BACH EN VAN WASSENAER

Transcriptie

1 BACH EN VAN WASSENAER Vrijdag 6 & zaterdag 7 maart Cécile Huijnen concertmeester Cindy Albracht viool Marjolein van Dingstee viool Het Gelders Orkest

2 PROGRAMMA Unico Wilhelm van Wassenaer ( ) Concerto Armonico nr. 4 in G Largo Da Capella. Non Presto Largo. Affettuoso Allegro Johann Sebastian Bach ( ) Concert voor 2 violen in d, BWV 1043 Vivace Largo; ma non tanto Allegro Pauze Unico Wilhelm van Wassenaer Concerto Armonico nr. 5 in f Adagio. Largo Da Capella A tempo comodo A tempo guisto Johann Sebastian Bach Suite nr. 1 in C, BWV 1066 Overture Courante Gavotte I & II Forlane Menuet I & II Bourrée I & II Passepied I & II

3 Cécile Huijnen concertmeester Het Gelders Orkest is een allround orkest en daarom is het een feest dat ook een klein ensemble met barokmuziek tot de mogelijkheden behoort. Waar zouden we immers zijn zonder Bach? Ik weet zeker dat ook de prachtige, subtiele en tegelijk swingende Concerti Armonici van Van Wassenaer tot uw verbeelding zullen spreken. Mijn collega s en ik zien ernaar uit u een bijzondere avond te bezorgen met dit prachtige programma! Cécile Huijnen studeerde bij Davina van Wely en Jaap van Zweden en won op jonge leeftijd een aantal prijzen, waaronder in 1987 de hoofdprijs van het Oskar Back Vioolconcours samen met de Badingsprijs. In 1990 studeerde zij cum laude af en werd ze aangesteld als eerste concertmeester van het Nederlands Balletorkest. Sinds 2000 is zij in dezelfde functie verbonden aan Het Gelders Orkest. Daarnaast is zij een veelgevraagd (inter)nationaal gastconcertmeester bij een groot aantal orkesten zoals het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Radio Filharmonisch Orkest, het Residentie Orkest, The Bergen Philharmonic Orchestra, The Sydney Symphony Orchestra, L Orquesta de Camara de Cadaques olv Sir Neville Marriner en Symfonica Toscanini o.l.v. Lorin Maazel. Tevens leidt zij haar eigen kamerorkestprogramma s bij Het Gelders Orkest. Ze profileerde zich als soliste met laat romantische vioolconcerten zoals Strawinsky, Barber, Gershwin, Shostakovitsj en Korngold maar maakt ook graag uitstapjes naar het klassieke en romantische repertoire. Sinds ze veelvuldig samenwerkte met choreografen als Jirí Kylián en Paul Lightfoot toert ze regelmatig met het Nederlands Danstheater in binnen- en buitenland en de samenwerking met vele barok en hedendaags georiënteerde ensembles brachten haar over de hele wereld. Sinds 2013 vormt zij een vast recitalduo met accordeoniste Marieke Grotenhuis. Verder is ze coach bij het Nationaal Jeugdorkest, jurylid van het Prinses Christina Concours, geeft ze individuele auditietraining en is ze gastpanellid van het programma Discotabel op radio 4.

