De Hollandsche Molen. Vereniging tot behoud van molens in Nederland. Jaarverslag, bestuursverslag en samengevoegde jaarrekening 2017

Transcriptie

1 De Hollandsche Molen Vereniging tot behoud van molens in Nederland Jaarverslag, bestuursverslag en samengevoegde jaarrekening 2017

2 Inhoud 1. Draagvlakverbreding...6 Samengevoegde balans per 31 december Samengevoegde staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting behorende tot de samengevoegde jaarrekening Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en de resultaatbepaling Toelichting op de balans Vaste activa Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen Reserves Fondsen Langlopende schulden Kortlopende schulden Toelichting samengevoegde staat van baten en lasten Baten particulieren Baten bedrijven Baten van Loterijorganisaties Baten van overheden Baten van andere organisaties zonder winststreven Baten als tegenprestatie voor de levering van producten en/of diensten Draagvlakverbreding Belangenbehartiging Advisering Fondsen t.b.v. derden Eigen molens Wervingskosten Kosten beheer en administratie Saldo Financiële Baten en Lasten Salarissen en sociale lasten Pensioenlasten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Overige algemene kosten

3 Bijlagen A. Samenstelling bestuur en nevenfuncties B. Samenstelling bureau C. Samenstelling molenadviesraad en commissies D. Overzicht van molens en bijbehorend onroerend goed E. Effectenportefeuille F. Overzicht van baten en lasten m.b.t. het onderhoud van de eigen molens en bijbehorend onroerend goed over G. Overzicht van baten uit nalatenschappen H. Verantwoordingsverklaring I. Jaarplan en begroting J. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

4 Bestuursverslag 2017 Inleiding Het molenjaar 2017 kende vele hoogtepunten maar de verreweg meest gedenkwaardige gebeurtenis vond plaats op 7 december. Op die dag werd in Jeju, Zuid-Korea, bekendgemaakt dat het molenaarsambacht officieel is geplaatst op de representatieve lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de UNESCO. Een unieke gebeurtenis voor het hele land. Ook werd succes geboekt in de lobby van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM), waarvan de vereniging lid is, bij de overheid voor extra geld voor de monumentenzorg. In het regeerakkoord werd namelijk vastgelegd dat de komende vier jaar er eenmalig 325 miljoen extra beschikbaar komt voor monumenten, kunstwerken en archieven. Bij de BankGiro Loterij Molenprijs werden records gebroken. Zowel het totaal aantal stemmen dat werd uitgebracht als het aantal stemmen dat de winnaar vergaarde was nog niet eerder in het bestaan van het evenement bereikt. De prijsuitreiking vond plaats in oktober tijdens - alweer - het derde Nationale Molenfeest. De Nationale Molendag in het tweede weekend van mei trok als vanouds vele bezoekers. Het bureau van de vereniging kreeg een nieuwe directeur. Adjunct-directeur Nicole Bakker, volgde per 1 september Leo Endedijk op, die als Hoofd Belangenbehartiging aan de vereniging verbonden blijft. Prinses Beatrix, de beschermvrouwe van de vereniging, stelde op 14 oktober de 300-jarige Googermolen in Roelofarendsveen officieel in bedrijf. 4

5 In 2017 werden verder, mede door bemiddeling van de vereniging, de problemen met de deelbare roeden opgelost. Bij praktisch alle gedupeerde molens worden nieuwe exemplaren aangebracht. Voor een deel van de molens is dit werk inmiddels uitgevoerd. Bij een enkele worden de roeden hersteld. In het verslagjaar werd wederom een van de eigen molens aan een nieuwe eigenaar overgedragen. Het betrof deze keer Het Noorden in Oosterend. Ook in 2017 werden diverse grote restauraties voltooid, zoals die van Penninga s Molen in Joure, De Zwaluw in Hasselt, de Adermolen in Rijpwetering en De Hoop in Keldonk. 5

6 1. Draagvlakverbreding Nationale Molendag De 45ste Nationale Molendag werd gehouden op 13 en 14 mei en had als thema: Kom in de Molen! Aan het jaarlijkse evenement deden zo n 900 molens mee waarvan er bijna 700 konden worden bezocht. Verspreid over de twee dagen trokken de molens gezamenlijk ruim bezoekers, wat ongeveer overeenkomt met de bezoekcijfers van Dit jaar was het Molen Kleur-boekje het weggevertje voor kinderen. Ruim boekjes werden door de molenaars besteld en gratis uitgedeeld. Deelnemende molens konden voor de eerste keer gebruikmaken van de zogenaamde affichemaker. Met een paar klikken van de muis kon de algemene poster van Nationale Molendag persoonlijk worden gemaakt met een foto van de eigen molen, de openingsdagen en tijden, en een overzicht van de activiteiten. In totaal werden 290 affiches gedownload. Daarmee is de affichemaker erg succesvol geweest. Om het evenement extra onder de aandacht van het publiek te brengen werd, vergeleken met vorig jaar, nog meer sociale media ingezet. Verder werd voor de eerste maal geadverteerd via beeldschermen op diverse NS-stations. Mijnmolen.nl In de aanloop naar Nationale Molendag werd mijnmolen.nl geïntroduceerd. Via deze site, waarvan iedere molen vooraf een eigen inlogcode kreeg toegestuurd, kan men zelf een aantal gegevens over de eigen molen bijhouden dan wel aanpassen. Hieronder valt ook de aanmelding voor evenementen zoals Nationale Molendag. 740 molenaars logden in en het grootste deel van hen meldde de molen op deze manier ook aan voor Nationale Molendag. Het aanmeldingsproces verliep redelijk goed. In relatief korte tijd hebben veel molenaars zich deze nieuwe manier van aanmelden eigen gemaakt. Gaandeweg het jaar bleek een aantal zaken binnen mijnmolen.nl niet voor iedereen duidelijk te zijn. Na een nadere toelichting trad verbetering in. Professionalisering Nationale Molendag Het project 'Nationale Molendag, een dag van, voor en met iedereen! is in het verslagjaar afgerond. Het doel van het project is om Nationale Molendag te versterken. Dit betekent: meer bezoekers, meer leden, donateurs of molenvrienden en een versterkte organisatie. Verder is een e-learning Vrijwilligers werven gemaakt waaraan molenorganisaties kunnen meedoen ten einde meer vrijwilligers bij de molen te betrekken. Het Nationale Molendag pakket 6

