DAG VAN DE GRUNNEGER TOAL - ZOTTERDAG 17 MEERT 2018 GEBAAUW RHC GRONINGER ARCHIEVEN - CASCADEPLEIN 4/10 - STAD DAG VAN DE GRUNNEGER TOAL

Transcriptie

1 DAG VAN DE GRUNNEGER TOAL - ZOTTERDAG 17 MEERT 2018 GEBAAUW RHC GRONINGER ARCHIEVEN - CASCADEPLEIN 4/10 - STAD DAG VAN DE GRUNNEGER TOAL

2 Veurwoord Spreek de taal Groningers zijn gewend zich te verbreken. Als ze onder elkaar zijn, spreken ze Gronings. Zodra er iemand bij is die de taal niet beheerst, schakelen ze over op het Nederlands. Dat is hoffelijk. Waar ik vandaan kom, Friesland, is die wellevendheid niet zo vanzelfsprekend. Daar bestaat men het om de anderstalige straal te negeren. Zijn probleem. Dit is Fryslân. De Groningse houding is naar de mens gesproken de betere. Rekening houden met de minderheid: het is een teken van beschaving. Er kleeft ook een nadeel aan. Het berooft je als import-groninger van de kans helemaal onder te gaan in de streektaal. Dat is toch de mooiste manier om vertrouwd te raken met het Gronings. Als iedereen Gronings praat, kun je de sprong wagen: ook Gronings spreken. Op het gevaar af dat de geboren Groningers om je moeten lachen of je verbeteren. Daar ben ik overigens niet zo bang voor: de wellevendheid zal het ook dan wel winnen. Je fouten worden je vergeven en de correcties van de gespreksgenoten zijn bedoeld als aanmoediging. Doordat de Groningers zich verbreken, krijg je die kans dus maar zelden. In Friesland moedigde ik Hollanders die het probeerden altijd aan: praat rustig Fries en maak gerust fouten. Geprezen zij de wil, ook al ontbreekt de kracht. Het mooie was soms dat de taal gaandeweg toch onderdeel van het gesprek werd. Hoe zeg je dat? Hoe luidt de uitdrukking die je net gebruikte? Heel het leven is leren. Tijdens de Dag van de Grunneger toal zal er een lezing zijn over de toekomst van het Grunnegs. Er gebeurt van alles om die toekomst veilig te stellen. Cursussen, toogdagen, een nieuw woordenboek. Dat is belangrijk en nuttig. De taal zelf legt echter het meeste gewicht in de schaal. De taal die gesproken wordt, de taal die leeft. Spreek dus zoveel mogelijk Grunnegs. Ook als er anderen bij zijn die niet alles verstaan of niet verder komen dan wat woorden of één-regelzinnen. Verbreek je niet. Inhold 2 Veurwoord deur Pieter Sijpersma 3 Inspiroatsie of zwaiten Bert Hadders over t schrieven van Grunneger laidjes 4 Jan Veldman, n Nederlandse Grunneger interview mit Jan Veldman deur Riemke Bakker 6 Woar ik weg kom doar is één keer zeggen genog interview mit Are Meijer en Willem Tjebbe Oostenbrink deur Jan Glas 8 Literair Café mit o.a. Oader schrievers en dichters deur Jan Glas 10 De toukomst van t Grunnegs deur Marlene Bakker, Jan Glas en Goffe Jensma 12 In ploats van griepen noar de vles vin ik troost in Johnny Cash! interview mit Krzysztof Groen en Henk Puister deur Henk Scholte 14 Grode Grunneger Oavend en CGTC 15 Colofon 16 Pergram Dag van de Grunneger Toal Pieter Sijpersma, oud-hoofdredacteur Dagblad van het Noorden 2

