak is voor een onderzoek naar de uitvoering van het handhavingsbeleid. 3 Vervolgens houdt de Auditcommissie een aparte bijeenkomst in februari 2010 over dit onderwerp. 4 Het doel van deze bijeenkomst is om onderzoeksrichtingen te bepalen. De aanwezige leden van de Auditcommissie spreken zich uit voor onderzoek dat zich richt op BWT en Milieubeheer. Er is volgens de leden geen directe aanleiding voor deze keuze. Incidenten hebben zich de laatste tijd niet voorgedaan, hoewel de eenheid BWT veel aandacht aan Bouwmarkt Hornbach besteedt. 5 Tijdens de vergadering van de Auditcommissie wordt verwezen naar een rapport van de Inspectie van het Ministerie van VROM uit De VROM-inspectie wijst op tekortkomingen bij de handhaving in Alblasserdam. Zo is onvoldoende beleidsmatig vastgelegd waar de toezichts- en handhavingstaken zich op richten. Hierdoor is het risico aanwezig dat de bouwregelgeving onvoldoende wordt nageleefd. Ook ontbreekt een risicoanalyse. 6 Navraag bij de VROM-inspectie leert dat zij haar onderzoek niet heeft herhaald. De inspectie wijst de Rekenkamercommissie erop dat de gemeenteraad zelf toezicht dient te houden op het handhavingsbeleid. Het college dient hier jaarlijks middels een Handhavingjaarverslag verantwoording over af te leggen. 7 Dit omdat de gemeenteraad beter in de gelegenheid moet worden gesteld om invulling te geven aan zijn controlerende taak. Belangrijk is ook dat de voorgenomen wijze van handhaving en de op dit terrein te maken keuzen publiek kenbaar worden gemaakt, zodat daarvan een positief effect op de naleving kan uitgaan. 8 De Rekenkamercommissie heeft ook het coalitieakkoord , de programmabegroting 2010 en programmaverslag 2009 doorgenomen. Opvallend genoeg wordt in bovengenoemde stukken niet uitgebreid op de term bestuurlijke handhaving ingegaan. In het collegeprogramma wordt wel aandacht aan deze handhaving gegeven. Hierin is opgenomen dat in 2011 een nieuwe nota Integrale Handhaving zal worden opgesteld. 2 Zie bijv. Onderzoek naar handhaving Bouwen, Wonen en Milieu in de gemeente Langedijk, Rekenkamer Castricum/Langedijk; april Verslag Auditcommissie 19 november Verslag Auditcommissie 18 februari Informatie verkregen tijdens de oriënterende gesprekken met BWT. 6 Eindrapport onderzoek gemeente Alblasserdam, VROM-inspectie Regio Zuid-West, 2006 (artikelcode 7046). 7 Zie art. 100 Woningwet. 8 Zie wijziging Woningwet 2007, kamerstuknr , Memorie van Toelichting nr. 3 blz

7 De Rekenkamercommissie heeft geprobeerd te achterhalen hoe hoog de handhavingskosten in de gemeente Alblasserdam zijn. Op grond van het jaarprogramma 2009 was voor toezicht en handhaving door de Milieudienst een bedrag begroot van De daadwerkelijke kosten voor de Milieudienst bedroegen in De kosten van handhaving door BWT kan de gemeente niet geven. 9 Daar de gemeente bijna twee ton aan handhaving uitgeeft, is ook het financiële belang aanleiding tot dit onderzoek. Samengevat, omdat de VROM-inspectie een kritisch rapport over de uitvoering van het handhavingsbeleid heeft geschreven en de Auditcommissie dit onderwerp noemt, is de Rekenkamercommissie in april 2010 aangevangen met haar onderzoek. 1.2 Doelstelling De gemeenteraad wil inzicht krijgen in de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van het handhavingsbeleid. Op basis van dit inzicht kan de raad - op initiatief van het college - zijn beleid bijstellen om zo tot een adequaat toezicht op de regelgeving te komen. 1.3 Probleemstelling Op basis van deze doelstelling is de volgende centrale vraag geformuleerd: Wat is de stand van zaken met betrekking tot de handhaving van de regelgeving van toezicht bij Woningbouw en bij Milieubeheer en is deze adequaat? 1.4 Onderzoeksvragen De Rekenkamercommissie wil met dit onderzoek niet alleen vaststellen hoe in de praktijk wordt gehandhaafd ( zo is het ), maar ook hoe zou moeten worden gehandhaafd. ( zo hoort het ). 10 Deze beschrijvende en normatieve vraag worden hieronder verder uitgewerkt. Normatieve deelvragen: 1 Wat zou handhaving moeten zijn? 2 Welk instrumentarium kan bij de handhaving gebruikt worden? 3 Welke activiteiten kunnen ontplooid worden? Beschrijvende deelvragen: 4 Wat is de stand van zaken met betrekking tot handhaving in Alblasserdam? 5 Welk instrumentarium is bij de handhaving gebruikt? 6 Welke activiteiten zijn ontplooid? De confrontatie tussen de normatieve situatie en de stand van zaken is aanwezig in de laatste deelvraag: 7. In hoeverre wordt adequaat gehandhaafd? 9 Mail BWT De Auditcommissie heeft op aangegeven dat het onderzoek in elk geval een beschrijving moet geven van de stand van zaken. De Rekenkamercommissie wil ook nagaan in hoeverre deze beschrijving afwijkt of overeenstemt met de vastgestelde/geldende procedures (hoe behoort handhaving te worden uitgevoerd). 6

8 1.5 Afbakening De omvang van het onderzoek is afgebakend. De Rekenkamercommissie doet onderzoek naar de jaren 2007, 2008 en De focus van het onderzoek ligt op Bouw- en Woningtoezicht en Milieubeheer. Dat betekent dat een aantal andere onderwerpen niet wordt behandeld: bijvoorbeeld handhaving bij de horeca, de APV, handhaving van de leerplicht en handhaving bij de sociale dienst. Het onderzoek is gefocust op twee uitvoeringsdiensten: de eenheid BWT en de Milieudienst Zuid- Holland Zuid. De Milieudienst is gemandateerd voor handhaving en vergunningverlening milieu. 1.6 Leeswijzer De Rekenkamercommissie heeft onderzoek verricht naar de uitvoering van het handhavingsbeleid door de gemeente Alblasserdam. In de inleiding (hoofdstuk 1) worden de aanleiding, doelstelling en probleemstelling uiteen gezet. De Auditcommissie is als klankbordgroep bij de uitvoering van dit onderzoek betrokken geweest. In hoofdstuk 2 treft u het normenkader aan. Er is een normenkader opgesteld in de vorm van een stroomlijnenmodel (zie ook bijlage 3 en 4). De resultaten van het onderzoek worden in hoofdstuk 3 Bouw- en Woningtoezicht en hoofdstuk 4 Milieudienst Zuid-Holland Zuid toegelicht. In hoofdstuk 5 komen de conclusies en aanbevelingen aan bod. Foto 1: Gemeenteraad Alblasserdam 11 De Auditcommissie heeft op 18 februari 2010 een voorkeur voor 2008 en 2009 uitgesproken. Toch heeft de Rekenkamercommissie ook 2007 onderzocht, omdat in dat jaar cases zijn gestart, waarvan de afwerking in 2008 en 2009 is voortgezet. 7

