Opleidings- en begeleidingscheques De Maatregel Om werknemers ertoe aan te zetten een leven lang te leren, draagt de Vlaamse overheid financieel een steentje bij. Sinds september 2003 1 kunnen werknemers opleidings- en begeleidingscheques aanvragen om een opleiding, een loopbaanadvies of een competentiemeting te betalen. Deze cheques zijn een betaalmiddel waarmee directe opleidings- en begeleidingskosten, gefactureerd door een erkende verstrekker aan een werknemer, kunnen worden betaald. De opleidingen gebeuren niet in opdracht van de werkgever en vinden plaats buiten de normale werkuren of tijdens periodes van wettige schorsing van de arbeidsovereenkomst. Zoals gesteld in de beleidsnota Werk 2009-2014 en in het Werkgelegenheids- en Investeringsplan (WIP) dat in december 2009 tussen de Vlaamse Regering en de sociale partners werd afgesloten werden de modaliteiten van de opleidingscheques arbeidsmarktgerichter gemaakt en dit met ingang van 1 augustus 2010 2. Enkel beroepsopleidingen die erkend zijn in het kader van het betaald educatief verlof of opleidingen opgenomen in een persoonlijk ontwikkelingsplan in het kader van loopbaanbegeleiding, komen nog in aanmerking voor betaling met opleidingscheques. 3 Hiermee werd een betere aansluiting bij de oorspronkelijke beleidsmatige uitgangspunten van de opleidings- en begeleidingscheques en een daardoor verhoogde effectiviteit beoogd. Doelgroep en Tegemoetkomingen Doelgroep De rechthebbenden zijn werknemers of interimkrachten. De vereiste van woonplaats in het Vlaamse Gewest of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd vanaf 1 augustus 2010 vervangen door de plaats van tewerkstelling, namelijk: De persoon, die op het ogenblik van de aanvraag van de opleidings- en of begeleidingscheque in de private of publieke sector, tewerkgesteld is op het grondgebied van het Vlaamse Gewest of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest krachtens een arbeidsovereenkomst of arbeid verricht onder het gezag van een ander persoon, en die: zijn/haar woonplaats heeft op het grondgebied van het Vlaamse Gewest of het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, of zijn/haar woonplaats heeft op het grondgebied van één van de lidstaten van de Europese Unie (EU) of één van de lidstaten van de Europese Economische Ruimte (EER), of zijn/haar woonplaats heeft op het grondgebied van het Waalse Gewest en gebruikgemaakt heeft van zijn/haar recht op vrij verkeer van werknemers of van de vrijheid van vestiging, zoals gewaarborgd door artikel 39 en 43 van het EG-verdrag en door Verordening (EEG) nr. 1612/68. 1 Besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2003 betreffende de opleidings- en begeleidingscheques voor werknemers. 2 23 juli 2010 Besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse Regering van 18 juli 2003 betreffende de opleidings- en begeleidingscheques voor werknemers 3 Meer informatie is te vinden op: http://vdab.be/opleidingscheques/werknemers.shtml 1
De 16- tot 25-jarigen tewerkgesteld met een studentenovereenkomst of met een arbeidsovereenkomst van minder dan 80 u/maand komen niet in aanmerking. Tegemoetkomingen Het totale bedrag van de cheques bedraagt maximaal 250 euro per kalenderjaar waarvan 50% door de Vlaamse overheid en 50% door de werknemer betaald wordt. Uitzonderingen hierop zijn: Voor werknemers zonder diploma secundair onderwijs betaalt de Vlaamse overheid 100% voor: o alle opleidingen die personen van minimum 18 jaar of ouder de kans bieden om een diploma of getuigschrift van algemeen, beroeps- of technisch secundair onderwijs te behalen; o een opleiding die in een centrum voor basiseducatie of volwassenenonderwijs gegeven wordt