3 Inspiroatsie of zwaiten? Bert Hadders over t schrieven van Grunneger laidjes Bert Hadders schrift laidjes. Hai dut dat mit ain bain in zien Veenkolonioale verleden en t aander in Stad, woar e nou al zo n vatteg joar woont. Al n joar of tiene schrift e veurnoamelk in t Grunnegs. Allereerst veur zukzulf en zien band De Nozems mor ook veur theaterstukken as Roegzand en De Kronieken Van Kapitein Kolk van t gezelschap Iemandsland. In feberwoarie verscheen TJEU, n overzichts-cd van 10 joar Bert Hadders en de Nozems. Drijenhaalf joar laank schreef ik elke twij week n nij laidje veur t Radio Noord program De Centroale. In dij tied heb k zo n 75 laidjes moakt. Kinst wel zeggen dat ik ter dag en nacht mit bezeg was. Veurdail was dat k geliek te heuren kreeg of t wat was. Noadail was dat k ter soms wel even wat langer over noadenken wild haar. De ervoarens dij k zo opdoan heb, wil k groag mit joe dailen op aankommende Dag van de Grunneger Toal. Onderwaarpen en vroagen dij we bie kop pakken binnen: Wat is t verschil tussen schrieven in t Engels of Nederlands? Woarom mag ik nait in n winkel stelen mor wel in de kunst? Wat binnen geschikte onderwaarpen veur laidjes? Woarom is nostalgie n vrezelke zaikte? Welke stijlen van meziek binnen geschikt veur Grunneger toal? Wat is belangrieker: inspiroatsie of zwaiten? Hou creëer ik veur miezulf n deadline? Wat is t belang van n goud refrein? Hou belangriek is n couplet? Is Ede Staal n vluik of n zegen veur de Grunneger laidjescultuur? Om aan te tonen hou belangriek n goie eerste zin is, goan we n klaaine kwis speulen: Road de titel van n laid noar aanlaaiden van de begunregels. Mit schiere priezen veur de winnoars. Kom luustern, proat mit en leer. Al was t mor hou t nait mout... Foto: Jan Glas 3

4 Foto: Jan Glas 4

5 Jan Veldman, n Nederlandse Grunneger t Was goddomme teuverij Riemke Bakker Woar kinnen wie dizze Jan toch ook mor weer van? Nou, hom ducht: van Doen ien Oskerd, of van Broodje Bapao, van Traainconducteur, van zien optredens mit Pé en Rinus, Trio Kloosterboer, zingen, muziek moaken, gek doun, laggen man! Mor waiten ie nog van televizieserie Boven Wotter? Dij haar Jan Veldman schreven. En wel het nait onlangs nog genoten van theaterfeuilleton Uut de Hoogte, twij seizoenen laang ien t Der Aatheater? Ook (mit) schreven deur Jan. Jan Veldman is n veulziedeg kunstenoar. Hou komt dat aiglieks? Hai is opgruid ien Doodstil, nait bepoald n slim stimulerende kunstenoarsomgeven. Vanòf zien daarde levensjoar ging hai zo nou en din mit voaren, op Pa zien schip, en wer zien wereld n stukje groter. Doar leerde hai bievubbeld Hollands, Nederlands, proaten. Noa legere schoul ging Jan noar middelboare schoul ien Oethoezen en Appingedam. Nait dat hai nou zo n schiere schoultied haar, hai wer nog wel ais n beetje ploagd, mor doar haar hai op bedocht dat ie mit humor n bult oplözzen kinnen. En dat is hom tot nog tou altied goud van pas kommen. Mor hou wor je din toch artiest, schriever? Op n dag zag hai op t dörp n toneelstuk, n klucht, opvoerd worden deur dörpsgenoten. Jan was op slag verkocht. t Was goddomme teuverij! Aargens was n schriever dij nait wis wat hier gebeurde, mor dij toch zien verhoal ien de mond van dij acteurs legde. Dat wol Jan ook, zien aigen wartoal ien heur mond leggen, hai begreep dat hai schriever worden wol. Der was veur hom gain meugelkhaid om noar n schrieversoplaaiden of n toneelschoul te goan. Mor der binnen ook aander wegen. Hai begon laidjes te schrieven en trad der mit op, ook ien Stad, en dou wer hai vroagd om veur De Voorziening, veurloper van NNT, te schrieven. Dat was t begun van professionele theaterschrieverij. Zien toal lopt van Grunnegs noar Nederlands en weerom. Hai schrift baaid, net hou dat oetkomt en wat der van hom vroagd wordt. En t laifst schrift hai din veur toneel, doar kin hai zien ziel en zoaleghaid ien kwiet. Klassieke dramaturgie inspireert hom tot ien tonen tou. Hai schrift lokoatsietheater, jeugd- en kienderstukken, producties veur televizie, veur Theater te Water, WAARK, Tryater en goa zo mor deur. Jan en zien vraauw wonen ien Naarden, al vanòf 2002, want ja, ien t westen, doar wordt nou ain keer meer waark aanboden as hier ien t noorden. Mor traain is gewilleg. Jan Veldman is voak ien Grunnen. Of Azzen, woar ik hom sprak en woar al weer n schier project op hom wacht. Of ien Vraisland, as t zo oetkomt. Hai prat nait veul Grunnegs meer, allinneg mit femilie, of Henk Scholte, of mit mie, mor dat geft nait zo veul. Jan koestert zien Grunnegs, hai zel zien accent ook noeit verbaargen, nait neudeg. Zien Grunnegs helpt hom bie zien Nederlands. 5