9 2. NORMENKADER In dit hoofdstuk wordt het normenkader kort toegelicht. Om tot een normenkader te komen heeft de Rekenkamercommissie de Gemeente-, de Woningwet en de Wet Milieubeheer doorgenomen. Ook heeft ze een aantal raadsinformatiebrieven en de nota Integrale Handhaving bestudeerd. Tevens heeft de Rekenkamercommissie enkele betrokken ambtenaren geïnterviewd om tot een normenkader te komen. 12 Dit kader geeft de stappen weer die in het bestuurlijk toezicht dienen te worden genomen. In bijlage 2 treft de lezer een onderbouwing aan. 2.1 Eenheid BWT De nota Integrale Handhaving die in juni 2007 is opgesteld door het college staat dat standaardprocedures zullen worden ontwikkeld en Processen, instructies, e.d. beschreven [zullen] moeten worden. 13 De Rekenkamercommissie heeft deze procedures opgevraagd, immers: deze kunnen dienst doen als normenkader. De eenheid BWT kon deze niet aanleveren. Ook bij navraag ontving ze geen schriftelijk vastgelegd procesmodel. De commissie vroeg hierom omdat de Woningwet naar zo n model verwijst. 14 Ook de VNG heeft een Handleiding hiertoe opgesteld en gemeenten zoals Putten werken volgens een schriftelijk vastgelegd model. 15 Vervolgens heeft de commissie na gesprekken met betrokken ambtenaren zelf geschreven hoe de gemeente handhaaft. 16 De lezer treft in bijlage 3 een procesmodel aan. Het hoofd Publiekzaken tekent hierbij aan dat pas vanaf 1 oktober 2009 volgens dit proces wordt gewerkt Handhavingsplan Onder handhaving wordt verstaan: alle activiteiten die er op gericht zijn om toe te zien op de naleving van een gehanteerde norm of rechtsregel. Bij een afwijking of overtreding dient de overtreding te worden beëindigd. In een handhavingsplan legt het college voor het komende jaar activiteiten vast. Het college is wettelijk verplicht dit plan jaarlijks aan de raad aan te bieden Meldingen Als een burger een overtreding meldt, stelt een toezichthouder van BWT een onderzoek in. BWT doet dit ook op eigen initiatief. De meldingen worden in een 2-wekelijks handhavingoverleg besproken. Bepaald wordt dan of een melding gegrond of ongegrond is. Als de eigenaar niet in overtreding is, wordt de melding afgedaan. Deze is ongegrond. Telefonisch of per brief wordt de melder meegedeeld dat zijn of haar klacht verder niet in behandeling wordt genomen. Dit moet binnen acht weken na ontvangst van de melding gebeuren. 18 Als de eigenaar in overtreding is, dus de melding is gegrond, worden vervolgstappen genomen. 12 Zie bijlage Raad 2007/ Kamerstuknr , nr. 3 blz. 16). 15 Handhavingsnota Bouwregelgeving 2006, gemeente Putten. 16 De startnotitie is op 15 mei 2010 voor ambtelijk commentaar toegestuurd naar betrokken ambtenaren. Hierbij is geen commentaar gegeven op het procesmodel. Vervolgens is de startnotitie 15 juni 2010 in de Auditcommissie behandeld en goedgekeurd. 17 Mail hoofd Publiekszaken, 15 oktober Memorie van Toelichting van Wet dwangsom bij niet tijdig beslissen (Kamerstuknr ). 8

10 2.1.3 Registratie Controles De toezichthouder voert naar aanleiding van een melding of op eigen initiatief een controle uit. In Alblasserdam wordt dit vastgelegd in een `Rapportage van Overtreding. De toezichthouder geeft in deze rapportage aan wanneer de controle heeft plaatsgevonden en een beschrijving van de overtreding. De toezichthouder kan ook constateren dat er geen sprake is van overtreding Geconstateerde overtreding Blijkt een melding gegrond, dan ontvangt de overtreder een zogenaamde constateringbrief. Hierin staat, welke overtreding is waargenomen (bouwen in afwijking van de verleende vergunning, illegale bouwwerkzaamheden e.d.). De brief noemt twee mogelijkheden: o legalisering. BWT heeft onderzocht of het gebouw alsnog via een vergunning kan worden gelegaliseerd en verzoekt overtreder z.s.m. een bouwvergunning aan te vragen. o BWT vraagt om de woning in de oorspronkelijke staat te herstellen. De eigenaar wordt in de gelegenheid gesteld om binnen een redelijke termijn 19 een einde te maken aan de illegale situatie. Kortom, met het versturen van de constateringsbrief stelt de gemeente de eigenaar formeel op de hoogte van het feit dat deze in overtreding is Dwangsom/bestuursdwang Wordt geen bouwvergunning aangevraagd, of wordt de woning niet in de oorspronkelijke staat hersteld, dan dient de overtreder een vooraankondiging te krijgen. Vervolgens wordt dan nogmaals een inspectie uitgevoerd. Persisteert de eigenaar in het niet voldoen aan de eisen, dan dient een definitieve aankondiging te volgen. Hierin wordt opnieuw een redelijke termijn gesteld. 20 Als door een inspecteur van BWT wordt vastgelegd dat een overtreder na afloop van deze termijn (ook wel begunstigingstermijn genoemd) de overtreding nog niet heeft opgeheven, verbeurt de overtreder de dwangsom, dat wil zeggen: de overtreder is dan een dwangsom verschuldigd. Deze verbeuring wordt schriftelijk vastgelegd en vormt de grondslag voor het daadwerkelijk innen van de dwangsom. Het innen van de dwangsom is momenteel uitbesteed aan het Service Centrum Drechtsteden (SCD) Ook kan het college bestuursdwang toepassen. Dat betekent dat na het verstrijken van de gestelde termijn door het college wordt overgegaan tot herstel van de gebreken. Alle kosten die hiermee samenhangen worden op de overtreder verhaald Handhavingsverslag Het college is wettelijk verplicht om jaarlijks over de uitvoering van de handhavingstaak verslag uit te brengen. Deze norm sluit aan op hetgeen in de nota Integrale Handhaving staat: jaarlijks 19 Zie Handboek Aanschrijven Deel 1 Expertisecentrum Aanschrijven te Amsterdam, blz. 79. Dit handboek hanteert een termijn van 2 tot 4 weken. 20 Zie Handboek Aanschrijven Deel 1 Expertisecentrum Aanschrijven te Amsterdam, blz. 79. Dit handboek hanteert een termijn van 6 weken. 21 Zie Teksten en commentaar Woningwet 2007, Handboek Aanschrijven Deel 1 Expertisecentrum Aanschrijven te Amsterdam. 9

