STUDIE 58 OPLEIDINGSPROFIEL assistent in de psychologie
OPLEIDINGSPROFIEL assistent in de psychologie sector : sociale zorg studiegebied : sociaal-agogisch werk opleiding : sociaal werk optie : assistent in de psychologie beroep : assistent in de psychologie Sectorcommissie hogeschoolonderwijs van de Vlaamse Onderwijsraad D/1997/6356/51 De leden van de sectorcommissie zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het opleidingsprofiel. De VLOR staat in voor een uniforme en toegankelijke lay-out.
I NHOUD OPLEIDINGSPROFIEL A SSISTENT IN DE P SYCHOLOGIE I N H O U D HOOFDRUBRIEK 1 1 INLEIDING 1.1 Identificatie van het opleidingsprofiel 1 1.2 Opdracht 1 1.2.1 Opdrachtgever 1 1.2.2 Opdracht 1 1.2.3 Doelstelling 1 1.3 Ontwikkelingsproces 2 1.4 Legitimatie 2 HOOFDRUBRIEK 2 3 SITUERING VAN DE OPTIE C.Q. OPLEDING 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 3 2.1.1 Beroepenstructuur 3 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 3 2.1.3 Visie 3 2.2 Gegevens uit de onderwijswereld 4 2.2.1 Studiegebied, opleidingen en opties 4 2.2.2 Aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties 5 2.2.3 Diploma s en getuigschriften 5 2.2.4 Recente evoluties in het aantal uitgereikte diploma s voor de optie 5 c.q. opleiding 2.2.4.1 Aantal diploma s per provincie 6 2.2.4.2 Aantal diploma s per onderwijsnet/inrichtende macht 6 2.2.4.3 Aantal diploma s per hogeschool 6 2.2.5 Gelijkaardige opleidingen en diploma s in het buitenland 7 2.2.6 Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen 7 2.2.7 Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen 7 2.2.8 Infrastructuur 7 2.2.9 Kwantitatieve beschrijving van het totaal aantal studenten in de optie 8 c.q. opleiding 2.2.10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de optie 8 c.q. opleiding 2.2.11 Reële studieduur 8 2.2.12 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland 9 2.2.12.2 Opleidingen in Vlaanderen 9 2.2.12.1 De opleiding Psychodiagnostisch Werk in Nederland 10 2.3 Verantwoording van de optie c.q. opleiding 10
I NHOUD OPLEIDINGSPROFIEL A SSISTENT IN DE P SYCHOLOGIE HOOFDRUBRIEK 3 11 HET OPLEIDINGSPROFIEL 3.1 De exacte benaming van de optie c.q. opleiding 11 3.2 De globale omschrijving van de optie c.q. opleiding 11 3.3 Het beroepsgericht opleidingsprofiel 11 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 11 3.3.2 De concrete uitwerking van de vertaalslag 12 3.3.2.1 Overzicht van de functionele gehelen 12 3.3.2.2 Contextgegevens 12 3.3.2.3 Functioneel geheel 1: psychologische diagnostiek 13 3.3.2.4 Functioneel geheel 2: advies- en informatieverstrekking 14 3.3.2.5 Functioneel geheel 3: interventie 15 3.3.2.6 Functioneel geheel 4: preventie 16 3.3.2.7 Functioneel geheel 5: research 16 3.3.2.8 Functioneel geheel 6: communicatie 17 3.3.2.9 Functioneel geheel 7: samenwerking 18 3.3.3 Aanvullende gegevens met betrekking tot de optie c.q. opleiding 18 3.4 Sleutelkwalificaties 19 3.5 De kern van de opleidingsprofiel 20 HOOFDRUBRIEK 4 21 BIBLIOGRAFIE HOOFDRUBRIEK 4 22 MEDEWERKERS
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 1 HOOFDRUBRIEK 1 INLEIDING Het opleidingsprofiel assistent in de psychologie (A.I.P.) is de vertaling van het gelijknamige beroepsprofiel naar een aangepaste opleiding. Het kwam in twee stappen tot stand. De overheid bepaalde vooreerst een kwalificatiestructuur, d.w.z. het geheel van studiegebieden, opleidingen en opties, met de daaraan verbonden certicificering. Vervolgens werden de basiscompetenties voor de optie assistent in de psychologie door de betrokken hogescholen uitgewerkt. Als coördinerend orgaan bij het opstellen van het opleidingsprofiel fungeerde de Koepelcommissie Opleidingsprofielen van de Vlaamse Onderwijsraad. Deze koepelcommissie heeft sectorcommissies opgericht, waaronder de sectorcommissie sociale zorg. Deze sectorcommissie heeft een expert aangesteld om het opleidingsprofiel A.I.P. uit te schrijven. De sectorcommissie zal het aangemaakte opleidingsprofiel voorleggen aan de Raad Hoger Onderwijs die voor legitimering zorgt. Het gelegitimeerde opleidingsprofiel wordt dan als voorstel overgemaakt aan de overheid. 1.1 Identificatie van het opleidingsprofiel Opleidingsprofiel : Assistent in de psychologie Sectorcommissie : Sociale zorg 1.2 Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever Ministerie van Onderwijs, de heer Van den Bossche 1.2.2 Opdracht Opleidingsprofiel aanmaken voor de optie assistent in de psychologie (basisopleiding Sociaal werk) 1.2.3 Doelstelling Het ontwikkelen van basiscompetenties voor de optie A.I.P.. De relatie tussen het arbeidsveld en het onderwijsveld verstevigen door de beroepsactiviteiten te betrekken op vaardigheden.