4 Marjolein van Dingstee viool Marjolein van Dingstee volgde haar opleiding aan het Conservatorium van Amsterdam, bij Victor Liberman, Keiko Wataya en Alexander Kerr en aan het New England Conservatory in Boston bij James Buswell. Daarnaast volgde ze diverse cursussen, masterclasses en festivals, zowel individueel als in kamermuziekverband. Marjolein is vooral als kamermusicus een gelauwerd violiste. Regelmatig is zij te gast in verschillende ensembles. Sinds de oprichting in 1997 is zij, met haar broer en zus, lid van het Van Dingstee Kwartet, waarmee ze talrijke concerten gaf op de Nederlandse podia en tournees in Europa en de Verenigde Staten maakte. Het kwartet won prijzen op concoursen in Finland, Oostenrijk en Nederland, volgde masterclasses bij leden van onder meer het Amadeus Quartet, het Alban Berg Quartett en Juiliard String Quartet en bracht diverse cd s uit. In 2012 richtte Marjolein met celliste Inge Grevink het Van Dingstee Grevink duo op. Diverse concerten voor duo, soms aangevuld tot een trio, staan sindsdien op hun programma. Sinds augustus 2007 is Marjolein van Dingstee als aanvoerder 2e viool in vaste dienst bij Het Gelders Orkest. Daarnaast werkt zij als remplaçante bij praktisch alle orkesten in Nederland, als aanvoerder en tutti violiste. Cindy Albracht Cindy Albracht studeerde bij Jan Repko, Davina van Wely en Else Krieg in Amsterdam en bij Gerhard Schulz in Wenen. Zij sloot zowel haar Eerste als Tweede Fase Examen met onderscheiding af. Cindy volgde masterclasses bij o.a.victor Liberman, Herman Krebbers, Denes Zsigmondy, Rainer Kussmaul en Thomas Brandis. Als eerste violiste van het Romeo Kwartet werkte zij onder andere met Isaac Stern, György Kurtág, en leden van het Amadeus Quartet, het Alban Berg Quartett en het Borodin Quartet. Zij won prijzen op diverse concoursen, zowel solo als met het Romeo Kwartet. Onder andere op het Oscar Back vioolconcours, en het Vriendenkrans concours van het Concertgebouw. Haar passie voor kamermuziek uitte zich als primarius van het Romeo Kwartet tussen , als ook o.a. in haar samenwerking met musici als Janine Jansen, Kolja Blacher, en het Faust Quartet. Sinds 2009 maakt zij deel uit van Het Gelders Strijkkwintet.Cindy is oprichtingslid van het Mahler Chamber Orchestra en het Luzern Festival Orchestra o.l.v. Claudio Abbado. Sinds 2007 is zij parttime werkzaam als aanvoerder 2e viool in Het Gelders Orkest. Cindy bespeelt een Alessandro Gagliano uit 1705.

5 Van Wassenaer In 1740 werd in Den Haag een bundel concerten opgedragen aan graaf Willem Bentinck. Uitgever was Carlo Ricciotti, een Italiaanse violist en impresario die nagenoeg zijn hele leven in Den Haag werkzaam was. Hij meldde dat de concerten waren gecomponeerd door een illustre mano, iemand met veel maatschappelijk aanzien. De naam gaf hij niet. Dat leidde tot speculaties. In een Engelse roofdruk werd Ricciotti zelf tot componist gebombardeerd. Een paar jaar later zou Willem de Fesch de maker zijn. Weer later werden de concerten in verband gebracht met Vivaldi en Pergolesi. Toen Igor Strawinsky zijn Pulcinella-suite componeerde, gebaseerd op barokmuziek, wist hij niet beter of Pergolesi was de componist. Inmiddels weten we meer. De zes zogenoemde Concerti armonici zijn van een Nederlander die luisterde naar de deftige naam Unico Wilhelm van Wassenaer Obdam. Een manuscript dat in 1980 werd gevonden op kasteel Twickel bij Delden (Overijssel) bewijst dat. Er staat op genoteerd: Partituur van mijn concerten, gedrukt door de heer Ricciotti, gecomponeerd tussen 1725 en Ik nam ze regelmatig mee naar de concerten die in Den Haag door de heren Bentinck, mijzelf en enige buitenlandse heren waren georganiseerd. Ricciotti speelde daar eerste viool. Toen het halve dozijn compleet was, vroeg hij mijn toestemming ze te laten drukken. Na mijn herhaalde weigering riep hij de hulp in van meneer Bentinck. Omdat die zo aandrong heb ik ingestemd, maar op uitdrukkelijke voorwaarde dat mijn naam er niet op zou worden gezet. Zo werden ze, eigenlijk tegen mijn zin, gepubliceerd. Aldus Van Wassenaer. Daarmee kan aan de geschiedenis van de Nederlandse muziek een niet onbelangrijk paragraafje worden toegevoegd, want het zijn werken van kwaliteit. Van Wassenaer Obdam leefde van 1692 tot 1766 en was net als zijn vader diplomaat, eerst in Parijs, later in Keulen. Hij was een hartstochtelijk muziekliefhebber, zoals blijkt uit een bespreking: Monsieur Van Wassenaer is een groot componist en hij begeleidt uitstekend op het clavecimbel. Men heeft hier muziek van hem uitgevoerd die bijna net zo goed is als die van Corelli. Dit laatste is misschien wat overdreven, maar de muziek heeft ontegenzeggelijk een bijzondere charme. Het vijfde concert in f-klein spreekt wellicht het meest tot de verbeelding. Dat vond ook Van Wassenaer zelf al, want hij krabbelde boven de partituur: Dit concert prefereer ik boven alle andere.