7 werd uitgebreid met een flyer voor het publiek en via mijnmolen.nl kon iedere molenorganisatie het affiche aanpassen met een foto van de eigen molen. Via RTL werd een mooie spot uitgezonden waarin aandacht was voor het werven van vrijwilligers op de molen. Uit het onderzoek naar de naamsbekendheid bleek dat de bekendheid met Nationale Molendag zo goed als gelijk is gebleven. Ieder kind naar de molen Het project Ieder kind naar de molen heeft tot doel dat ieder kind in de basisschoolleeftijd een keer een molen bezoekt. De vereniging richt zich met name op basisscholen en biedt lespakketten aan voor in de klas en voor op de molen. Een eigentijdse toevoeging is een animatie waarmee kinderen op de computer of op het digibord een windmolen of een watermolen kunnen samenstellen. Dit vraagt technisch inzicht en draagt bij aan de leerdoelen op dit vlak. Via een speciale onderwijswebsite werd bekendheid gegeven aan onze educatieve materialen. Het is niet gelukt een vrijwilligersdag te organiseren. Wel werd op de Molencontactdag aandacht besteed aan het onderwerp. Molenfeest Het Nationale Molenfeest werd op 6 oktober georganiseerd in het Muntgebouw in Utrecht. Tijdens dit evenement werd de BankGiro Loterij Molenprijs 2017 uitgereikt. Ook werden de toekenningen vanuit het Molenfonds bekendgemaakt. In totaal ontvingen tijdens het Molenfeest 19 molenprojecten bijna uit het Molenfonds via reguliere budgetten, crowdfunding en de BankGiro Loterij Molenprijs. Molenprijs Molen De Traanroeier in Oudeschild op Texel heeft met een recordaantal stemmen, , de BankGiro Loterij Molenprijs 2017 gewonnen. Met de hoofdprijs van gaat Stichting De Traanroeier de molen weer waterdicht maken met een nieuw rieten dak. Voor de zevende BankGiro Loterij Molenprijs waren vier molenprojecten genomineerd die gezamenlijk stemmen 7

8 ontvingen, ook een recordaantal in het bestaan van de Molenprijs. De andere genomineerde molenprojecten, kregen één euro per ontvangen stem. De tweede plaats ging naar De Hoop in Hellendoorn, die hiermee ontving. De Volmolen in Loobeek/Venray kan op de rekening bijschrijven en molen De Kroon in Arnhem ging met naar huis. De jury van de Molenprijs bestond uit voorzitter Sascha Baggerman, directeur Vereniging Restauratie Opleidingsprojecten (ROP), Karel Loeff, directeur Bond Heemschut en Jeroen van Dijke, molenaar en monumentenwachter in Zeeland. Vanaf 2 september kon het publiek vier weken lang stemmen. Via Molina Met Via Molina richt De Hollandsche Molen zich buiten de landsgrenzen. Samen met bijvoorbeeld Duitse en Deense molenorganisaties worden culturele molenroutes gemaakt om het bezoek aan molens te vergroten. In het verslagjaar hebben voorbereidende gesprekken plaatsgevonden om in 2018 (het Europees Jaar van het Cultureel erfgoed) activiteiten te ontplooien en is een subsidie aanvraag gemaakt. Educatie De Molenmaatjes zijn de basis van de educatieve lijn van De Hollandsche Molen. Steeds meer van onze materialen zijn in deze vorm gegoten. In het verslagjaar heeft het molenaarsechtpaar Jan en Wieke het molenmaatjesteam versterkt. Het gemiddeld aantal bezoekers op molens.nl is gestegen met 30% ten opzichte van Hoeveel daarvan naar de educatieve pagina s zijn gegaan is niet gemeten. De Molenmaatjes kregen een eigen Facebook pagina. Allemolens.nl is een stuk gebruiksvriendelijker geworden. Het aantal bezoekers op de site is onduidelijk. Door de overstap naar een ander CMS zijn de statistieken niet betrouwbaar. In het verslagjaar is een belangrijke subsidie aanvraag gedaan en verkregen. Volgend jaar stelt ons dat in de gelegenheid om het verenigingsarchief van te digitaliseren. Het projectplan Iconen is gereed en er zijn aanvragen voor financiering verstuurd. In 2018 wordt het project nader uitgewerkt. UNESCO ambacht molenaar immaterieel erfgoed Door de inspanningen van Het Gilde van Vrijwillige Molenaars, vereniging De Hollandsche Molen, Het Ambachtelijk Korenmolenaarsgilde en het Gild Fryske Mounders is het gelukt om het molenaarschap op te nemen op de Representatieve Lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid bij UNESCO. In Zuid-Korea kreeg het Nederlandse nominatiedossier het stempel 8

9 voorbeeldig. Plaatsing op de Representatieve lijst betekent belangrijke internationale erkenning van de maatschappelijke, culturele en economische waarde van het molenaarschap, aldus minister Ingrid Van Engelshoven. Leden- en donateursaantal en opbrengsten Per 31 december 2016 telde de vereniging leden (waaronder lid-eigenaren) en abonnees. Gedurende 2016 hadden zich 90 personen afgemeld met ingang van 2017, waarmee het ledental per 1 januari 2017 op kwam. In het verslagjaar meldden zich 146 nieuwe leden en abonnees aan. 151 leden werden uit het bestand verwijderd vanwege afmelding of wanbetaling. De meest genoemde redenen van afmelding waren de hoge leeftijd of het overlijden van het lid. Per 31 december 2017 bedroeg het aantal leden Het aantal donateurs vertoonde daarentegen een flinke stijging, met name door giften aan het Molenfonds. In het verslagjaar groeide het aantal donateurs van 548 naar 692 donateurs. Communicatie In 2017 is er verder gewerkt aan de verbetering van de communicatiemix van de vereniging. De voorzieningen op de website werden uitgebreid. Zo werd in het kader van Nationale Molendag de affichemaker toegevoegd, kreeg het blad Molens een digitale aanvulling op de website met een pagina achtergrondartikelen en verscheen een vlog (Tessa s vlog) van een molenaar in opleiding. Ook in het blad Molens en op de sociale media is er aandacht voor de vlog. Verder werd begonnen met het doorlichten van de teksten op de site, waarbij waar nodig onderdelen werden aangepast en/of geactualiseerd. De centrale redactie kwam in 2017 drie maal bij elkaar. Op deze vergaderingen werd zowel de inhoud van het komende blad Molens besproken als de inhoud en opmaak van het vorige nummer. Ook werd overlegd over de inzet van de overige communicatiemiddelen van de vereniging, zoals de website, de nieuwsbrieven, facebook en twitter. In het verslagjaar verscheen het blad Molens voor de eerste keer in zijn geschiedenis drie maal. Het februarinummer is komen te vervallen. De overige nummers verschenen begin mei, begin september en half december en telden 36 pagina s (ipv 32 in voorgaande jaren). De redactie ontving de wens uit het veld om langere artikelen met meer diepgang in het blad te plaatsen. Besloten werd vast te houden aan de huidige invulling en artikellengte in het blad, maar tegelijkertijd artikelen met meer diepgang op de website van de vereniging te plaatsen met de mogelijkheid om deze te downloaden. Inmiddels zijn al enkele artikelen op molens.nl te vinden. 9