2 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 1.3 Ontwikkelingsproces Het opleidingsprofiel werd aangemaakt volgens de DVO-handleiding en is derhalve consistent met de door de DVO gevraagde rubrieken. Vergaderingen Vergaderingen met de VLOR: 23/10/96-18/12/96-29/01/97-12/03/97-23/04/97-28/05/97-25/6/97 Vergaderingen met de verschillende opleidingen A.I.P. en de beroepsvereniging (B.G.P., Beroepsvereniging Gegradueerde in de Psychologie) 1.4 Legitimatie Het opleidingsprofiel dient gelegitimeerd door de Raad voor het Hoger Onderwijs.
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 3 HOOFDRUBRIEK 2 SITUERING VAN DE OPTIE C.Q. OPLEIDING 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur Bron beroepsprofiel van de assistent in de psychologie decreet betreffende de hogescholen, 13 juli 1994, deel I, bijlage I Het beroep van assistent in de psychologie kadert in het studiegebied sociaalagogisch werk als optie binnen de basisopleiding sociaal werk van één cyclus. Aanverwante beroepen Psycholoog. 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2.1.3 Visie Het opleidingsprofiel werd aangemaakt op basis van één beroepsprofiel. Beroepsprofiel van de assistent in de psychologie Wij namen kennis van volgende beroepsprofielen : maatschappelijk adviseur maatschappelijk werker personeelswerker sociaal-cultureel werker gegradueerde in de orthopedagogie In Vlaanderen kan momenteel een diploma van psychologische deskundigheid worden bekomen, ofwel via een academische opleiding die leidt tot het diploma van licentiaat in de psychologie, ofwel via een opleiding van één cyclus die leidt tot het diploma van gegradueerde assistent in de psychologie.
4 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE Omdat de universitaire en de graduaatsopleiding in de psychologie verwant zijn met elkaar is a priori enige overlapping te verwachten in de respectievelijke opleidingen als in bepaalde uit te oefenen beroepstaken 1. Gelet op de typisch psychologische invalshoek van de graduaatsopleiding in de psychologie zijn die overlappingen er minder in de, door het decreet gestelde, verwante opleidingen van één cyclus, m.n. de basisopleiding orthopedagogie en de overige opties van de basisopleiding sociaal werk, leidend tot het diploma van maatschappelijk assistent. Er wordt geconstateerd dat het beroepskenmerkende en het differentiërende aspect van de opleiding A.I.P. door het decreet van 13/7/94 betreffende de hogescholen zowel in de benaming van de optie (nl. assistent in de psychologie) als in het aansluitende diploma (nl. gegradueerde assistent in de psychologie) wordt gerealiseerd. Zowel de werkgroep van de sectorcommissie die dit opleidingsprofiel heeft opgesteld als de Beroepsvereniging van de Gegradueerde in de Psychologie zijn daarom geen vragende partij om in de door het decreet gestelde onderverdelingen van het studiegebied sociaal-agogisch werk tot veranderingen te adviseren die het bovenvermelde beroepskenmerkende en differentiërende opleidingsaspect van de A.I.P. in het gedrang brengen. 2.2 Gegevens uit de onderwijswereld 2.2.1 Studiegebied, opleidingen en opties Bron Decreet betreffende de hogescholen, 13 juli 1994, deel I, bijlage I. Studiegebied: Sociaal - agogisch werk Basisopleiding van één cyclus : Sociaal werk Optie : assistent in de psychologie, leidend tot het diploma van gegradueerde assistent in de psychologie In Vlaanderen zijn er 2 inrichtende machten: autonome hogescholen en privaatrechterlijke hogescholen 1 De graduaatsopleiding in de psychologie is een wetenschappelijk gefundeerde praktijkopleiding waardoor de A.I.P. als deskundige in de toegepaste psychologie vooral werkzaam is als psychodiagnostisch en psychologisch hulpverlenend werker in de werkvelden waar het psychisch welzijn van de mens aan de orde is. Bij het opstellen van het beroepsprofiel van de A.I.P. bleek uit veelvuldige contacten met licentiaten en gegradueerden in de psychologie dat er zich in het werkveld inzake taakverdeling en -uitoefening nauwelijks problemen voordoen en dat er, met inachtname van het verschil in opleidingsniveau (niveau 3 en/of 4 voor GAIP), sprake is van een goede en geappreciëerde samenwerking, veelal onder supervisie van licentiaat psychologen. Het misverstand, door de Belgische Federatie van Psychologen schriftelijk overgemaakt aan de Raad Hoger Onderwijs, als zou de inhoud van het beroepsprofiel assistent in de psychologie deze van het beroep psycholoog en niet van het beroep assistent in de psychologie benaderen is, naar onze mening, te wijten aan enerzijds een tekort aan recent werkveldonderzoek (momenteel wel lopend voor de gegradueerde assistent in de psychologie en waarbij de in het beroepsprofiel gestelde typefuncties psychodiagnostiek en psychologische hulpverlening worden bevestigd) en anderzijds aan een zeker gemis aan onderling contact en samenwerking tussen de opleidingen tot licentiaat in de psychologie, gegradueerden in de psychologie en de respectievelijke beroepsverenigingen.
