Dit verslag geeft een samenvatting van drie inspraakmomenten die hebben plaatsgevonden bij het opstellen van de Duurzaamheidsagenda 2020. De drie inspraakmomenten bestaan uit: het raadplegen van een burgerpanel, een vragenlijst aan raadsleden en een minisymposium met verschillende doelgroepen. Bijlage 3 Samenvatting Inspraakmomenten Raadplegen burgerpanel In maart-april heeft Quint Result Onderzoek en Advies i.s.m. TNS-NIPO een enquête over duurzaamheid gehouden onder de leden van het burgerpanel. 165 Rijswijkse inwoners in de categorie 18 jaar en ouder zijn ondervraagd. De uitkomsten geven een indruk hoe Rijswijkers over duurzaamheid denken, wat ze onder duurzaamheid verstaan en welke thema`s ze belangrijk vinden. De enquête leverde voor het opstellen van het duurzaamheidsplan bruikbare gegevens op. Samenvatting 1.Wat vindt u een duurzame gemeente? Kunt u dat kort omschrijven? De meerderheid van de ondervraagden verstaan hieronder: lange termijn, toekomstbestendig; energiezuinig; gebruik duurzame energie; fietspaden, elektrische auto s; maatschappelijk verantwoord; aandacht milieu, groen en klimaat; hergebruik grondstoffen en materialen; duurzaam bouwen, hoge kwaliteit leefomgeving, etc. Een deel geeft aan dit niet te weten. Een klein aantal van de ondervraagden verstaan hieronder: optreden tegen verkeersovertreders, veiligheid voorop, goed financieel beheer, Rijswijk blijft een zelfstandige gemeente, etc. 2. In hoeverre vindt u het belangrijk of onbelangrijk dat de gemeente een duurzaam beleid voert? Een ruime meerderheid (92%) vindt het in meer of mindere mate belangrijk dat de gemeente een duurzaam beleid voert. Bijna de helft vindt dit essentieel tot zeer belangrijk. De antwoorden zijn meegenomen in hoofdstuk drie Een duurzaam Rijswijk, onder het kopje Duurzame gemeente. In het beleidsplan wordt het onderwerp duurzaamheid opgepakt en werkt door in verschillende thema s: verduurzamen bestaande woningvoorraad, duurzame energie, duurzame gebiedsontwikkeling/ herstructurering, duurzaam bouwen, duurzame mobiliteit, voorbeeldfunctie, duurzaam ondernemen en gedragsverandering. 3. Kunt u aangeven welke van deze thema s u het belangrijk/ belangrijkst vindt voor de gemeente? De thema s duurzaam bouwen en duurzame energie zijn allebei als speerpunten benoemd in hoofdstuk 3. De ondervraagden vinden de thema s energiezuinig (ver)bouwen/duurzaam bouwen en gebruik duurzame energie het belangrijkst.
Samenvatting 4. In hoeverre bent u het eens of oneens met de volgende stellingen? De ondervraagden zijn zeven stellingen voorgelegd en gevraagd in welke mate ze het eens zijn met deze stellingen. Een ruime meerderheid (88%) is het (helemaal) eens met de stelling Ik probeer zo zuinig mogelijk met energie om te gaan in huis. Circa twee op de drie (68%) van de ondervraagden is het in meer of mindere mate eens met de stelling Als ik kan, pak ik liever de fiets dan de auto en een ongeveer even grote groep (65%) met Ik wil in een zo energiezuinig mogelijk huis wonen. Ruim de helft (58%) is het (helemaal) eens met de stelling Wanneer ik grote aankopen doe, kies ik voor de duurzame variant. Overige stellingen zijn minder dan de helft van de ondervraagden het eens. 5. In hoeverre bent u het eens of oneens met de stelling: Rijswijk is een duurzame gemeente Driekwart van de ondervraagden zijn het in meer of mindere mate eens met de stelling Rijswijk is een duurzame gemeente. Een op de tien (10%) is het hier grotendeels of helemaal niet mee eens. 15% weet hier geen antwoord op te geven. 6. Heeft u nog suggesties of opmerkingen op het gebied van duurzaamheid voor de gemeente Rijswijk? Een aantal suggesties/opmerkingen zijn: meer betrokkenheid creëren bij duurzaamheid; hou Rijswijk schoon en groen; dimmen/minder straatverlichting; meer zichtbaarheid en communiceren over duurzaamheid; waarmaken wat je beloofd; meer controle politie; bestaande bouw niet vernietigen; duurzame wagenpark gemeente; belastingen lager, etc. De antwoorden van de ondervraagden op de stellingen geven een indruk van het gedrag rondom een aantal duurzaamheidsthema s. Hier is zoveel mogelijk rekening mee gehouden in de uitwerking van de thema`s. Het beleidsplan voorziet in een integrale visie op duurzaamheid en een richtinggevende oriëntatie op de toekomst. Het geeft antwoord op de vraag: hoe moet een duurzaam Rijswijk er in 2020 uit zien. Niet alle suggesties of opmerkingen zijn van toepassing op het beleidsplan. Een aantal suggesties/opmerkingen zijn verwerkt in de verschillende hoofdstukken van het beleidsplan bijvoorbeeld meer zichtbaar maken van duurzaamheid en verduurzamen wagenpark gemeente.