10 Sociale media De verhoogde inzet op de sociale media resulteerde in een toename van het aantal volgers op facebook en twitter. De facebookpagina is een platform voor molenweetjes, nieuws en activiteiten bij molens, bestemd voor een breed publiek. In het verslagjaar nam het aantal volgers toe met 579 en bedroeg op 31 december Op twitter worden berichten gedeeld van de activiteiten van onze medewerkers. Het aantal volgers op twitter nam licht toe, van eind 2016, naar eind Sinds augustus 2016 is de vereniging ook actief op instagram, een website om gratis afbeeldingen en video s uit te wisselen. Instagram telde eind volgers. In het verslagjaar werden drie reguliere publieks-nieuwsbrieven en twee extra edities verzonden. De extra uitgaven gingen respectievelijk over Nationale Molendag en het nieuws over de plaatsing van het molenaarsambacht op de UNESCO-lijst van cultureel immaterieel erfgoed. Ook het aantal mensen dat de nieuwsbrief ontvangt is inmiddels gegroeid naar ruim Werving Baten In het voorjaar werd geworven voor het onderhoud van de Braakmolen in Goor en in het najaar begon een actie voor het vervangen van de fokken van molen Nooit Gedacht in Warnsveld. Hierbij is ook geworven via het Molenfonds. De mensen van wie het adres is binnengekomen via het Molenfonds werden bedankt voor hun bijdrage en gevraagd om structureel bij te dragen. Het verrijken van het CRM met binnengekomen adres- en gegevens is nog niet gepland omdat extra tijd nodig was voor de upgrade naar een volgende versie. Het onderzoek naar cultureel ondernemen werd niet uitgevoerd. Wel werd intensief gewerkt aan een programma om bedrijven te benaderen bij het Molenfonds. Hiermee wordt in 2018 begonnen. 10

11 2. Advisering Veiligheid De Werkgroep Veiligheid maakte een nieuwe start in een gewijzigde samenstelling. Momenteel hebben Reinier Scheeres (voorzitter), Mark Ravesloot (secretaris) en Hay Janssen (hoger veiligheidsdeskundige) zitting in de werkgroep die in het afgelopen jaar drie opdrachten heeft uitgewerkt: het opstellen van een incidenten actieplan, richtlijnen voor het afschermen van het gevlucht en een bezoekersprotocol. In 2018 worden deze stukken gedeeld met het molenveld. Advieswerk Er werden drie biotoopadviezen in het kader van betaalde dienstverlening gerealiseerd voor molens in Metslawier, Nistelrode en Vorstenbosch. Daarnaast werd een adviesrapport gemaakt ten behoeve van de voorgenomen verplaatsing van spinnekop De Burd in Grouw. Adviezen aan gemeenten als bestemmingsplanvereiste werden uitgebracht betreffende molens in De Wijk, Kerkdriel, Goudriaan, Streefkerk (Oude Weteringmolen), Aalst, Nuenen en Roeven (2 maal). Uitgebreidere advisering, ter plaatse of door middel van schriftelijke advisering, vond plaats voor molens in Nijmegen (Sint Annamolen), Alkmaar (De Robonsbosmolen), Sint Maartensdijk (De Hoop) en Weert (Sint Oda en Sint Hubertus) en bij twee initiatieven tot het completeren van molens in Sint Laurens en s- Heerenberg. Een zienswijze is ingediend op het plan om een brug te realiseren op korte afstand van de Kikkermolen in Leiden. Ten slotte was de vereniging actief betrokken bij de totstandkoming van de molennota en de inpassing ervan in de keur van waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Deskundigheidsbevordering Deskundigheidsbevordering vindt op vele manieren plaats. Denk aan een cursus of lezing. De Hollandsche Molen ziet bijvoorbeeld de Molencontactdag als een belangrijk moment hierbij. Ook werd onder meer voor grote molenorganisaties een bijeenkomst georganiseerd waarin werd ingegaan op de eisen aan financiële verslaglegging. Met het in 2017 opgezette e-learning programma gaat De Hollandsche Molen testen of deze vorm van kennisoverdracht goed werkt voor het molenveld. De provinciale toer bleek ook een goede manier om in gezamenlijkheid te werken aan de bevordering van deskundigheid. Hierbij werd ingegaan op verschillende manieren van samenwerken en organiseren op provinciaal niveau. 11

12 3. Fondsenwerving ten behoeve van derden Molenfonds De opbouw van het Molenfonds gaat gestaag voort. In het verslagjaar werden drie projecten succesvol afgerond zoals een nieuwe borstelbuil voor molen De Hoop in Sprundel en nieuwe molenonderdelen voor De Vlijt in Meppel. Het streven 10 crowdfundprojecten binnen te halen is niet gelukt. Maximaal waren er dit jaar zeven projecten actief. In de praktijk blijkt het opstarten en afronden van een crowdfundproject meer tijd te kosten. Via het Molenfonds werden 18 toezeggingen gedaan voor projecten voor groot onderhoud. Het is nog niet gelukt twee fondsen/bedrijven toe te voegen aan het Molenfonds. Wel deed de Van Toorn Scholten Stichting een toezegging voor 2018 en verder (buiten het Molenfonds om). De BankGiro Loterij is daarmee de belangrijkste partner van het Molenfonds. Tijdens het jaarlijkse Goed Geld Gala op 16 februari in de Beurs van Berlage in Amsterdam ontving De Hollandsche Molen uit de loterijopbrengst van euro. De opbrengst voor de vereniging van het geoormerkt werven van 2016 was euro. Bij het geoormerkt werven spelen deelnemers aan de loterij voor een specifiek goed doel, in dit geval De Hollandsche Molen. De Hollandsche Molen is al sinds 2001 partner van deze goededoelenloterij. Vanaf dat jaar zijn mede dankzij de bijdragen van de BankGiro Loterij vele molens in volle glorie hersteld. Advisering fondsen De vereniging verdeelde het budget van de Gravin van Bylandt stichting over vijf molenprojecten. Er werd advies gegeven aan De Jonge Arnoldus en met het Prins Bernhard Cultuurfonds was incidenteel overleg over een aantal molenrestauraties. 12