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 5 Er zijn 3 scholen : Hogeschool West-Vlaanderen, Departement Vesalius, Leffingestraat 1-8400 Oostende Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, campus Kortrijk, departement IPSOC, Doorniksesteenweg 145-8500 Kortrijk Katholieke Vlaamse Hogeschool, Sint Andriesstraat 2-2000 Antwerpen 2.2.2 Aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties Academische opleidingen Licentiaat in de psychologie. Opleidingen van één cyclus Binnen het studiegebied sociaal-agogisch werk : orthopedagogie, leidend tot het diploma van gegradueerde in de Orthopedagogie sociaal werk, waarvan de opties maatschappelijk adviseur, maatschappelijk werk, personeelswerk, sociaal-cultureel werk, en syndicaal werk leiden tot de graad van maatschappelijk assistent. 2.2.3 Diploma's en getuigschriften De relevante diplomabenaming is : gegradueerde assistent in de psychologie. Vóór het decreet betreffende de hogescholen, 13 juli 1994 was de diplomabenaming assistent in de psychologie. Een door de opleidingen en de beroepsvereniging meer geprefereerde benaming is deze van gegradueerde in de psychologie i.p.v. gegradueerde assistent in de psychologie. 2.2.4 Recente evoluties in het aantal uitgereikte diploma's voor de optie c.q. opleiding Bron Statistisch jaarboek van het Vlaams Onderwijs 1995-1996, Afdeling Informatie en Documentatie, Koningsstraat 7-1000 Brussel (Tel.: 02/219.94.36) Studiegebied: Sociaal - agogisch werk Basisopleiding van één cyclus: Sociaal werk Optie: assistent in de psychologie Nota Per provincie: de opleiding A.I.P. kan gevolgd worden in de provincies Antwerpen en West-Vlaanderen Per onderwijsnet: de opleiding A.I.P. kan gevolgd worden in één autonome hogeschool en in twee katholieke hogescholen.
6 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 2.2.4.1 Aantal diploma s per provincie Academiejaar Antwerpen West-Vlaanderen Totaal Kortrijk Oostende 2 J M T J M T J M T J M T 1983-1984 9 43 52 7 9 16 - - - 16 52 68 1984-1985 15 41 56 6 12 19 - - - 21 53 74 1985-1986 8 47 55 9 14 23 - - - 17 61 78 1986-1987 8 42 50 10 14 24 - - - 18 56 74 1987-1988 13 34 47 6 17 23 - - - 19 51 70 1988-1989 15 43 58 3 17 20 - - - 18 60 78 1989-1990 8 42 50 1 16 17 - - - 9 58 67 1990-1991 11 39 50 4 7 11 - - - 15 46 61 1991-1992 3 48 51 6 7 13 - - - 9 55 64 1992-1993 9 49 58 7 16 23 3 13 16 19 78 97 1993-1994 12 49 61 6 24 30 4 3 7 22 76 98 1994-1995 7 49 56 7 20 27 2 11 13 16 80 96 1995-1996 13 57 70 5 13 18 2 6 8 20 76 96 2.2.4.2 Aantal diploma s per onderwijsnet / inrichtende macht einde academiejaar Autonome Hogeschool 3 Katholieke Hogescholen Totaal J M T J M T J M T 1983-1984 - - - 16 52 68 16 52 68 1984-1985 - - - 21 53 74 21 53 74 1985-1986 - - - 17 61 78 17 61 78 1986-1987 - - - 18 56 74 18 56 74 1987-1988 - - - 19 51 70 19 51 70 1988-1989 - - - 18 60 78 18 60 78 1989-1990 - - - 9 58 67 9 58 67 1990-1991 - - - 15 46 61 15 46 61 1991-1992 - - - 9 55 64 9 55 64 1992-1993 3 13 16 16 65 81 19 78 97 1993-1994 4 3 7 18 73 91 22 76 98 1994-1995 2 11 13 14 69 83 16 80 96 1995-1996 2 6 8 18 70 88 20 76 96 2.2.4.3 Aantal diploma s per hogeschool einde academiejaar Katholieke Vlaamse Hogeschool Antwerpen Katholieke Hogeschool Zuid-West- Vlaanderen Hogeschool West- Vlaanderen 4 TOTAAL 1991-1992 51 13-64 1992-1993 58 23 16 97 1993-1994 61 30 7 98 1994-1995 56 27 13 96 1995-1996 70 18 8 96 2 3 4 opleiding pas gestart in academiejaar 1990-1991 opleiding pas gestart in academiejaar 1990-1991 opleiding pas gestart in academiejaar 1990-1991