6 Woar ik weg kom doar is één keer zeggen genog Jan Glas Tiedens Dag van de Grunneger toal brengen Are Meijer en Willem Tjebbe Oostenbrink n Ommelaandse reis ien Westerkertierder poëzie. Ze zellen de bezuikers mitnemen en heur verhoal vertellen aan de hand van gedichten. Verschaaiden thema s kommen aan de orde: wotter vs laand, vrouger vs nou, sloten vs open, grinzen, trends en gewoontes. De gedichten sluten lösjes op mekoar aan mor binnen de rode droad en stoan ook dudelk mit nkander ien verbienden, de gedichten worden verbonden deur teksten, verhoaltjes of anekdotes, ondersteund deur beelden. Interaktie mit t publiek vienden baaide dichters belangriek. ien t gebied aan t waark is. Noast t landschop binnen der andere onderwaarpen woar over schreven wordt: Alles wat n mìns mor bezeg holden kin, zegt Oostenbrink. Ik heb ien mien tweede bundel noadrukkelek zien loaten Meijer en Oostenbrink binnen baaid Westerkertierder schrievers, geboren ien Griepskerk. Meijer woont nou ien Amsterdam en Oostenbrink is noa wat omzwaarven ien Zuudhörn neerstreken. Ik proat mit heur aan toavel, thoes bie Oostenbrink. Op de vroag wat de thema s binnen ien t waark van baaide dichters zegt Meijer: As je twinneg dichters doarnoar vroagen kommen negentien uut bij de grode dingen, want thema s denken je ien t groot, dus: dood, liefde, vergankelkheid. Mor veur mij en misschien veur ons beiden geldt zeker de verbondenheid met t landschap, want as ik met schrieven bezeg ben, stoa ik met mien voeten ien de klei van t Grunninger laand. Dat komt sums heel letterlek terug ien de gedichten. Oostenbrink beoamt ook n daipe verbondenhaid mit t landschap: Veul toalaspecten binnen ook weer verweven mit laandbauw en laandschap, in die zin putten je ook uut de bedrievegheid van het volk dat Foto: Jan Glas 6

7 willen dat der meer as natuur en laandschap is, der binnen gedichten mit verwiezings noar biebelse figuren, Daniël en Doavid, bieveurbeeld. Het gijt over grenzen, aargens wonen en zwaarven, over Amsterdam-West of de vluchtelingenproblematiek, om ook es vanuut n hele andere ienvalshoek de streektoal te bruken. Onderwaarpen die je ok doageleks ien de krant lezen kennen. Are Meijer woont ien Amsterdam, houver of dichtbie is t Grunnegs doar? Dat is der niet ien Amsterdam, ik kin der doar niet veul met begunnen, heb gien contact ien t Grunnings doar. Ik heb die toal zulf mitnomen noar Amsterdam, het zit ien mij, ik bin dat Grunnings zulf, het blift allemoal binnen mien persoon, allenneg, ik kom uut t Westerkertier, woar ik wend was om ien de ruumte te leven, t laand ien, kievietseier zoeken, vissen, het was open, gien grenzen. As dat vanuut joen jeugd zo noadrukkelek ien joe zit, dan gijt dat niet meer vot. Ik woon ien Amsterdam, mor dat moakt mij gien andere persoon. Ik vien nog aal dat ik mij beder en effectiever uutdrukken kin ien de streektoal. Over t berieken van lezerspubliek zegt Oostenbrink: Ik wil dat mien gedichten de ruumte en de lezers vienden. Lest heb ik n gedicht ien opdracht schreven veur één die òfscheid nam op t waark. Ik kende de man niet mor t is toch wel mooi belukt zo te heuren aan de reaksies van collega s; ze gingen aalmoal op heur eigen manier met t gedicht aan e hoal. Dat betekent dat der ruumte ien zit, dan wiet ik: dat gedicht oademt genog. Doar ben ik achternoa dan toch wel tevreden met. Ien houverre is t Grunnegs en t Grunneger wezen n dail van joen identiteit? O, heel stark, zegt Meijer, ik koppel dat het meest direkt aan òfsproaken moaken. As ik op mien wark n òfsproak moak veur over n week heb ik t de rest van de week doar din niet over. Mor andern vroagen doarnoa geregeld of die ofsproak nog deurgijt. Ja, natuurlek gijt die ofsproak deur. Dat komt deur woar ik weg kom; doar is één keer zeggen genog. Ik heb tien joar ien Amsterdam woond, zegt Oostenbrink, drie joar ien België, ien Utrecht en Wageningen, nou woon ik weer hier. Ja, ik voel mij noorderling, ik voel mij Grunneger. Woar zit hum dat ien? Direktheid? Ik wiet niet of ik wel zo direkt ben de leste joaren. Mor ik voel me verbonden met de toal, met dit laandschap, dizze streek. Mor kiek, ik voel me veul minder verbonden mit Grunnegers die òfgeven op Vriezen. Ik ben wel n grìnslaand-grunneger, ik moak Vriezen altied dudelek: ik ben Grunneger, ik kin wol Frysk prate, mor ik bin n Grunneger en jim maggen wel Frysk tegen mij prate en ik proat Westerkertiers weerom. Dus ja, ik voel mij compleet noorderling, ik voel mij Grunneger, mor ik ben ok wel weer één die de verbiendeng lijt noar links en noar rechts. 7