13 4. Belangenbehartiging Financiën en organisatie In 2016 is het rapport Molentoekomst gepresenteerd. Een van de conclusies betreft de wijze van financiering en organisatie van het molenbehoud. Er is een tekort van 45 miljoen voor de komende 10 jaar als het instandhoudingsniveau van 2016 gehandhaafd moet worden. De Hollandsche Molen heeft op twee niveaus in het verslagjaar hoge prioriteit gegeven aan het monumenten- en molenbeleid: Samen met andere monumentenorganisaties binnen de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) lobbyen voor een adequaat monumentenbeleid. Dit komt aan de orde in de paragraaf Landelijk erfgoed beleid; Samen met het molenveld lobbyen voor de onderdelen die specifiek molens aangaan. In het rapport Molentoekomst (gebaseerd op cijfers uit 2012) is een restauratiebehoefte van bijna 46 miljoen euro voor 194 molens vastgesteld. In het verslagjaar is deze inventarisatie met hulp van de provinciale molenorganisaties geactualiseerd. Volgens deze herziening moeten anno 2017 nog 156 molens gerestaureerd worden voor een totaal van ruim 36,5 miljoen euro. De restauratieachterstand is met name in Gelderland, Zeeland en Limburg relatief hoog met 21 tot 22% nog te restaureren molens. De rijksoverheid vindt een grens van 10% restauratieachterstand acceptabel. Om dit te bereiken is in vier jaar ruim 8,5 miljoen euro extra nodig voor molens, bij voorkeur jaarlijks gelijk te verdelen. Deze cijfers zijn ingebracht bij de FIM. Een van de centrale conclusies van Molentoekomst is het belang van groot onderhoud. Groot onderhoud vraagt extra aandacht, omdat molens een kortere restauratiecyclus hebben. In Zuid-Holland is deze conclusie opgepakt en heeft de provincie in 2016 een aparte regeling voor groot onderhoud voor molens gemaakt. Deze regeling is verlengd tot 2020 en er is veel vraag onder eigenaren naar deze geldstroom. In de meeste provincies bieden de subsidieregelingen voor restauraties nauwelijks ruimte om groot onderhoud (onder de euro aan subsidiabele kosten) te financieren. De Hollandsche Molen heeft in het verslagjaar dan ook een plan uitgewerkt om in de periode van het nieuwe kabinet via het Molenfonds een groot aantal projecten op het gebied van groot onderhoud mogelijk te maken. Van de rijksoverheid is hiervoor 1,6 miljoen euro per jaar gevraagd. In het Molenfonds kan de verdeling van middelen gestructureerd en centraal worden aangestuurd in een publiek-private samenwerking. In een speciale Werkgroep Stelselherziening heeft een aantal deskundigen in drie sessies besproken of het mogelijk is dat het molenveld zelf de verdeling van financiële middelen voor 13

14 restauraties en groot onderhoud op zich neemt. Welke criteria hanteer je dan in zo n sector gestuurde aanpak? Eind 2017 werd in de Molenadviesraad verslag gedaan en in 2018 krijgt dit onderwerp een vervolg. In het voorjaar van 2017 maakte De Hollandsche Molen een ronde langs alle provincies in het kader van de provinciale toer Financiën en Organisatie. Deze toer was een vervolg op het project Molentoekomst. Hierbij werd gesproken met provinciale molenorganisaties waarbij twee onderwerpen centraal stonden: Financiën: wat is de stand van zaken wat betreft restauraties en onderhoud? en Organisatie: wat en wie vormen de vertegenwoordiging van het molenveld? Voor elke provincie is een informatieblad ontwikkeld met statistische gegevens over het molenveld. De Hollandsche Molen stelde adviezen op over de organisatie zelf, de vertegenwoordiging, de belangenbehartiging, de samenwerking en de deskundigheid. Op basis van de evaluatie en de conclusies zijn op de provincie toegespitste aanbevelingen opgesteld. Algemene aanbevelingen zijn: monitor de SIM-aanvragen, inventariseer groot onderhoud en intensiveer c.q. verbeter de lobby op provinciaal niveau. Hiernaast werd ook een werkgroep c.q. overlegplatform voor watermolens opgericht, waarin o.a. de nieuwe inventarisatie methodiek voor watermolenbiotopen en de effecten van het zoetwaterreservoir-project op de Veluwe besproken zijn. Landelijk erfgoedbeleid Onder de naam Erfgoed telt! is de rijksoverheid in 2016 begonnen met een discussie over een toekomstbestendig erfgoedbeleid. Via de FIM is De Hollandsche Molen hierbij betrokken. Leo Endedijk is voorzitter van de FIM en daarnaast voor één dag per week in het verslagjaar uitgeleend aan de FIM om de lobby rond Erfgoed telt!, verkiezingen en kabinetsformatie vorm te geven. Vanwege deze verschillende functies vertegenwoordigt directeur Nicole Bakker De Hollandsche Molen in ledenvergaderingen van de FIM. In het kader van Erfgoed telt! werden diverse bijeenkomsten georganiseerd, waarin vertegenwoordigers van De Hollandsche Molen participeerden. Het ministerie van OCW gaf verder opdracht voor een onderzoek naar het huidige financiële stelsel in de monumentenzorg. Onderzoeksbureau Ecorys werd gevraagd aanbevelingen te doen over de wijze waarop het stelsel efficiënter ingericht kan worden was ook het jaar van verkiezingen en kabinetsformatie. De FIM publiceerde het Manifest Monumenten leven: instandhouding loont. De federatie pleitte hierin voor het blijvend investeren in planmatig onderhoud. Daarnaast is 50 miljoen euro extra nodig voor restauraties, kanjermonumenten, herbestemming, etc. 14

15 De wensen van de FIM vonden gehoor bij het nieuwe kabinet. Rutte III trekt eenmalig voor monumenten, kunstwerken en archieven de komende vier jaar 325 miljoen euro extra uit. Daarmee kan onder andere geïnvesteerd worden in onderhoud en herbestemming. Hoe het extra budget precies verdeeld wordt en hoeveel geld er dan naar de molens gaat, wordt in 2018 bekend. De Hollandsche Molen dringt er bij het kabinet op aan in ieder geval het onderhoud te versterken door het subsidiepercentage in de SIM te verhogen naar 60%. Daarnaast diende de vereniging bij OC&W een plan in om de komende vier jaar via het Molenfonds groot onderhoud bij en restauraties van molens extra te steunen. De Hollandsche Molen wil dat in een publiek-private samenwerking vorm geven, een experiment voor de monumentensector. Hiervoor is jaarlijks 1,6 miljoen euro aan rijksgeld nodig. Ten slotte vraagt De Hollandsche Molen aandacht voor de financiering van nevenbestemming bij molens, bv. molenwinkels, vraagt duurzaamheid bij bewoonde molens specifieke aandacht en is verdere ondersteuning van vrijwilligerswerk noodzakelijk. Kwaliteitsverbetering en Professionele Organisaties Monumentenbehoud (POM s) Het Ministerie van OC&W wil stimuleren dat POM s actief bijdragen aan een hogere kwaliteit en professionalisering van de monumentenzorg. De Hollandsche Molen ondersteunt molenorganisaties in het verwerven van de POM-status. Begin 2017 verkreeg de Rijnlandse Molenstichting de status en in december van het verslagjaar werd bekend dat de Raad voor Cultuur de minister van OC&W adviseerde ook de Stichting De Fryske Mole de POM-status te verlenen. De POM-status is alleen mogelijk voor eigenaren met 20 monumenten of meer. Er zijn echter molenorganisaties met een kleiner bezit, maar voor hen is de kwaliteit van de organisatie eigenlijk net zo belangrijk. De Hollandsche Molen organiseerde op 14 september 2017 een symposium voor deze groep eigenaren in Leiden, onder de titel Molenorganisaties in ontwikkeling, bent u klaar voor de toekomst? In twee workshops werd aandacht besteed aan de (mogelijke) toekomstige eisen die worden gesteld aan de kwaliteit van restauratie en onderhoud en aan de werkprocessen en financiële verslaglegging. Monumentale waarden In overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is het project `Ken je molen` in ontwikkeling. Kern hiervan is dat molenaars en eigenaren zelf gedetailleerd de verschillende onderdelen van hun molen inventariseren en beschrijven. Afgesproken werd te starten met een pilot van het Groninger Molenhuis, onder de titel Ken je Groninger molen`. In het verslagjaar werd naar 15