11 dienen uitvoeringsprogramma s geëvalueerd te worden door het aanbieden van een integraal evaluatierapport Normen Op basis van een procesbeschrijving, documenten en interviews formuleert de Rekenkamercommissie een zestal normen. 1. Het college dient jaarlijks aan de gemeenteraad een handhavingsplan aan te bieden. Hierin maakt het college de voornemens bekend met betrekking tot de wijze waarop in het komende jaar uitvoering zal worden gegeven aan de bestuursrechtelijke handhaving. 2. Meldingen dienen binnen 8 weken te zijn afgehandeld. 3. De resultaten van de controles dienen in de Rapportages van Overtreding te worden vastgelegd. 4. Wooneigenaren waarbij een overtreding (gegronde melding) is geconstateerd, ontvangen binnen 4 weken na het handhavingoverleg een constateringbrief van de afdeling Publiekszaken. In deze brief wordt gewezen op een van de volgende twee mogelijkheden: legalisering of het herstellen in oorspronkelijke staat. 5. Indien de in de vooraankondiging gestelde termijn waarbinnen de eigenaar actie moet ondernemen is verlopen, treedt de gemeente handhavend op in de vorm van dwangsom of bestuursdwang. 6. De resultaten van de controles dienen jaarlijks in het handhavingverslag aan de gemeenteraad te worden aangeboden. Norm 1 vormt het begin van de jaarlijkse beleidscyclus (de voornemens in het Handhavingplan). Norm 6 vormt de afronding van deze cyclus (de verantwoording in het handhavingverslag). Toch hebben deze normen een gemeenschappelijk element: ze geven informatie aan de raad en maken controle mogelijk (transparantie). 2.2 Milieudienst Zuid-Holland Zuid Ook bij Milieu neemt de Rekenkamercommissie het procesmodel als normenkader. Het model is als bijlage 4 opgenomen. De onderstaande paragrafen geven een korte toelichting Handhavingplan Het toezicht op de naleving van de Wet Milieubeheer dient plaats te vinden door een handhavingplan dat door de gemeente is opgesteld. Dit is wettelijk vastgelegd in het Besluit Kwaliteitseisen Handhaving Milieubeheer. 23 Het college dient derhalve een handhavingplan te hebben opgesteld. Het college werkt dit plan jaarlijks uit in een Uitvoeringsprogramma. Dat programma wordt aan de raad aangeboden. In dit plan maakt het college zijn voornemens bekend met betrekking tot de wijze waarop in het komende jaar uitvoering zal worden gegeven aan de bestuursrechtelijke handhaving. 22 Nota Integrale Handhaving nummer: Raad 2007/055. blz Besluit Kwaliteitseisen Handhaving Milieubeheer 25 september

12 Toezicht vindt plaats op ad hoc basis (melding) of op basis van een regulier en gepland toezicht (eigen initiatief van de Milieudienst Zuid-Holland Zuid). Regulier toezicht is er op basis van een meerjarenprogramma, een jaarprogramma en een uitvoeringsprogramma. Op basis hiervan wordt gehandhaafd en toezicht gehouden. Toezicht bestaat bij Milieubeheer uit de controle van documenten en het bezoeken van de bedrijven. Bij de uitvoering wordt het bezoek in principe niet aangekondigd. De toezichthouder controleert of het bedrijf zich houdt aan de geldende voorschriften uit de Wet Milieubeheer, de Algemene Maatregel van Bestuur of aanverwante regels op basis van een checklist. Vervolgens dienen de betrokkenen te worden geïnformeerd over de bevindingen van het bezoek en welke vervolgacties ze kunnen verwachten Meldingen Meldingen van bewoners komen binnen bij de uitvoeringsdienst, in dit geval de Milieudienst. Alle meldingsgegevens worden vastgelegd. Wanneer een burger melding maakt van een vermoedelijke overtreding zal een toezichthouder van de Milieudienst een onderzoek instellen. De toezichthouders gaan vervolgens zo spoedig mogelijk bij het betreffende bedrijf kijken. Om de transparantie van de handhaving naar de klagers te bevorderen, dienen zij op korte termijn te weten wat er met hun klacht gebeurd. Een terugkoppeling is gewenst, zodat zij weten wat er met hun klacht is gebeurt. Als de eigenaar niet in overtreding is, wordt de melding afgedaan. Deze is ongegrond. Telefonisch of per brief wordt de melder meegedeeld dat zijn/haar klacht verder niet in behandeling wordt genomen. Dit moet binnen acht weken na ontvangst van de melding gebeuren. 24 Als de eigenaar in overtreding is, (de melding is gegrond) worden vervolgstappen bepaald. Alle meldingen worden vastgelegd Registratie controles De toezichthouder voert naar aanleiding van een klacht (ad hoc) of op eigen initiatief (gepland) een controle uit. In Alblasserdam voert de Milieudienst Zuid-Holland Zuid de controles uit. De controles worden vastgelegd in een klachtverslag. De toezichthouder geeft in deze rapportage aan wanneer de controle heeft plaatsgevonden en geeft een beschrijving van de overtreding. 25 De toezichthouder kan ook constateren dat er geen sprake is van overtreding Geconstateerde overtreding Bij de vervolgacties bestaan twee mogelijkheden: na bezoek is geen overtreding geconstateerd. Als een overtreding is geconstateerd, dient de Landelijke sanctiestrategie 26 te worden gevolgd: 1. Een waarschuwing met een termijnstelling. 27 Er gaat een brief naar de instelling met daarin een termijn om de overtreding te herstellen. De overtreding is dan niet doelbewust, het is een incident, en gering van omvang. 24 Memorie van Toelichting van Wet dwangsom bij niet tijdig beslissen (Kamerstuknr ). 25 Art. 5 Besluit Kwaliteitseisen Handhaving Milieubeheer. 26 Landelijke sanctiestrategie, zie Nalevingstrategie Milieudienst Zuid-Holland Zuid De termijn varieert van 1 dag (vooral bij overtredingen bij de horeca met geluid) tot 3 maanden. 11

