Inleiding In 2003 is door de Vereniging Tekentaal (VT) voor de tekentherapeut het eerste beroepsprofiel gemaakt. Er kwam behoefte aan een beroepsprofiel om aan zorgverzekeraars duidelijk te maken wat de inhoud van het vak van Tekentherapeut is. De zorgverzekeraars stellen kwaliteitseisen aan de tekentherapeuten en de beroepsvereniging, voordat ze bereid zijn de kosten van cliënten te vergoeden. Het profiel is intussen enkele malen aangepast. Om de kwaliteit van het vak van deze vakbeoefenaar te waarborgen is er nu ook een beroepsprofiel voor de tekentaaldocent. Hoofdstuk 1 - Omschrijving van het beroep 1.1. Wat is tekentaal? Tekentaal is letterlijk: taal van tekens, of ook wel taal van getekende beelden. Sinds de oertijd maken mensen al tekens: op rotsen, kleding, gebruiksvoorwerpen, lichaamsdelen enzovoort. Van jongs af aan slaan we belevenissen op als innerlijke beelden. Tekenen is een natuurlijke manier om dat wat innerlijk leeft en belangrijk is, naar buiten te brengen en te laten zien. Er ontstaat een zichtbaar beeld. Tekentaal en beeldtaal worden in de praktijk inwisselbaar gebruikt. 1.2 Wat doet de tekentaaldocent? De tekentaaldocent werkt met beelden. Tekenen is een scholingsweg voor bewustzijn en groei. De tekentaaldocent legt de klemtoon op het ontwikkelen van zelfexpressie en zelfreflectie vanuit een holistische mensvisie. De tekentaaldocent reikt opdrachten en technieken aan om een cursist te stimuleren tot expressie te komen en van daaruit een proces van bewustwording op gang te brengen. Door creatieve expressie van wat hem innerlijk bezig houdt, dit te doorvoelen en vervolgens het ontstane beeld te vertalen en te koppelen naar de eigen situatie. Zo worden hoofd, hart en lijf aangesproken in deze holistische werkwijze. 1.3. De mensvisie van de tekentaaldocent De tekentaaldocent heeft als uitgangspunt dat de mens: - zich ervan bewust wil worden wie hij is, waar hij vandaan komt en waar hij heen gaat/wil gaan; - continu lerend en in beweging is; - een eenheid van lichaam, geest en ziel is; - gelijkwaardig is aan elk ander mens; - onderhevig is aan een constante wisselwerking tussen zichzelf en zijn omgeving; - een innerlijk weten bezit dat weet wat het beste voor hem/haar is; - een zelfhelend vermogen bezit; - gezien, gehoord, (aan)geraakt en begrepen wil worden. 1.4. Functie-inhoud 1.4.1. Doelgroepen De tekentaaldocent werkt met alle leeftijdgroepen. De tekentaaldocent kan, afhankelijk van de behoefte en vraag, werken in groter of in kleiner groepsverband. 1.4.2. Werkveld De tekentaaldocent werkt veelal vanuit een eigen atelier, maar bijvoorbeeld ook in volksuniversiteiten, in instellingen voor jeugd-, ouderen- en welzijnswerk, in gevangenissen, tehuizen, in centra voor bezinning, bezieling, beweging en begeleiding, op scholen, buitenschoolse opvang of in het bedrijfsleven. 1.5. Functie-eisen 1.5.1. Erkende opleidingen De tekentaaldocent heeft een door de Vereniging Tekentaal erkende opleiding met goed gevolg afgerond. De enige op dit moment erkende opleiding is: Opleiding Genezend Tekenen te Zutphen, opleiding tot Tekentaaldocent. De door de VT erkende opleidingen dienen minimaal 2x per jaar nascholingen te organiseren. 1
1.5.2. De opleiding tot Tekentaaldocent De opleiding tot Tekentaaldocent duurt minimaal 3 jaar en kent per jaar 160 contact/lesuren en 160 uur zelfstudie. In de opleiding legt de student een kunstzinnig en visieverbredend fundament voor zijn vakmatig handelen in het werken met cursisten, wat een ruime mensenkennis en ethiek in sociale vaardigheden vraagt. De aspecten van interactief groepswerk en groepsprocessen kunnen begeleiden komen ruimschoots aan bod. Elk studiejaar wordt afgesloten met examens in zowel theoretische als praktische kennis en vaardigheden. Indien alle examens met goed gevolg zijn afgelegd, ontvangt de student het diploma Tekentaaldocent. De tekentaaldocent heeft alle thema s, oefeningen en technieken zelf onderzocht en ervaren. VT stelt dat de afgestudeerde tekentaaldocent op een niveau dient te werken vergelijkbaar met die van een Hboopgeleide, om aan alle taakgebieden te kunnen voldoen, genoemd in hoofdstuk 2. Dit betekent dat de tekentaaldocent: 1. in staat is een professionele eigen praktijk/atelier op te zetten, waar hij zelfstandig werkt als tekentaaldocent, met alle bijbehorende beroepstaken en verantwoordelijkheden. 