en erkend is in het kader van betaald educatief verlof; o een basisopleiding informatica; o een basisopleiding Nederlands voor anderstaligen. Werknemers zonder diploma hoger onderwijs kunnen een extra tussenkomst van maximaal 250 euro per kalenderjaar krijgen voor opleidingen van langer dan 1 jaar en met meer dan 250 euro onkosten per jaar. Zij hebben hierdoor recht op een maximumbedrag van 500 euro per jaar. Volgende opleidingen komen hiervoor in aanmerking: o Een studie die leidt tot het diploma van bachelor; o Een studie in het hoger onderwijs, ingericht door het onderwijs voor sociale promotie; o Een lerarenopleiding of een opleiding voor het behalen van het getuigschrift voor pedagogische beroepsbekwaamheid. Werknemers uit de kansengroepen die loopbaanbegeleiding volgden en daarvoor betaalden met opleidings- en begeleidingscheques krijgen een verhoogd maximaal volume aan opleidingscheques, indien de loopbaandienstverlening verstrekt wordt door een erkende instelling. Laaggeschoolden en kansengroepen die loopbaanbegeleiding volgden kunnen op dit moment aldus van een uitgebreider recht op opleidingscheques genieten. In dit recht zit een gerichtheid op het behalen van een kwalificatie (tweedekansperspectief, opklimmen op de leerladder) en een stimulus voor het volgen van opleidingen na het krijgen van loopbaanbegeleiding, daar waar reeds gebruik wordt gemaakt van een persoonlijk ontwikkelingsplan. Impact van de maatregel De volgende tabellen geven steeds het aantal gehonoreerde 4 en openstaande 5 aanvragen weer op 31 december van een kalenderjaar. Dit verschilt van het aantal effectief gebruikte cheques (cheques kunnen namelijk geannuleerd, niet gebruikt of terugbetaald worden). Van bij de start was het stelsel van de opleidings- en begeleidingscheques erg succesvol en ging het aantal aanvragen jaarlijks in stijgende lijn tot 2010. De bijsturing richting meer arbeidsmarktgerichte opleidingen leidde ertoe dat er in 2010 een derde minder aanvragen voor opleidingscheques geregistreerd werden. Sindsdien daalde het aantal aanvragen verder, maar niet meer zo drastisch. De daling tussen 2011 en 2012 was tot nu toe de kleinste daling sinds de gewijzigde regelgeving in 2010. De afname lijkt zich dus te stabiliseren. 4 Aanvragen die reeds uitgevoerd werden. 5 Aanvragen die nog in behandeling zijn of on hold staan. 2
Tabel 1 Aantal gehonoreerde en openstaande aanvragen, september 2003 t.e.m. december 2012 Aantal op 31/12 Verschil t.o.v. voorgaand jaar 2003 81.562 / 2004 180.377 +121,2% 2005 190.494 +5,6% 2006 210.964 +10,7% 2007 228.369 +8,3% 2008 237.650 +4,1% 2009 238.987 +0,6% 2010 159.295-33,3% 2011 124.834-21,6% 2012 118.052-5.43% Eén persoon kan meerdere aanvragen per kalenderjaar indienen zolang het maximumbedrag van 250 euro niet bereikt werd. In het aantal aanvragen komen deze personen dus meer dan eenmaal voor. Tabel 2 houdt hier rekening mee en geeft het aantal unieke gebruikers per jaar weer waardoor dubbeltellingen eruit gefilterd worden. De evolutie hiervan ligt in de lijn met het aantal aanvragen, ongeacht hoe vaak een persoon voorkomt. Tabel 2 Aantal unieke aanvragen per jaar, september 2003 t.e.m. december 2012 Aantal op 31/12 Verschil t.o.v. voorgaand jaar 2003 66.839 / 2004 138.829 +107,7% 2005 147.335 +6,1% 2006 164.397 +11,6% 2007 179.982 +9,5% 2008 188.311 +4,6% 2009 190.481 +1,2% 2010 130.386-31,5% 2011 101.530-22,1% 2012 97.344-4,1% Intenties Bij de aanvraag van opleidings- en begeleidingscheques wordt gepeild naar de soort opleiding die men wenst of denkt te volgen, namelijk de intentie. Het merendeel van de aanvragers geeft de categorie andere aan. Deze categorie kende een systematische stijging van