EN 28 december
EN Inleiding Schepen vertrekken of leggen aan. Op de kade wordt gezwaaid en afscheid genomen. En wie na een lange reis terugkeert, wordt begroet door de thuisblijvers. De zee oefent een bijzondere aantrekkingskracht op mensen uit. Eeuwenlang was de haven een plek waar soms definitief afscheid genomen werd. Op zee was het lang niet altijd pluis en schepen vergingen soms met man en muis. Bovendien was men onderweg blootgesteld aan allerlei ziekten en ontberingen. Toch hebben zich miljoenen mensen over de hele wereld ingescheept op zoek naar avontuur, rijkdom of een beter leven. Op 28 december 1618 verliet het schip de Nieuw Hoorn de rede van Texel voor een reis naar het Verre Oosten. Aan boord waren 131 bemanningsleden en 75 soldaten. De meesten kwamen niet terug. Kapitein Willem Ysbrantsz. Bontekoe keerde bijna zeven jaar later na een avontuurlijke reis terug in Vlissingen, met een ander schip. Doelgroep Leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs (10-12 jaar) Doelstellingen De leerlingen kan zich een beeld vormen van het leven aan boord van een schip in de tijd van de VOC. De leerling kent de werking van een kompas De leerling heeft enig inzicht in navigatie en plaatsbepaling Vakken en kerndoelen Aardrijkskunde Domein A geografisch perspectief 2 De leerlingen kunnen (de ruimtelijke gevolgen van) verschijnselen aangeven op een kaart. Ze kunnen daarbij gebruik maken van de begrippen: schaal, legenda, coördinaten, register, windrichting en afstand. Domein B ruimtelijke inrichting 3 De leerlingen kunnen de inrichtingselementen in hun eigen omgeving, die te maken hebben met het landschap, wonen, werken, verkeer, bestuur en levensbeschouwing, waarnemen, beschrijven en verklaren. Domein C topografie en kaartbeeld 10 De leerlingen kunnen zich een voorstelling maken van de kaart van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld. STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - II
EN Dank Wij danken Lou Vermeer, Willem van Voorst, Raymond Koome (www.hiking-site.nl), Willem Sodenkamp, Piet Koppers, Chris Schram en Jan-Simon Hoogschagen voor de toestemming die zij gaven om illustratiemateriaal te gebruiken. STICHTING KENNISNET / CMO INTRODUCTIE - III
STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 1
Inleiding Dit werkblad is bedoeld als introductie op het thema leven op zee. 1. De namen van beroepen aan boord wijzen erop dat het leven op zee vroeger een exclusieve mannenaangelegenheid was: zeeman, stuurman, matroos, kapitein, bootsman. Verwonderlijk is dat niet. Het werk aan boord was vaak zwaar en men vond het niet geschikt voor vrouwen. Tegenwoordig denkt men daar iets anders over. Sinds enige tijd mogen bijvoorbeeld ook vrouwen aan boord van marineschepen dienen. Maar nog steeds is het vaak zo dat op schepen vooral mannen werkzaam zijn. Vrouwen aan boord oefenen meestal typische vrouwenberoepen uit: kok, serveerster, schoonmaakster. 2. Kapitein, stuurman, bootsman, loods, kok, matroos, purser (chef van het bedienend personeel). De reis van Bontekoe We volgen enkele werkbladen lang de avonturen van Bontekoe, te beginnen met het vertrek en zijn rustperiode op Réunion. 1. Batavia heet sinds 1942 Jakarta en is de hoofdstad van Indonesië. 2. Het grote eiland links van Réunion heet Madagaskar. Beide eilanden liggen in de Indische Oceaan. Schipbreuk De rampspoed slaat toe, maar Bontekoe overleeft en komt uiteindelijk weer heelhuids in Holland aan. 1. Kruidnagelen en foelie, later ook thee en koffie. 2. Tegenwoordig worden o.a. olie, steenkolen, graan, koffie en cacao massaal in ons land ingevoerd. 3. Rotterdam en Amsterdam zijn de grootste havens van ons land. 4. Rotterdam is de grootste haven ter wereld (als het gaat om de hoeveelheid goederen die er worden overgeslagen). STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 2
Het Journaal of reisverslag De avonturen zijn ons bekend dankzij het reisverslag dat Bontekoe heeft bijgehouden. 1. Jan Jansz. Deutel; 18 december 1618 en 16 november 1624 Leven aan boord Het leven aan boord was vol gevaren en bracht grote risico s op ziekte met zich mee. 1. Als u op school over een oven beschikt, kunt u in de klas de beschuiten bakken. Pas als ze door en door droog zijn, mogen ze beschouwd worden als scheepsbeschuit. Navigeren Je weg vinden op zee was belangrijk en vroeger een stuk moeilijker dan nu. 1. Als (makkelijk en eenvoudig) alternatief kunt u de leerlingen een waterkompas laten maken. Ze hebben daarvoor nodig: - een kurk of stukje piepschuim - een recht gebogen metalen paperclip - een magneet Wrijf de paperclip een paar minuten langs de magneet en prik hem vervolgens door het piepschuim of door de kurk. Doe dit vervolgens in een bakje water. De gemagnetiseerde punt van de paperclip wijst nu naar het noorden. Meer informatie vindt u op: http://voc-kenniscentrum.nl/ Informatie over de tijd van de VOC http://www.hoorn.nl/smartsite.shtml?id=401 Hoorn en de scheepsjongens van Bontekoe STICHTING KENNISNET/ CMO HANDLEIDING - 3