16 financiering van het project gezocht en gevonden. In 2018 wordt begonnen met de uitvoering. Omgevingswet De inwerkingtreding van de omgevingswet is doorgeschoven naar 1 januari Maar de contouren van de wet krijgen steeds meer vorm. Vanuit De Hollandsche Molen zijn de informatiebijeenkomsten die de betrokken ministeries en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed organiseerde, waaronder de Schakeldag, bijgewoond en daarnaast werd een individueel gesprek gevoerd met Maaike van der Veen, zelfstandig adviseur omgevingsplanning en omgevingsrecht, die nauw betrokken is bij het klaarstomen van enkele gemeenten voor de invoering van de wet. Molenbiotoop De adviseurs van De Hollandsche Molen voerden in het kader van belangenbehartiging meerdere gesprekken gevoerd met de eigenaar van molen De Bol in Varik en de gemeente Neerijnen om de molenbiotoop van de molen veilig te stellen. Ook werd gesproken met de gemeente Uden over de herinrichting van het sportpark rondom de Molen van Jetten, waarbij de vereniging nu zelf een voorstel mag inbrengen. In Biggekerke vond een succesvol overleg plaats met afgevaardigden van de gemeente Veere en het waterschap om de beplantingen langs de weg en rondom een trapveld te verwijderen. Dit zal in 2018 daadwerkelijk zijn beslag krijgen. Op het gemeentehuis in Oostburg vond een gesprek plaats over de uitbreidingsplannen naast de molen Nooit Gedacht in Cadzand. In Wageningen werden de belangen van de molen behartigd voor molen De Vlijt in gesprekken met een tweetal projectontwikkelaars en de gemeente. In het kader van de bescherming van de watermolenbiotoop organiseerde De Hollandsche Molen in december een speciale bijeenkomst. Alle provincies waar watermolens staan waren hierbij vertegenwoordigd. Er werd oriënterend van gedachten gewisseld over diverse aspecten van de watermolenbiotoop, nu en in de toekomst. 16

17 Vrijwilligersbeleid In 2015 is het rapport Molentoekomst gepresenteerd. Een van de conclusies is dat het molenbehoud onmogelijk is zonder de inzet van vrijwilligers. De vereniging stelde zich ten doel met het molenveld te praten over het vrijwilligersbeleid en de rol van De Hollandsche Molen. Dit is gedaan in de provinciale toer. De conclusie was dat men van de vereniging ondersteuning wil. Ook stond een consultatie met jeugdige molenvrijwilligers op het programma. De vereniging heeft gesproken met twee jonge aankomende molenaars. Zij hadden een verfrissende en kritische blik op het beleid. Een verslag is onder andere te lezen in het blad Molens. URL gebouweninspecties De adviseur molens zit in de begeleidingscommissie namens de kleinere monumenteneigenaren om te komen tot een uitvoeringsrichtlijn gebouweninspecties. De Hollandsche Molen wil dat hierin ook aandacht komt voor de gaande werken van molens. Deelbare molenroeden In Nederland zijn 47 molens uitgerust met één of twee zogenaamde deelbare molenroeden. Deze bestaan uit twee delen, die in het midden met bouten aan elkaar gekoppeld zijn. Begin 2017 bleek bij nader onderzoek dat deze constructie niet deugdelijk was. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft direct technisch onderzoek uitgevoerd en mogelijke oplossingen in kaart gebracht. De Hollandsche Molen was hier nauw bij betrokken en wekelijks vond overleg plaats. Eigenaren werd geadviseerd voorlopig niet met de betreffende molens te draaien. Op 2 juni 2017 maakte de RCE bekend dat na al het onderzoek er twee oplossingen overgebleven waren: de deelbare molenroeden vervangen door nieuwe roeden of de beide delen aan elkaar lassen. Het is aan de eigenaar om te bepalen welke keuze men wil maken. In principe worden de kosten vergoed door de rijksoverheid, zo maakte minister Bussemaker bekend. De Hollandsche Molen heeft nog onderzocht of een collectieve aanpak van de uitvoering van de werkzaamheden mogelijk was. Hiervoor bleek onvoldoende draagvlak te zijn, waarop de eigenaren bericht is dat zij zelf met hun molenmaker een adequate oplossing en aanpak moeten en kunnen vinden. Het zal waarschijnlijk nog tot eind 2018 duren voordat het euvel bij alle molens is verholpen. 17

18 Verhuurdersheffing Met ingang van 2018 worden rijksmonumenten vrijgesteld van de zogenaamde verhuurdersheffing. Deze heffing is ingevoerd door het kabinet Rutte II, maar de Eerste en Tweede Kamer hebben tot deze vrijstelling besloten bij de evaluatie van de verhuurdersheffing van het afgelopen jaar. Voor eigenaren met meer dan 10 bewoonde molens betekent dit besluit een vermindering van de jaarlijkse lasten. Aansprakelijkheidsverzekering Begin 2017 paste Het Gilde van Vrijwillige Molenaars de verschillende eigen verzekeringen aan. Het betrof de aansprakelijkheidsverzekering voor molenaars, de ongevallenverzekering en de zogenaamde WA-plus verzekering, waarbij schade aan de molen, veroorzaakt door handelen van de molenaar verzekerd is. Eerstgenoemde verzekering is gekoppeld aan het lidmaatschap van het Gilde, de andere twee verzekeringen kunnen vrijwillig afgesloten worden. De Hollandsche Molen adviseert moleneigenaren in overleg te treden met hun molenaar(s) om goed in kaart te brengen wie waarvoor verzekerd is. Het advies is daarbij aan eigenaren om de premies voor WA-plus en ongevallenverzekering aan de molenaar(s) te vergoeden. Tevens verdient het aanbeveling na te gaan of men ook als eigenaar WA verzekerd is. WOZ-vaststelling In maart 2017 deed de Hoge Raad uitspraak over de WOZ-waarde van woningen die op waterverdedigingswerken staan. In principe moet dan (een deel van) de grondwaarde niet meegeteld worden bij de waardering voor de wet WOZ. Deze uitspraak is relevant voor een aantal molens die bv. op of aan een waterkerende dijk staan. De Hollandsche Molen heeft de eigenaren via de nieuwsbrief hierop gewezen. Communicatie over beleid Bij de communicatie met de achterban over het rijksbeleid en over dat van de vereniging vertaalt De Hollandsche Molen enerzijds de ontwikkelingen naar de belanghebbenden en anderzijds informeren de belanghebbenden actief de vereniging. In dit verband organiseert De Hollandsche Molen de jaarlijkse Molencontactdag. Deze vond in het verslagjaar plaats op 17 november in het Spoorwegmuseum in Utrecht en werd bijgewoond door ruim 80 mensen. Er was een gevarieerd en vooral ook interactief programma samengesteld. Zo werden de aanwezigen bij een presentatie over de stelselherziening uitgenodigd om zelf per provincie aan te geven op welke terreinen het 18

