Verslag Energiemarkt Watts Next?
|
|
- Hanne Baert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verslag bijeenkomst Energiebesparing en duurzame gebouwen in basisonderwijs en gemeenten: van ambitie tot haalbare business case! Plenaire deel Bob Roelofs, griffier van de provincie en dagvoorzitter, opent de bijeenkomst. Hij wijst erop dat het thema van de dag helemaal aan de tijd is. Het past zowel bij de ambitie en programma s van de provincie, als bij de vraag van scholen en gemeenten die op zoek zijn naar kansen om energie én geld te besparen. Meedoen aan energiebesparing, hier en daar ondersteund vanuit de provinciale programma s, levert ook nog geld op. Roelofs wijst er ook op dat de bijeenkomst zich afspeelt in het Huis der Provincie. Een Huis dat open staat voor ontmoeting en daar is op deze dag alle gelegenheid voor. Welkom en opening door Annemieke Traag, gedeputeerde provincie Gelderland Annemieke Traag heet iedereen van harte welkom in het provinciehuis en is bijzonder verheugd over de grote opkomst van zo n 130 personen. Watts Next? staat in het teken van energiebeheer en duurzaamheid in de gebouwde omgeving. Daar valt veel winst te halen, aldus Traag, zowel in schoolgebouwen als gemeentelijk vastgoed. Wat betreft scholen gaat energiebesparing en verduurzaming goed samen met educatie. Bewustwording bij kinderen zorgt voor betrokkenheid van ouders, zo is de ervaring. Wat betreft Traag, mag er best een forse ambitie zijn en de provincie draagt hieraan bij door te zorgen voor kennisspreiding, zoals op deze conferentie. Vervolgens is er de overhandiging van het rapport Haalbaarheid Energie Service Company (ESCO) bij verduurzaming gemeentelijk vastgoed aan wethouders van de gemeentes Montfortland en Harderwijk die deelnamen aan de pilot. Rapport is op te vragen bij m.noordanus@gelderland.nl. Key note speaker Anneke van Brakel Scholenbouwmeester Scholenbouwmeester is een onderzoeksbureau voor scholen in de drie noordelijke provincies. Het bureau heeft veel onderzoek gedaan naar de condities van schoolgebouwen, naar de gevolgen van krimp en naar financieringsconstructies. Het blijkt dat er op terrein van luchtkwaliteit, energiebesparing en verduurzaming nog veel winst te halen is. Van Brakel onderbouwt haar betoog met veel foto s van bouwkundige situaties. In veel schoolgebouwen is het slecht gesteld, zo blijkt uit haar betoog. Zowel de gescheiden geldstromen (van gemeente en van de schoolbesturen), als de beperkte kennisuitwisseling en kennisontsluiting ten aanzien van goed gebouwenbeheer zijn hier debet aan, aldus van Brakel. Conclusie: staat van onze schoolgebouwen is behoorlijk slecht, zeker in relatie tot het aspect gezondheid. Alleen door integrale aanpak vanuit diverse disciplines is optimale kwaliteit te bereiken. 1
2 Werkatelier 1 W/E adviseurs: uw school centraal, van 0-meting tot haalbare businesscase Deel 1 Na het welkomstwoord van Yvonne Tieleman (Provincie Gelderland/programma energietransitie) neemt Saskia van Hulten (W/E adviseurs) het stokje over. Zij verzorgt samen met Janny Stevens (W/E) en Harry Gubbels (directeur basisschool Meander) dit werkatelier. Meander staat daarbij als praktijkcase centraal. In het werkatelier wordt de methodiek GPR gebouw gepresenteerd aan de hand van de case basisschool Meander in Nijmegen. GPR gebouw is een methode om de kwaliteit en met name de duurzaamheid van een (school)gebouw te beoordelen. Er wordt gescoord op zowel de people- (gezondheid en gebruikskwaliteit), planet- (energiegebruik en milieu), als profit- (toekomstwaarde) aspecten van duurzaamheid. De methodiek start met een 0-meting waarmee inzicht wordt verkregen in diverse aspecten van het gebouw. Na de 0-meting kan met behulp van het programma een keuze gemaakt worden voor verbeteringen. Van belang is hierover goed te communiceren met alle belanghebbenden. De methode GPR gebouw wordt veel gebruikt door gemeenten, meer dan de helft van de gemeenten heeft hier een licentie voor. Ook 99% van de scholen die een methodiek gebruiken, heeft gekozen voor GPR. Harry Gubbels licht toe dat de school al jaren bezig is met duurzaamheid. Ze hebben een fraai groen schoolplein, zonnepanelen op het dak, kinderen werken op de boerderij en er is veel aandacht voor techniek. In die lijn was het logisch om ook het gebouw kritisch te bekijken. Het gaat om een fraai gebouw uit Vraag is wat in een dergelijk gebouw gedaan kan worden. Er is een 0-meting verricht met behulp van GPR gebouw. Van Hulten presenteert de resultaten. De mogelijke maatregelen zijn verder uitgewerkt in twee scenario s. Het eerste met beperkte maatregelen, het tweede scenario, met verdergaande maatregelen, leidt tot een energie-neutraal gebouw. Van Hulten geeft aan dat een 0-meting goed inzicht geeft in waar veel winst gemaakt kan worden (het zogenoemde laag hangend fruit ) met toch oog voor het geheel van gewenste maatregelen. Het blijkt namelijk dat een ad-hoc strategie vaak contraproductief is. Bij Meander was het laaghangende fruit overigens al geplukt. Belangrijke redenen voor scholen om nu het energiebeheer op te pakken zijn: De eigendomsverhouding. Hierin gaat immers veel veranderen bij scholen. De Meander was al in het bezit van het gebouw omdat ze een stichting zijn. Veel schoolgebouwen zijn nog in bezit van gemeenten en worden per 2015 overgedragen aan scholen. Imago is steeds belangrijker bij scholen, zeker ook gelet op het sluiten van veel scholen in krimpgebieden. Dus ook PR-instrument. Zicht krijgen op een haalbare businesscase is te krijgen door gegevens op te vragen uit de meerjaren onderhoudsbegroting van de gemeente (MOB). De MOB is een enigszins star instrument, maar er zit vaak wel financiële ruimte in. Hierbij speelt altijd de discussie over verantwoordelijkheid (gemeentelijke- en scholencomponent, wie moet wat betalen). Van Hulten geeft aan dat veel scholen het idee hebben dat de investeringen zich moeten terugverdienen, echter dit is onmogelijk. Je investeert immers niet alleen in energiebesparing, maar ook in de leefbaarheid en duurzaamheid van het gebouw; dat verdien je niet op de energierekening terug. Kwaliteitsverbetering en gezondheid moeten dus ook in de businesscase meegenomen worden. Conclusie: een 0-meting is een noodzakelijke eerste stap bij het maken van een plan van aanpak. Anders 2
3 ontstaat er een ad hoc-strategie en die is contraproductief. Vervolgens wordt bekeken welke maatregelen genomen kunnen worden, met het bijbehorende kostenplaatje. Verdienen op de investeringen lijkt beperkt mogelijk; zeker als de leefbaarheid expliciet wordt meegenomen. Budgetneutraal (op langere termijn) is al heel wat. Deel 2 We gaan in twee groepen uiteen om de toepassing van GPR gebouw voor scholen te bespreken als basis voor het vormen van een haalbare businesscase. Voor bespreking zijn de gegevens van gebouwen (oppervlak, energieverbruik e.d. nodig). Het verkrijgen van deze gegevens is een van de vragen in de subgroepen. Subgroep 1 Veel individuele scholen houden er eigen systemen op na. Voor een overkoepelde stichting is het vaak erg complex om alle gegevens te vinden. 90% van de scholen kent hun elektriciteitsverbruik niet, terwijl het van groot belang is om de cijfers op orde te hebben. De verantwoordelijkheid hiervoor wordt door de overkoepelende stichtingen vaak bij de school zelf gelegd. De cijfers zijn nodig om maatregelen te kunnen voorstellen en een vertaling te kunnen maken naar de MOB s. Er wordt opgemerkt dat er een groot verschil is tussen scholen die onderdeel uitmaken van stichtingen, die speciaal iemand in dienst hebben hiervoor, en kleine scholen die het allemaal zelf moeten doen. Voor een schooldirecteur is de kerntaak onderwijs geven. Gebouwenbeheer komt daar bij op het 2 e plan. De krimp staat nu goed op de agenda. Leegstand is duur, voor scholen en voor de gemeente. Het samenvoegen van scholen levert ook kansen op. De oude gebouwen komen beschikbaar voor verhuur; dat levert ook geld op. Subgroep 2 Met de komst van de digiborden, is het energiegebruik in scholen de laatste jaren fors toegenomen. Automatisch laten uitschakelen helpt energie te besparen. De aanwezige schoolbestuurders geven aan slechte ervaringen te hebben met installaties en aanpassingen daaraan. Dat heeft tot nu toe nog niet veel winst opgeleverd. Stevens (W/E adviseurs) geeft advies vooral te sturen op kwaliteit, want met goed afgestelde installaties valt wel degelijk veel te besparen. Er worden vragen gesteld over de 0-meting. Moet dat in alle gebouwen? Stevens raadt aan alle gebouwen mee te nemen. Ze maken allen onderdeel uit van de MOB. Er is een verschil tussen laag hangend fruit en hap snap maatregelen; voor het eerste is een goed overzicht van alle gebouwen nodig, je start dus vanuit overzicht. Het tweede is een minder gefundeerde aanpak en op termijn blijkt dit duurder te zijn. Een aantal mensen in de subgroep pleit voor educatie naast de technische maatregelen op terrein van duurzaamheid. Dat helpt ook bij het verkrijgen van draagvlak in de organisatie voor de gewenste investeringen (bijv. via crowdfunding). Ambitie en draagvlak voor energiebesparing en duurzaamheid in schoolgebouwen zou van het bestuur moeten komen en vastgelegd moeten worden in een visie. Zo n visie geeft een goede basis voor investeringen. Het overgaan van gebouwenbeheer naar scholen kan op de lange termijn gunstig uitwerken; scholen kunnen veel beter maatregelen op maat nemen. De huidige situatie van het onderhoud is hierbij echter wel doorslaggevend. Veel gemeenten investeren niet meer tot de overdracht en scholen worden dan mogelijk opgezadeld met gebouwen waarbij sprake is van achterstallig onderhoud. 3
4 Werkatelier 2 Renovatie scholen in Den Bosch en Rotterdam van G naar A-label. De ervaring van Kees van Alphen (Sustinno) laat zien dat school de Wilgenstam met een enthousiaste directeur uiteindelijk de school van energielabel van G naar A++ heeft gebracht en met aantoonbare lage exploitatielasten. In het proces werkte de scholenstichting niet mee, maar is via het enthousiasmeren van de wethouder deze school als pilot neergezet in Rotterdam. Aanvankelijk was er geen draagvlak bij de gemeente. Nu is wel ingezet op duurzaam huisvestingbeleid en wordt er niet meer het meerjaren onderhoudsplan plichtmatig nagevolgd. De school was in 1995 gebouwd, inmiddels volledig afgeschreven, slecht binnenklimaat, niet geïsoleerd, slecht onderhoud, er was geen kennis van duurzaam renoveren en men leed aan het 7-lagen dakbedekking syndroom. Bij de renovatie is ingezet op meervoudige opbrengst door te kijken naar exploitatie, binnenklimaat, educatie, buurt en imago. Dit voorbeeld toont aan dat duurzame renovatie een uitstekend alternatief is voor nieuwbouw. Conclusie: Enthousiaste locatiedirecteur is belangrijke succesfactor voor welslagen project, naast meekrijgen van schoolbestuur in de te nemen maatregelen. In Den Bosch heeft Leo de Koster laten zien dat met een rijkssubsidie, een bijdrage van scholen en gemeente 12 scholen naar energielabel A en B zijn gebracht en frisse school zijn geworden. Men was begonnen met een meting van het energiegebruik en binnenklimaat. Per gebouw is maatwerk geleverd en het financiële plaatje aan de directie voorgelegd. Belangrijk is in het hele proces een aanspreekpunt, hier de vastgoedafdeling. Zorg dat er duidelijk mandaat is in projectorganisatie, communiceer goed met de adviseurs en schooldirecties en zorg voor goede expertise op gebied van duurzaamheid. Beide gaven aan dat door het naar voren halen van onderhoudsbudgetten een groot deel van de financiering kan worden geregeld. Conclusie: het feit dat de gemeente geld had begroot voor het nemen van duurzaamheidsmaatregelen was belangrijk en heeft de scholen uitgenodigd om zelf ook te investeren in extra maatregelen. Den Bosch heeft de financiering van de duurzaamheidsmaatregelen goed geborgd in haar meerjaren-investeringsbegroting. 1. In de discussie zit de grootste vraag bij Waar te beginnen? De meeste deelnemers staan nog aan het begin van een traject. Houdt daarbij rekening met: Meten is weten, zorg ervoor dat de gegevens van de school boven water komen. Wat is eigenlijk het meerjaren investeringsplan voor de school? Dit ligt nu nog bij de gemeente en boven water krijgen is van belang en gaat niet vanzelf. In regio s van krimp eerst berekenen of renovatie lonend is. 2. Over renovatie en duurzaamheid, wat wel/niet oppakken? Advies: De eerste verdienste is het goed inregelen van installaties (10-15%) besparing. Voor renovatie kun je besluiten alleen maatregelen te nemen, zoals LED, zonnepanelen en ventilatie. Of een cluster aanpakken zoals binnenklimaat, energiebesparing, beleving (PV op dak) en gebruik. Meest ingrijpend is integrale duurzame verbouwing. Men vraagt zich af of een seriematige aanpak echt werkt, gezien de op maat behoefte; en hoe vertaalt zich dit door naar scholenkoepel. 3. Goede monitoring en onderhoud. De eerste stap is zichtbaar maken in school wat verbruik is. Vertaal dit educatief voor kinderen, maak iedereen bewust. Zorg dat na oplevering en installatie ook een onderhoudscontract wordt afgesloten met goede 4
5 prestatie afspraken. Een beloofde (berekende) besparing moet door de installateur worden bevestigd! Stuur op kwantitatieve gegevens. 4. Organisatie en samenwerking school gemeente cruciaal In het hele (renovatie)traject moeten verantwoordelijkheden duidelijk zijn. Lastig punt is als een individuele enthousiaste directeur een niet meewerkend bestuur of gemeente voor zich krijgt, of andersom. 5. Hoe regelen van financiën? Advies: Regel in de jaarlijkse begroting dat er ruimte gemaakt wordt voor duurzame investeringen. Haal meerjaren onderhoudsbudgetten naar voren. Kan er gezamenlijk geïnvesteerd worden door gemeente en school? Bijv. via de MIP s, de MOB s, ook naar 2015 toe is dit van belang. Werkatelier 3 verduurzamen gemeentelijk vastgoed Tijdens dit werkatelier hebben adviesbureau DWA dat de pilot heeft uitgevoerd voor de provincie- samen met de gemeenten Harderwijk en Montferland de resultaten van de pilot verduurzamen gemeentelijk vastgoed gepresenteerd. Aan het begin werd uitgelegd dat de kern van verduurzamen is dat de extra investeringskosten terugverdiend worden uit de besparing op de energiekosten en dat de technische risico s die de besparing beïnvloeden goed beheerst worden. Uit alle drie de presentaties kwam duidelijk naar voren dat het verduurzamen van het vastgoed alleen lukt als er zowel naar de techniek, de organisatie en de inzet van benodigde middelen wordt gekeken. Belangrijk is dat het gesprek op gang komt en dat de betrokken deskundigen vanuit milieu/energie, vastgoed en afdeling financiën samen naar de oplossing zoeken die bij de desbetreffende gemeente past. Overigens is het belangrijk dat de afdelingen zowel op politiek, bestuurlijk en ambtelijk niveau betrokken zijn. Bij de vijf betrokken gemeenten bij de pilot is gezocht naar een rendabele business case. Hierbij is de omvang van de business case ook van belang, daarom is bij de gemeenten de inzet van zonnepanelen gebruikt om de business case te optimaliseren. Daarnaast zijn andere optimalisatiemogelijkheden zoals de inzet van onderhoudsbudgetten meegenomen in de business case. Er kunnen vier vormen van aanpak worden onderscheiden waarmee de technische risico s kunnen worden beheerst: prestatiecontract, geïntegreerd contract, markt esco en een interne esco. De keuze voor een van deze vormen is sterk afhankelijk van de business case (welk type maatregelen), gemeentelijke situatie en de rol die de gemeente wil aannemen in het traject. In de vorm van een Lagerhuis debat hebben de aanwezigen deze varianten verder verkend. Wat zijn de vooren nadelen van deze vier contractvormen. Dit leverde een boeiende discussie op tussen deelnemers vanuit gemeenten, schoolbesturen en andere organisaties. Duidelijk werd dat een esco geen doel op zich is maar een hulpmiddel; je moet eerst goed de vraag en de gewenste situatie formuleren. Verder was er duidelijk verschil van mening of gemeenten en schoolbesturen voldoende kennis in huis hebben om eigen gebouwen te beheren en de afspraken in een prestatiecontract te kunnen monitoren. Daarnaast kwamen er nieuwe aspecten naar voren zoals het binnenmilieu in scholen. Er werd doorgepraat over de mogelijkheid om prestaties voor het binnenmilieu ook contractueel vast te leggen. Ook bestond er hier en daar twijfel over het aangaan van langdurige contracten, zeker bij scholen worden er regelmatig schoolgebouwen afgestoten. Vaak hebben gemeenten en schoolbesturen ook eigen middelen waardoor ze het in eigen hand kunnen houden. Conclusie: verduurzamen van vastgoed lukt alleen als er zowel naar techniek, organisatie als financiën wordt gekeken. Belangrijk is het daarom om alle betreffende gemeentelijke afdelingen hierbij te betrekken. De keuze voor één van de esco-vormen is sterk afhankelijk van de business case (welk type maatregelen), gemeentelijke 5
6 situatie en de rol die de gemeente wil aannemen in het traject. Zowel uit de presentaties als uit het debat was de belangrijkste conclusie: het is en blijft maatwerk en bekijk per situatie welk instrument het beste past. Tot slot: het was een zeer geslaagde dag, met veel inhoud, veel deelnemers met praktische vragen die goed hebben kunnen shoppen op de markt en via de werkateliers. De uitstekende en zeer praktijk georiënteerde presentaties van de inleiders riepen veel vragen op en ook de behoefte aan een vervolg. Al met al een dag die bruiste van de energie! Aanbieders op de markt: Slim Opgewekt: duurzame scholen door kindvriendelijk monitoren, financiering en kostenbesparing. draaijer+partners/stichting Duurzame Scholen: hoe kun je het beste uit gebouwen halen en daarmee uit de gebruikers/mensen; het onderwijs staat centraal. Gelders Programma Energietransitie met subsidiemogelijkheid i.r.t. ondersteuning bij business case. Greenspread: zonnepanelen op schooldaken, Zonnig Onderwijs Nederland. E4S Consult: verduurzaming scholen, met voorbeelden van leasen of juist kopen van pv-panelen. Urgenda/Zonline met Doneer de zon, een pv-project voor scholen, met crowdfunding centraal. W/E adviseurs met instrument GPR4.2 voor scholen, met aandacht voor binnenklimaat. DWA met diverse praktijkvoorbeelden van verduurzaming van gemeentelijke gebouwen/basisscholen. Bureau Scholenbouwmeester met checklist voor directies om afgewogen, haalbare aanpak te bieden. EDU-ART toont concept Ontwerpen voor de Toekomst i.r.t. duurzaam bouwen van scholen e.a. GGD Noord-Oost Gelderland, met Frisse Scholen/gezond binnenklimaat én duurzaamheid. IVN Gelderland en SME Advies met Energieke Scholen. Ruimte OK en de Van Kesselgroep, Energy Alert en TU Eindhoven met een pilot om tot een praktisch duurzaam meer-jaren exploitatieplan te komen. TreFoil Energy met zelf ontwikkelde meetinstrumenten i.r.t. meting van energieverbruik. Solar schools: duurzame energie school financieel realiseren via acties kinderen/ouders in omgeving. Rooftop Energy: besparing en verduurzaming, Led en zonnestroom van eigen dak, zonder investering. Klimaatverbond: Action Research Energie-neutrale Scholen. Op weg naar Green Deal? De presentaties zijn te vinden op de website van Cailin Parters Anneke van Brakel Scholenbouwmeester W/E adviseurs: uw school centraal, van 0-meting tot haalbare business case Renovatie scholen in Rotterdam van G naar A-label. Renovatie scholen in Den Bosch van G naar A-label. Verduurzamen gemeentelijk vastgoed 6
Wie zijn wij? Van 0-meting tot haalbare business case. Programma. De methode. Meten van duurzaamheid. Heldere kijk op duurzaamheid.
