Autorijden na ziekte of met een handicap 1
Inhoud Inleiding 3 Is mijn rijbewijs nog geldig? 4 Rijvaardigheid 4 Eigen verklaring 4 Verandering gezondheid 4 Wie beslist of ik weer mag autorijden? 5 Wat is er voor nodig? 5 Persoonsgegevens 5 Eigen verklaring 5 Revalidatiearts 6 Fotokopie rijbewijs 6 Beoordeling 6 Testrit 7 Aangepaste lesauto 7 Kosten 7 Alles op een rijtje 7 Kan ik rijlessen nemen? 8 Rijscholen 8 Zijn er aanpassingen aan de auto nodig? 8 Ik heb en buitenlands rijbewijs. Wat nu? 9 Vergoeding 9 De Sint Maartenskliniek 11 Colofon 12 2
Inleiding Deze informatie is bestemd voor revalidanten (en familie) die meer willen weten over het zelf weer gaan autorijden na ziekte of handicap. Meer informatie kunt u lezen in de brochure: Met een handicap veilig achter het stuur. Deze CBR-brochure kunt u krijgen via het informatiecentrum, dat gevestigd is op de polikliniek revalidatie. In deze folder worden de volgende vragen beantwoord: 1. Is mijn rijbewijs nog geldig? 2. Wie beslist of ik weer mag autorijden? 3. Wat is er voor nodig? 4. Kan ik rijlessen nemen? 5. Zijn er aanpassingen aan de auto nodig? 6. Ik heb een buitenlands rijbewijs, wat nu? 3
Is mijn rijbewijs nog geldig? Om te mogen autorijden is een rijbewijs nodig. In de Nederlandse wet staat dat het rijbewijs afgegeven wordt aan iemand die heeft laten zien dat hij kan autorijden (rij- examen) én die gezond is. Iemands gezondheid kan namelijk het autorijden beïnvloeden. Voordat u het rijbewijs kunt aanvragen heeft u twee verklaringen nodig. Rijvaardigheid De verklaring van rijvaardigheid krijgt u als u slaagt voor het rijexamen. Eigen verklaring Om uw gezondheid te laten beoordelen vult u een Eigen Verklaring in. Dit is een lijst met vragen over uw gezondheid. Toen u destijds uw rijbewijs aanvroeg kon u alle vragen waarschijnlijk met NEEN invullen, waarmee u verklaarde dat u gezond was en geen beperkingen had. Op grond van deze gegevens heeft de arts van het CBR (het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen) een verklaring afgegeven dat u geschikt bent. Met deze twee verklaringen (Verklaring van Rijvaardigheid en Verklaring van Geschiktheid) heeft de Gemeente een rijbewijs aan u afgegeven. Verandering gezondheid Op dit moment is uw gezondheid mogelijk veranderd. Door het insturen van een Eigen Verklaring vraagt u het CBR uw rijgeschiktheid opnieuw te beoordelen. Naast een medische rapportage is hiervoor vaak ook een praktische beoordeling nodig. In een aantal situaties zijn uw beperkingen te compenseren door de auto aan te passen (zie pagina 8). Meestal is ook een rijtest nodig om ook de rijgeschiktheid in de praktijk te beoordelen. Wanneer alles is bekeken en goed bevonden, geeft het CBR een nieuwe Verklaring van Geschiktheid af. Eén van de taken van het CBR is om ervoor te zorgen dat iedereen met een rijbewijs weer veilig de weg op kan en het CBR doet daar dan ook al het mogelijke voor. Toch kan het gebeuren dat het CBR iemand na ziekte of handicap niet meer geschikt acht om een auto te besturen. 4
Wie beslist of ik weer mag autorijden? Het CBR is door de minister aangewezen als de instantie die beslist of u wel of niet mag autorijden. Anderen, zoals de huisarts, de revalidatiearts (of een andere medisch specialist), de politie, de ANWB of uw verzekeringsadviseur, kunnen niet bepalen of u weer mag rijden. Zij weten onvoldoende welke invloed de veranderingen in uw gezondheid kunnen hebben op uw rijgeschiktheid. Hetzelfde geldt voor de rijschool waar u vroeger uw rijlessen gehad heeft of zelf recent weer eens een les genomen hebt. Alleen door een ingevulde Eigen Verklaring op te sturen naar het CBR, kan definitief bepaald worden of u weer mag rijden. Wat is ervoor nodig? Om te bepalen of u weer mag autorijden en wat u daar eventueel voor nodig heeft, moet u de volgende stappen doorlopen: Eigen Verklaring indienen Het CBR heeft een ingevulde en ondertekende Eigen Verklaring nodig. Dit formulier kunt u kopen bij elke gemeente en bij de aanpassingsdeskundige van het CBR. De kosten hiervoor kunt u vinden op www.cbr.nl. De Eigen Verklaring moet u zelf invullen en ondertekenen. Bij reden aanvraag vult u (bij