Enquête Raadsleden In juni 2011 is een digitale vragenlijst (survey monkey) uitgezet bij raadsleden. Zes raadsleden hebben de enquête ingevuld. Hieronder een samenvatting van de antwoorden. Samenvatting 1. Wat vindt u een duurzame gemeente? Kunt u dat kort omschrijven? De antwoorden zijn meegenomen in hoofdstuk drie Een duurzaam Rijswijk. De volgende antwoorden zijn gegeven: handelen wat goed is voor people, planet en profit; maatregelen op alle drie de P`s: duurzaam bouwen, energiebewust, duurzame bedrijven aantrekken; bewust, verantwoordelijk en respectvol handelen: duurzaam koopgedrag, voorbeeldfunctie, leren voor duurzaamheid; in besluitvormingsprocessen prioriteit leggen bij leefbare omgeving voor huidige en toekomstige generatie, betrekken jeugd; gemeente die zich inzet voor Millenniumdoelen; duurzaamheid meewegen bij beslissingen op gebied van wonen, bouwen, verkeer, energievoorziening en inkoopbeleid. 2. In hoeverre bent u het eens of oneens met de stelling: Rijswijk is een duurzame gemeente. Drie raadsleden zijn het eens met de stelling, drie zijn het oneens. 3. Kunt u aangeven welke van deze thema s u het belangrijkst vindt voor de gemeente? In het beleidsplan wordt het onderwerp duurzaamheid opgepakt en werkt door in verschillende thema s: verduurzamen bestaande woningvoorraad, duurzame energie, duurzame gebiedsontwikkeling/ herstructurering, duurzaam bouwen, duurzame mobiliteit, voorbeeldfunctie, duurzaam ondernemen en gedragsverandering. Deze thema s zijn als speerpunten benoemd in hoofdstuk drie. De thema s verduurzamen bestaande woningvoorraad duurzaam bouwen, duurzame energie, duurzame gebiedsontwikkeling/ herstructurering zijn het meest genoemd. 4. Wat zijn de belangrijkste kansen voor de duurzaamheidsthema s? De antwoorden zijn zoveel mogelijk meegenomen in de verschillende hoofdstukken van het beleidsplan. De volgende antwoorden zijn o.a. gegeven: subsidieregelingen woningeigenaren, duurzaam inrichten Rijswijk Zuid, Plaspoelpolder als duurzaamheidspark, ontwikkelen keurmerk voor Plaspoelpolder, biologische afvalzakjes, gratis OV, afvalscheiding stimuleren burgers, experimenten in de bouw met duurzaamheid, gebiedskwaliteiten die aansluiten bij de behoeften van mensen, borging van duurzaamheid in de gemeentelijke organisatie, duurzame energie, gedragsverandering: het gevoel van urgentie koppelen aan implementatie duurzaam gedrag, meer voorbeelden laten zien wat de gemeente doet. Op weg naar een duurzaam Rijswijk
Samenvatting 5. Welke drie speerpunten dienen in het duurzaamheidsplan opgenomen te worden? Genoemd zijn: verbeter de definitie en ambitie van de drie P`s ; subsidie woningeigenaren; stimuleren afvalscheiding; Plaspoelpolder als duurzaamheidspark; duurzame energie; duurzame gebiedsontwikkeling/herstructurering; duurzaam ondernemen; jeugdparticipatie; stimulering alternatieven autoverkeer; duurzaam bouwen; schone energie; lucht; duurzame materialen, borging. 6. Heeft u nog suggesties of opmerkingen voor het duurzaamheidbeleid van de gemeente? De antwoorden zijn terug te vinden in hoofdstuk drie of in de uitwerking van de ambities in de verschillende hoofdstukken. Een aantal antwoorden zijn ook terug te vinden in het milieubeleidplan (bijvoorbeeld lucht). De regionale CO 2 -monitor wordt als meetinstrument ingezet. Elk duurzaamheidsthema in het beleidsplan bevat een ambitie. Suggesties/opmerkingen zijn: het instellen van een meetinstrument; toon ambitie bij speerpunten. Miniconferentie duurzaamheid Op 14 april 2011heeft de miniconferentie duurzaamheid plaatsgevonden. Het doel van