Van 0-meting tot haalbare business case Meer informatie: www.w-e.nl www.gprsoftware.nl ir. Janny Stevens (stevens@w-e.nl) ir. Saskia van Hulten (hulten@w-e.nl) Wie zijn wij? W/E adviseurs www.w-e.nl Saskia
Nadere informatieOBS De Wilgenstam DUURZAAM RENOVEREN MEERVOUDIGE OPBRENGST
OBS De Wilgenstam DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST WILGENSTAMSUSTINNODUURZAAMESCHOOL Aanleiding Ambitie om kennis duurzaam bouwen toe te passen op concreet project. Geheel vrijblijvend
Nadere informatieZon Op School. Initiatiefvoorstel 1 7 APR. 2013. Initiatiefvoorstel aan de Raad GROENLINKS NIJIVIEGEN ~- INQEKDMEN. GEMEENTE NUMEQEN clas8.nr.: oy..
regjw. /3. 00 0 60 3 5 proowverartw.: 'So ~- INQEKDMEN Initiatiefvoorstel 1 7 APR. 2013 GEMEENTE NUMEQEN clas8.nr.: oy..si Zon Op School Initiatiefvoorstel aan de Raad Jos Reinhoudt, GroenLinl
Nadere informatieTransformatiescan Schoolgebouwen
Transformatiescan Schoolgebouwen Is uw school aan opwaardering toe? Schoolbesturen worden geconfronteerd met veranderingen en trends in de samenleving én met wijzigingen in de wet- en regelgeving. Demografische
Nadere informatieNaar een duurzame school - een stappenplan - Kennis en regie schoolbesturen sleutelfactoren
White Paper Naar een duurzame school - een stappenplan - Kennis en regie schoolbesturen sleutelfactoren Door: Jeroen Nollet Escoplan Barrel Ripper Matrix Onderwijshuisvesting Wim Fieggen Instituut Voor
Nadere informatieFinanciering verduurzaming bedrijventerreinen GebiedsESCo, hoe pak je dat aan? 12 juni 2014
#gebiedsesco Financiering verduurzaming bedrijventerreinen GebiedsESCo, hoe pak je dat aan? 12 juni 2014 #gebiedsesco Programma Gijs Schuurhuis (De Urbanisator Plaspoelpolder) Welkomstwoord Hans Korbee
Nadere informatieVerduurzaming gemeentelijk vastgoed
Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Toelichting op de aanpak van de gemeente Breda Marcel van Embden (projectleider afdeling Vastgoedbeheer) Inhoud Klimaatnota gemeente Breda Wat is de insteek bij het
Nadere informatieESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing
ESCo voor wederzijds voordeel en gratis energiebesparing Inclusief vijf cases en experttips Case 4: Renovatie Alliander te Duiven Voorwoord Gratis energiebesparing; het lijkt te mooi om waar te zijn. Energy
Nadere informatieDuurzaam Gebouwbeheer
2-daagse cursus Duurzaam Gebouwbeheer Gemeenten hebben verschillende gebouwen in beheer, zoals gemeentehuizen, kantoren en brandweerkazernes. Ook zijn er gebouwen eigendom van de gemeente, maar worden
Nadere informatieEen comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd
Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Ministerie van Financiën, Den Haag Manesco helpt gebouweigenaren met comfortverbetering, energiebesparing én, tegen lagere exploitatiekosten. Manesco is
Nadere informatiePitch. Daar krijg je energie van! 19 november 2015
Pitch Daar krijg je energie van! 19 november 2015 Ruud van Vliet Klimaatverbond specifiek algemeen Antwoord op vragen - kennisportal: www.greendealscholen.nl - basisinfo handreikingen & best practices
Nadere informatieGreen Deal: Verduurzaming Schoolgebouwen
Green Deal: Verduurzaming Schoolgebouwen Frank de Wit, Wethouder Onderwijs, Sport en Duurzaamheid Huib Bulthuis, huisvesting SCO Leiden, schoolbestuur Eveline Botter, Projectmanager Gemeente Leiden 2 Inhoud
Nadere informatieert Harm ten Bolscher
Bent u toeschouwer of doet u mee? ert Harm ten Bolscher 21-3- Inhoud Trends voor de bouw-/ vastgoedwereld? Anders denken Aanpak vanuit F2F-/Citadel-netwerk Wat betekenen trends voor de vastgoed- en bouwwereld?
Nadere informatiePrestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen
Prestatiecontracten voor bestaand maatschappelijk vastgoed: slim besparen én verduurzamen 6 december 2011 Albert Hulshoff Ede 22 maart 2012 Prestatiecontracten - Prestatiecontracten - ESCo-eigenschappen
Nadere informatieUitvoeringsplan Verduurzaming Gemeentelijk Vastgoed 2016
Openbaar Onderwerp Uitvoeringsplan Verduurzaming Gemeentelijk Vastgoed 2016 Programma Sport & Accommodaties Portefeuillehouder R. Helmer-Englebert Samenvatting De Raad heeft het vliegwielprincipe Duurzaamheid
Nadere informatieEnergy Service Company: een kans voor u?
1 Energy Service Company: een kans voor u? Stand van zaken provinciale pilot & Kansen voor de installatiebranche Hans van der Heide Pilot provincie Friesland (1) Doel: Ervaring opdoen met het opzetten
Nadere informatieBestaand Vastgoed. Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011. DHV 2011 All rights reserved Openbaar
Bestaand Vastgoed Hoe beweging krijgen in verduurzaming? Vincent Swinkels Mei 2011 DHV 2011 All rights reserved Openbaar Wat is er aan de hand? Circa 1/3 energiegebruik NL zit in gebouwde omgeving Focus
Nadere informatieBinnenluchtkwaliteit Basisscholen Gelderland
Binnenluchtkwaliteit Basisscholen Gelderland Verslag eerste platformbijeenkomst 15 februari 2012 Deze platformbijeenkomst is georganiseerd door de provincie Gelderland en is bedoeld voor besturen van scholen
Nadere informatieWorkshop: Zonne-energie op Middelbare Schooldaken. 29 maart 2018
Workshop: Zonne-energie op Middelbare Schooldaken 29 maart 2018 Agenda Over ons Mythes Van A tot Zonnepanelen Waarom niet? (Plenair) Hoe wel? (Plenair) De Schooldakrevolutie heeft een ambitieuze missie!