een derde in 2003 naar meer dan de helft van de aanvragen, om na de gewijzigde regelgeving in 2010 terug naar een derde te evolueren. Tussen 2009 en 2012 is het totaal aantal aanvragen gehalveerd (Tabel 3). Die afname verschilt naar intentie maar die analyse wordt bemoeilijkt door het nog steeds groot aantal in de categorie andere (die wel gedaald is met 67%). Grote dalers zijn informatica/bureautica en technische opleidingen (beide met 37%). Talen is maar met ongeveer een kwart afgenomen en neemt daarom nu een belangrijker aandeel in het geheel in.. De mogelijkheid om begeleidingskosten te betalen met deze cheques werd al nauwelijks gebruikt en is nog met ongeveer een derde afgenomen. De gewijzigde regelgeving in 2010 leidde tot een veel hoger aandeel terugboekingen in 2010 (9%) in vergelijking met de voorgaande jaren (ongeveer 0,5%). Personen die reeds opleidingscheques hadden aangevraagd en deze niet langer kon gebruiken, werd hun persoonlijke bijdrage terugbetaald. Van deze terugboekingen is de intentie echter onbekend, waardoor de indeling naar intenties dus niet 100% zuiver is. In 2011 en 2012 stabiliseerde het aantal terugboekingen opnieuw rond 1%. 3
Tabel 3 Aantal gehonoreerde en openstaande aanvragen volgens intentie, september 2003 t.e.m. december 2012 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Administratieve taken N 731 1.351 1.466 1.679 1.750 1.971 1.917 1.898 2.043 1.853 % 0,9 0,7 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 1,2 1,6 1,6 Bedrijfseconomische opleiding N 4.396 8.052 7.194 8.286 9.233 9.314 8.875 7.969 7.442 6.735 % 5,4 4,5 3,8 3,9 4,0 3,9 3,7 5,0 6,0 5,7 Informatica/bureautica N 21.008 43.255 41.457 39.280 37.744 35.579 31.812 26.078 22.634 19.893 % 25,8 24,0 21,8 18,6 16,5 15,0 13,3 16,4 18,1 16,9 Talen N 17.872 35.829 33.810 36.898 42.693 44.035 42.564 35.917 35.421 32.446 % 21,9 19,9 17,7 17,5 18,7 18,5 17,8 22,5 28,4 27,5 Technische opleiding N 10.167 18.799 17.221 18.825 19.998 21.487 22.515 17.415 13.774 14.096 % 12,5 10,4 9,0 8,9 8,8 9,0 9,4 10,9 11,0 11,9 Loopbaanbegeleiding N / 2.083 2.913 3.929 4.072 3.075 2.470 2.256 1.960 1.611 % / 1,2 1,5 1,9 1,8 1,3 1,0 1,4 1,6 1,4 Andere N 27.148 70.975 86.581 102.150 112.546 121.611 128.474 81.310 42.244 41.804 % 33,3 39,3 45,5 48,4 49,3 51,2 53,8 51,0 33,8 35,4 Ik weet nog niet N 482 939 1.104 1.239 1.471 1.665 1.577 1.269 858 810 % 0,6 0,5 0,6 0,6 0,6 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7 Terugboeking N -242-906 -1.252-1.322-1.138-1.087-1.217-14.817-1.542-1.196 % -0,3-0,5-0,7-0,6-0,5-0,5-0,5-9,3-1,2-1,0 Totaal N 81.562 180.377 190.494 210.964 228.369 237.650 238.987 159.295 124.834 118.052 % 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 4
Diversiteit Geslacht In alle jaren vertegenwoordigen vrouwen het merendeel van de aanvragers met ongeveer 60%. De gewijzigde regelgeving in 2010 bracht hierin geen verandering. Tabel 4 Aantal gehonoreerde en openstaande aanvragen volgens geslacht, 09/ 2003 t.e.m. 12/2012 Man Vrouw N % N % 2003 35.435 43,4 46.127 56,6 2004 75.241 41,7 105.136 58,3 2005 77.123 40,5 113.371 59,5 2006 83.122 39,4 127.842 60,6 2007 89.673 39,3 138.696 60,7 2008 92.315 38,8 145.335 61,2 2009 92.261 38,6 146.726 61,4 2010 64.016 40,2 95.279 59,8 2011 49.922 40,0 74.912 60,0 2012 47.071 39,9 70.981 60,1 Totaal 706.179 39,9 1.064.405 60,1 Leeftijd 20 tot 29-jarigen zijn de grootste groep aanvragers van opleidingscheques. Hun jarenlang aandeel van 30% daalde sinds de gewijzigde regelgeving in 2010 naar 28% in 2012. De 30 tot 39-jarigen volgen met een vergelijkbaar aandeel van 27% in 2012. Voor de overige leeftijdsgroepen geldt hoe ouder hoe minder aanvragen geregistreerd worden. Het stimuleren