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 7 2.2.5 Gelijkaardige opleidingen en diploma's in het buitenland België LAND TITEL AANTAL JAAR gegradueerde assistent in de psychologie gegradueerde assistent in de psychologie ONDERWIJSTYPE 3 jaar Hoger Onderwijs van één cyclus (HOEC) 4 jaar Hoger Onderwijs van één cyclus in sociale promotie assistant en psychologie 3 jaar Enseignement Supérieure d un cycle licentiaat in de psychologie 5 jaar Academisch Onderwijs Nederland psychodiagnostisch werker 4 jaar Hoger Beroepsonderwijs (HBO) studie- en beroepskeuzeadviseur 4 jaar Hoger Beroepsonderwijs (HBO) doctoraaldiploma in de psychologie 5 jaar Academisch Onderwijs Groot-Brittannië degree of B.A. en Bsc Psychology 3 jaar Undergraduate courses andere Europese landen psychologie 4/5 jaar Academisch Onderwijs 2.2.6 Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen De opleidingen tot assistent in de psychologie concentreren zich in West-Vlaanderen en Antwerpen, wat niet betekent dat de beroepsactiviteiten zich enkel tot deze twee provincies zouden beperken. Integendeel, de meeste potentiële tewerkstellingsplaatsen zoals PMS-centra, psychiatrische instellingen en andere hulpverleningsdiensten hebben een regionale spreiding. 2.2.7 Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen Provincie Antwerpen : één hogeschool West-Vlaanderen : twee hogescholen In het totaal zijn er dus 3 hogescholen met de opleiding sociaal werk, optie assistent in de psychologie. 2.2.8 Infrastructuur Goed uitgeruste les- en practicalokalen met audiovisuele ondersteuningsapparatuur. Het nodige materiaal om vaardigheden, nodig i.f.v. het beroep, te kunnen oefenen: testmateriaal, observatielokalen, computers, gespecialiseerde software (bv. CSIBO, O.G., SokaFlits). Mediatheek met vakliteratuur, boeken en tijdschriften, dobis Libis en testotheek.
8 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 2.2.9 Kwantitatieve beschrijving van het totaal aantal studenten in de optie c.q. opleiding (30e dag na openstelling naar geslacht en academiejaar) Academie-jaar 1ste studiejaar 2de studiejaar 3de studiejaar Totaal J M T J M T J M T J M T 1993-1994 56 168 224 18 87 105 23 78 101 97 333 430 1994-1995 65 207 272 23 83 106 18 83 101 106 373 479 1995-1996 60 242 302 35 102 137 22 78 100 117 422 539 1996-1997 77 251 328 33 147 180 31 97 128 141 495 636 2.2.10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de optie c.q. opleiding volgens SO-vooropleiding, ervaring met HO, geslacht, leeftijd en studieresultaten Onderstaande tabel geeft nauwkeurige procentuele schattingen voor de eerstejaarsstudenten van de drie opleidingen van het academiejaar 1995-1996 betreffende de SO-vooropleiding, de ervaring met HO (generatiestudenten) en de herkomst per provincie. Katholieke Vlaamse Hogeschool Antwerpen Katholieke Hogeschool Zuid-West- Vlaanderen Hogeschool West- Vlaanderen ASO 66% 55% 66% TSO 31% 43% 34% BSO - 2% - Andere 3% - - Generatie-studenten 56% 68% 65% West- Vlaanderen 1% 73% 60% Oost-Vlaanderen 6% 21% 20% Antwerpen 61% - 6% Vlaams Brabant 14% 3% 9% Limburg 17% 2% 5% Andere (bv. Nederland) 1% - - 2.2.11 Reële studieduur De studieduur bedraagt 3 jaar. Nauwkeurige schattingen van de gemiddelde slaagcijfers voor de drie opleidingen liggen als volgt : eerstejaars tweedejaars derdejaars 1993-1994 46% 92% 99% 1994-1995 47% 91% 95% 1995-1996 55% 90% 98% 1996-1997 52% 90% 99%
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 9 2.2.12 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland 2.2.12.1 Opleidingen in Vlaanderen Theoretische kennis De veelheid aan werkdomeinen en probleemstellingen en de interdisciplinaire samenwerking vereisen een ruime algemene kennis. Algemeen vormende opleidingsonderdelen zoals filosofie, recht, economie en sociologie beogen het bijbrengen van cultuurhistorische en socio-economische achtergronden en het aanbrengen van ethisch-filosofische reflecties. Gedragswetenschappen Een theoretisch-wetenschappelijke studie van de gedragswetenschappen garandeert wetenschappelijk inzicht in het menselijk gedrag en het psychisch functioneren. In de opleiding komen vooral psychologische vakken aan bod zoals: alge-mene psychologie, ontwikkelingspsychologie, sociale psychologie, persoonlijkheidspsychologie, consumentenpsychologie, gezondheidspsychologie en psychopathologie. Daarnaast ook pedagogische vakken en biologie van de gedragswetenschappen. Methodologische vorming Voor de beroepsuitoefening is kennis van wetenschappelijk verantwoorde psychologische onderzoeksmethodes