Nadere informatieWat is een Green Deal?
Wat is een Green Deal? Maatschappelijke initiatieven die groene groei moeten stimuleren Gericht op innovatie, zowel techniek als proces Samenwerking tussen bedrijven/organisaties en rijksoverheid Wegnemen
Nadere informatieSportief verduurzamen
Sportief verduurzamen Stelling Er zijn wel argumenten om niet te verduurzamen Deelnemers workshop Michel de Boer (GSF): Green Liz en de GSF Peter Smit (Green Liz): toelichting concept Guido Beijer (BAM):
Nadere informatieFinancieringsconstructies Frisse Scholen in de Praktijk. Met minder geen genoegen nemen. in opdracht van
Financieringsconstructies Frisse Scholen in de Praktijk Met minder geen genoegen nemen in opdracht van 1 ROC Koning Willem I College in Den Bosch Het Koning Willem I College heeft verschillende onderwijslocaties
Nadere informatieWaarom heeft Amersfoort De Gouden Kikker gewonnen
Waarom heeft Amersfoort De Gouden Kikker gewonnen Link film Gouden Kikker 11 juni 2013 Workshop Kennisdag Grip op Kwaliteit 10 november 2015 Johan Carlier projectmanager nieuwbouw ABC-school De Zonneparel
Nadere informatieu kunt er niet omheen
EPA-W Advies Het energielabel: u kunt er niet omheen Eigenaren van woningen zijn bij de verkoop of verhuur verplicht om een Energielabel te overhandigen aan de koper of huurder. Als erkend EPA-W Adviseur
Nadere informatieProject Verduurzaming gemeentelijk vastgoed 2015
Project Verduurzaming gemeentelijk vastgoed 2015 Voortgang (Lester Agten en Hans de Groot) Wat hebben we tot nu toe gedaan? Onderzoeksfase: Vastgesteld is Ambitie (gemiddeld energielabel A, minimaal B),
Nadere informatieGemeentelijk Vastgoed Dag
Gemeentelijk Vastgoed Dag OnOnderwerpenderwerpen Stand van zaken op diverse niveau s Doelstelling en uitvoeringsprogamma Breda Welke methodiek: Breaam, EPA-U etc.? Kosteneffectieve Aanpak Businesscase
Nadere informatieWie zijn we Wat is onze visie Meer informatie. Visie aanpak verduurzaming vastgoed gemeente Eindhoven
Visie aanpak verduurzaming vastgoed gemeente Eindhoven Wie zijn we? Gestart in 1986 Duurzaamheid zit in onze genen Ruim 110 medewerkers Woningbouw, utiliteit, overheid, gezondheidszorg, onderwijs, monumenten,
Nadere informatieFroukje van Dijken. Bouwstenen voor Frisse Scholen
Froukje van Dijken Bouwstenen voor Frisse Scholen Binnenmilieu scholen Relatieve prestatie [-] Gezonde lucht is belangrijk Meer ventilatie is: Betere leerprestaties >7% prestatieverhoging als 130 Bouwbesluit
Nadere informatieSubsidieaanvraag in het kader van het leefbaarheidsbudget Gemeente Geldermalsen
Subsidieaanvraag in het kader van het leefbaarheidsbudget Gemeente Geldermalsen Meteren, 15 januari 2014 Inleiding Coöperatieve vereniging 11duurzaam heeft zich de afgelopen twee jaar ingezet voor duurzaamheid
Nadere informatieMEMO AAN DE GEMEENTERAAD
MEMO AAN DE GEMEENTERAAD Aan T.a.v. Datum Betreft Van De gemeenteraad - 19 juni 2012 Duurzaam bouwen project School Portland Het college Controller Directie Paraaf Datum Ons kenmerk CC Henk van der Linden
Nadere informatieWorkshop 1 EBA en schouwcriteria Milicon, Milieu consultancy, Mat Schatorje
Workshop 1 EBA en schouwcriteria Milicon, Milieu consultancy, Mat Schatorje Bouwadviesburo van Niekerk, Emile Niekerk Gespreksleider: Steven van der Lelie (GGD Gelre- Ijssel) inhoudsopgave Inleiding Voorbeeld
Nadere informatieMovares Duurzaamheidsscan
Movares Duurzaamheidsscan Innovatief procesinstrument Grip op duurzaamheid in elke projectfase Grip op duurzaamheid van A tot Z. Dat is de ambitie van Movares. Voor veel mensen en partijen is duurzaamheid
Nadere informatieEnergiebesparing is investeren in de toekomst
Energiebesparing is investeren in de toekomst Hoe energieprestatiecontracten leiden tot gegarandeerde energiebesparing Selina Roskam Energievakbeurs Voorstellen: Selina Roskam Kennismakelaar Duurzaam bouwen
Nadere informatieErvaringen van het verduurzamen van Rotterdams gemeentelijk vastgoed m.b.v. ESCo s
Ervaringen van het verduurzamen van Rotterdams gemeentelijk vastgoed m.b.v. ESCo s Gert-Jan de Looze & Peter van Schijndel Gemeente Rotterdam & Strukton Gert-Jan de Looze Peter van Schijndel Rotterdamse
Nadere informatieBuilding4life. Wilt u weten hoe? Building4life. Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus 1069 4801 BB Breda
Wilt u weten hoe? Ga stap voor stap door onze aanpak: - Kennismaking Building4life - De Building4life werkwijze - Uitgewerkte case Amarant Tilburg Building4life Jan van Polanenkade 26B1 4811 KM Breda Postbus
Nadere informatierdelijk zijn, Adres Bruto van basisschool verduurzaming van
Verduurzaming basisschool De Handreiking Schoolbestuur SKPO wil de schoolgebouwen waarvoor zij verantwoorv rdelijk zijn, systematisch verduurzamen op basis van een eigen uniforme (kwaliteit) standaard
Nadere informatieDeel 3: voorbeeldaanpak bedrijven en maatschappelijk vastgoed
Deel 3: voorbeeldaanpak bedrijven en maatschappelijk vastgoed Inhoud 1. Maak van uw gemeente een Energieke Regio... 2 2. De start... 3 3. Het vervolg... 4 4. Aanbod... 5 1 1. Maak van uw gemeente een Energieke
Nadere informatieVoorgestelde beslissing :
Voorstel aan : Gemeenteraad van 19 december 2011 Door tussenkomst van : Raadscommissie van 6 december 2011 Nummer : Onderwerp : Duurzame scholen, een goede prestatie Bijlage(n) : 1. Notitie 'Duurzame scholen,
Nadere informatieUrgenda ESCo-project. Peter Odermatt
Urgenda ESCo-project Peter Odermatt Inleiding Ambitie Urgenda: Vergroten energie efficiency in NL Beter benutting hernieuwbare energie potentieel in NL Verkennen onder welke voorwaarden ESCo s een bijdrage
Nadere informatieThemakatern duurzaamheid
ziekteverzuim cijfer totaal investering totaal energie totaal onderhoud ziekteverzuim docenten (klasse B1) (klasse B2) (klasse B2' ) vloerverwarming + 6% 5% 5% 5% 4% -- - +/- + ++ 6,5 8 Themakatern duurzaamheid
Nadere informatiePresentatie Gert-Jan de Looze. Verduurzamen van vastgoed door gebruik van Esco s. Presentatie Stadsregio
Presentatie Gert-Jan de Looze Verduurzamen van vastgoed door gebruik van Esco s Presentatie Stadsregio Indeling presentatie Programma Rotterdamse Groene Gebouwen (RGG) Onderhouds en energieprestatiecontract
Nadere informatieENERGIECONCEPTEN. Advies op maat. vandorp.eu
ENERGIECONCEPTEN Advies op maat ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energiekosten zal dit in 10