III) in: toestand na ziekte. Alle vragen aan de achterkant moet u beantwoorden. Omdat u ongetwijfeld één of meerdere vragen met JA moet beantwoorden, is er ook een aantekening van een arts nodig. In de kleine lettertjes staat dat dit niet uw behandelend arts mag zijn. Uw revalidatiearts mag echter van het CBR wél een functionele beschrijving geven van uw situatie. Naar de revalidatiearts Uw revalidatiearts maakt een functionele beschrijving voor het CBR. Hierin geeft de arts aan wat de aard, de ernst en de oorzaak van de afwijking zijn en wat deze voor gevolgen heeft voor uw functioneren. Bij bepaalde ziektebeelden kan het CBR, naast het rapport van de revalidatiearts, ook een rapport van een andere specialist (neuroloog, oogarts) vragen. Als dit in uw situatie van toepassing is, hoort u dit van het CBR. Het CBR geeft u dan ook een naam van een specialist waar u een afspraak moet maken voor een rijbewijskeuring. De kosten van een dergelijke keuring moet u zelf betalen. 5
Beoordeling door het CBR Hoe verloopt de beoordeling? Nadat u de Eigen Verklaring en een kopie van uw legitimatiebewijs hebt opgestuurd naar het CBR, kan de beoordeling beginnen. Meestal is dit eerst een gesprek om het verdere traject af te spreken, een eventuele test volgt later. Aan de hand van de rapportage van de (revalidatie)arts bepaalt de Medisch Adviseur van het CBR allereerst de medische geschiktheid. Hij gaat hierbij uit van de meest recente Regeling eisen geschiktheid (zie hiervoor www.cbr.nl). Uw revalidatiearts of de aanpassingsdeskundige van het CBR kunnen u vertellen wat in deze regeling van toepassing is op uw situatie. De testrit Zodra vaststaat dat er geen medische bezwaren bestaan tegen zelfstandig autorijden, kan de aanpassingsdeskundige van het CBR de praktische rijgeschiktheid gaan beoordelen. De aanpassingsdeskundige doet dit meestal tijdens een testrit. In de volgende situatie wordt een testrit uitgevoerd: bij functiestoornissen in armen en/of benen; bij cognitieve stoornissen na bijvoorbeeld hersenletsel of beroerte; bij problemen met het zien (verminderde gezichtsscherpte of uitval van een deel van het gezichtsveld): bij andere problemen die het autorijden kunnen bemoeilijken. De praktische beoordeling vindt doorgaans plaats in een lesauto. De redenen hiervoor zijn: de aanwezigheid van een dubbele bediening en de eventuele noodzaak van aanpassingen aan de auto. De noodzaak van de lesauto en eventuele aanpassingen worden besproken tijdens het eerste gesprek. Aangepaste lesauto Bij uitgebreide of ingewikkelde aanpassingen (zoals in het geval van een hoge dwarslaesie) wordt er regelmatig een passing bij een aanpasbedrijf afgesproken. Dergelijke bedrijven hebben meestal een lesauto waarin alle mogelijke aanpassingen ingebouwd kunnen worden. In korte tijd (anderhalf uur) kunnen dan de noodzakelijke aanpassingen bepaald worden. Ook is een testrit met de aangepaste auto mogelijk, vaak nadat 6
u een aantal proeflessen gevolgd hebt. De kosten van het gebruik van een (al dan niet aangepaste) lesauto zijn voor uw rekening. Een beoordeling van de rijgeschiktheid is, afhankelijk van de soort en mate van aandoening, mogelijk voor alle voertuigen waarvoor een rijbewijs vereist is, dus voor motor, personenauto, vrachtwagen en autobus. Kosten Het CBR brengt alleen kosten in rekening voor de Eigen Verklaring, niet voor de medische en praktische beoordeling. Alle overige kosten, zoals de kosten voor een eventuele specialistische medische keuring, het huren van een lesauto en eventuele autorijlessen, moet u zelf betalen. Alles op een rijtje - U stuurt een ingevulde en ondertekende Eigen Verklaring naar het CBR - Uw revalidatiearts maakt een functionele beschrijving voor het CBR - Het CBR roept u evt. op voor een medische keuring door een specialist - Het CBR beoordeelt uw medische geschiktheid - Het CBR beoordeelt uw praktische rijgeschiktheid tijdens een testrit - Deze testrit vindt plaats in een lesauto, die eventueel is aangepast - Wanneer alles goed bevonden is, geeft het CBR een Verklaring van Geschiktheid af 7