2. beschikt over goede communicatieve en empathische vaardigheden; 3. beschikt over goede didactische vaardigheden en groepsprocessen kan begeleiden 4. in staat is om holistische lessen (bijvoorbeeld vanuit de pyschosynthese) te geven 5. tekeningen kan bevragen en koppelen aan de ervaringen van de cursist; 6. kennis heeft van de verschillende teken- en schildertechnieken en andere creatieve vaardigheden, alsmede hun effect op de cursist; 7. zich methodisch blijft ontwikkelen d.m.v. zelfstudie, nascholing, bijscholing en reflectie op eigen beroepsmatig handelen, intervisie, supervisie, e.d.; 8. inzichten uit nascholingen, nieuw onderzoek, zelfstudie e.d. kan toepassen in zijn werk; 9. zijn kennis en inzichten kan overdragen aan anderen, d.m.v. lezingen, workshops, cursussen, e.d.. 1.5.3. Lidmaatschap van de Vereniging Tekentaal De tekentaaldocent is lid van de Vereniging Tekentaal, en dient zich te houden aan het door de vereniging opgestelde beroepsprofiel. Naleving van de regels wordt gecheckt door middel van visitatie. Voor die tekentaaldocenten die om wat voor een reden dan ook zich niet wensen te houden aan het beroepsprofiel is er de mogelijkheid van het aspirant-lidmaatschap. De Vereniging Tekentaal behartigt de belangen van tekentaaldocenten, maar ook van tekentherapeuten, kindertekentherapeuten en Coaches Beeldend. 1.5.4. Beroepscode van de Tekentaaldocent De tekentaaldocent: - zal het vertrouwen van de cursist waarborgen; - zal te allen tijde de privacy van de cursist respecteren; - zorgt steeds voor een veilige situatie, waardoor de cursist zich vrijelijk kan uiten; - zal aandacht tonen en tijd nemen voor de vragen die hem/haar worden voorgelegd; - zal uitsluitend handelen waartoe hij/zij is opgeleid; - zal zorgen voor voldoende vakbekwaamheid in de beroepsuitoefening, praktijkvoering en in het gebruik van hulpmiddelen - zal zorg dragen door nascholing (tenminste 1x per jaar) en het bijhouden van vakliteratuur voor het op peil houden van zijn kennis en vaardigheden; - komt gemaakte afspraken na; - zorgt voor een hygiënische en privacy beschermende werkruimte; - heeft bij voorkeur een beroepsaansprakelijkheidsverzekering en een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering (en neemt een rechtsbijstandverzekering in overweging); - zal zijn/haar beroep niet in diskrediet brengen; - zal geen opdrachten aanvaarden die in strijd zijn met de beroepscode. - zal helder communiceren en duidelijke omschrijvingen van lesprogramma en up-to-date volledige informatie geven aan de (potentiële) cursisten. 1.5.5. Plaatsbepaling Het werkterrein van de tekentaaldocent ligt op het raakvlak van de kunstzinnige vorming en het welzijnswerk. 2
Hoofdstuk 2 - De taakgebieden Taakgebied 1. De lessen/bijeenkomsten 2.1.1. Aanname De tekentaaldocent o geeft volledige informatie over werkwijze, lesprogramma, kosten en afspraken o bespreekt de wederzijdse verwachtingen o maakt duidelijke afspraken over financiën, lestijden, verhindering etc. 2.1.2. Uitvoering De tekentaaldocent: o werkt holistisch o heeft aandacht voor het proces van de cursist en de groep o heeft aandacht voor de tekentaal o biedt verschillende teken- en schildertechnieken aan, maar ook vaak andere creatieve technieken o geeft voldoende achtergrondinformatie 2.1.3. Afronding De TTD sluit elke les of lessenserie af, pas nadat hij/zij zich er van overtuigd heeft dat elke cursist gezien, gehoord, begrepen is. De Tekentaaldocent bespreekt eventueel met cursisten hoe de lessen afgerond worden. De TTD evalueert samen met de cursisten de inhoud en uitwerking van de lessen en past zo nodig de lessen aan. Taakgebied 2. Beheren 2.2.1 De tekentaaldocent houdt een algemene administratie bij. Deelnemerslijsten en aanwezigheidslijsten worden opgesteld. Deze worden 15 jaar bewaard, de praktijkagenda 5 jaar. 2.2.2 De tekentaaldocent houdt een financiële administratie bij. Deze wordt volgens de fiscale bewaarplicht 7 jaar bewaard. Taakgebied 3. Voorlichten De tekentaaldocent is bereid tot het geven van 2.3.1. voorlichting of presentaties aan verschillende doelgroepen 2.3.2. open dagen of kennismakingsdagen. 