13 2. Sanctiebeschikking en/of Proces-verbaal bij een overtreding, die meerdere keren heeft plaatsgevonden en een directe aantasting van het milieu of de openbare gezondheid betekent. De melding van de geconstateerde overtreding gaat naar het bevoegd gezag, de wethouder Milieu en het Openbaar Ministerie Dwangsom/bestuursdwang Norm 5: Indien de in de aanschrijvingsbrief gestelde termijn waarbinnen de eigenaar actie moet ondernemen is verlopen, treedt de gemeente handhavend op in de vorm van dwangsom of bestuursdwang. Deze norm heeft betrekking op de cases, waarbij de gemeente constateert dat de eigenaar de wet Milieubeheer heeft overtreden. De gemeente verstuurt een vooraankondiging in de vorm van een waarschuwingsbrief. De overtreder dient binnen de termijn, die de gemeente noemt, actie te ondernemen. Als dat niet gebeurt, zal de gemeente zelf maatregelen nemen door een dwangsom op te leggen of bestuursdwang toe te passen. Het opleggen van een dwangsom gebeurt via een beschikking (aanschrijvingsbrief) Jaarrapportage De Milieudienst dient jaarlijks een verslag te maken van de uitvoering van haar handhavingstaken en dit aan de gemeenteraad aan te bieden. 28 De nota Handhaving geeft aan dat jaarlijks uitvoeringsprogramma s geëvalueerd dienen te worden door het aanbieden van een integraal evaluatierapport. Voor het moment van aanbieding zal aansluiting worden gezocht bij de Begrotingscyclus Normen In de paragrafen tot en met geeft de Rekenkamercommissie een toelichting op het procesmodel. Vervolgens worden in deze paragraaf de normen geformuleerd. De normen zijn: 1. Het college dient jaarlijks gemeenteraad een Handhavingplan aan te bieden. Hierin maken zij hun voornemens bekend met betrekking tot de wijze waarop in het komende jaar uitvoering zal worden gegeven aan de bestuursrechtelijke handhaving. 2. Meldingen dienen binnen 8 weken te zijn afgehandeld. 3. De resultaten van controle worden vastgelegd in een klachtverslag. 4. De eigenaar van de inrichting waar een overtreding (gegronde melding) is geconstateerd, ontvangt binnen 4 weken na de inspectie van de Milieudienst ZHZ een waarschuwingsbrief waarin het voornemen tot het opleggen van een dwangsom aan de overtreder kenbaar wordt gemaakt. 5. Indien de in de vooraankondiging gestelde termijn waarbinnen de eigenaar actie moet ondernemen is verlopen, treedt de gemeente handhavend op in de vorm van dwangsom of bestuursdwang. 6. De resultaten van de controles dienen jaarlijks in het handhavingverslag aan de gemeenteraad te worden aangeboden. 28 Art. 7 Besluit Kwaliteitseisen Handhaving Milieubeheer. 12

14 3. RESULTATEN ONDERZOEK BOUW- EN WONINGTOEZICHT 3.1 Bevindingen dossierstudie In dit hoofdstuk geeft de Rekenkamercommissie de bevindingen weer. Om tot deze bevindingen te komen heeft ze een aantal cases onderzocht. Ze heeft hiertoe documenten doorgelezen, die ze heeft ontvangen van de eenheid BWT. De commissie heeft hierbij goede ondersteuning gekregen van de betrokken medewerkers van BWT en het archief. De commissie heeft bij haar onderzoek een steekproef genomen uit de cases uit de jaren 2007, 2008 en De reden hiervan is, dat in 2007 de Nota Integrale Handhaving is verschenen. Het college beschouwt deze nota als een keerpunt in de tijd. Vanaf 2007 wil ze namelijk handhaving integraal benaderen. Voorkomen moet worden dat binnen iedere afdeling een eigen handhavingklimaat ontstaat. Doelstelling is dat de gemeente zich naar buiten toe presenteert als één organisatie die zo veel mogelijk consequent handhaaft en handhaving niet afhankelijk laat zijn van opportunistische factoren of capaciteit die niet beschikbaar is. 29 Deze Nota is door het college in juni 2007 vastgesteld. Bij de behandeling in de commissie Bestuur (september 2007) adviseert de commissie deze Nota niet in de raad te behandelen. Ze meent dat handhaving een bevoegdheid is van het college en niet van de gemeenteraad. De raad gaat over de financiële middelen, het college stelt prioriteiten bij handhaving, aldus de commissieleden. 30 In het collegeprogramma is opgenomen dat in 2011 een (nieuwe) nota Integrale Handhaving zal worden opgesteld. Om de zes opgesomde normen te toetsen heeft de Rekenkamercommissie 35 cases van BWT ontvangen en er 27 van bestudeerd. Het aantal 27 is als volgt tot stand gekomen: De Rekenkamercommissie heeft bij de eenheid BWT een lijst met handhavingszaken opgevraagd. Voor de jaren 2007, 2008 en 2009 waren dit 35 zaken. Aan de hand van deze 35 cases wil de commissie een algemeen geldende uitspraak doen. Dit betekent dat de Rekenkamercommissie aselect een steekproefomvang moet bepalen. Ze hanteert hierbij een foutenmarge van 10% en een betrouwbaarheidsniveau van 95%. De omvang van de steekproef is dan 27 cases. 31 In bijlage 3 is een lijst van in de steekproef geselecteerde zaken opgenomen. Een aantal zaken gaat over woningen in de Touwbaan. Dat komt omdat BWT zelf in deze straat een initiatief is gestart. Deze cases zijn getoetst aan het procesmodel, zoals eerder geschetst. Het hoofd Publiekzaken tekent hierbij aan dat pas vanaf 1 oktober 2009 volgens dit proces wordt gewerkt. 32 De Rekenkamercommissie constateert op grond van haar bevindingen dat veel elementen die in schriftelijk vastgelegde stroomschema s van andere gemeenten ook in Alblasserdam in de praktijk zijn ge- 29 Nota Integrale Handhaving nummer: Raad 2007/055. blz Verslag raadscommissie bestuur 19 september Verschillende websites bieden programma s aan waarmee de netto steekproefomvang kan worden bepaald. Bijv. leadhouse.nl of tris.nipo.com. De Rekenkamercommissie gebruikte journalinks.be. 32 Mail hoofd publiekszaken, 15 oktober