8 Literair Café mit o.a. Oader Tekst en foto s Jan Glas Grunnegs literair tiedschrift Oader is vanòf december 2016 ien lucht. Ien lucht want t is gain papieren tiedschrift, Oader is te lezen op internet. Summegen monnen doar nog aan wennen, ze hemmen laiver wat ien handen: papier. n Papieren tiedschrift of n bouk, dat is zeker t mooist. Mor t wordt aal stoerder om ien dizze tied n papieren tiedschrift aan loop te holden en din is n internettiedschrift n goie keus. Je berieken der ook nog ais veul lezers mit en lu boeten t Grunneger wereldje. Via socioale media kinnen de gedichten en verhoalen onder aandacht brocht worden. n Literair tiedschrift is vanzulf Rik Andreae (Arnhem, 1950) het vief dichtbundels op zien noam stoan, woaronder t Grunnegstoalege Blootwuilders dij wie binnen (2012) en Omdat het vlamde (Nederlandstoaleg, 2015). Bé Kuipers (Middelsom, 1946) publiceerde zien verhoalen regelmoateg ien Krödde en nog aal ien Toal & Taiken, Kreuze en op Oader. Ien 2017 schreef e t begunstegersbouk van Stichting t Grunneger Bouk, Gekmanswaark. Henk Puister (Sappemeer, 1953) schrift verhoalen, gedichten en columns. Hai is grootleverancier van laidteksten veur verschaaiden Grunneger artiesten. Leste bundels: Bliedschop veur t bezeren (2009) en Weerom noar vrouger (2017). Henk treedt in het Literaire Café op soamen mit zien bruier Bé en muzikant Krzysztof Groen. Tonko Ufkes (Zeuvenhuzen, 1958) is dichter en schriever. Ien 2009 kwam zien viefde dichtbundel uut: Op e tast en ien 2015 zien tweede verhoalenbundel: n Tuut op beide schelpen. Ufkes het n column ien Dagblad van het Noorden en hai is hoofdredakteur van Grunnegs Literair Tiedschrift Oader. Zien nijste boek Ongeliek verscheen begun

9 schrievers en dichters nooit bedould as ìndstation. Net as bie veurganger Krödde hoopt redaksie dat de verhoalen en gedichten vanoet Oader heur weg vienden noar bloumlezens, bundels en bouken. Oader wil n etalage wezen van goie Grunneger schrieverij en een podium veur begunnende en gearriveerde Grunneger dichters en schrievers. Tiedens Dag van de Grunneger toal zellen n aantal dichters en schrievers dij op Oadersite publiceerd hemmen, veurlezen ien t Literair Café. De schrievers binnen Rik Andreae, Bé Kuipers, Tonko Ufkes, Harry van Velsen, Lammert Voos en Nina Werkman. n Apaart blokje zel vuld worden deur de bruiers Henk en Bé Puister soamen mit Krzysztof Groen. Harry van Velsen (Kruusweg, 1948) won in 2016 de eerste pries in de Pervinzioale Schriefwedstried. Hai schrift op t moment gedichten over schilderijen van Mondriaan. Ien 2018 verschient der n bundel. Lammert Voos (Ainrom, 1962) was van stadsdichter van Deventer. Hai het verschaaiden Nederlandstoalege publikoatsies op zien noam stoan. Zien waark ston ien Krödde en op Oader. Ien 2012 verscheen de Grunnegstoalege dichtbundel Mien zinloze aanwezeghaid. Nina Werkman (Bennewolle, 1947) schrift in t Grunnegs en in t Nederlands. Ze publiceerde drij bundels: Wizzelbörg ( 2009), Antidata (Nederlands, 2009) en Vrouwenwerk (Nederlands, 2013). Ze won de Freudenthalpries in 2011 en in 2015 kreeg ze de Literaire Pries van Stichten t Grunneger Bouk. 9