Nadere informatieEnergie- en prestatiemonitoring
Energie- en prestatiemonitoring Onderdeel van integraal gebouwbeheer 9 november 2011 Machiel Karels Agenda 1. Wat willen we? 2. Wat gebeurt er om ons heen? 3. Wat er mogelijk is? 4. Wat we zouden moeten
Nadere informatieEen comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd
Een comfortabel en duurzaam gebouw, gegarandeerd Ministerie van Financiën, Den Haag Manesco helpt gebouweigenaren met comfortverbetering, energiebesparing én, tegen lagere exploitatiekosten. Manesco is
Nadere informatieDuurzame gebiedsontwikkeling Driehoek Het Zand Gemeente Ridderkerk
Duurzame gebiedsontwikkeling Driehoek Het Zand Gemeente Ridderkerk M. Koorn 7-12-2017 INHOUD 1 Inleiding... 3 1.1 Duurzame gebiedsontwikkeling... 3 1.2 Ambitie Ridderkerk... 3 2 DRIEHOEK HET ZAND... 5
Nadere informatieUw school verduurzamen! Hoe doe je dat? Februari 2018 STAPPENPLAN
Uw school verduurzamen! Hoe doe je dat? STAPPENPLAN Februari 2018 DE STAP NAAR HOUDBARE HUISVESTING VOOR HET ONDERWIJS Nederland maakt zich op voor een transitie van formaat. In het nieuwe kabinet moet
Nadere informatieDE OPGEWEKTE WONING CLUB Samen aan de slag, voor jouw duurzame huis!
DE OPGEWEKTE WONING CLUB Samen aan de slag, voor jouw duurzame huis! Wat is de Opgewekte Woning Club? De Opgewekte Woning Club is een slimme aanpak welke energiezuinig wonen en verbouwen bij woningeigenaren
Nadere informatieOntbijtbijeenkomst GRIC Gilze en Rijen 16 september 2015
Ontbijtbijeenkomst GRIC Gilze en Rijen 16 september 2015 Krijn Ratsma (architect en voorzitter Stichting Energieke Regio) inhoud: ontstaan Energieke Regio opzet van het project ook in Gilze en Rijen? ons
Nadere informatieVerduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten
Verduurzamen van commercieel vastgoed juridische aspecten 19 juni 2014 Inleiding Rollen en partijen Verschillende typen vastgoed met een eigen regime Woningen, winkels en overige bedrijfsruimte De split
Nadere informatieSUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN. TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS
SUGGESTIES VOOR INHOUD PRESTATIE-AFSPRAKEN TUSSEN GEMEENTE en WONINGCORPORATIES en HUURDERS Colofon Meer informatie over mogelijke ondersteuning op de verschillende onderwerpen: Ieke Benschop, NMU (i.benschop@nmu.nl;
Nadere informatiePotentieel zon corporatiesector 25-11-2013 1. Zonnig huren: Ronald Franken r.franken@atrive.nl
Zonnig huren: Ronald Franken r.franken@atrive.nl ODE Voorzitter zon-sectie zon@duurzameenergie.org 06-31685246 25-11-2013 1 Potentieel zon corporatiesector 1,2 Miljoen eengezinswoningen 0.6 Miljoen goed
Nadere informatieMasterclass Provincie Zuid-Holland Gouda 17 september 2015
Masterclass Provincie Zuid-Holland Gouda 17 september 2015 Krijn Ratsma (architect en voorzitter Stichting Energieke Regio) inhoud: ontstaan Energieke Regio opzet van het project ook in uw regio? bedrijvencoöperatie?
Nadere informatieMogelijkheden voor energie coöperaties. Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195
Mogelijkheden voor energie coöperaties Jeroen Leclercq jeroen.leclercq@wijkenergie.coop 06-53544195 Inhoud Samen sterker Belang van gezamenlijke projecten Variant 1: alles achter de meter Variant 2: korting
Nadere informatie01 / AANLEIDING 02 / ZON OP BEDRIJFSDAKEN 03 / PROJECTAANPAK 04 / VOORWAARDEN PRESENTATIE 05 / VERVOLGSTAPPEN. Zon op Bedrijfsdaken 06 / VRAGEN
01 / AANLEIDING 02 / ZON OP BEDRIJFSDAKEN 03 / PROJECTAANPAK PRESENTATIE Zon op Bedrijfsdaken 04 / VOORWAARDEN 05 / VERVOLGSTAPPEN 06 / VRAGEN AANLEIDING Ambitie Capelle aan den IJssel Energieneutraal
Nadere informatieCO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs
CO2 reductie? Jan van Hout OVVIA Van Hout Adviseurs en Installateurs CO2 reductie! OVVIA is een energie diensten leverancier OVVIA investeert in CO2 reductie; oa energiebesparing, hernieuwbare energie
Nadere informatieBlijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk
Nationale landschappen: aandacht en geld nodig! 170610SC9 tk 7 Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk De Rekenkamer Oost-Nederland heeft onderzoek
Nadere informatieDoordecentralisatie onderwijshuisvesting (on)mogelijkheden en consequenties bedrijfsvoering
Doordecentralisatie onderwijshuisvesting (on)mogelijkheden en consequenties bedrijfsvoering Jos de Kleijne (AK+) 06-53962650 Mireille Uhlenbusch (HEVO) 06-10019338 Agenda 14.45-16.30 uur Even voorstellen
Nadere informatieKANSEN VOOR ENERGIE COÖPERATIES, VASTGOED ONDERNEMERS EN PARTICULIEREN
KANSEN VOOR ENERGIE COÖPERATIES, VASTGOED ONDERNEMERS EN PARTICULIEREN Ing. Robert Hemmen MBA, directeur De Groene Reus Coöperatie u.a. De Groene Reus Projecten b.v. 1 Wat streven wij na? Missie Wij streven
Nadere informatieNetwerkevent duurzame gebouwen
Netwerkevent duurzame gebouwen Wat is Sunburst? Technisch en financieel advies voor nieuwbouw en renovatie duurzame gebouwen Ontwikkelingen - Huurders eisen comfortabele en gezonde gebouwen - Energiezuinige,
Nadere informatieEnergieke Zorgbouw. 5 oktober 2011. Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO)
Energieke Zorgbouw 5 oktober 2011 Wijnanda Willemse (Agentschap NL) Stefan van Heumen (TNO) Introductie Wijnanda Willemse adviseur NL Energie & Klimaat - Agentschap NL Voorheen SenterNovem Energiebesparing
Nadere informatieBepaal je bestemming vóórdat je vertrekt! Kennisdag Grip op Kwaliteit, 10 november 2015
Bepaal je bestemming vóórdat je vertrekt! Kennisdag Grip op Kwaliteit, 10 november 2015 Introductie Bernd Karstenberg, LCC adviseur André van den Hoek, Projectmanager onderwijshuisvesting (o.a. voor Lucas
Nadere informatiePlan van aanpak voor energieneutraal renovatieconcept Sparrenhoeven
Plan van aanpak voor energieneutraal renovatieconcept Sparrenhoeven Beschrijving van de in het consortium deelnemende partijen en hun rol tijdens het ontwikkelen van het concept. Roscobouw heeft in het
Nadere informatieIntroductie Bijeenkomst Energiebesparing gemeentelijke gebouwen Anne de Klerk en Gabrielle Uitbeijerse Aanleiding: Snelle energiebesparing gemeentelijke gebouwen op 13 januari. We weten eigenlijk niet
Nadere informatieMenukaart. Ja, ik wil zonnepanelen op onze school. Welk initiatief is voor ons geschikt?