fundamenteel. Vaardigheid in het selecteren en toepassen van adequate psychologische methodes en technieken is noodzakelijk voor probleemanalyse en -oplossing. Even belangrijk is vaardigheid in het interpreteren van ingewonnen informatie en het rapporteren aan cliënten en/of collega s. Daarom voorziet het curriculum vakken als psychodiagnostiek, differentiële en interventiegerichte diagnostiek, functiediagnostiek, psychometrische technieken, projectieve technieken, observatie- en beoordelingstechnieken, diagnostisch handelen, naast communicatie, rapporteren, psychologische statistiek en informatica. Theorie en praktijk vullen elkaar voortdurend aan. Via practica, seminaries en stages raken de toekomstige assistenten in de psychologie vertrouwd met de verschillende werkvelden en verwerven ze de vereiste vaardigheden. In de praktijkbenadering wordt de klemtoon gelegd op de vorming van diagnostische, agogische, communicatieve en sociale vaardigheden in relatie tot de noden in de werkterreinen. Bovendien wordt aandacht besteed aan de vorming van attituden die het mogelijk maken te werken in moderne werkomgevingen qua : multidisciplinariteit teamwork research bureautica en computerondersteunde diagnostiek flexibiliteit inzake bij- en nascholing
10 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 2.2.12.2 De opleiding Psychodiagnostisch Werk in Nederland De opleiding Psychodiagnostisch Werker in Nederland is een hogere beroepsopleiding die vier jaar duurt, zowel in voltijd als deeltijd. Het eerste jaar van de opleiding heet propaedeuse. Het is een algemeen jaar, waarin men kennis maakt met de richtingen Personeel en Organisatie, Studie- en Beroepskeuze, Arbeidsbemiddeling en Psychodiagnostisch Werk. Tijdens het eerste algemene jaar krijgt men de volgende modulen : mens-arbeid communicatie werkvelden onderwijs arbeid en organisatie arbeid en gezondheid In het tweede jaar splitst de opleiding zich in de hoofdrichtingen Personeel en Organisatie (P&O) en Beroepskeuze en Arbeidsvoorziening (B&A). Vanaf de tweede helft van dit tweede jaar gaat Psychodiagnostisch Werk (PDW) verder als aparte richting. De aangeboden modulen in deze laatste richting zijn : individuele problematiek, onderzoek en behandeling en beroepsoriëntatie. Belangrijke vakken binnen deze modulen zijn: orthopedagogie, pathologie, neuropsychologie, therapeutische interventie, speciale tests. In het derde jaar kan de student zich helemaal richten op zijn gekozen specialisatie door zelf te kiezen uit het aanbod keuzevakken. 2.3 Verantwoording van de optie c.q. opleiding Uit het beroepsprofiel van de A.I.P. en uit de enquêtering van het werkveld van de gegradueerde assistent in de psychologie (mei 1997), blijkt dat er in het beroepsveld een behoefte is aan praktijkgeschoolde psychologische deskundigen, voornamelijk betreffende de psychodiagnostiek en de psychologische hulpverlening. Voor wat de psychodiagnostiek betreft stelt de Commissie Tests van de Belgische Federatie van Psychologen expliciet dat de basisopleiding in het gebruik van psychodiagnostische methodes in het Belgisch Hoger Onderwijs op twee manieren kan verworven worden, nl. via de universitaire opleiding tot psycholoog en via de HO- BU-studie tot Psychologisch Assistent. Dat de opleiding tot gegradueerde A.I.P. wel degelijk aan bovenvermelde behoeften voldoet, blijkt uit het feit dat de tewerkstellingsgraad van de afgestu-deerden hoog is. Gemeten in januari 1995 bij de afgestudeerden van 1993 werd een percentage verkregen van 20% werkzoekenden, wat overeenkomt met VDABgegevens voor dezelfde periode (Vogels, F., Mijn Toekomst 5, p.24, 1995). Ongetwijfeld zal er in de toekomst, gelet op de huidige maatschappelijke ontwikkelingen, nog meer een beroep gedaan worden op de sector van de toegepaste psychologie en dit in de verschillende werkterreinen, met nadruk op ontwikkelingen in de gerontologie, in de slachtofferhulp, in de multiculturele problematiek, in de leerlingbegeleiding, in de problematiek van de loopbaanplanning en -begeleiding.