19 accent moet komen te liggen bij de lobby voor de besteding van extra geld voor molens. In het regeerakkoord staat dat er voor de komende vier jaar eenmalig 325 miljoen extra beschikbaar komt voor monumenten, kunstwerken en archieven. Bij de presentatie over veiligheid werden de meningen uit de zaal gepeild. Verder werd er aandacht besteed aan crowdfunding via het Molenfonds, de e-learning cursus Vrijwilligers werven en kon de zaal discussiëren over de vraag hoe ver je kunt gaan om zoveel mogelijk mensen naar je molen te krijgen. De kadernieuwsbrief, bestemd voor moleneigenaren en overige belanghebbenden die professioneel of op vrijwillige basis actief zijn in het molenveld, verscheen in het verslagjaar zeven maal. Behalve de vier reguliere nieuwsbrieven, verschenen drie extra nieuwsbrieven naar aanleiding van bijzondere gebeurtenissen. 19

20 5. Eigen molens Verzelfstandiging eigen molens In 2017 ging molen Het Noorden in Oosterend over naar Natuurmonumenten. Deze instantie heeft ook alle gronden rondom de molen in eigendom en is een POM. Dat laatste is de reden om de overdracht voorafgaande aan de noodzakelijke restauratie te doen plaatsvinden. Een belangrijke schakel bij de financiering van het noodzakelijk onderhoud, waarbij onder meer het rietdek op de kap en zes velden van het achtkant moeten worden vervangen en de molen een geheel nieuw wiekenkruis dient te krijgen, vormt de restauratiesubsidie van de provincie Noord-Holland. Bij deze regeling krijgen POM-organisaties voorrang, waardoor de kansen op provinciaal geld toeneemt. De vereniging zal wel een actieve rol spelen bij de verdere restauratievoorbereiding en -begeleiding. De uitvoering ervan dient in 2018 plaats te vinden. Veiligheid op eigen molens Tijdens de jaarlijkse bezoeken van de adviseur molens aan alle eigen molens, werd de veiligheid op de molen besproken met de molenaars. Dit onderwerp heeft een voortdurende aandacht, is een continue zorg. Onderhoud en restauratie Bij de Braakmolen in Goor zijn de roeden doorgehaald en de Ten Have kleppen geschilderd door molenmaker Groot Wesseldijk uit Lochem. Voor molen Nooit Gedacht in Warnsveld werd een crowdfundingactie gehouden ten behoeve van het vernieuwen van de fokken op de binnenroede. Molen Rijn en Lek in Wijk bij Duurstede onderging een complete schilderbeurt met uitzondering van de stelling. Tevens werden afdekkappen op de lange spruit aangebracht en het kruiwiel hersteld. Dit werk werd uitgevoerd door molenmaker Coppes uit Bergharen. Molen van de Zuidpolder in Edam De derde fase van de restauratie van de molen heeft voor wat betreft de voorwaterloop, een gemetselde goot langs het fietspad over een lengte van 150 meter, plaatsgevonden in opdracht van het HHNK. Gelijktijdig werden ook de wachtdeur en de stoelbalk van de molen vervangen door de Gebroeders Poland uit Oterleek. Het schilderwerk aan de molen werd doorgeschoven naar 2018; dat geldt ook voor het maalvaardig opleveren van de molen, waarvoor nog afstelwerk dient plaats te vinden, en het aanbrengen van een dekvloer op de kapzolder. Molen De Roos in Delft In 2017 werd een plan opgesteld voor de inrichting van de begane grond en de eerste zolder in de molen. Er dient een apart trappenhuis te komen waardoor bezoekers niet meer per se door de 20

21 winkel hoeven te lopen en openingstijden onafhankelijk van elkaar kunnen worden vastgesteld. De plannen voorzien verder in het definitief inrichten van de winkel en het creëren van een inpakruimte op de eerste zolder waar cliënten van Doel aan de slag kunnen. Het eigen terrein rondom de molen werd opnieuw ingericht en hierop werd een schuur gebouwd voor opslag. De afscheidingsmuur werd opnieuw opgemetseld. Beide werken zijn uitgevoerd door Gebroeders Mensert BV uit Delft. Ten slotte wordt gewerkt aan de definitieve inrichting van de openbare ruimte rondom de molen. De vochtproblematiek is nog steeds actueel, maar in 2017 is hier geen verdere actie op ondernomen. Die is nu voorzien in De Jager in Oud-Vossemeer Op deze molen werden de vier fokken vervangen door molenmaker Verbij uit Hoogmade. Hiervoor hield de vereniging eerder een crowdfundingactie. Tevens werd de molen gedeeltelijk geschilderd door schildersbedrijf Cloïn uit Bergen op Zoom. Dit werk kon echter niet volledig worden voltooid in verband met slechte weersomstandigheden in het najaar. Deze klus wordt in 2018 voortgezet en afgerond. 21

22 6. Organisatie Algemene Ledenvergadering De goed bezochte Algemene Vergadering van De Hollandsche Molen vond evenals het voorgaande jaar plaats in Amersfoort. Dit keer was aan de gebruikelijke programmaonderdelen een forumdiscussie over diversiteit op de molens toegevoegd waaraan menig bezoeker enthousiast meedeed. De Certificaten van Verdienste werden uitgereikt aan molenmaker Nico van Koerten, Piet van Rijswijk, beheerder en molenaar van De Doornboom in Hilvarenbeek, Jaap van den Akerboom, molenaar en instructeur bij de molenaarsopleiding op de Nieuw Leven in Hazerswoude en Bert Hanekamp, molenaar op De Vlijt in Wapenveld. De Stichting Molengiftenfonds voor Vernuft en Volharding kende de jaarprijs toe aan Fred van Zon uit Schermerhorn, Bart Tonies uit Ravenstein en Jef Druyts uit het Belgische Olmen. De bijeenkomst werd afgesloten met de uitreiking van de Getuigschriften aan de in 2016 geslaagde vrijwillige molenaars. Bestuur Het bestuur is in het verslagjaar zes keer bijeengekomen. Onder andere zijn besproken de toekenningen uit het Molenfonds, de provinciale toer, het veiligheidsbeleid en de stelselherziening. De vereniging was vertegenwoordigd bij diverse molenopeningen (zie tabel). Ook op Nationale Molendag werden diverse molens bezocht of was men actief op de eigen molen. Bestuursleden waren aanwezig bij de Molencontactdag, de Molenadviesraad en het Molenfeest bij de uitreiking van de BankGiro Loterij Molenprijs. Ook was een bestuurslid meegereisd naar Zuid-Korea voor de bekendmaking van de plaatsing van het molenaarsambacht op de Representatieve lijst van het immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid bij UNESCO. 22