15 bruikt, voordat per 1 oktober 2009 officieel volgens dit proces wordt gewerkt. Te denken valt aan: Rapportage van Overtredingen, constateringsbrieven en (voor)aanschrijvingen. De Rekenkamercommissie constateert ook dat BWT half april 2010 geen schriftelijk stroomlijnenmodel heeft opgesteld Handhavingplan Norm 1: Er is een Handhavingplan dat jaarlijks naar de gemeenteraad wordt gestuurd. Handhaving start volgens de Woningwet met een jaarlijks Handhavingplan. Hierin maakt het college zijn voornemens bekend met betrekking tot de wijze waarop in het komende jaar uitvoering zal worden gegeven aan de bestuursrechtelijke handhaving. De Rekenkamercommissie heeft allereerst gezocht naar de jaarlijkse Handhavingplannen in het Raadsinformatiesysteem. Vervolgens heeft de Rekenkamercommissie ook betrokken ambtenaren gevraagd naar de Handhavingplannen. Naar aanleiding van dit onderzoek en deze gesprekken stelt de Rekenkamercommissie vast dat deze plannen niet zijn opgesteld. De Rekenkamercommissie komt derhalve tot het oordeel dat onvoldoende invulling is gegeven aan norm Meldingen Norm 2 : Meldingen dienen binnen 8 weken te zijn afgehandeld. De Rekenkamercommissie heeft bij BWT 33 een lijst aangetekend met daarin de naam van de klager, de datum van de melding en de aard van de melding opgevraagd. BWT kon zo n lijst niet aanleveren. Zij legt deze informatie niet vast. Hier draagt zij een verklaring voor aan: sommige meldingen komen niet schriftelijk maar telefonisch binnen. Zo kunnen burgers meldingen doorgeven via het algemene klachtnummer (nr ), daarnaast benaderen burgers de wethouder rechtstreeks. De Rekenkamercommissie merkt tegelijkertijd op dat de Milieudienst telefonische klachten wel vastlegt (zie hoofdstuk 4). Ook andere gemeenten registreren de melding in een handhavingsoverzicht. Daarin wordt in ieder geval aangegeven: datum binnenkomst van melding, perceel, overtreder, omschrijving (exacte beschrijving afmetingen e.d.), interne/externe klacht. 34 De Rekenkamercommissie constateert ook dat de BWT niet vastlegt in het geautomatiseerde Bouwvergunningen Computer Systeem (BCS) of een zaak naar aanleiding van een klacht of door eigen initiatief is opgepakt. De commissie heeft vervolgens de handhavingdossiers doorgenomen. Zij hoopt in deze dossiers de data van de meldingen terug te vinden. Daarnaast mag worden verwacht dat een eventuele 33 Ook bij de Milieudienst is dat gedaan (het zgn. klachtverslag). 34 Handhavingsnota Bouwregelgeving 2006, gemeente Putten blz

16 reactie van de gemeente in dit dossier wordt bewaard. 35 De commissie heeft 27 dossiers bestudeerd. Ze kwam aan de hand van deze dossiers er niet achter welke klachten in deze dossiers nu op basis van een burger dan wel op eigen initiatief zijn opgepakt. De commissie wendde zich vervolgens tot BWT. Deze meldde de commissie dat 16 van de 27 dossiers eigen initiatief van BWT betreffen. Dat betekent dat er 11 meldingen van burgers in 11 dossiers in het BCS zouden zijn terug te vinden. Bij deze meldingen zoekt de Rekenkamercommissie dan naar: datum binnenkomst van melding, perceel, overtreder, omschrijving (exacte beschrijving afmetingen e.d.), interne/externe klacht De Rekenkamercommissie heeft hierbij de beschikbare Rapporten van Overtreding van de 11 dossiers bekeken. Ze constateert bij de 11 meldingen de melddatum meestal niet bekend is. Verder heeft de Rekenkamercommissie geen schriftelijke reactie gericht aan de klager teruggevonden. Wel maakt de Rekenkamercommissie uit een memorandum op dat de gemeente in één geval telefonisch heeft gereageerd naar een klager. Samengevat: De Rekenkamercommissie heeft in de door haar bestudeerde dossiers 11 meldingen aangetroffen. Exacte gegevens over de melders ontbreken in BCS en dossiers. Uit onderzoek komt naar voren dat de gemeente hierop slechts in 1 geval aantoonbaar heeft gereageerd. Voorafgaande betekent dat de klagers niet (aantoonbaar) op de hoogte worden gesteld van de voortgang en afhandeling van hun klacht. Deze norm scoort een onvoldoende, omdat niet schriftelijk is vastgelegd: - of is teruggekoppeld aan de melder - en wanneer aantoonbaar is teruggekoppeld Registratie Norm 3: De resultaten van de controles dienen in de zogenaamde Rapportages van Overtreding te worden vastgelegd. In deze rapportage legt de toezichthouder zijn/haar bevindingen vast. De Rekenkamercommissie heeft bij deze norm de betreffende Rapportages bij BWT opgevraagd. De commissie stelt vast dat niet in alle 27 dossiers zo n rapportage aanwezig is. In 6 gevallen ontbreekt deze rapportage. Samengevat: aan norm 3 is deels voldoende invulling gegeven. Met andere woorden: in 21 van 27 gevallen is BWT (naar aanleiding van een melding) nagegaan of een klacht terecht is. 36 Het hoofd Publiekszaken plaatst bij dit oordeel enkele kanttekeningen 37 : Bij één van de zes cases, waar de rapportages van overtreding ontbreken, gaat het om een overtreding die door een inspecteur zelf is geconstateerd. Het hoofd Publiekzaken 35 Een toezichthouder geeft aan dat wat betreft degene die de melding heeft doorgegeven: deze wordt, indien aangegeven wordt dat dit gewenst is, (telefonisch) op de hoogte gesteld van het verloop van de zaak (mail 2 juli 2010). 36 Er ligt bij de griffier vertrouwelijk een overzicht ter inzage van de onderzochte cases. 37 Mail hoofd Publiekszaken, 15 oktober