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 11 HOOFDRUBRIEK 3 HET OPLEIDINGSPROFIEL 3.1 De exacte benaming van de optie c.q. opleiding Studiegebied Sociaal Agogisch werk Basisopleiding Sociaal werk Optie : assistent in de psychologie 3.2 De globale omschrijving van de optie c.q. opleiding Het doel van deze opleiding is het geven van een algemene voorbereiding op het beroep van gegradueerde assistent in de psychologie die kan tewerkgesteld worden in de volgende werkvelden : Psycho-pedagogisch werkveld Schoolpsychologisch Orthopedagogisch Klinisch-psychologisch werkveld Organisatie-, Consumenten en Arbeidspsychologisch werkveld Arbeids- en Organisatiepsychologisch Consumentenpsychologisch Voor een meer uitgebreide beschrijving van de werkvelden, zie Beroepsprofiel). De hogeschoolopleiding richt zich op het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar. 3.3 Het beroepsgericht opleidingsprofiel 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Beroepsprofiel van de assistent in de psychologie
12 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 3.3.2 De concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.2.1 Overzicht van de functionele gehelen In het beroepsprofiel hebben we, vanuit een strikte interpretatie van de DVOhandleiding, getracht de beroepsactiviteiten van de gegradueerde assistent in de psychologie te omschrijven vanuit twee typefuncties: de typefunctie psychologische diagnose en de typefunctie psychologische hulpverlening (behandeling, begeleiding, preventie). In dit opleidingsprofiel vertalen we deze typefuncties en bijhorende deelfuncties en taken naar zeven functionele gehelen : 1 Psychologische diagnostiek 2 Advies- en Informatieverstrekking 3 Interventie 4 Preventie 5 Research 6 Communicatie 7 Samenwerking 3.3.2.2 Contextgegevens We situeren hier de contextgegevens die gelden voor alle functionele gehelen. Werkvelden Psycho-pedagogisch werkveld: Schoolpsychologisch Orthopedagogisch Klinisch-psychologisch werkveld Organisatie-, Consumenten en Arbeidspsychologisch werkveld : Arbeids- en Organisatiepsychologisch werkveld Consumentenpsychologisch werkveld Concrete werkomstandigheden (Zie ook Beroepsprofiel van de assistent in de psychologie, 4.2, p.5-9) aangepaste kantoorruimte voor individueel onthaal en gesprek vergaderruimte voor groepsgesprekken, groepsbegeleiding en multidisciplinair overleg archiefruimte testotheek observatieruimte Hulpmiddelen audiovisuele apparatuur communicatiemiddelen : telefoon, fax, antwoordapparaat PC en software onderzoeks- en testmateriaal vragenlijsten en enquêtes observatieschema s en -lijsten
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 13 3.3.2.3 Functioneel geheel 1 : psychologische diagnostiek Onderdelen 1.1 Voorbereiding 1.2 Uitvoering 1.3 Verwerking ONDERDEEL BASISCOMPETENTIE CONTEXT- GEGEVENS Vaardigheid Kennis Attitude 1.1 Voorbereiding 1.1.1 De student kan een gesprek voeren : intake erkennend onthalend 1.1.2 De student kan de (hulp-) vraag of opdracht analyseren. 1.1.3 De student kan informatie inwinnen bij andere hulpverleners, verwijzers of opdrachtgevers. 1.1.4 De student kan beschikbare gegevens (rapporten, verslagen, dossiers) registreren en analyseren 1.1.5 De student kan een hypothese i.v.m. de vraag (het probleem) formuleren. 1.1.6 De student kan een keuze maken uit de onderzoeksmiddelen voor uitvoering van onderzoek. 1.1.7 De student kan een psychologisch onderzoeksprogramma samenstellen i.f.v. de vraag, het probleem of de opdracht. 1.1.8 De student kan planning en afspraken verzorgen i.f.v. het onderzoek 1.2 Uitvoering 1.2.1 De student kan individuen, groepen en/of organisaties screenen op verzoek van doorverwijzers en/of opdrachtgevers. 1.2.2 De student kan een psychodiagnostisch gesprek voeren. 