6 Bach Het Dubbelconcert in d-klein (BWV 1042) van J.S. Bach is geschreven voor een klein orkestje. Het is nét geen kamermuziek, maar het scheelt niet veel. Bach voerde zijn muziek zelf uit met een ensemble van maar dertien musici, even wat anders dus dan het tegenwoordige symfonieorkest. Maar wanneer Bachs serene barokstijl wordt geëerbiedigd en de muziek niet te veel wordt geromantiseerd, is ook een grotere bezetting geen probleem. Zijn klaviermuziek klinkt immer ook heel goed op gitaar, luit of xylofoon. Het concert is doortrokken van speelvreugde en uitgelatenheid, met name de hoekdelen. In het openingsdeel overheerst meerstemmigheid, niet alleen doordat de twee violen dartel rond en door elkaar draaien, maar ook doordat het orkest actief deelneemt aan de constructie van het totale stemmenweefsel. Furieus zijn meteen al de openingsmaten, met een fugatische introductie van het thematisch materiaal. Met dubbelgrepen, registerwisselingen en intervalsprongen wordt door de twee soloviolen een kunstig contrapunt ontwikkeld. Het spel van dissonante samenklanken die om een oplossing vragen, wordt in dit deel geen moment onderbroken. Dan volgt het expressieve Largo ma non tanto voor veel muziekliefhebbers een feest der herkenning. De dialogiserende vorm wordt hier tot het uiterste doorgevoerd. Met de intensiteit, de scherpte en de aanhoudende pathos van de smachtende samenklanken voert Bach de spanning almaar op, tot het bijna ondraaglijk wordt. Gelukkig is daar echter de bruisende finale, ofschoon ook hierin het conflictueuze niet volledig is uitgebannen. Met vele jachtige canonische passages ontwikkelen de violen een onrustige interactie waarbij eendracht en harmonie op afstand blijven. Ten slotte is daar de Orkestsuite BWV Befaamd zijn ze, de vier werken die Bach in dit genre naliet. Welhaast elk deel zal de muziekliefhebber bekend voorkomen, al was het maar van een reclamefilmpje of documentaire. Overigens schreef Bach er veel meer dan vier, mogelijk tientallen. Dat al die muziek verloren ging kwam omdat van de kapelmeester in Cöthen gebruiksmuziek werd verwacht, die na een enkele uitvoering al naar de archieven werd verbannen. Gelukkig was Bach pragmatisch en werkte hij de suites later om, zoals tot cantates. De suites werden oorspronkelijk geschreven voor bijzondere gelegenheden, zoals herdenkingen of avondvullende opera s. Het zijn daarom formeel Ouvertüren, waarmee tegelijk de functie is omschreven: met deze muziek werden de avondlijke concerten geopend. De meerdelige vorm kwam uit Frankrijk en dat geldt ook voor de ritmiek en het dansante karakter. Elk van Bachs orkestsuites opent met een karakteristiek lang deel, de eigenlijke ouverture. De speelse dansen die erop volgen (bij BWV 1066 zijn dat Courante, Gavotte, Fourlane, Menuet, Bourrée, Passepied) vormen als het ware een toetje. Het openingsdeel kent twee plechtige openingsminuten, waarna een vinnige fuga inzet, gevolgd door dartele episoden voor de blazers. Die fugatische minuten vormen zogezegd de romp van de hele suite, feitelijk is alles daaromheen maar een verstrooiende bijkomstigheid. De statige stijl van de dansen herinnert aan de pompeuze muziek van Lully, op en top Frans, maar met subtiele polyfone vervlechtingen blijft Bach ook hier zijn Duitse afkomst trouw. Jos van der Zanden