van het volgen van opleiding blijft m.a.w. een uitdaging, zeker bij de oudere leeftijdscategorieën. Een positieve evolutie wordt bij de 50- plussers vastgesteld. Van 12% in 2003 steeg hun aandeel onder de aanvragers jaarlijks tot 19,6% in 2012. Tabel 5 Aantal gehonoreerde en openstaande aanvragen volgens leeftijd, 09/2003 t.e.m. 12/ 2012-20 20-29 30-39 40-49 50+ N % N % N % N % N % 2003 500 0,6 25.006 30,7 24.198 29,7 22.286 27,3 9.572 11,7 2004 1.490 0,8 55.922 31,0 51.561 28,6 48.084 26,7 23.320 12,9 2005 1.704 0,9 57.512 30,2 52.951 27,8 51.202 26,9 27.125 14,2 2006 2.026 1,0 63.277 30,0 57.180 27,1 56.514 26,8 31.967 15,2 2007 2.146 0,9 69.118 30,3 60.674 26,6 59.829 26,2 36.602 16,0 2008 2.499 1,1 72.869 30,7 62.128 26,1 60.689 25,5 39.465 16,6 2009 2.298 1,0 71.814 30,0 62.496 26,2 60.388 25,3 41.991 17,6 2010 1.285 0,8 47.015 29,5 42.623 26,8 39.644 24,9 28.728 18,0 2011 569 0,5 35.551 28,5 33.766 27,0 31.524 25,3 23.424 18,8 2012 467 0,4 33.138 28,1 31.895 27,0 29.433 24,9 23.119 19,6 Totaal 14.984 1,0 531.222 34,8 479.472 31,4 459.593 30,1 285.313 18,7 5
Opleidingsniveau De verdeling naar opleidingsniveau geeft duidelijk aan dat de grootgebruikers onder de aanvragers hooggeschoold zijn. In 2012 waren zij goed voor bijna de helft van de aanvragen. Middengeschoolden lijken aan een opmars bezig. Hun aandeel bleef in 2012 op hetzelfde niveau als 2011, nl. 38%. Laaggeschoolden blijven systematisch het minst opleidingscheques aanvragen. Tabel 6 Aantal gehonoreerde en openstaande aanvragen naar opleidingsniveau, 2003 t.e.m. 12/2012 Laaggeschoold Middengeschoold Hooggeschoold N % N % N % 2003 11.474 14,1 31.899 39,1 38.189 46,8 2004 27.230 15,1 68.826 38,2 84.321 46,7 2005 28.371 14,9 69.324 36,4 92.799 48,7 2006 30.468 14,4 74.286 35,2 106.210 50,3 2007 33.140 14,5 80.068 35,1 115.161 50,4 2008 34.443 14,5 83.951 35,3 119.256 50,2 2009 32.953 13,8 82.634 34,6 123.400 51,6 2010 22.333 14,0 57.268 36,0 79.694 50,0 2011 17.007 13,6 47.749 38,2 60.078 48,1 2012 15.715 13,3 45.059 38,2 57.278 48,5 Totaal 253.134 14,3 641.064 36,2 876.386 49,5 Personen met een arbeidshandicap Het aantal personen met een arbeidshandicap maakt een minderheid uit van de aanvragers. Na een jarenlange, stabiele vertegenwoordiging van een 1,5%, daalde hun aandeel in 2011 naar 1,0%. In 2012 was er een kleine stijging naar 1,2%. Het absoluut aantal aanvragers is tussen 2009 en 2012 wel gedaald met 57% (tegenover een daling met 51% bij de niet arbeidsgehandicapten) Tabel 7 Aantal gehonoreerde en openstaande aanvragen volgens arbeidshandicap, 09/2003 t.e.m. 12/2012 Arbeidsgehandicapt Niet arbeidsgehandicapt N % N % 2003 939 1,2 80.623 98,8 2004 2.597 1,4 177.780 98,6 2005 2.600 1,4 187.894 98,6 2006 2.865 1,4 208.099 98,6 2007 3.266 1,4 225.103 98,6 2008 3.530 1,5 234.120 98,5 2009 3.306 1,4 235.681 98,6 2010 2.353 1,5 156.942 98,5 2011 1.296 1,0 123.538 99,0 2012 1.438 1,2 116.614 98,8 Totaal 24.190 1,4 1.746.394 98,6 6
Afkomst In tegenstelling tot personen met een arbeidshandicap, stijgt het aandeel allochtonen jaarlijks. Sinds de invoering van de opleidingscheques in 2003 is hun vertegenwoordiging van 1,4% gestegen naar 6,3% in 2012. De daling tussen 2009 en 2012 bedraagt 27%, tegenover 51% bij de autochtonen. Tabel 8 Aantal gehonoreerde en openstaande aanvragen volgens afkomst, 09/ 2003 t.e.m. 12/2012 Allochtoon Autochtoon N % N % 2003 1.125 1,4 80.437 98,6 2004 3.727 2,1 176.650 97,9 2005 4.900 2,6 185.594 97,4 2006 6.499 3,1 204.465 96,9 2007 9.261 4,1 219.108 95,9 2008 11.485 4,8 226.165 95,2 2009 11.920 5,0 227.067 95,0 2010 8.991 5,6 150.304 94,4 2011 7.519 6,0 117.315 94,0 2012 7.483 6,3 110.569 93,7 Totaal 72.910 4,1 1.697.674 95,9 7