17 erkent dat geen rapportage van overtreding is opgesteld. Wel is een constateringsbrief verzonden. De Rekenkamercommissie heeft deze brief opgevraagd. Uit deze brief blijkt dat de overtreding 25 september 2007 is geconstateerd. Pas 15 maanden later, 3 februari 2009, is de brief verzonden. Bij een tweede casus is geen Rapportage van Overtreding opgesteld, omdat de politie een proces-verbaal heeft opgemaakt. De Rekenkamercommissie heeft dit proces-verbaal opgevraagd. De commissie heeft deze niet integraal ontvangen Geconstateerde overtreding Norm 4: Wooneigenaren waarbij een overtreding (gegronde melding) is geconstateerd, ontvangen binnen 4 weken na het tweewekelijkse overleg tussen toezichthouders, coördinatoren en de juridisch medewerker een constateringsbrief van BWT. Nadat de gemeente een melding van een klager ontvangt, of nadat BWT op eigen initiatief een actie is gestart gaat de toezichthouder ter plekke kijken. In een tweewekelijks handhavingoverleg bepaalt de toezichthouder of een eigenaar in overtreding is. Hiervan wordt een dossier aangemaakt. De overtreder ontvangt binnen 4 weken een brief van de gemeente. In deze brief wordt de overtreder gesommeerd het bouwwerk in de oorspronkelijke staat te herstellen of een bouwvergunning aan te vragen voor het bouwwerk (legaliseren). De toezichthouder kan overigens ook op eigen initiatief inspecties uitvoeren. Voorbeelden van constateringbrieven gemeente Op basis van het voorgaande verzoeken wij u vriendelijk, doch dringend er voor te zorgen dat de illegaal geplaatste berging [..] binnen 4 weken na dagtekening van deze brief wordt verwijderd. Daarna zal er een eindcontrole plaatsvinden. Nu de airco-unit niet op de huidige plaats kan worden gelegaliseerd, verzoeken wij u dringend deze zo spoedig mogelijk doch uiterlijk binnen 6 weken na dagtekening van deze brief te verwijderen en daarmee de strijdige situatie te beëindigen. Mede vanwege het oogpunt van veiligheid vragen wij u de bouwsteiger te verwijderen [..] U krijgt hiervoor 2 maanden de tijd, te rekenen vanaf de dagtekening van deze brief. Daarna zal een eindcontrole gehouden worden. De Rekenkamercommissie heeft 27 dossiers bestudeerd en de notulen van het handhavingoverleg en de constateringbrieven opgevraagd. De commissie stelt vast dat van het handhavingoverleg geen notulen worden gemaakt. BWT geeft aan dat zij in 2010 is gestart met het maken van notulen. 39 Doordat er geen verslaglegging is, kan de commissie niet traceren of en zo ja, op welke datum een melding gegrond is verklaard en de eigenaar in overtreding is. Om toch tot een oordeel te 38 Mail hoofd Publiekszaken, 21 oktober 2010, medewerker Publiekszaken 18 en 22 november De Rekenkamercommissie heeft van BWT 3 documenten ontvangen. Een brief van een klager aan de eigenaar, een foto van de overtreding bij de woning en een verslag van een gesprek met de bewoonster van de woning. Er zijn niet meer stukken van het proces-verbaal, de politie heeft alleen deze pagina aan ons verstrekt. Ik denk dat dit een vertrouwelijk document is, aldus de medewerker Publiekszaken. 39 Mail 1 september

18 komen heeft de Rekenkamercommissie vervolgens gekeken naar de aanwezigheid van de zogenaamde constateringbrieven. In deze brieven staat niet de meldingsdatum vermeld, maar wel de datum waarop de overtreding door de toezichthouder is geconstateerd. Foto 2: doorgenomen dossiers De commissie stelt vast dat in twee dossiers een constateringbrief ontbreekt. Navraag bij het hoofd Publiekszaken leert dat bij één van deze cases wel een rapportage van overtreding is opgesteld. Echter vanwege prioriteitstelling [..] heeft dit dossier nog geen opvolging gekregen. 40 Verder heeft de commissie gekeken of van de overige 25 dossiers de termijn van 4 weken wordt nageleefd. De commissie stelt vast dat deze termijn in 4 gevallen wordt overschreden. Tabel 3.1: Overschreden termijn Casus Datum constatering Datum verzenden constateringsbrief 1 25 september februari augustus oktober januari januari september 2008 Bij casus 1 heeft de eigenaar een illegale berging geplaatst. Op 18 augustus 2008 heeft een inspecteur van BWT dit geconstateerd. 20 oktober 2008 ontvangt de eigenaar een brief van de gemeente. Hij wordt dringend verzocht de illegaal geplaatste berging te verwijderen. De Rekenkamercommissie constateert dat deze overtreder niet binnen 4 weken is aangesproken. In twee gevallen kan de Rekenkamercommissie niet vaststellen wanneer de overtreding is geconstateerd. Zo staat in brief van casus 4 dat de overtreding enige tijd geleden is geconstateerd. In de constateringbrief van casus 3 wordt geen constateringdatum genoemd, maar bij navraag bij BWT wordt de datum van 30 januari 2007 genoemd. Kortom, de Rekenkamercommissie constateert dat: Notulen van de handhavingsoverleggen er niet zijn. 40 Mail 15 oktober Deze datum wordt door de toezichthouder vermeld aan de commissie. 17

19 In twee dossiers de constateringsbrief wordt gemist en 4 gevallen wordt de termijn overschreden. Met andere woorden: 6 van 27 constateringsbrieven zijn niet op tijd of te laat verzonden. Dit betekent dat 6 eigenaren niet door de gemeente op de hoogte zijn gesteld van het feit dat zij in overtreding zijn. De Rekenkamercommissie komt derhalve tot het oordeel: norm 4 is deels voldoende Dwangsom/bestuursdwang Norm 5: Indien de in de vooraankondiging gestelde termijn waarbinnen de eigenaar actie moet ondernemen is verlopen treedt de gemeente handhavend op. Deze norm heeft betrekking op de cases, waarbij de gemeente constateert dat er niet gelegaliseerd kan worden en de eigenaar zelf geen actie onderneemt. Dan vindt een vooraankondiging plaats in de vorm van een aanschrijvingsbrief. De overtreder dient binnen de termijn, die de aanschrijvingsbrief noemt, actie te ondernemen. Als dat niet gebeurt, zal de gemeente zelf maatregelen in de vorm van een dwangsom of bestuursdwang nemen. De Rekenkamercommissie heeft de 27 dossiers bestudeerd. In 4 dossiers trof zij een aankondiging tot dwangsom of bestuursdwang aan. Tabel 3.2: Dossiers met aankondiging dwangsom of bestuursdwang Straat Overtreding Datum constatering Gestelde termijn Verplichting 1 Staalindustrieweg 12 woonwagen niet op eigen perceel - 15 oktober 2008 Illegaal geplaatste woonwagen verwijderen 2 Oost-Kinderdijk 9 bewoning van een bijgebouw juli januari maart mei 2010 Het gebruik bijgebouw als woning beëindigen 3 Kortland 42b illegaal bouwwerk juli 2009 Bouwstop met onmiddellijke ingang 4 Kelvinring Hornbach november 2009 Planten verwijderen en verkoopactiviteiten stoppen Bij de casus Staalindustrieweg 12 is een woonwagen illegaal geplaatst. Op 17 september 2008 stuurt BWT een brief naar de eigenaar om binnen 4 weken na dagtekening de woonwagen te verwijderen. Anders zal het college overwegen een dwangsom op te leggen. In een mail schrijft BWT, augustus 2010, dat de dwangsom niet is doorgezet. 42 In een ambtelijke reactie laat het 42 Mail BWT 14 september

20 college weten dat ze bewust deze keuze gemaakt heeft om het project Woonwagenzaken is gestart, waarvan dit perceel onderdeel van uit maakt. Bij de casus Oost-Kinderdijk 9 is er sprake van een bijgebouw dat als woning wordt gebruikt. Het college meent dat het gebruik van het gebouw als zelfstandige woning in strijd is met planvoorschriften van het geldende bestemmingsplan het Lammetjeswiel. Het college stuurt daarom op 16 juni 2009 naar de eigenaar een brief met het voornemen tot een bestuursdwang. Voor 1 juli 2009 moet de overtreding zijn beëindigd. 43 Anders overweegt het college bestuursdwang toe te passen. Op 1 juli gaat het college echter niet tot bestuursdwang over, maar tot het opleggen van een last tot dwangsom. Het college vindt namelijk dat in beginsel de overtreder zelf een einde dient te maken aan de strijdige situatie. 44 Vervolgens kondigt het college op 29 oktober 2009 aan om indien nodig- per 1 januari 2010 een dwangsom op te leggen. 45 Het college schort de begunstigingstermijn op van 1 januari 2010 naar 1 maart Vervolgens vindt opnieuw een opschorting plaats: per brief kondigt het college aan dat vanaf 23 februari 2010 de termijn 6 weken wordt verlengd omdat op 1 maart 2010 de commissie voor de bezwaarschiften nog geen besluit heeft genomen. 47 Dan volgt er nog een derde opschorting: op 25 maart 2010 verstuurt het college een brief aan de eigenaar met het besluit de bezwaren van de eigenaar ongegrond te verklaren en de begunstigingstermijn te verlengen tot 6 weken na de dag van verzending van de brief (d.i. 6 mei 2010). 48 Vervolgens komt de 4 e opschorting: per brief dd. 3 mei 2010 wijzigt het college het besluit, zoals is aangegeven in de brief van 25 maart De termijn eindigt niet op 6 mei maar op 1 augustus De bewoners/eigenaar gaan tegen dit besluit in beroep bij de voorzieningenrechter. Deze rechter stelt het college op 11 juni 2010 in het gelijk. 49 Vervolgens zoeken de bewoners/eigenaar het hogerop: op 18 juni 2010 tekenen zij hoger beroep aan bij de Raad van State. Op 30 juli 2010 doet de Raad van State in hoger beroep een uitspraak. De voorzitter van de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State bevestigt het collegebesluit en verwerpt het hoger beroep Brief BWT 16 juni 2009 vooraankondiging bestuursdwang. 44 Brief College aan eigenaar Oost-Kinderdijk 9, 29 oktober Brief 29 oktober Brief hoofd publiekszaken 12 november Brief hoofd publiekszaken 23 februari Brief college 25 maart Uitspraak rechtbank Dordrecht, sector Bestuursrecht, proc.nr. AWB 10/485, AWB 10/487, AWB 10/484 en AWB 10/ Raad van State, /1/H1 en /2/H1, Datum uitspraak: 30 juli

21 Navraag bij het hoofd Publiekszaken leert dat de dwangsom uiteindelijk niet is opgeëist. 51 In een ambtelijke reactie wordt aangegeven dat door het ingediende verzoek om voorlopige voorziening, bezwaar, beroep en hoger beroep bij de Raad van State de begunstigingstermijn telkens is opgeschort. De Rekenkamercommissie interpreteerde dat deze reactie een bezwaar- en beroepsprocedure een opschortende werking zou hebben. Ze vroeg om een ambtelijke bevestiging van deze interpretatie. In een nadere ambtelijke reactie op dit verzoek van de Rekenkamercommissie werd het volgende gemeld: Bezwaar, beroep of hoger beroep schorst de werking van een besluit niet. Daarvoor is een verzoek om voorlopige voorziening nodig. Dat is door bezwaarmaker ingediend maar door de voorzieningenrechter afgewezen. Dit houdt in dat de gemeente in principe het handhavend optreden kan doorzetten. Daar zit echter wel een risico aan verbonden, te weten dat bij vernietiging van het besluit in de nog lopende bezwaar- of beroepsprocedure, de gemeente alles terug moet betalen en aansprakelijk gesteld kan worden voor eventueel geleden schade. Daarom kan de gemeente ervoor kiezen zelf de begunstigingstermijn op te schorten gedurende de bezwaar- of beroepsprocedure. 52 De Rekenkamercommissie constateert dat - na de wijziging van het sanctiemiddel van bestuursdwang in een dwangsom - de gemeente ervoor heeft gekozen deze begunstigingstermijn op te schorten, om de uitspraak van de rechter en later van de Raad van State af te wachten. De begunstigingstermijn is bij deze dwangsom vier keer verlengd. 53 Hierdoor was deze termijn niet op 1 juli 2009 maar pas op 1 augustus 2010 verlopen. Op 1 augustus 2010 was de overtreding opgeheven, waardoor er geen sprake meer was van het verbeuren van een dwangsom door de overtreder. Bij Kortland 42b wordt op 20 juli 2009 per direct een bouwstop opgelegd op straffe van een last onder dwangsom. De eigenaar heeft een houten hekwerk ten behoeve van het oprichten van paardenweiden geplaatst, zonder dat daarvoor een bouwvergunning is aangevraagd. Het college verzoekt de eigenaar deze vergunning binnen 14 dagen aan te vragen. Dit verzoek heeft de eigenaar ingewilligd. De vergunning is op 29 juli 2009 aangevraagd. De gemeente schrijft Hornbach 13 november 2009 aan. Ze legt een dwangsom op. De bouwmarkt/tuincentrum moet binnen één week planten verwijderen en verkoopactiviteiten stoppen. Negentien november verlengt het college de begunstigingstermijn met twee weken. Dit houdt in dat voor 3 december 2009 de illegale situatie moet zijn opgeheven. BWT constateert op 1 december dat alle planten waren verwijderd. Kortom: de gemeente heeft 4 aanschrijvingsbrieven verzonden. In deze cases, wordt in 2 gevallen de gestelde termijn overschreden. In één casus kondigt de gemeente zowel bestuursdwang 51 Mail BWT 14 september Mail BWT 21 december Aan het telkens verlengen van een begunstigingstermijn zit een nadeel. Het ondermijnt op de lange duur de effectiviteit van het dwangmiddel en heeft ongewenste precedentwerking. Daarom moet hier terughoudend gebruik van gemaakt worden. Een rechter kan echter aan een tè lange termijn weer de conclusie verbinden dat de wil tot handhaven ontbreekt. In dit soort gevallen dient de begunstigingstermijn weloverwogen te worden vastgesteld en deze afweging wordt ook opgenomen in het besluit. Daarnaast moet in het besluit worden uitgelegd, waarom het vertrouwensbeginsel niet van toepassing is. (zie Commentaar Algemene Wet Bestuursrecht, blz. 269, Richtlijn bestuursrechtelijke dwangmiddelen Gemeente Den Haag, blz. 6/7. 20