10 De toukomst van t Grunnegs 10 Tiedens Dag van de Grunneger toal geven Marlene Bakker, Goffe Jensma en Jan Glas n lezing over de toukomst van het Grunnegs. t Gaait ook over t Gronings woordenboek Nieuwe Stijl en hou kunst en waitenschop t dialect bedould en onbedould beïenvlouden. Marlene Bakker is zangeres en laidjesschriever. Ze gruide op in Smilke (Westerwolde) woar al snel bleek dat Marlene geboren is om te zingen. Joarenlaank schreef en zong ze in t Engels. Ze verhoesde noar Tilburg om doar aan de Rockacademie te studeren. Doar wer ze zok bewust van heur roots en ging ze zok verdaipen in t Grunnegs en de Grunneger meziek. Noa n aantal joaren wer de wènst noar Grunnen te groot en verhoesde ze noar stad. Sinds dij tied zingt en schrift Marlene allenneg nog moar in t Grunnegs. In heur zuiktocht noar heur aigen Grunnegs volgde ze verschaaidend cursussen bie t Huis van de Groninger Cultuur en ontdekte ze dat t Oost-Grunnegs t dichst bie heur ligt qua woorden en oetsproak. t Schrieven en zingen van laidjes in t Grunnegs bevuil Marlene zo goud dat ze oflopen zummer heur debuutalbum RAIF mit Grunnegstoaleg waark opnam in soamenwaarken mit Bernard Gepken. Mor wat betaikent t om in t Grunnegs te zingen en laidjes te schrieven in t Grunnegs? Hou beïnvloedt t joen schrieven? En hou beïnvlouden Grunneger laidjes t Grunnegs van nou? Woar mout je reken mit holden en mag je regels breken als je laidjes schrieven? Goffe Jensma (1956) is, behalve professor Friese Toal en Cultuur, ok hoofd van de universitaire òfdeling van het Centrum Grunneger Toal en Cultuur. Geboren uut Friese olders, mor opgroeid ien t Grunneger Westerkertier is er Fries en Grunneger (en ook Nederlander en Europeaan) toegelieks. Hij leerde t Westerkertiers op t schoelplein en bij t voetballen en meziekmoaken. Zuks kon ok makkelk want ien zien jeugd proate ien Kornhörn hoast elkeneen (nog) plat. Woarom dat tegenwoordig niet meer zo is en woarom der zoveul jongere mensken gien Westerketiers meer leren is een van de onderwerpen die er vanmiddag bij t ènde hebben zel. Bij al dat streektoalverlies dat er metmoakt het blift het biezunder, dat krekt ien de jongere generoatsies van nou, bij wel de kennis van t plat dus host verdwenen is, der nog hieltied op nij fassinoatsie veur de eigen wortels ontstijt en een zuken noar Grunneger identiteit en ok noar t Grunnegs. Marlene Bakker is hier in prachtveurbeeld van. Mor de vervolgvroag is dan vanzulf: wat moeten wij met zukken aan? Van wat veur lessituoatsies kinnen zij veurdeel hebben? Hoe bot moeten zij korrigeerd worden? En: moet dat wel? Helpt dat wel? Vroagen, vroagen, vroagen. Ons lezing zuukt noar n antwoord, soamen met Marlene. Foto: Marij Kloosterhof

11 Jan Glas (1958) is Grunneger dichter en waarkt bie Centrum Groninger Taal en Cultuur (wat vrouger t Huis van de Groninger Cultuur was). Geboren en opgruid ien Oethoezen is Grunnegs zien eerste toal. Hou wer der ien dij tied tegen t Grunnegs aankeken? Beston t woord identiteit toun al ien dij ofgesloten dörpse omgeven? Hou het hai zien twijde toal, t Nederlands leerd? Vertrokken noar Stad om noar kunstacademie te goan is t Grunnegs aal meer oet t doagelks leven verdwenen mor kwam op volle kracht weer terug toun e Grunneger gedichten schrieven ging. Der kwam n nije, of meschain wel n eerste bewustworden van dij toal. Vanoet t perspectief van schriever kikt Glas noar de toukomst van t Grunnegs. Wat is de kracht van dizze toal en wat is de zwakte? Wanneer is spelling wel belangriek en wanneer nait. Is der zukswat as Nij Grunnegs en monnen we doar blied mit wezen? Wat is t belang van Grunnegs op internet en social media? En kinnen je ook té zuneg op t Grunnegs wezen? En hou belangriek binnen dichters en schrievers veur de Grunneger toal? Ien Marlene Bakkers zuiktocht noar het Grunnegs leren spreken en schrieven binnen Goffe Jensma en Jan Glas veur diskeer de deskundegen. Vanoet de kennis van baaide mannen over en heur ervoaren mit t Grunnegs, perbaaiern ze antwoorden te geven op de vroagen van Bakker dij de nije generoatsie, letterlek de toukomst van t Grunnegs, vertegenwoordegt. Mor t publiek is hierien vanzulf ook n partij, n deskunege. t Publiek wordt nuigd om mit te proaten en heur mainen te geven over t gebruuk en de toukomst van de Grunneger toal. De lezing zel ongeveer n uur duren. 11