Menukaart Ja, ik wil zonnepanelen op onze school. Welk initiatief is voor ons geschikt? Schooldakrevolutie Schreeuw met ons van de daken: we zullen niet rusten tot elke vierkante centimeter van onze schooldaken
Nadere informatieAan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder
Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder 10 juli 2017 9 n.v.t. wethouder M. Blind Kenmerk 17.003559 *17.003559* Datum B&W-besluit
Nadere informatieR e n o v a t i e e n v e r d u u r z a m i n g S c h o o l m e t d e B i j b e l t e L a n g b r o e k
datum: 16-10-2013 ARCOM B.V. Postbus 381 3900 AJ Veenendaal Koningsschot 45 3905 PR Veenendaal T 0318 64 55 52 F 0318 66 88 52 E info@arcombv.nl I www.arcombv.nl Vraagstelling Door het bestuur van de school
Nadere informatieEnergieke Regio in Holland Rijnland? Alphen aan den Rijn 11 november 2015
Energieke Regio in Holland Rijnland? Alphen aan den Rijn 11 november 2015 Krijn Ratsma (architect en voorzitter Stichting Energieke Regio) inhoud: ontstaan Energieke Regio opzet van het project ook in
Nadere informatieRaadscommissievoorstel
Raadscommissievoorstel Status: Voorbereidend besluitvormend Agendapunt: 7 Onderwerp: Meerjarenprogramma Duurzaamheid 2014-2015 Datum: 12 november 2013 Portefeuillehouder: dhr. N.L. Agricola Decosnummer:
Nadere informatieVanavond. Workshop VvE Energieloket Gelderland Fletcher Hotel Doorwerth
Workshop VvE Energieloket Gelderland 29-05-2018 Fletcher Hotel Doorwerth Vanavond Kennismaking Ondersteuning VvE Energieloket Gelderland Waarom verduurzamen? Mogelijkheden verduurzamen VvE s Subsidie en
Nadere informatieRegiobijeenkomst Arnhem 6 juni 2013
Welkom Regiobijeenkomst Arnhem 6 juni 2013 dhr. Gerrie Elfrink, wethouder Volkshuisvesting, gemeente Arnhem mevr. Saskia van Hulten, senior adviseur, W/E adviseurs Waar liggen uw vragen? Stedenbouw GPR
Nadere informatieENERGIE. besparen. vandorp.eu
ENERGIE besparen ENERGIE- KOSTEN Stelt u zich eens voor dat u 1,- per m 2 aan energiekosten kunt besparen in een pand van 5.000 m 2. In een tijd van stijgende energieprijzen zal dit in 10 jaar al gauw
Nadere informatieSamen verduurzamen en ontzorgd worden. Klinkt mooi! Maar wat betekent het in de praktijk?
Samen verduurzamen en ontzorgd worden Klinkt mooi! Maar wat betekent het in de praktijk? Sjef Martens Directeur ICT, Facilitair bij het Montessori College VWO HAVO VMBO Nijmegen en Groesbeek 1.875 Leerlingen
Nadere informatieKENNISNEMEN VAN De invulling van de ambitie van het college met betrekking tot frisse scholen.
Gemeente Amersfoort RAADSINFORMATIEBRIEF Van : Burgemeester en Wethouders Reg.nr. : 4359235 Aan : Gemeenteraad Datum : 7 juni 2013 Portefeuillehouder : Wethouder C.J.M. van Eijk Programma : 5. Onderwijs
Nadere informatiePARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE
1 PARKSTAD LIMBURG ENERGIE TRANSITIE BIJEENKOMST 3 DECEMBER 2015 Programma Duurzaam Landgraaf TON ANCION WETHOUDER GEMEENTE LANDGRAAF RONALD BOUWERS PROJECTLEIDER DUURZAAMHEID WIE ZIJN WIJ? PROJECTTEAM
Nadere informatieMeer Energie in Scholen
Meer Energie in Scholen Deze informatiebijeenkomst is een initiatief van het Energieservicepunt Zeeland, een samenwerkingsverband van de ZMf, Zeeuwind en het Zeeuws Klimaatfonds. Deze activiteit wordt
Nadere informatieWERKWIJZE WERKTERREIN
Het merendeel van de bedrijfsgebouwen stamt uit een tijd dat we ons nog geen zorgen maakten over energieverbruik. De kosten waren laag en investeren in energiebesparing was niet of nauwelijks rendabel.