de miniconferentie was om ideeën te krijgen voor het duurzaamheidsplan. Verschillende doelgroepen waren hierbij aanwezig: bewonersorganisaties, ondernemers uit Plaspoelpolder en daarbuiten, woningcorporaties, projectontwikkelaars, maatschappelijke organisaties en gemeenteraadsleden. De brainstormsessies hebben bruikbare ideeën geleverd. Hieronder volgt een korte samenvatting. Workshop Plaspoelpolder De deelnemers vonden dat het bedrijventerrein zich duidelijk moet profileren: als het in 2040 nog wil bestaan, dan heeft het imago een facelift nodig. Het bestemmingsplan zou flexibeler moeten worden - met minder regels - waardoor het gemakkelijker wordt om meer duurzame bedrijven aan te trekken. De Plaspoelpolder kan attractiever gemaakt worden door het gebied te vergroenen : werknemers besteden hier veel van hun tijd. Een snelle slag kan worden geslagen door daktuinen aan te leggen. Betrek eigenaren en ondernemers bij de plannen voor verduurzaming van het gebied: oplossingen ontstaan alleen door samenwerking en gezamenlijke inspanningen. Ondernemers moeten hierin ook een omslag maken. Zo kunnen zij voor duurzame lampen kiezen als ze hun verlichtingsarmaturen moeten vervangen. Een groot aantal panden is geen eigendom van de gebruiker: de eigenaar/financier heeft wellicht andere plannen met het gebouw. Een samenwerkingsverband zou het onderwerp duurzaamheid kunnen oppakken, bijvoorbeeld met een website met een kennisportaal. De ideeën uit deze workshop zijn ingedeeld aan de hand van people, planet en profit.
People Als je een bedrijf wilt vestigen in Rijswijk, dan moet dat groen gebeuren; De Plaspoelpolder moet meer groen krijgen, zodat een mooie zichtlocatie ontstaat en werknemers een leuke plek hebben om in de pauze te recreëren; Meer voorzieningen bij bedrijven als winkels en openbaar vervoer; Meer opleidingsmogelijkheden (leren en werken combineren); Woonbestemmingen mengen met bedrijven; Kennisinstituut opzetten en kennis delen. Planet Interactie met ondernemers op bijvoorbeeld warmte/koudeopslag/aardwarmte. Hen ook betrekken bij andere beslissingen over de inrichting van het gebied. Samen werken aan een duurzaam terrein; Ondernemers (eigenaren) overtuigen van het belang van duurzaamheid; Persoonlijke en directe benadering, hen bewust maken; Tankstations met groen gas en elektrisch oplaadpunt; Duurzame elektriciteit opwekken door bijvoorbeeld PV of een asfaltcollector; Openbare verlichting omzetten naar Led-verlichting. Een balans aanbrengen in de verlichting door bijvoorbeeld tijdschakelaars. Profit Naamswijziging van de Plaspoelpolder, imagoverbetering en clustering van bedrijven; Isolatie en renovatie van oude gebouwen; Leegstand van gebouwen terugdringen door bijvoorbeeld woningen te creëren in oude kantoorgebouwen; Flexibeler bestemmingsplan; Integrale verandering. Workshop bewoners De deelnemers aan de workshop voor bewoners bespraken de onderwerpen Energiezuinig wonen in Rijswijk en Kwaliteit leefomgeving verbeteren. Voor het eerste onderwerp leverde dat de volgende conclusies op: Voer een energiescan in om bewoners inzicht te geven in hun energieverbruik; zo worden ze zich bewust van hun gedrag en je krijgt duurzaamheid op de agenda; De overheid moet energiezuinige nieuwbouw stimuleren (warmte-koude opslag, groene daken); Zet een leasesysteem op voor huiseigenaren: lokaal middenen kleinbedrijf huurt het dak en voert hier energiezuinige maatregelen uit, zoals energieopwekking. De opbrengsten zijn voor het bedrijf en de bewoners verdienen geld aan energiezuinige maatregelen; Business