12 In ploats van griepen noar de vles vin ik troost in Johnny Cash! Henk Scholte Henk Puister en Krzystof Groen, de dichter en de zanger. In 2017 verscheen t bouk Vrouger van Henk Puister en Bé Puister bie wieze van eerbetoon aan heur voader. Sikkom touglieks kwam ook t debuutalbum De leste ronde van Krzysztof Groen uut mit teksten van Henk Puister. Aan de proat mit n oldgedainde en n nijkommer. Henk: Mien schrieverij is begonnen deur Toon Hermans. Ik muik ze in dezulfde trant om mie zulf aan t laggen te moaken. Doe bist ducht mie deur de joaren hin ain van de maist productieve laidtekstschrievers in ons Grunneger meziekwereldje. Noast veul oorspronkelk waark schrifst doe ook covers in t Grunnegers. Dij covers binnen aiglieks gain rechtstreekse vertoalens, mor hebben meer n aigen uutdokterde inhold. Ik hol mie doarbie vanzulf wel strak aan t ritme en de moat van t orgineel. t Is n ambachtelke aangelegenhaid. Der kommen gounent en vertellen mie n verhoal. Ik toal t din zo goud en kwoad as ik kin in n laidje om. De inhold komt din vanzulf uut alles wat je mitmoaken in joen noaste omgeven. Körtom stof genog veur n laidje. Doe zöchst dien onderwaarpen aalmoal dicht bie huus. Ik haar mien kop aiglieks nait zo noar laidjes stoan, omreden ik wat meleur aan mien ogen haar. En de zörg van mien voader nam vanzulf ook de neudege tied. Ik bleef wel deurschrieven, mor t gong meer planmoateg, t was min of meer n haaileg mouten. Mien schrieflust kwam weer lös toun k verlöst was van ale mantelzörg rond mien voader. Toun gong k vot aan de slag mit laidjes schrieven veur Krzysztof. Verder kreeg k t ook nog drok mit t schrieven en soamenstellen van n bouk as eerbetoon aan mien voader. Dat kerwaai heb k soamen mit mien bruier Bé doan. Twij generoatsies Henk: Zien vrouger is hail aans as mien vrouger. Doar mout k bie t schrieven echt reken mit holden. Deurdat we veul mit mekoar verslag hebben, kin k mie der ook aal beter inleven. Doar komt bie dat Krzysztof t ook hail snel oppakt en der n schiere melodie bie bedenkt. Krzysztof: Ik kwam op mien vaarde vanuut Polen noar Nederland. Mien pa en moe pruiten van stond òf aan Nederlands mit mie, omdat ze dat beter veur mien toukomst vonden. t Grunnegers proaten heb k aiglieks van mien opa en oma leerd. k Heb wel wat mit toal. Ik speul vanòf mien twaalfde gitaar, eerst klasssiek tokkelwaark en loater wat vrijer in t accoordenwaark en k heb nog aal les van Margret Maas. Ik bin opgruid mit countrymeziek, doar mien pa en moe echte laifhebbers van binnen. Aiglieks heb k muzikoal gain veurkeur, ik kin nog ale kaanten uut. Ik bin in t Grunnegs begonnen te zingen deur Edwin Jongedijk en doar komt nog bie dat t Nederlands mie nait zo ligt as t Duuts of t Engels. Ik heb in feberwoarie 2017 mitdoan aan t Grunneger Laidjesfestival mit twij laidjes: n Grunneger Jong en Noa de volgende ronde. Ik vuil dou vot in de priezen. Deur de vakjury wuir k twijdens en t pebliek koos mie as eerste en doar was k vanzulf as nijkommer hail blied mit. 12

13 Foto: Jan Glas Noa mien dailnoame aan t Grunneger Laidjesfestival kwam alles veur mie in n stroomversnellen. Ik goa regelmoateg solo of mit Henk op pad. t Gaait as vanzulf. Ik heb sunt dij tied al meer as 60 optredens doan en dou dat ook aalmoal nog noast n volledege boan. Puister is veur de laidjeszangers van zien aigen generoatsie nog aal grootleverancier van teksten. Mit Groen zet e zien talenten ook in veur weer n nije generoatsie. Groen wait op zien beurt de teksten mit succes noar zien aigen haand te zetten. 13