Nadere informatiePrestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid
Prestatiecontracten sleutel tot duurzaamheid Workshop Prestatiecontracten 7 december 2009 Albert Hulshoff, programma-adviseur adviseur Utiliteitsbouw SenterNovem Albert Hulshoff innovatie, energie, klimaat,
Nadere informatieWorkshop financieringsconstructies. Arthur Messelink & Daan Arkesteijn
Workshop financieringsconstructies Arthur Messelink & Daan Arkesteijn Wat gaan we doen vandaag? Fictief schoolgebouw renoveren Jullie moeten aan de slag Interactief Vragen kan altijd Wat is het doel? Meer
Nadere informatieSámen werken aan. Voor gemeenten en MKB. erduurzaming
Sámen werken aan verduurzaming Voor gemeenten en MKB erduurzaming Sámen werken aan verduurzaming Voor gemeenten en MKB Gemeenten hebben forse ambities op het gebied van duurzaamheid, innovatie en lokale
Nadere informatiePROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF
PROJECTPLAN METERS MAKEN IN DE ESHOF De Eshof op weg naar energie neutraal! = woningen Eshof naar nul op de meter = Inhoud 1. Ambitie: naar meest duurzame wijk van Elst? 2. Meten is weten: per wijk per
Nadere informatieOverijssel maakt werk van nieuwe energie!
Overijssel maakt werk van nieuwe energie! U wilt met uw onderneming of woningcorporatie werk maken van nieuwe energie of energiebesparing. Maar u krijgt de financiering niet (volledig) rond via een bancaire
Nadere informatieNaar een duurzaam IHP Hoe borg je dat? Jan Roelofs Marieke Stevering-Rutten Kennisdag Ruimte-OK 16 april 2019
Naar een duurzaam IHP Hoe borg je dat? Jan Roelofs Marieke Stevering-Rutten Kennisdag Ruimte-OK 16 april 2019 Programma van vandaag - Introductie PentaRho - Onderzoek naar duurzaamheid in IHP s - Analyse
Nadere informatieRaadsvoorstel. Voorloper. Startnotitie Duurzaam Druten. Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018
Voorloper Onderwerp Startnotitie Duurzaam Druten Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018 Portefeuillehouder A. Springveld Behandelend team Team strategie en beleid Behandelend
Nadere informatieMaatschappelijke Ontwikkeling Ingekomen stuk D (PA 12 juni 2013) Datum uw brief 17 april 2013
Maatschappelijke Ontwikkeling Ingekomen stuk D (PA 12 juni 2013) Aan de Gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail gemeente@nijmegen.nl
Nadere informatieParallelsessie 1: Duurzaam Prestatiegericht aanbesteden & TCO
Parallelsessie 1: Duurzaam Prestatiegericht aanbesteden & TCO 3e TKI KIEM bijeenkomst,1 april 2015, Delft Ad Straub en Arjen Meijer 1 Software GPR Gebouw KIEM Afwegingsvraagstukken en varianten Sloop/Nieuwbouw
Nadere informatieZonnige Bedrijven in Oude IJsselstreek. onderdeel van Zonnige Bedrijven in de Achterhoek
Zonnige Bedrijven in Oude IJsselstreek onderdeel van Zonnige Bedrijven in de Achterhoek Zonnige Bedrijven Zonnige Bedrijven in Oude IJsselstreek maakt onderdeel uit van het programma Zonnige Bedrijven
Nadere informatieBeeldvormende Bijeenkomst
Beeldvormende Bijeenkomst Verduurzamen gemeentelijke vastgoedvoorraad (op basis EPA-U maatwerkadviezen) 22 maart 2016 Inleiding / doel van deze presentatie Uw raad te informeren en meenemen in de systematiek
Nadere informatieAan de gemeenteraad, Op grond van het hiernavolgende stellen wij u voor het volgende besluit te nemen:
Agendapunt: 8 (c) Raadsvoordracht Elke dag een ZONdag - energiemaatregelen Noordwijkse scholen Aan de gemeenteraad, Op grond van het hiernavolgende stellen wij u voor het volgende besluit te nemen: De
Nadere informatieZonnige Bedrijven in de Achterhoek
Zonnige Bedrijven in de Achterhoek Meld u aan voor een gratis quickscan www.zonnigebedrijven.nl 2 3 Zonnige Bedrijven Het programma Zonnige Bedrijven helpt ondernemers om de voordelen van zonnepanelen
Nadere informatieGEMEENTERAAD MENAMERADIEL
GEMEENTERAAD MENAMERADIEL Menaam : 14 juni 2012 Portefeuillehouder : A. Dijkstra Punt : [07] Behandelend ambtenaar : Anja Buma / Gerard de Haan Doorkiesnummer : (0518) 452918 / (0518) 452964 Onderwerp
Nadere informatieHet Nieuwe Renoveren WELKOM
Het Nieuwe Renoveren WELKOM oktober-november 2011 Verzorgd door Bert Bruns, Bridges2Beyond, bert.bruns@bridges2beyond.nl BouwLokalen? Een initiatief van en Informatieve bijeenkomsten Gaat in op vernieuwingen
Nadere informatieVerzilver uw dak met zonnepanelen. Bekijk gratis uw persoonlijke dakscan!
Verzilver uw dak met zonnepanelen Bekijk gratis uw persoonlijke dakscan! Zon is gratis In één jaar valt 9.000 keer zoveel zonne-energie op de aarde als we jaarlijks in de hele wereld aan energie verbruiken.
Nadere informatiePresentatie titel. Hans van Oort Arno Harting Rob van der Westen
Duurzaamheid bij onderwijshuisvesting Duurzaamheid bij onderwijshuisvesting Onderwijshuisvesting Binnenmilieu en energiebesparing Provinciale informatie bijeenkomst 2 februari 2011 Hans van Oort Arno Harting
Nadere informatieZonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap
Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Foto: Willem Mes In dit plan kun je stap voor stap lezen hoe je via een Zon-Privé actie eenvoudig zonne - panelen kunt aanbieden aan je medewerkers.
Nadere informatieSlim aanbesteden en financiering
Caspar Boendermaker BNG Advies, oktober 2013 Onderwerpen: BNG en duurzaamheid Valkuilen bij verduurzaming Financiering verduurzaming corporatiewoningen; 2 Onze missie: Lage financieringskosten voor maatschappelijke
Nadere informatieZon op VVE. Wormerveer Eric de Lange 19 mei 2016
Zon op VVE Wormerveer Eric de Lange 19 mei 2016 Waarom doen we dit? Wereldwijde klimaatcrisis Klimaat top Parijs Energie Akkoord Nederland Klimaatzaak Urgenda Maar er gebeurt nog steeds te weinig en te
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieZonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap
Zonnepanelen aanbieden aan je medewerkers Stap voor stap Foto: Willem Mes In dit plan kun je stap voor stap lezen hoe je via een Zon-Privé actie eenvoudig zonnepanelen kunt aanbieden aan je medewerkers.
Nadere informatie1. Wethouder Tiemens te machtigen voor het ondertekenen van het Gelders Energie Akkoord.
Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Deelname Gelders Energieakkoord Programma Duurzaamheid Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvatting Het Klimaatverbond, Alliander en Gelderse Natuur en Milieufederatie
Nadere informatieDuurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden
Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord
Nadere informatie