7 En beleef nog meer! Het Gelders Orkest heeft een prachtig programma voor seizoen voor u samengesteld. De komende tijd valt er nog veel meer moois te beleven. Benieuwd? Neem een kijkje op en laat u verleiden. We hopen u snel weer te mogen begroeten bij één van onze concerten! Russische sferen i.s.m. HET Symfonieorkest Nikolai Alexeev dirigent Eldar Nebolsin piano Maestro Nikolai Alexeev presenteert als gastdirigent bij Het Gelders Orkest sinds 2002 een hooggewaardeerde Sjostakovitsj-reeks. Een groot aantal concerten hiervan kwam uit op cd. De monumentale Leningrad- Symfonie maakte al eerder grote indruk: Alexeev weet precies hoe hij de ironie, de ruwheid, de ontroering en de nimmer ontbrekende achterliggende dubbelzinnigheid van dit orkestwerk met elkaar in balans moet brengen. Het resultaat? Kippenvel bij het publiek aldus De Gelderlander. Het Gelders Orkest en HET Symfonieorkest bundelen hun krachten voor een grootse uitvoering van dit Russische monument. Er staan tijdens deze bijzondere samenwerking maar liefst meer dan honderd musici op het podium! Naast Sjostakovitsj Vierde Symfonie geniet u van Rachmaninovs Paganini-rapsodie met de pianist Eldar Nebolsin. Gegarandeerd kippenvel! Nijmegen vr. 13 maart Arnhem zo. 15 maart Zwolle do. 19 maart Enschede vr. 20 maart Apeldoorn za. 21 maart

8 Nino Gvetadze Nino Gvetadze piano Het Gelders Orkest strijkkwartet Vioolconcert met Lorenzo Gatto Martin Sieghart dirigent Lorenzo Gatto viool NRC Handelsblad steekt de loftrompet over haar en noemt Nino Gvetadze een geboren pianiste, met het vermogen om mensen in hun hart te raken. De jury op het internationale Franz Liszt Pianoconcours in 2008 dacht er ook zo over. De van oorsprong Georgische pianiste ging er met de tweede prijs, de persprijs én de publieksprijs van door! Of de samenwerking met de strijkers van Het Gelders Orkest ook een warm bad oplevert, zal blijken wanneer ze samen op het podium staan. De verwachtingen zijn in elk geval hooggespannen! Voor de pauze hoort u Debussy s dromerige Piano solo. Na de pauze kunt u genieten van Schumanns lyrische Pianokwintet. Martin Sieghart. Gezichtsbepalend voormalig chefdirigent en tegenwoordig honorair gastdirigent van Het Gelders Orkest. Ook hij treedt aan in dit jubileumjaar! Het programma begint met Dem Andenken eines Engels van Alban Berg. De hoofdrol in dit concert is voor de violist Lorenzo Gatto, winnaar van onder andere de Koningin Elizabeth Muziekwedstrijd van De jonge Belg is een groot talent en werd na het winnen van een aantal concoursen, prompt uitgenodigd door de grote Europese concertzalen voor de prestigieuze serie Rising Stars. Sieghart combineert het dromerige werk van Berg met Franz Schuberts opgewekte Negende symfonie, de symfonie met de hemelse lengte. Arnhem ma. 13 april Doetinchem vr. 17 april Arnhem za. 18 april Nijmegen zo. 19 april Als voorproefje op dit concert wordt op woensdag 15 april van uur een gratis lunchconcert gegeven in Musis Sacrum.