23 wie datum molen plaats L. Endedijk 3 maart 2017 Rietdekproject Alkmaar N. Salm 19 april 2017 De Volksvriend Gemert L. Zwierstra 20 april 2017 De Phenix Marrum A. de Kok 12 mei 2017 Adermolen Abbenes N. Bakker 12 mei 2017 Rode Molen Hoogmade L. Endedijk 12 mei 2017 De Otter Oterleek L. Endedijk 20 mei 2017 Rust Roest Munnekezijl L. Zwierstra/N. Bakker 15 juli 2017 De Zwaluw Hasselt N. Salm/N. Bakker 13 oktober 2017 Molens OT en P Zijpe N. Salm/N. Bakker/L.Endedijk 14 oktober 2017 Googermolen Roelofarendsveen N. Salm 9 december 2017 Penninga s molen en Skarrenmoune Joure Molenadviesraad De Molenadviesraad kwam 7 april en 3 november bij elkaar. De belangrijkste onderwerpen die aan de orde kwamen, waren de omgevingswet, de molentoer, de POM ontwikkelingen en de stelselherziening. In beide vergaderingen wisselden de vertegenwoordigers van de molenorganisaties eveneens relevante ontwikkelingen in hun werkgebied uit. Examencommissie De commissie vergaderde twee maal over het organiseren van de examens. Tijdens de Algemene Vergadering van De Hollandsche Molen op 18 maart zijn aan de geslaagden van het examenjaar 2016 de getuigschriften uitgereikt. Een delegatie van de commissie nam op 20 mei en 11 november deel aan de opleidingsraad vergadering, het overleg tussen de examencommissie en het bestuur en alle afdelingsbesturen van Het Gilde van Vrijwillige Molenaars. De regeling met betrekking tot de verslaglegging van het examen van een afgewezen kandidaat werd aangescherpt. De instructie voor de molenaar van de examenmolen werd aangevuld met enkele verduidelijkingen. Verder werd in overleg met het GVM het traject van de opleiding en examinering van watermolenaars gewijzigd en vastgelegd. Met name de beoordeling van het werkstuk is nu een verantwoordelijkheid van het GVM en maakte met ingang van de najaarsexamens 23

24 2018 geen deel meer uit van het examen. Bij het GVM werd in het lespakket voor windmolenaars De molenaar als gastheer opgenomen waardoor de examinering van dit onderwerp onderdeel kan gaan uitmaken van het examen. In 2017 schreven 82 kandidaten zich in voor het examen windmolenaar, van wie er 75 slaagden. Voor het examen watermolenaar meldden zich in het verslagjaar vier kandidaten aan, van wie er drie succesvol het examen aflegden. Stichting Molendocumentatie De Stichting Molendocumentatie (SMD) zorgt sinds 1980 voor het beheren, uitbreiden en toegankelijk houden van de documentatie die eigendom is van De Hollandsche Molen. Alle activiteiten worden verricht door vrijwilligers. In het verslagjaar trad Frank Houwaard terug als secretaris van het bestuur. Hij werd in die functie opgevolgd door Rob van der Burg. De medewerker in buitengewone dienst, de heer C.A. van Hees moest, vanwege een ernstig herseninfarct, noodgedwongen stoppen met zijn werkzaamheden. In 2017 werd een groot project voorbereid om het archief van vóór 1950 te digitaliseren. In overleg met de Koninklijke Bibliotheek (KB) wordt dit project extern uitgevoerd in 2018 en De KB verstrekt via het project Metamorfoze daarvoor een 100% subsidie aan De Hollandsche Molen. De SMD heeft de selectie van bedrijven uitgevoerd en daarover advies uitgebracht aan de vereniging. Veel tijd werd er besteed aan het project allemolens.nl. De website wordt voortdurend verbeterd en uitgebreid, waaraan de medewerkers van de SMD belangrijk bijdragen. Tijdens de jaarvergadering van De Hollandsche Molen in maart 2017 werd de vernieuwde website officieel gepresenteerd. Er werden in het verslagjaar 952 opmerkingen van bezoekers van de site verwerkt, 127 zoekplaatjes opgelost en 469 nieuwe molenrecords toegevoegd. CRM Na de omzetting van ons relatiebestand met de naam CRM 2011 naar CRM 2016 in januari 2017 bleken er, ondanks de van te voren gemaakte afspraken met de leverancier, nog veel aanpassingen nodig. Dit heeft voor veel extra werk gezorgd, waardoor de geplande verdere ontwikkeling van CRM met onder meer dashboards en verrijking van de gegevens over onze achterban doorgeschoven is naar Archief Het ordenen van het digitale archief is een forse taak waarmee in 2017 een begin werd gemaakt. Zo wordt onder andere voor de foto s een beeldbank ontwikkeld. 24

25 Webwinkel De webwinkel is een vertrouwd onderdeel van de vereniging. Nieuwe producten houden het boeiend voor de leden. Een van de nieuwe producten is de bakvorm voor molenkoekjes. Vanaf 2018 zal de verzending van de artikelen in de webwinkel worden uitbesteed. Onderhoud pand Zeeburgerdijk 139 Er is in het verslagjaar fors geïnvesteerd in het pand Zeeburgerdijk 139, waar het kantoor van de vereniging en het documentatiecentrum zijn gevestigd. De bibliotheek is verbouwd zodat een extra vergaderruimte ontstond, de keuken is verplaatst en het gehele pand is van binnen geschilderd. Ook hebben de nodige onderhoudswerkzaamheden plaatsgevonden. Medewerkers Per 1 september 2017 heeft De Hollandsche Molen een nieuwe directeur, Nicole Bakker. Zij volgde Leo Endedijk op die bij de vereniging werkzaam blijft op het gebied van belangenbehartiging en advisering. Leo Endedijk trad op eigen verzoek terug als directeur. Projectmanager Ingeborg Pouwels is per 1 november met pensioen gegaan. Zij krijgt in 2018 een opvolger. Op het teamuitje deed het bureau een cursus schapen hoeden. Dit was niet alleen heel erg leuk, maar leerde de medewerkers ook veel over samenwerken. Diverse medewerkers hebben een cursus of workshop gevolgd. Amsterdam, april 2018 Het bestuur De directie Drs. N. Papineau Salm (voorzitter) Mevrouw J. Zwerver-Roerig (vice-voorzitter) Drs. R.C. Boeder (penningmeester) Dhr. A.V. de Kok (secretaris) Dhr. H.P.A. van Erve Drs. L.M. van Term Ir. L.J. Zwierstra N.M.D.M. Bakker 25