Moet ik opnieuw rijlessen nemen? Tijdens de revalidatie ontstaat soms al snel de vraag of u in de toekomst nog kunt autorijden. Aan de hand van een eerste gesprek kan het CBR adviseren dat u eerst een aantal rijlessen moet nemen om te wennen aan de veranderde situatie en aan de invloed die uw ziekte of handicap heeft op het autorijden. Na een aantal lessen volgt dan een testrit om te beoordelen of u inmiddels wel rijgeschikt bent. Indien u in een aangepaste auto moet gaan rijden, heeft u vrijwel altijd een aantal lessen nodig om met de andere bediening om te kunnen gaan (denk bijvoorbeeld aan bediening met de linkervoet in een automaat waar het gaspedaal links naast het rempedaal is geplaatst). Alle rijlessen komen voor eigen rekening, ook als deze gevolgd worden op advies van het CBR. Rijscholen Er zijn diverse gespecialiseerde rijscholen in de omgeving van de revalidatiecentra, die ervaring hebben met rijlessen voor mensen na een ziekte of handicap. Gegevens omtrent deze rijscholen kunt u opvragen bij het CBR. Het centrale telefoonnummer van het CBR is 0900-0210. Zijn er aanpassingen aan de auto nodig? Eventuele aanpassingen van uw auto zijn afhankelijk van uw beperkingen. Er zijn vele aanpassingen mogelijk, specifiek gericht op de behoeften van u als bestuurder. Denk hierbij aan bekrachtiging van rem, stuur en/of gas, éénhandige bediening van stuur en schakelaars maar ook aanpassingen van een stoel of het toegankelijk maken voor een rolstoel. Eigenlijk kan iedere bedieningsfunctie wel aangepast worden. De noodzaak en de aard van de aanpassingen worden bepaald door de aanpassingsdeskundige van het CBR. Meer informatie over aanpassingen kunt u vinden in de CBR-folder De verklaring van geschiktheid na een rijtest. In het geval van beperkingen door cognitieve stoornissen kan de auto niet aangepast worden, maar moet de bestuurder zich aanpassen. Het CBR zal dan vaak het advies geven over te stappen van een schakelauto naar een automaat, zodat er minder tijd en aandacht besteed hoeft te worden aan schakelen en er meer tijd en aandacht overblijft voor inschatten van het verkeer. 8
Het belangrijkste criterium is dat de bestuurder inzicht heeft in het bestaan van de stoornissen en er blijk van geeft hier rekening mee te houden in het verkeer. Het volgen van een of meer rijlessen kan hiervoor gewenst zijn. Ga hiervoor naar een rijschool die bekend is met de gevolgen van cognitieve stoornissen. Voor meer informatie omtrent aanpassingsbedrijven kunt u contact opnemen met het CBR, 0900-0210 of www.cbr.nl. Ik heb een buitenlands rijbewijs. Wat nu? Voor het buitenlandse rijbewijs geldt een vergelijkbare procedure. De beoordelende instantie is echter de buitenlandse equivalent van het CBR. U kunt navragen wie dat is bij de instantie die uw buitenlandse rijbewijs heeft afgegeven of bij het CBR zelf. Vergoeding Indien u een baan heeft of studeert, bestaat er soms de mogelijkheid om een vergoeding te krijgen van de kosten van het aanpassen van de auto en (soms) om de kosten van rijlessen. Hiermee kan het maatschappelijk werk u verder helpen. 9
De Sint Maartenskliniek De Sint Maartenskliniek is een gespecialiseerd ziekenhuis voor aandoeningen aan de menselijke motoriek en de aansturing daarvan. De Sint Maartenskliniek bestaat uit een orthopaediecentrum, een reumacentrum en een revalidatiecentrum. Hier worden ook patiënten behandeld met functiestoornissen als gevolg van hersenletsel of een aandoening aan het zenuwstelsel. Daarnaast heeft de Sint Maartenskliniek een eigen afdeling voor wetenschappelijk onderzoek. De combinatie van op elkaar aansluitende specialismen geeft de Sint Maartenskliniek een centrumfunctie voor patiënten met aandoeningen aan het houdings- en bewegingsapparaat. De Sint Maartenskliniek heeft circa 300 bedden, 450 plaatsen voor dagbehandeling en een uitgebreide polikliniek. Er werken circa 1500 personen en de kliniek heeft ongeveer 75 specialisten en assistenten in opleiding. 10
Colofon Uitgave van de afdeling Communicatie, i.s.m. het revalidatiecentrum Juli 2010 Artikelcode 1037952 Bezoekadres Hengstdal 3, 6574 NA Ubbergen (bij Nijmegen) Postadres Postbus 9011, 6500 GM Nijmegen Telefoon (024) 365 99 11 Telefax (024) 365 92 04 Internet www.maartenskliniek.nl