1.2.3 De student kan observatietechnieken toepassen. Beroepsspecifiek : kennis van psychodiagnostische instrumenten : - probleemoplossende - intenventiegerichte - evaluerende (4) Gesprekstechnieken (4) modellen om gedragingen te structureren (3) Leermodellen (3) leertheoretische opvatting (3) transactionele theorieën (3) systeem- en communicatie-theorie (3) Psychodynamisch model (3) groepsdynamica (3) psychologische en psychiatrische gedragsvormen (3) casuïstiek (2) Algemeen-ondersteunend : Algemene psychologie Ontwikkelingspsychologie Gezinspsychologie Neuropsychologie Arbeids- en organisatiepsychologie Consumentenpsychologie Onderwijskunde Orthopedagogiek Sociale pedagogiek Inzicht in verschillende levenssituaties en culturen van cliënten - filosofie - recht - economie - sociologie Neurologie Biologie Beroepsspecifiek : Psychodiagnostisch instrumentarium (3) Afnametechnieken, individueel en collectief (3) Observatietechnieken (3) Projectieve technieken (3) deontologische houding contactbereidheid luisterbereidheid empathie flexibiliteit creativiteit assertiviteit kritische ingesteldheid beslissingsvermogen zin voor samenwerking methodologische houding ordelijkheid deontologische houding contactbereidheid luisterbereidheid empathie flexibiliteit creativiteit assertiviteit kritische ingesteldheid beslissingsvermogen tests voor prestatie-niveau tests voor gedragswijze vragenlijsten enquêtes observatieschema s observatie-lijsten PC en software (bij computerondersteund testen)
14 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 1.2.4 De student kan psychologische onderzoekstechnieken hanteren. Hij kan psychologische testen en proeven correct en gestandaardiseerd afnemen. Interviewtechnieken (4) Statistiek (3) Psychometrie (3) Algemeen-ondersteunend : Informatica zin voor samenwerking methodologische houding ordelijkheid testmateriaal onderzoeksmateriaal 1.3 Verwerking 1.3.1 De student kan verslag uitbrengen (schriftelijk en mondeling) over het psychodiagnostisch gesprek. 1.3.2 De student kan een observatierapport opstellen. 1.3.3 De student kan de testgegevens scoren en quoteren. Beroepsspecifiek : Diagnostische classificatiesystemen (3) Psychologische statistiek (3) Psychometrie (3) Algemeen-ondersteunend : Inductieve en deductieve redeneringsprocessen Hermeneutische werkwijzen deontologische houding contactbereidheid empathie flexibiliteit creativiteit assertiviteit kritische ingesteldheid 1.3.4 De student kan de onderzoeksgegevens statistisch en klinisch ordenen en interpreteren. beslissingsvermogen 1.3.5 De student kan conclusies trekken uit het psychologisch onderzoek. zin voor samenwerking 1.3.6 De student kan een eindrapport opstellen in functie van de diagnose. methodologische houding ordelijkheid 1.3.7 De student kan een advies formuleren. (zie ook functioneel geheel 2 : Advies- en informatieverstrekking) 3.3.2.4 Functioneel geheel 2 : advies- en informatieverstrekking Onderdelen 2.1 Informatieverzameling 2.2 Informatieverstrekking 2.3 Advisering ONDERDEEL BASISCOMPETENTIE CONTEXT- GEGEVENS Vaardigheid Kennis Attitude 2.1 Informatieverzameling 2.1 Informatieverstrekking 2.1.1 De student kan databanken, documentatie betreffende opleidingen, instituten, organisaties en diensten raadplegen. 2.1.2 De student kan informatie inwinnen bij andere hulpverleners, verwijzers en/of de opdrachtgever. 2.1.3 De student kan relevante gegevens registreren en ordenen i.f.v. dossieraanleg. 2.2.1 De student kan informatie geven aan een cliënt/ opdrachtgever 2.2.2 De student kan brochures, artikels, voorlichtingsmateriaal e.d. opstellen. Beroepsspecifiek : Inzicht in sociale en arbeidsvoorzieningen (3) Kennis van onderwijs- en opleidingsmogelijkheden (2) Algemeen-ondersteunend Informatica : dataverwerkingssystemen (3) Beroepsspecifiek : Inzicht in sociale en arbeidsvoorzieningen (3) Kennis van onderwijs- en opleidingsmogelijkheden (2) accuratesse contactbereidheid dienstverlenende ingesteldheid empathie zin voor samenwerking sociale kaart gegevensbestanden zoals : CSIBO, Sokaflits,... dataverwerkingssystemen (software)
O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 15 2.2.3 De student kan informatiesessies, avonden, organiseren en geven. (zie ook functioneel geheel 4 : Preventie) 2.3 Advisering 2.3.1 De student kan onderzoeksresultaten en de contextgegevens met de cliënt/ opdrachtgever bespreken om inzicht te geven in de probleemsituatie. 2.3.2 De student kan samen met de cliënt/ opdrachtgever zoeken naar haalbare oplossingen. 2.3.3 De student kan samen met de cliënt/ opdrachtgever begeleidingsstrategieën bespreken. 2.3.4 De student kan ondersteunen i.f.v. de gewenste (gedrags) veranderingen. 2.3.5 De student kan een advies formuleren voor verder onderzoek. 