22 als het opleggen van een dwangsom aan. De gestelde termijnen in deze casus (Oost-Kinderdijk) bij het opleggen van een dwangsom de begunstigingstermijn vier keer opgeschort. Volgens het college vanwege lopende rechterlijke procedures. Bij de casus Hornbach wordt één keer de begunstigingstermijn verlengd. De gemeente eist in één casus de dwangsom niet op en kan in één casus deze niet opeisen wegens bezwaar- en beroepsprocedures. Deze hebben echter geen opschortende werking. De gemeente koos bij de laatstgenoemde casus voor opschorting, waardoor ze niet handhaafde, maar wel had kunnen handhaven. De score is derhalve onvoldoende. De Rekenkamercommissie stelt vast dat de gemeente wel dwangsommen oplegt, maar niet in alle gevallen opeist. Overtreders worden niet (binnen de door de gemeente gestelde termijn) bestraft Handhavingverslag Norm 6: jaarlijks dient het handhavingverslag aan de gemeenteraad te worden aangeboden. De handhaving eindigt jaarlijks met het uitbrengen van een handhavingverslag. De Rekenkamercommissie constateert dat ze het handhavingverslag over 2009 in november 2010 heeft ontvangen. 54 De commissie heeft ook gevraagd naar de verslagen van 2007 en De bevinding van de Rekenkamercommissie is dat er geen handhavingverslagen van 2007 en 2008 naar de raad zijn gestuurd. De raad wordt derhalve niet via zo n verslag ingelicht over de resultaten van de controles van de handhaving in 2007 en Van de drie onderzochte jaren is de raad slechts 1 keer ingelicht (1 op de 3). De Rekenkamercommissie oordeelt dat, zodoende onvoldoende invulling is gegeven aan norm Oordelen Rekenkamercommissie Deze paragraaf geeft een resumé. De Rekenkamercommissie komt op basis van de bevindingen tot het algemene oordeel dat aan geen van de 6 normen voldoende invulling is gegeven. Onderstaande tabel geeft een overzicht. Tabel 3.3: Overzicht score normen Norm 1 Norm 2 Norm 3 Norm 4 Norm 5 Norm 6 Oordeel onvoldoende onvoldoende deels voldoende deels voldoende onvoldoende onvoldoende Opvallend is dat de transparantie van de informatievoorziening aan de raad (Handhavingsplan en verslag) een onvoldoende scoort. Ook de transparantie van de informatievoorziening in de richting van de burgers scoort een onvoldoende. Klachten worden onvoldoende geregistreerd en de gemeente koppelt niet terug. 54 Brief BWT 12 november Hoewel dit buiten de onderzoeksperiode valt, is vermeldenswaardig dat het college de raad op 26 november 2006 meldt dat de raad niet kon worden ingelicht over de bevindingen van het handhavingsbeleid van Dit kwam door: organisatie wijzigingen, het stellen van andere prioriteiten en de (beperkte) capaciteit bij Bouw en Woningtoezicht (raadsinformatiebrief 21 november 2006). 21

23 4. RESULTATEN MILIEUDIENST ZUID-HOLLAND ZUID In dit hoofdstuk geeft de Rekenkamercommissie de bevindingen van het onderzoek bij Milieuhandhaving weer. Het betreft de periode Bij het onderzoek volgt de commissie het stroomlijnenmodel van Milieubeheer (zie bijlage 4). Deze commissie heeft bij haar onderzoek een steekproef genomen uit de 76 cases uit de jaren 2007, 2008 en De Rekenkamercommissie onderzoekt zes cases. De reden van het relatief lage aantal cases is dat de Rekenkamercommissie voor het onderdeel Milieubeheer een beperkt aantal uren beschikbaar had Bevindingen dossierstudie Handhavingplan Norm 1: Het college dient jaarlijks de gemeenteraad een Handhavingplan aan te bieden. Hierin maken zij hun voornemens bekend met betrekking tot de wijze waarop in het komende jaar uitvoering zal worden gegeven aan de bestuursrechtelijke handhaving. De gemeenteraad heeft reguliere momenten waarop hij over de handhaving van het Milieu wordt geïnformeerd. In het raadsinformatiesysteem (RIS) heeft de Rekenkamercommissie drie voorbeelden gevonden. 1. Het Milieubeleidsprogramma; het Milieu uitvoeringsprogramma (behandeld in de gemeenteraad op december 2007) 2. Jaarprogramma 2009 van de Milieudienst Zuid-Holland Zuid (maart 2009 ter kennisname aan de raad aangeboden); 3. Lokaal Milieu Uitvoeringsprogramma (behandeld in gemeenteraad december 2009). De Rekenkamercommissie heeft het milieubeleidsprogramma doorgenomen. Hierin zijn de voornemens opgenomen, die het college het komende jaar in samenwerking met de Milieudienst Zuid-Holland Zuid wil uitvoeren. De Rekenkamercommissie constateert dat dit beleidsprogramma in Alblasserdam in een meerjarig beleidskader wordt vastgesteld, namelijk in de vorm van een meerjarig milieu uitvoeringsprogramma. De Rekenkamercommissie stelt vast dat de raad via een uitvoerings- of een jaarprogramma Milieuhandhaving jaarlijks wordt geïnformeerd. Op norm 1 scoort de Milieudienst voldoende Meldingen Norm 2: Meldingen dienen binnen 8 weken te zijn afgehandeld 56 Mail Milieudienst 13 oktober