14 Grode Grunneger oavend Twij doagen veurofgoand aan de Dag van de Grunneger Toal vindt op 15 meert de GRODE GRUNNEGER OAVEND ploats. n Wel hail biezundere oavend woarien de stand van t Grunnegs onder de loep nomen wordt: Zit der nog toukomstmeziek ien ons moudertoal of zitten we ien n zinkend schip en kinnen we beder alvast Vrais leren goan? Wat kin je van de GRODE GRUNNEGER OAVEND verwachten? n Dikke, schiere Quiz woar elkenain aan mitdoun kin. Quiz wordt brocht deur Wiebe Klijnstra, de grode man achter KLOUK en Noordmannen van RTV Noord. En we hebben meziek deur Van de Straat! Dizze vrizze band van Olaf Vos, is op de Grode Grunneger Oavend onze Hoesband. En der is Grunneger Soulmeziek van GroSoul. Dat binnen Roger Goudsmit, Theo de Groot en Marieke Klooster. Der is ook verdaipen: Herman Sandman, columnist bie Dagblad van t Noorden, zel zien licht stroalen loaten over n zunnege of zwaarde toukomst van ons aigen moudertoal. Vanzulf mag de Godfather van de Grunneger Cultuur, Henk Scholte, nait ontbreken. Vanoet ainzoame högte zel hai derop touzain dat t aalmoal goud komt. De presentoatsie is in handen van Theo de Groot. Aan de knoppen zit Rolf Schreuder. Veur wel wint, ligt der n grode pries kloar. n Beste pries Aalmoal welkom! Groag tot 15 meert! Tied: uur Ploats: der Aa theater Adres: Akerkstroat 11, 9712 BD Groningen Entree: Vergees. Reserveren via: info@huisvandegroningercultuur.nl CGTC: Grunneger toal- en cultuurorganizoatsie ien de moak! Stichting Huis van de Groninger Cultuur en Bureau Groninger Taal en Cultuur (BGTC) van Rijksuniversiteit Groningen hemmen krachten bundeld en haiten nou Centrum Groninger Taal & Cultuur, òfkort CGTC; hét centrum veur streektoal en cultuur ien Stad en pervinzie. Wie leggen ons tou op Grunneger toal, geschiedenis en cultureel aarfgoud en ontwikkeln hierveur n braid aanbod aan activiteiten. Groninger woordenboek Nieuwe Stijl Het Bureau dut vanolds onderzuik noar de Grunneger toal en geft bie gelegenhaid onderwies aan de RUG. Het Huis brengt Grunneger toal, cultuur en aarfgoud bie t publiek via verschaaiden activiteiten. Ien onze soamenwaarken wordt waitenschoppelk onderzuik koppeld aan bestoande en nije activiteiten. Ons eerste nije, gezoamelke project is n digitoal woordenbouk: Het Groninger Woordenboek Nieuwe Stijl. Meer waiten? Kiek veur actuele informoatsie op: 14