2.3.6 De student kan doorverwijzen naar deskundigen (in de 2e lijn) of andere hulpverleners. inzicht in verschillende levenssituaties en -culturen van clienten (4) Algemeen-ondersteunend : schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid Beroepsspecifiek : kennis van psychodiagnostische instrumenten : - probleemoplossende - intenventiegerichte - evaluerende (4) gesprekstechnieken (4) modellen om gedragingen te structureren (3) leermodellen (3) leertheoretische opvatting (3) transactionele theorieën (3) systeem- en communicatietheorie (3) psychodynamisch model (3) groepsdynamica (3) psychologische en psychiatrische gedragsvormen (3) casuïstiek (2) Algemeen-ondersteunend : algemene psychologie ontwikkelingspsychologie gezinspsychologie neuropsychologie arbeids- en organisatie-psychologie consumentenpsychologie onderwijskunde orthopedagogiek sociale pedagogiek informatica : dataverwerkingssystemen (3) accuratesse empathie kritische ingesteldheid deontologische houding contactbereidheid luisterbereidheid empathie flexibiliteit creativiteit assertiviteit kritische ingesteldheid beslissingsvermogen zin voor samenwerking methodologische houding ordelijkheid 3.3.2.5 Functioneel geheel 3 : interventie ONDERDEEL BASISCOMPETENTIE CONTEXT- GEGEVENS 3.1 Interventie Dit omvat : - crisisinterventie, - training, individuele en groepsgesprekken, - counseling, gestructureerde Vaardigheid Kennis Attitude 3.1.1 De student kan in overleg (met team of onder supervisie) interventies plannen en organiseren. 3.1.2 De student kan meewerken aan interventies. therapie. 3.1.3 De student kan rapporteren over het verloop van de interventies. 3.1.4 De student kan de interventies mee opvolgen, evalueren en bijsturen. Beroepsspecifiek : psychotherapeutische modellen en methoden (3) principes van psychologische rapportering communicatieprocessen (4) gesprekstechnieken (3) beïnvloedings- en motivatietechnieken methodisch agogisch handelen (4) veranderingsstrategieën onderwijs-, opvoedings-, hulpverlenings- en arbeidsvoorzieningen (2) Algemeen-ondersteunend : rapportagetechnieken presentatietechnieken schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid deontologische houding contactbereidheid empathie flexibiliteit creativiteit assertiviteit kritische ingesteldheid beslissingsvermogen organisatievermogen zin voor samenwerking
16 O PLEIDINGSPROIFEL ASSISTENT IN DE PSYCHOLOGIE 3.3.2.6 Functioneel geheel 4 : preventie ONDERDEEL BASISCOMPETENTIE CONTEXT- GEGEVENS 4.1 Preventie 4.1.1 De student kan risicogedrag, risicogroepen en risicosituaties via preventieve diagnostiek opsporen. Vaardigheid Kennis Attitude 4.1.2 De student kan significante betrokkenen (beleid, leerkrachten, ouders, partners, e.a.) sensibiliseren. 4.1.3 De student kan problemen signaleren aan hulpverlenende instanties. 4.1.4 De student kan informatieactiviteiten organiseren (voordrachten, voorlichting, training, vorming,...). Beroepsspecifiek : Opsporingsregistratie-technieken Inzicht in risicogroepen en risicofactoren in de maatschappij Etiologie van allerlei vormen van dysfunctioneren Sensibiliseringsstrategieën Organisatie van het werkveld Communicatieve vaardigheden Rapportagetechnieken Presentatietechnieken Algemeen-ondersteunend (zie functioneel geheel Psychologische diagnostiek 1.1) dienstverlenende ingesteldheid kritische ingesteldheid zin voor samenwerking 3.3.2.7 Functioneel geheel 5 : research ONDERDEEL BASISCOMPETENTIE CONTEXT- GEGEVENS 5.1 Research 5.1.1 De student kan meewerken aan de planning en organisatie van wetenschappelijk onderzoek. Vaardigheid Kennis Attitude 5.1.2 De student kan psychologisch onderzoek uitvoeren i.f.v. een wetenschappelijke opdracht. 5.1.3 De student kan de onderzoeksresultaten verwerken i.f.v. een wetensch. opdracht. 5.1.4 De student kan rapporteren i.f.v. wetenschappelijke opdrachten. 5.1.5 De student kan opzoekingswerk verrichten en literatuur doornemen i.f.v. wetenschappelijke opdrachten. 5.1.6 De student kan wetenschappelijke onderzoeksliteratuur kritisch evalueren. Beroepsspecifiek : Statistiek Statistische software Psychometrie deontologische houding creativiteit assertiviteit kritische ingesteldheid beslissingsvermogen organisatievermogen zin voor samenwerking vakliteratuur software (pakketten) databanken bibliografieën