26 Samengevoegde jaarrekening

27 Samengevoegde balans per 31 december 2017 ACTIVA 31-dec dec-16 1 Vaste activa Immateriële vaste activa in het kader van de doelstelling Materiële vaste activa in het kader van de doelstelling Materiële vaste activa voor de bedrijfsvoering van de eigen organisatie Materiële vaste activa - vastgoed beleggingen Totaal vaste activa Vlottende activa 2 Voorraden Vorderingen Effecten Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa PASSIVA 31-dec dec-16 6 Reserves Continuïteitsreserve Bestemmingsreserves Reserve financiering activa Reserve doelbesteding Fondsen Bestemmingsfondsen Totaal Reserves en Fondsen Langlopende schulden Kortlopende schulden Belastingen en sociale premies Overige schulden en overlopende passiva Totaal kortlopende schulden Totaal schulden Totaal passiva StanDe vergelijkende cijfers voor 2016 zijn aangepast aan de nieuwe richtlijn. 27

28 Samengevoegde staat van baten en lasten BATEN Realisatie Begroting Realisatie Baten van Particulieren Baten van Bedrijven Baten van Loterijorganisaties Baten van Overheden Baten van Andere Organisaties Som van de geworven baten Baten als tegenprestatie voor de levering 16 van producten en/of diensten Som der baten LASTEN Realisatie Begroting Realisatie Besteed aan doelstellingen 21 Draagvlakverbreding Belangenbehartiging Advisering Fondsen t.b.v. derden Eigen molens Werving baten Beheer en administratie Som der lasten Saldo voor financiële baten en lasten Saldo financiële baten en lasten Saldo van baten en lasten Resultaatsbestemming Mutatie Stockhuyzen Publicatiefonds Mutatie Fonds De Lange Mutatie Wijnaendts-Luijtenfonds Mutatie BGL Molenfonds Mutatie bestemde reserves Mutatie Continuïteitsreserve Mutatie Reserve financiering activa Mutatie Reserve doelbesteding Saldo resultaatsbestemming De vergelijkende cijfers voor 2016 zijn aangepast aan de nieuwe richtlijn. 28

29 Kasstroomoverzicht Kasstroomoverzicht Samengevoegd Kasstroom uit operationele activiteiten Saldo van baten en lasten Aanpassingen voor: Afschrijving materiële en immateriële vaste activa Toevoeging aan (bestemde) fondsen en bestemde reserves Veranderingen in vlottende middelen: Voorraden Vorderingen Kortlopende schulden Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële en immateriële vaste activa Desinvesteringen materiële en immateriële vaste activa Investeringen in Materiële vaste a.-vastgoed beleggingen Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossing langlopende schulden Onttrekking aan beleggingen Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie liquide middelen

30 Toelichting behorende tot de samengevoegde jaarrekening Algemeen Bij het opstellen van de jaarrekening zijn de voorschriften van de nieuwe Richtlijn 650 (fondsenwervende instellingen) van de Raad voor de Jaarverslaggeving gevolgd. De richtlijn is onlangs geactualiseerd en deze wijzigingen zijn met ingang van deze jaarrekening verwerkt. Voor de balans betekent het dat de obligaties niet langer tegen nominale waarde worden gewaardeerd, maar tegen marktwaarde. De te ontvangen couponrente wordt niet langer genoteerd. Deze wordt vertegenwoordigd in de marktwaarde. In de staat van baten en lasten is er een wijziging in presentatie. Het betreft met name de presentatie van de baten (voorheen baten uit fondsenwerving) en de financiële baten en lasten. De onderverdeling van de baten waren vorig jaar naar gelang de activiteit. In de nieuwe richtlijn is de verdeling naar gelang wie het betaald heeft. De begroting is onderverdeeld naar rato van de realisatie in Groepsrelaties en voornaamste activiteiten Vereniging De Hollandsche Molen vormt een groep met één andere instelling, te weten stichting Fonds Aankoop en Onderhoud Molens (FAOM). De groepsrelaties worden in het onderstaande toegelicht. Voor de groep is een samengevoegde jaarrekening opgesteld, om inzicht te geven in de resultaten en vermogenspositie van de groep. Het bestuur van de vereniging De Hollandsche Molen heeft besloten dat vermogensbestanddelen kunnen worden overgedragen aan de Stichting FAOM. Deze stichting beheert de overgedragen vermogensbestanddelen. Het bestuur van deze stichting wordt statutair gevormd door de voorzitter, secretaris en penningmeester van vereniging De Hollandsche Molen, aangevuld met twee overige leden. Stichting Fonds Aankoop en Onderhoud Molens stelt jaarlijks, aan de hand van de jaarbegroting van de Vereniging, de voor dat verenigingsjaar benodigde financiële middelen beschikbaar, voor zover de overgedragen vermogensbestanddelen inclusief de waardestijging of -vermindering door beleggingsresultaten daartoe toereikend zijn. Voor de stichting wordt ook een eigen jaarrekening opgesteld. Het aantal geplande activiteiten van de vereniging en de financiële omvang daarvan wordt onder andere bepaald door de opbrengsten van het vermogen van de Vereniging. Stichting Fonds Aankoop en Onderhoud Molens is opgericht op 9 maart 1972 en is gevestigd te Amsterdam en heeft ten doel de vereniging De Hollandsche Molen in de gelegenheid te stellen molens aan te kopen, te restaureren en te onderhouden. Om dat doel te bereiken verwerft, administreert en beheert de stichting fondsen in algemene zin en fondsen op naam. De stichting beheert voor de vereniging tevens alle ontvangen schenkingen en nalatenschappen. Feitelijk beheert de Stichting het vermogen van de vereniging. Om de continuïteit van de vereniging te waarborgen, heeft de stichting zich garant gesteld voor het exploitatietekort van de vereniging in enig jaar. De stichting heeft op 10 maart 2003 een overeenkomst gesloten met MeesPierson B.V. voor het vermogensbeheer van de beleggingsportefeuille en voor beleggingsadvies. Deze overeenkomst wordt jaarlijks besproken. Het vermogensbeheer en de advisering worden uitgevoerd binnen de randvoorwaarden van het door het bestuur vastgestelde beleggingsbeleid. Per 31 december 2017 bestond het bestuur van de stichting FAOM uit drs. N. Papineau Salm, drs. R.C. Boeder (penningmeester), dhr. A.V. de Kok (secretaris), dhr. A.H.P.M. Meesters en dhr. J.V. van Noorle Jansen. Het resultaat van stichting FAOM was Het eigen vermogen van stichting FAOM was Grondslagen voor samenvoeging (consolidatie) De samengevoegde jaarrekening omvat de financiële gegevens van vereniging De Hollandsche Molen en haar groepsmaatschappijen. Groepsmaatschappijen zijn partijen waarin vereniging De Hollandsche Molen een meerderheidsbelang heeft en/of waarop overwegende invloed wordt uitgeoefend. Bij de bepaling of overwegende invloed wordt uitgeoefend, worden financiële instrumenten, die potentiële stemrechten bevatten en direct kunnen worden uitgeoefend, betrokken. In de samengevoegde jaarrekening zijn de onderlinge schulden, vorderingen en transacties geëlimineerd, evenals de binnen de groep behaalde resultaten. De groepsmaatschappijen zijn integraal samengevoegd. 30