15 COLOFON Moi is n mandailege oetgoave van Centrum Groninger Taal & Cultuur, Groninger Forum Bibliotheek, Stichting t Grunneger Bouk, Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven, Rijksuniversiteit Groningen Moi is oetgeven in t koader van Dag van de Grunneger Toal 2018 Oploage Zeuvenenhaalfdoezend exemploaren Fotografie Jan Glas Marij Kloosterhof Mitwaarkers Jan Glas (endredaksie) Riemke Bakker Jan Groenbroek Henk Scholte Tonko Ufkes Vörmgeven en opmoak Richard Bos Druk Drukkerij de Bruin Oetgoave Moi is te verkriegen in ale bibeltaiken in pervinsie Grunnen, boukhandels en op aanvroag bie Centrum Groninger Taal & Cultuur. Veur meer informoatsie over Dag van de Grunneger Toal: De Dag van de Grunneger toal is meugelk moakt deur n biedroage van Pervinzie Grunnen. Grunnegs Literair Tiedschrift Oader Sunt 2016 is Oader t nije tiedschrift veur Grunneger literatuur. Online en vergees te lezen. Iedere week worden der nije teksten ploatst. Adres: Stuur joen teksten noar tiedschriftoader@gmail.com. Volg Oader op Facebook. Kreuze Digitoal tiedschrift veur elkenain dij in de Grunneger toal schrift, benoam de begunnende, hobby- en amateurschriever. t Huift nait op literair nivo, oardeghaid aan t schrieven staait veurop. Kreuze verschient zes moal in t joar en is vergees te lezen op Stuur joen schriefwaark in via Bert Wijnholds bert@kreuzekeuze.nl. Volg Kreuze op Facebook Initiatiefnemers Centrum Groninger Taal & Cultuur CGTC wil belangstellen veur t Grunnegs vergroten en informeert over zoaken dij te moaken hemmen mit dizze toal. CGTC stimuleert activiteiten en organizoatsies dij richt binnen op t verspraaiden, aanpeerdjen en beholden van t Grunneger culturele aarfgoud en informeert doarbie particulieren, culturele organizoatsies, instellens en overheden. CGTC dut waitenschoppelk onderzuik noar t Grunnegs en de streektoalgebonden cultuur van dou en nou. Meer info: Stichting t Grunneger Bouk Stichten peerdjet de belangstellen veur en t oetgeven van oetgoaven in de streektoal aan. Stichten geft vief moal per joar t streektoalblad Toal en Taiken oet. Begunstegers kriegen doarnoast aal joar vergees n nij Grunnegs bouk toustuurd. Wieder is Stichting t Grunneger Bouk actief via De Boukenkist Toal en Taiken, Tiedschrift veur Grunneger toal en cultuur Vief moal per joar toal, geschiedenis, kunst, meziek, verhoalen, gedichten, interviews, bouken, spaigelploatjes en Grunneger nijs. Joarabonnement: 19,50 of 24,50 incl. n nij Grunnegs bouk. Aanmeldadres: Stationsstraat 11b, 9679 EA Scheemda, (0597)591135), info@toalentaiken.nl Levend Erfgoed Groningen Pervinzie Grunnen het veul levend erfgoed. Overdroagen van generoatsie op generoatsie. Het Centrum Groninger Taal & Cultuur en de Verhalen van Groningen bundeln aal dij Grunneger gebruken, tradities, aigenoardegheden, produkten, gewoontes en de toal dij doar bieheurt op Groninger Forum Bibliotheek De Groninger Forum Bibliotheek het de grootste oetlainboare collectie Groningana ien pervinzie, ien t Grunnegs en over t Grunnegs. bibliotheek Groninger Archieven t Archief is t informoatsiecentrum veur geschiedenis van Stad en pervinsie. Archieven, bouken, kranten, koarten, foto s, films, video s en geluudsopnoames vertellen t verhoal van Grunnen van dou tot nou. Webloug Vien op alles over Grunneger cultuur. Meziek, literatuur, theoater, festivals. Wat gebeurt woar? Wel dut wat? Wel is wel? Je vienden t apmoal op Webloug. 15

16 PERGRAM Dag van de Grunneger toal Cascadeplein 4 en 10, Groninger Archieven in Stad Zotterdag 17 meert 2018, uur Pergram onder veurbehold Dagpresentatrice: Janneke Vos Programma Dag van de Grunneger toal Cascadeplein 4 Opening Podium centroale hal Openingsact deur Jan Veldman uur Meziekkroug Podium Centroale hal Jan Henk de Groot uur 2 Körten 2 Langen uur Dion Bouwes & band uur Die Tüdelband uur Gert Sennema & Westkantstad uur Toal- en boukenmaarkt Studiezoal Grunneger toal- en cultuurorganizoatsies en boukhandeloaren prezenteren zok op de toalmaarkt uur Expo Drukkers in de marge Toalmaarkt (Studiezoal) uur Stilteroemte Willem Tjebbe Oostenbrink en Are Meijer - Ommelaandse reis ien Westerkertierder poëzie uur uur Verhoalenvertellers uur Tougang is vergees Parkeren kin je bieveurbeeld achter t station, aan Zaanstroat of in parkeergarage Westerhoaven of neem bus of traain. Archieven liggen ja stoef bie t Heufdstation. Eterij en drinkerij Centroale hal en vergoaderzoal De Smaak van het Noorden zörgt weer veur Grunneger gerechten. RHC Groninger Archieven zörgt veur kovvie en koek, thee en sap uur EHBO Koamer 0.01 Cascadeplein 10 Oader Café Grunneger schrievers en dichters Restaurant Cascadeplein 10 Presentatie: Alie de Vries Henk Puister, Bé Puister en Krzysztof Groen en uur Bé Kuipers, Nina Werkman, Lammert Voos en uur Tonko Ufkes, Harry van Velsen en Rik Andreae en uur Lezens en broescursussen Cascadeplein 10 Zoal 1, Istanazoal (50 pers.) Lezen Goffe Jensma en Jan Glas Het Groninger Woordenboek Nieuwe Stijl uur Lezen Goffe Jensma, Marlene Bakker, Jan Glas De toukomst van t Grunnegs uur en uur Zoal 2, Krakatauzoal (30 pers.) Lezen Louis Stiller Leesbaar Groningen: De literaire kaart van Groningen uur en uur Lezen Christopher Bergmann Over spreektoal en schrieftoal uur en uur Zoal 3, Bromozoal (20 pers.) Piet Reitsema Broescursus Grunnegs uur Lezen Bert Hadders Over laidjesschrieven uur uur Meike Stedema Broescursus Grunnegs uur 16