2.2.3. lezingen over Tekentaal en aanverwante onderwerpen 2.3.4. informatie tijdens beurzen, evenementen en tentoonstellingen. Taakgebied 4. Geven van onderwijs De tekentaaldocent ondersteunt daar waar gewenst het onderwijs van collega s, bijvoorbeeld d.m.v.: 2.4.1. het geven van nascholingen aan vakgenoten 2.4.2. het geven van les op de opleidingen 2.4.3. begeleiden van beginnende tekentaaldocenten 2.4.4. het aanbieden van stageplaatsen aan studenten van de opleiding GT. Taakgebied 5. Evalueren van beroepsmatig handelen 2.5.1. De tekentaaldocent levert een bijdrage aan evaluatie van het beroep, bijvoorbeeld d.m.v. visitatie, intervisie, supervisie, cliëntenenquête, deelname forum, e.d. Taakgebied 6. Ontwikkelen van individuele kennis en kunde 2.6.1. De tekentaaldocent houdt vakliteratuur bij. 2.6.2. De tekentaaldocent neemt regelmatig deel aan nascholingen, lezingen, congressen, conferenties e.d., doch minimaal 1 keer per jaar bij de Vereniging, of bij een door de Vereniging erkende beroep gerelateerde opleiding. 2.6.3. De tekentaaldocent woont zo veel mogelijk de ledenvergaderingen van de Vereniging Tekentaal bij en houdt zich op de hoogte door het lezen van de nieuwsbrieven. 3
Taakgebied 7. Ontwikkelen van het eigen beroep 2.8.1. De tekentaaldocent ontwikkelt zich verder in het eigen beroep bijvoorbeeld d.m.v. - publicaties in vakblad of kranten en tijdschriften - deelname in bestuur, commissie of werkgroep - het ontwikkelen van nieuwe methodieken - het opzetten en uitvoeren van nieuwe initiatieven binnen het werk - specialisatie in een vakgebied 4
Hoofdstuk 3 - Overige onderwerpen 3.1. Historie De beroepsvereniging is opgericht in 1999 en is ontstaan uit een vakblad van de docenten van de Opleiding Genezend Tekenen te Zutphen. Omdat er steeds meer behoefte was aan duidelijke omschrijvingen van het beroep van tekentaaldeskundige en de maatschappelijke positie ervan, is het eerste beroepsprofiel, die van tekentherapeut opgesteld in 2003. Dit beroepsprofiel is herzien in 2010. In 2012 is het beroepsprofiel voor de Tekentaaldocent opgesteld. 3.2. Filosofie De filosofie achter tekentaal is de gedachte, dat alles wat we meemaken, wordt opgeslagen in beelden. Deze beelden kunnen opgeroepen, getekend en bewerkt worden. Tekentaaldocenten werken met tekenvormen die ondersteunend werken en: o zicht geven op de persoonlijke ontwikkeling van een cursist o motoriek en hersenfuncties ontwikkelen o nieuwe manieren van tekenen aanbieden o invloed hebben op de energie huishouding (en ontspanning) van de cursist Een en ander is gebaseerd op o.a. de inzichten en het onderzoek van de psychiater en psycholoog Carl Gustav Jung en de kunstzinnige therapie die is gebaseerd op het antroposofisch mensbeeld van Rudolf Steiner, waarvan teken- en beeldtaal een onderdeel vormt. Gregg Furth deed belangrijk onderzoek naar teken- en beeldtaal en naar het effect van het werken met tekeningen. Hij beschrijft achtergronden, de theorie en de mogelijkheden die het analyseren van tekeningen biedt en vormt mede de basis voor het werk van de Tekentaaldocent. De opleiding tot tekentaaldocent is opgezet en ontwikkeld door o.a. mevr. Lisa Borstlap. Zij paste het model van de psychosynthese van Assagioli toe om de tekening te bevragen. De opleiding Genezend Tekenen bestaat sinds 1983. In Nederland en België ontstonden in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw verschillende particuliere opleidingen die creatieve en kunstzinnige vormen voor coaching en therapie ontwikkelden. 3.3. Informatie over bestaande opleidingen Zie de website: www.genezendtekenen.nl 3.4. Werkruimte Minimale eisen voor lessen: - Ruimte moet afgesloten kunnen worden en voldoende privacy bieden, - moet voldoende ruimte bieden voor elke deelnemer, - moet goed geventileerd, verwarmd en verlicht kunnen worden en hygiënisch zijn. Wenselijk: - een eigen ingang - eigen sanitaire voorzieningen 3.5. Verklarende woordenlijst Genezend Tekenen: samenvatting van tekentherapie en tekencursussen, waarbij met tekentaal gewerkt wordt en het zelfhelende vermogen wordt aangesproken. Holistisch werken: aanspreken van de hele mens (denken, voelen, willen, lichaam, ziel en geest) Lichaamswerk: alle vormen van ervaren en bewegen van het lichaam om meer contact, ontspanning, bewustwording met het lichaam te ervaren. PGB: afkorting van Persoonsgebonden Budget Tekening: afbeelding op papier, d.m.v. tekenen, schilderen, collage. Tekentaal: taal van tekens, getekende taal T.t.: afkorting van tekentherapeut TTD: Afkorting tekentaaldocent VT: afkorting van Vereniging Tekentaal 5