investeringszoneconcept voor VvE; Inzetten social media om energiebesparend gedrag te promoten; Investeringen kan je goedkoper maken door het oprichten van een supergrote vereniging van eigenaren: VvE XXL. Zo krijg je samenwerking in wooncomplexen, straten en wijken en kan je massaal investeren in energiezuinige maatregelen; Begin op school met het opvoeden van leerlingen in energiebesparend gedrag: de kinderen gaan thuis vragen stellen en dwingen hun ouders om verantwoording af te leggen; Neem de vanzelfsprekendheid van alledaagse dingen weg door kunstmatige schaarste te creëren, bijvoorbeeld van water. De brainstorm over het tweede onderwerp kwaliteit leefomgeving verbeteren leidde tot de volgende conclusies: Creëer autovrije ruimtes in de stad: hierdoor komt ruimte vrij om op straat te leven en dat verbetert de sociale cohesie; Autovrije ruimtes dragen bij aan een beter leefklimaat door afname van luchtvervuiling en geluidsoverlast en toename van veiligheid; Maak stoepen toegankelijker voor minder validen; Kinderen kunnen beter buiten spelen als er minder parkeerplaatsen zijn; Plaats infrastructuur ondergronds om ruimte te creëren; Dergelijke maatregelen zijn misschien overbodig door toekomstige nieuwe mobiliteit (door de lucht of meervoudig gebruik van vervoermiddelen als Green Wheels). Workshop bouwen De brainstorm over bouwen leverde een groot aantal suggesties op om te komen tot een duurzamer gedrag van bouwers en overheid. De discussie ging eerst over duurzaamheid in het algemeen, daarna over de toekomst, over maatregelen die bouwers kunnen nemen en tenslotte over de materiële kant van de zaak. Hieronder een aantal suggesties. Algemeen Woningen stoten vrij veel energie uit: woningisolatie en gedragsverandering van bewoners kunnen uitkomst bieden; Pas het Bouwbesluit aan; beloon bouwers bij goed gedrag; Beloon bewoners via de WOZ als hun woning een A-label heeft gekregen (mensen kopen geen huis vanwege het energielabel); Bij energiezuinige woningen gaan de maandlasten omlaag, dat zou bij de financiering van de woning aan de orde moeten komen; Procedures voor bewoners kunnen een stuk simpeler; zo zijn de procedures voor het realiseren van groene daken erg ingewikkeld; Stel energienota s begrijpelijk op, zodat mensen meer inzicht krijgen in wat ze verbruiken. Toekomst In Rijswijk-Zuid worden veel energiezuinige woningen gepland, waarbij gericht op de zon wordt gebouwd en je energie gebruikt als je die nodig hebt; Wijkontwikkelingsplannen zijn belangrijk bij duurzaamheid en de bewustwording daarvan. Steenvoorde biedt veel kansen (veel volume en hoogbouw). Daar kan ook een lokaal warmtenet worden opgebouwd; Er is een focus op nieuwbouw, maar de meeste winst is te behalen met oude woningen. De investeringen daarin zijn nog erg hoog. Dat zou van de grondprijs af moeten of je moet investeren in bestaande bouw. Op weg naar een duurzaam Rijswijk
Eigen mogelijkheden Inwoners zouden op een interactieve manier hun energieverbruik kunnen monitoren. Een ingreep aan een woning zou kostenneutraal moeten worden gedaan. De kennis van de VvE s over energiebesparing kan worden beïnvloed met de gemeente als transitiepunt. De overheid moet prikkels bedenken voor individuen en groepen. Materieel Renoveer leegstaande gebouwen en geef ze een andere bestemming; Nieuwbouw is alleen toegestaan als hergebruik bestaande bouw absoluut geen optie is; Leegstaande kantoren kunnen worden veranderd in woningen; Ontwerp een gebouw met oog op toekomstige andere functies (een gebouw kan eerst een school zijn en later een appartementencomplex); Regelgeving (Bouwbesluit, bestemmingsplannen) kunnen flexibeler. Workshop maatschappelijke organisaties en ondernemers (buiten de Plaspoelpolder) Het doel van de brainstormsessie was om ideeën over duurzaamheid boven tafel te krijgen en antwoord te krijgen op de vragen: - Hoe kan je zelf als maatschappelijke organisatie of ondernemer verduurzamen? - Als maatschappelijke organisatie of ondernemer heb je invloed op de samenleving. Wat kan je rol zijn om de samenleving te verduurzamen? Het begrip duurzaamheid omvat veel thema s die niet allemaal in één workshop besproken kunnen worden. De deelnemers kozen voor deze sessie de thema s mobiliteit, duurzaam inkopen en duurzaam apparaten gebruiken. De volgende ideeën zijn aangedragen: Inkopen bij organisaties die proberen klimaatneutraal te handelen en in te kopen; Milieuvriendelijke leaseauto s gebruiken; Maïspennen kopen en gebruiken; Klanten opzoeken die in de buurt van goede OV-verbindingen zitten; Thuiswerken / flexwerken; Milieuvriendelijk voor- en navervoer voor dienstreizen met OV; Samen (met leveranciers, opdrachtgevers en andere samenwerkingspartners) naar oplossingen zoeken; Vergaderingen beperken of andere vormen van vergaderen toepassen zoals videoconferentie en gebruikmaken van gedeelde documenten die overal te bewerken zijn; Gescheiden afvalstromen. Verder scheiden van afvalstromen (GFT, bedrijfsafval, plastic, papier); Voor ondernemers zo organiseren dat het scheiden van afval zich terugverdient; Letten op verpakkingsmateriaal; Voor het goed en consequent scheiden van afval dient een mentaliteitsverandering plaats te vinden; Het goede voorbeeld geven aan de consument heeft ook positieve gevolgen, daarom moeten initiatieven bekend worden gemaakt bij consumenten; Beleggers informeren en overtuigen van de voordelen van een duurzame aanpak; Delen van de (investerings)kosten. Businesscase In de Bogaard Daarna hebben de deelnemers in grote lijnen een mogelijke businesscase voor het winkelcentrum opgesteld. De betrokken partijen bij dit onderzoek naar verduurzaming van het winkelcentrum zijn de gemeente, ondernemers, leveranciers, beleggers en bezoekers. Het doel van het onderzoek is aan te tonen welke voordelen het verduurzamen van het winkelcentrum heeft. Deze case zou bijvoorbeeld in de vorm van een schoolonderzoek uitgevoerd kunnen worden. Mogelijke onderzoekspunten zijn: Het als belegger op lange termijn investeren in energiebesparing; Innovaties in de gebouwen zelf (bij onder meer renovatie) voor energiebesparing en winning. Oplossingen Als laatste is nog gekeken naar een aantal mogelijke concrete oplossingen die op korte termijn kunnen worden toegepast: Reguleren van de afvalstromen; Intensiveren/verbeteren van communicatie en samenwerking tussen ondernemers onderling en ondernemers, beleggers en de winkeliersvereniging; De businesscase verder uitwerken en uitvoeren, wellicht in multidisciplinaire teams (zoals samenwerking van verschillende opleidingen); Mogelijkheid collectieve duurzame tas voor In de Bogaard voor bewustwording van de consument; Kijken naar opschaling van oplossingen die toepasbaar zijn voor de individuele burger; Terugwinning energie en restwarmte gebruiken of verkopen aan omliggende bewoners; Verduurzamen van de inrichting van de leef- en werkomgeving. Hierna ging de discussie voornamelijk over gescheiden afvalstromen, het recyclen van afval en het verduurzamen van gebouwen. De mogelijkheden werden voornamelijk verder toegespitst op het winkelcentrum In de Bogaard. Voor het bedrijfsafval zijn de volgende punten aangehaald: